BEDRIJFSUITKOMSTEN IN DE NEDERLANDSE PARTICULIERE BOSBOUW OVER 1996

Transcriptie

1 E.P. Berger Periodieke Rapportage R.A.M. Schrijver J. Luijt BEDRIJFSUITKOMSTEN IN DE NEDERLANDSE PARTICULIERE BOSBOUW OVER December LandbouwEconomisch Instituut (LEIDLO) Afdeling Structuuronderzoek

2 REFERAAT BEDRIJFSUITKOMSTEN INDENEDERLANDSEPARTICULIEREBOSBOUWOVER Berger, E.P.,R.A.M.Schrijver enj. Luijt Den Haag,LandbouwEconomisch Instituut (LEIDLO), Periodieke Rapportage ISSN p., tab., fig., bijl. Jaarlijks overzichtvan opbrengsten,kostenenbedrijfsresultaten van particuliere bosbedrijven metmeerdan habos opbasis vaneenrepresentatief informatienetvan vandeze bedrijven.deze editie bevat uitkomsten over en voorgaande jaren, gespecificeerd naaroppervlakte bosen regio. Verder worden de opbrengstprijzen van hout evenals de omvang van de houtverkopen vermeld.ten slotte wordt voor het eerst indeze Periodieke Rapportageverslaggedaanvaneen verbijzondering vankosten en opbrengsten naarde functies die particuliere bosbedrijven vervullen (houtproductie, natuurbehoud, recreatie en landschap, enzovoort). In washet gemiddelde particuliere bosbedrijf wederom verliesgevend.het bedrijfsresultaat daaldevan min gulden per hectare in tot min gulden per hectare in. Het verlies kan voor een groot deel worden toegeschreven aan de hoge kosten voor recreatie. De traditionele functie van het bos, de houtproductie, leverde daarentegen een positief saldo op. Particuliere bosbedrijven/bedrijfsuitkomsten per hectare/bedrijveninformatienet/ Houtoogst/Bosonderhoud/Bosverjonging/Regeling Functiebeloning Overname van de inhoud toegestaan, mits met duidelijke bronvermelding.

3 INHOUD Blz. WOORD VOORAF. DOEL EN METHODE. Inleiding. Waarnemingsveld. Gestratificeerde steekproef. Opbouw en interpretatie van het exploitatieresultaat. SAMENVATTING VAN DE ONTWIKKELING VAN DE BEDRIJFSUITKOMSTEN. Bedrijfsresultaat per hectare. Bedrijfskosten per hectare. Bedrijfsopbrengsten per hectare. Kosten en opbrengsten per functie. Geaggregeerde resultaten. Conclusies. TOELICHTING OP IN DETABELLEN GEBRUIKTE BEGRIPPEN. Algemeen. Toelichting kosten, opbrengstensoorten en bedrijfsresultaat.. Kosten.. Opbrengsten.. Bedrijfsresultaat. Toelichting kostenplaatsen. TABELLEN. Bedrijfsresultaten per hectare naar kostensoort. Bedrijfsresultaten per hectare van alle bedrijven naar kostensoort van t/m en het gemiddelde over deze periode (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Bedrijfsresultaten per hectare van alle bedrijven naar kostensoort en naar omvang van het bosareaal in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Bedrijfsresultaten per hectare van alle bedrijven naar kostensoort en naar regio in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens)

4 . Bedrijfsresultaten per hectare naar kostensoort van grote bedrijven (> ha) van t/m (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Bedrijfsresultaten per hectare naar kostensoort van grote bedrijven (> ha) van t/m (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Bedrijfsresultaten per hectare naar kostensoort van grote bedrijven (> ha) van en (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Bedrijfsresultaten per hectare van grote bedrijven (> ha) naar kostensoort en naar regio in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten naar kostenplaatsen. Kosten per hectare van alle bedrijven naar kostenplaats en naar omvang van het bosareaal in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten per hectare van alle bedrijven naar kostenplaats en naar regio in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten per hectare van grote bedrijven (> ha) naar kostenplaats en naar regio in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten naar kostendragers. Kosten per hectare van alle bedrijven naar kostenplaats en drager en naar regio in (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten per hectare van grote bedrijven (> ha) naar kostenplaats en drager en naar regio In (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten per hectare van alle bedrijven naar kostenplaats en drager en naar omvang van het bosareaal In (nominale bedragen, afgerond op hele guldens). Kosten en opbrengsten van alle bedrijven naar kostenplaats en drager, naar regio en naar omvang van het bosareaal in (nominale bedragen, afgerond op (hele guldens). Kosten per bewerkte hectare. Bewerkte oppervlakte en directe kosten per bewerkte hectare naar kostenplaats van t/m (nominale bedragen in guldens). Houtoogst en opbrengstprijzen. Ontwikkeling van de houtoogst naar omvang van het bosareaal van t/m (in m per hectare bosoppervlakte, afgerond op een decimaal) Biz.

5 .. Opbrengstprijzen van op stam en geveld verkocht hout naar regio van t/m (nominale bedragen in guldens per m ). Opbrengstprijzen van op stam en geveld verkocht hout naar omvang van het bosareaal van t/m (nominale bedragen in guldens per m ) Geaggregeerde resultaten. Geaggregeerde bedrijfsresultaten van alle particuliere busbedrijven van t/m (nominale bedragen in miljoenen guldens) Biz. FIGUREN..... De precisie in van de bedrijfsresultaten in tabel. De precisie in van de bedrijfsresultaten in de tabellen. en. De precisie in van de kosten in tabel. De precisie in van de kosten in tabel. De precisie in van de kosten in tabel./. BIJLAGE. Berekening van gewogen gemiddelde en standaardfout

6 WOORD VOORAF In deze periodieke rapportage wordt een overzicht gegeven van kosten, opbrengsten en bedrijfsresultaat van particuliere bosbedrijven in. Dit wordt gedaan tegen de achtergrond van de ontwikkelingen in voorgaande jaren. Het is het tweeëntwintigste rapport in een vanaf aaneengesloten reeks. E.P. Berger verzamelde en bewerkte de gegevens, terwijl ing. R.A.M. Schrijver de overzichten samenstelde en de tekst verzorgde. Veel dank is verschuldigd aan de eigenaren en beheerders van particuliere bosbezittingen die, door het ter beschikking stellen van bedrijfsgegevens, deze publicatie mogelijk hebben gemaakt. De plv. directeur, Den Haag, december ' J.C. Blom /

7 . DOEL EN METHODE. Inleiding De jaarlijkse publicatie van de bedrijfsuitkomsten in de Nederlandse particuliere bosbouw heeft tot doel informatie te verschaffen over kosten en opbrengsten, evenals over relevante technische gegevens van particuliere bedrijven met meer dan ha bos. Dit gebeurt ten behoeve van het beleid van de overheid, het georganiseerde bedrijfsleven (Bosschap) en de eigenaren en beheerders van particuliere bosbedrijven. De periodieke rapportage volgt in grote lijnen de opzet zoals die in gestalte is gegeven. De verzamelde gegevens worden ook gebruikt voor verder onderzoek naar de achtergronden van de bedrijfsresultaten en de ontwikkeling van kosten en opbrengsten. De resultaten van dergelijke studies worden afzonderlijk gepubliceerd.. Waarnemingsveld Het Bosschap registreert alle eigenaren van minimaal ha bos. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen publiekrechtelijk bosbezit, zoals de Tabel. Procentuele verdeling van het Nederlandse bosbezit a) naar categorieën van boseigenaren Categorie eigenaren b) c) c) c) b) Particulier bosbezit (Informatienet) Organisaties voor natuurbehoud,,,,,,,,,, privaatrechtelijk bosbezit,,,,, Staatsbosbeheer Ander Rijksbezit Gemeenten Overig publiekrechtelijk bosbezit,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, publiekrechtelijk bosbezit,,,,, a) Exclusief bosbezittingen kleiner dan ha;b) Bron:Bosschap;c) Bron:Bosschap en jaarverslagen Staatsbosbeheer.

8 Bosgebieden Regio NoordOost Aantal Oppervlakte ha Regio Centrum Aantal Oppervlakte ha Regio Zuid Aantal Oppervlakte ha Restgebied Aantal Oppervlakte ha c=^ totaal : aantal oppervlakte totaal : aantal oppervlakte Figuur. Gecombineerde regionale bosgebieden *)met daarin het totale aantal particuliere bosbezittingen (groter dan ha) evenals het totale bijbehorende bosareaal in *) Indeling bosgebieden volgens de e Nederlandse Bosstatistiek van hetcbs. : het deel van de populatie waaruit de steekproef getrokken is. :de totale populatie particulier bosbezit > ha in Nederland

9 boseigendommen van het Rijk (Staatsbosbeheer, Domeinen enzovoort), de provincies, de waterschappen, de gemeenten enzovoort, en privaatrechtelijk bosbezit (tabel.). De privaatrechtelijke boseigenaren, waaronder persoonlijke rechtspersonen en instellingen, vormen de doelpopulatie van het informatienet "particuliere busbedrijven", voorlopig met uitzondering van privaatrechtelijke organisaties voor natuurbehoud. Sommige boseigenaren hebben meerdere, min of meer zelfstandige, beheerseenheden met ieder een eigen administratie. Deze beheerseenheden worden als afzonderlijke bedrijven in de doelpopulatie opgenomen. In bezaten de. toen door het Bosschap geregistreerde "particulieren". ha bos. Dat was bijna % van het gehele Nederlandse bos. In was het aantal particuliere busbedrijven met meer dan ha bos afgenomen tot.. Het particuliere bosareaal bleek gedaald tot. ha, minder dan een kwart van het totaal van bijna. ha. Door onder andere bosuitbreidingen op landbouwbedrijven is het aantal bedrijven met meer dan ha bos nadien weer toegenomen tot. in, overigens met uitzondering van de regio "Zuid". De grootste toename deed zich voor in het Restgebied, dat buiten de steekproef valt. Het "Centrum" is de enige regio waar zowel het aantal bedrijven als het areaal particulier bosbezit toenam. Het areaal in particulier bezit was in met. ha nagenoeg gelijk aan het areaal in. In figuur. is de verdeling van het particuliere bosbezit over de regio's weergegeven.. Gestratif iceerde steekproef Met behulp van de registratie van het Bosschap is het mogelijk de particuliere bosbedrijven, de doelpopulatie, in te delen naar zowel oppervlakteklassen als regio's. Hierdoor ontstaan zogenaamde cellen of strata (combinaties van oppervlakteklassen en regio's). Vervolgens wordt uit elke cel apart een steekproef getrokken (gestratificeerde steekproef). Vooral de mogelijkheid de bosbedrijven in te delen naar de omvang van het bosareaal werd bij de opzet van het Bedrijvenlnformatienet belangrijk geacht. Niet alleen vanwege schaalvoordelen maar vooral omdat kleine bedrijven overwegend gebruikmaken van loonwerk, terwijl grote bedrijven doorgaans eigen personeel in dienst hebben. Men koos daarom indertijd voor drie oppervlakteklassen: meer dan ha; tot ha; tot ha. Later, in, kwamen daar nog twee klassen bij: tot ha; tot ha.

10 De regioindeling is gebaseerd op de indeling in de e Nederlandse Bosstatistiek. De daarin voorkomende acht gebieden zijn samengevoegd tot: NoordOost: gedeelte van Nederland ten oosten en ten noorden van de IJssel, met uitzondering van de noordelijke klei en laagveengebieden; Centrum: Veluwe, Utrechtse Heuvelrug en Gooi; Zuid: NoordBrabant en Limburg, met uitzondering van het rivierengebied; "Restgebied" van Nederland. Uit de zeer heterogene regio "Restgebied" van Nederland is geen steekproef getrokken. Deze regio blijft in de periodieke rapportage dan ook buiten beschouwing. De consequentie van het werken met een gestratificeerde steekproef is dat bij het weergeven van de uitkomsten rekening moet worden gehouden met "de verhouding tussen het aantal bedrijven dat in werkelijkheid in de cel voorkomt en het aantal steekproef bedrijven in de cel". Deze verhouding, het wegingsgetal van een cel, dient elk boekjaar opnieuw vastgesteld te worden. Het aantal bedrijven dat in werkelijkheid in een cel voorkomt en het aantal steekproefbedrijven in een cel kan immers jaarlijks veranderen. Dat laatste gebeurt bijvoorbeeld wanneer steekproefbedrijven zodanig van oppervlakte veranderen dat ze in een andere oppervlakteklasse en daarmee in een andere cel terechtkomen. Het gemiddelde bedrijfsresultaat per hectare van alle particuliere busbedrijven (groter dan ha) wordt berekend door het bedrijfsresultaat van elk steekproef bedrijf te vermenigvuldigen met het wegingsgetal van de cel waarin het bedrijf voorkomt ). Daarna worden al deze producten opgeteld. Vervolgens wordt ook de bedrijfsoppervlakte van elk steekproefbedrijf vermenigvuldigd met het wegingsgetal van de cel waarin het bedrijf voorkomt. Nadat ook deze producten zijn opgeteld wordt de som van de bedrijfsresultaten gedeeld door de som van de oppervlakten. Dit geeft het gemiddeld bedrijfsresultaat per hectare. Bijlage gaat dieper op deze methodiek in. Bij verkoop van een busbedrijf uit de steekproef aan een andere eigendomscategorie (tabel.) wordt er een vervangend particulier bosbedrijf getrokken uit dezelfde oppervlakteklasse en dezelfde regio. Van de in in het informatienet voorkomende busbedrijven werden er voornamelijk vanwege deze reden tussen en vervangen. Het resterende deel ( bedrijven) heeft dus de gehele periode onafgebroken aan dit onderzoek deelgenomen. Tot bleven deze bedrijven in het stratum waarin zij oorspronkelijk waren ingedeeld. Door mutaties in oppervlakte bij een aantal steekproefbedrijven gingen die bedrijven tot een andere oppervlakteklasse be ) Toten met Periodieke Rapportage werd het gemiddeld bedrijfsresultaat per hectare opeenietsandere wijze berekend. Ten gevolge hiervan kunnen de eerder gepubliceerde resultaten over de jaren tot en met enigszins afwijken van de indeze publicatie vermelde resultaten over dezelfde periode.

11 horen. Met ingang van werden de steekproefbedrijven daarom ingedeeld in de cel waarin zij op dat moment ook werkelijk thuishoren. Het Bedrijvenlnformatienet is vanaf representatief voor alle particuliere busbedrijven met meer dan ha bos. De steekproef is voor het eerst in getrokken. Men koos toen bedrijven met meer dan ha bos. De oorspronkelijke groep van steekproefbedrijven is sindsdien zoveel mogelijk in stand gehouden. Het betreft dus een vast panel.de voornaamste reden hiervoor is het lange productieproces in de bosbouw. Daarnaast is het percentage steekproefbedrijven met meer dan ha bos ten opzichte van het werkelijk aantal bedrijven met meer dan ha bos (steekproefdichtheid) zodanig groot (tabel.: e kolom) dat nauwelijks gerouleerd kan worden. De steekproef is in opnieuw vergroot. De eerste maal, in, ging het om de uitbreiding van het informatienet met kleine bedrijven. De betrouwbaarheidsintervallen bleken met name bij de kleinere bedrijven nog aan de ruime kant, zodat uit deze groep extra steekproefbedrijven zijn getrokken. In totaal bedraagt het aantal steekproefbedrijven nu, tegen in. Deze steekproefbedrijven bezaten in in totaal. ha bos tegen. ha in. Tabel. De steekproefdichtheid per oppervlakteklasse en per regio in Oppervlakteklasse respectievelijk regio Aantal steekproefbedrijven in Steekproefbedrijven in % van het popul. aantal Steekproefoppervlakte in % van de totale opp. t/m ha t/m ha t/m ha t/m ha ha en meer,,,,,,,,,, Noordoost Centrum Zuid,,,,,,,, Betrouwbaarheid van de uitkomsten Alhoewel het informatienet representatief is voor alle particuliere bosbedrijven met meer dan ha bos,is het altijd mogelijk dat de steekproefuitkomsten enigszins afwijken van de werkelijkheid. De kans op afwijkingen hangt af van de spreiding in de resultaten tussen de bedrijven evenals van het aantal waarnemingen. Samen vormen deze de "standaardfout" van de uitkomsten. De betrouwbaarheid van de uitkomsten van de steekproef wordt in deze publi

12 catie grafisch weergegeven (zie de figuren. tot en met.) voor de belangrijkste posten (quotiënten): bedrijfsresultaat per hectare, kosten en opbrengstensoorten per hectare, kosten en opbrengstenplaatsen per hectare. Hierbij wordt uitgegaan van het % betrouwbaarheidsinterval. Dat wil zeggen dat de werkelijke gemiddelde uitkomst van de populatie met een waarschijnlijkheid van % ligt binnen de aangegeven marges. Bij een standaardfout van % ligt de werkelijke waarde van het gemiddelde (quotiënt) met een waarschijnlijkheid van % in een interval van tot % van de met behulp van de steekproef berekende waarde. In het algemeen geldt dat de betrouwbaarheid van een stratum (cel) geringer is dan van een groep van strata (bijvoorbeeld alle bedrijven in een regio). Bij de opzet van het informatienet is een zodanig groot aantal bedrijven gekozen dat de standaardfout van de gemiddelde bedrijfskosten en opbrengsten per hectare van de gehele sector niet groter was dan % van het werkelijke gemiddelde. De standaardfout van deze gegevens per oppervlakteklasse en per regio bleek ook acceptabel. Ondanks de uitbreiding van de steekproef in de kleinere oppervlakteklassen blijken de betrouwbaarheidsintervallen van de totale kosten en de totale opbrengsten van deze bedrijven nogal breed te zijn (zie figuur.).. Opbouw en interpretatie van het exploitatieresultaat De exploitatierekening van een particulier bosbedrijf is in deze rapportage samengesteld uit kosten en opbrengstensoorten, met als resultante het bedrijfsresultaat. Tevens is op basis van aanvullende technische gegevens een exploitatierekening naar zogenaamde "kostenplaatsen" gemaakt. Het gaat hierbij om een verbijzondering van kosten en opbrengsten naar de afzonderlijke activiteiten (kostenplaatsen), zoals bosverjonging, bosonderhoud, houtoogst enzovoort. Het verband tussen de exploitatierekeningen naar kostensoorten en kostenplaatsen is weergegeven in figuur.. LEIDLO houdt van de particuliere boseigenaren zogenaamde deeladministraties bij. Het betreft alleen kosten en opbrengsten voorzover die te maken hebben met het bosbedrijf. Sommige "nietbetaalde" prestaties worden ter wille van een betere vergelijkbaarheid van de resultaten normatief berekend (zie hoofdstuk ). Het gaat met name om nietbetaalde beheers en arbeidskosten van de eigenaar, om nietbetaalde rente en afschrijvingskosten van werktuigen en gebouwen en om nietontvangen jachtopbrengsten (in geval de eigenaar de jacht niet heeft verhuurd, maar zelf jaagt). Er wordt echter geen betaalde of berekende rente over het in grond en houtopstanden geïnvesteerde vermogen in rekening gebracht. Andere prestaties van het (multifunctionele) particuliere bosbedrijf zijn moeilijk in geld uit te drukken en komen daardoor niet of slechts beperkt in de exploitatierekening tot uitdrukking. Het gaat daarbij onder meer om de bijdrage van het bosbedrijf aan de instandhouding van natuurlijke, landschappelijke, cultuurhistorische en aardkundige waarden evenals om de bijdrage aan de openluchtrecreatie. Weliswaar worden er door de overheid subsidies ver

13 KOSTENSOORTEN z UJ t~ WO O Arbeidskosten Werk door derden Werktuig kosten Grond en hulpstoffen B osbed rij f sg ebo u wen Grond en houtopstand Beheer, leiding en toezicht Overige bedrijfskosten Houtopbrengsten KOSTENPLAATSEN ^S. c ) o fo O. + c ai Ol ai c <u Q. o ai tï ai JZ c QJ C m a. c c O) aî o O c Ol c Ol o M a) > o Ol Si. Bosonderhoud Ol c 'c c D T T C ai c o c: g a. ai ai o c al.q Z> c p a. E o a* T c ( ft) Infrastructuur Verjonging Houtoogst Ol c "c c D T a. ni "O c 'ai Ol c T Si + aï ai JZ a> O Algemene kosten c ai a! e + c a» ai 'N ai o c a. ai ai j= ai Si o Ja: a) a>.c ai.a o Z UJ I/Ï Z UJ o; ca Cu O c ai c o> B 'V\ "O Jachthuren (her) bebossing onr. werkz.heden (%reg.) werkgelegenheidsregeling Beschikking bosbijdragen Figuur. Verdeling van de kostensoorten over kostenplaatsen strekt voor bijvoorbeeld "duurzame instandhouding" in het kader van de Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen evenals fiscale voordelen verleend voor openstelling van landgoederen in het kader van de Natuurschoonwet en zijn er in zeer beperkte mate opbrengsten uit recreatie, maar de ermee verbonden kosten (toezicht, infrastructuur, bosonderhoud, gederfde houtopbrengsten ), enzovoort) zijn moeilijk toe te rekenen. Deze al dan niet gerealiseerde opbrengsten en gemaakte kosten hebben evenwel invloed op het financiële resultaat van het bosbedrijf. Vandaar dat in door middel van een proef is nagegaan in hoeverre een verdere verbijzondering van de kostenplaatsen naar de functies die particuliere bosbedrijven vervullen (houtproductie, natuurbehoud, recreatie, enzovoort) mogelijk is. Ten behoeve van die toerekening is de boseigenaar gevraagd met welk doel bepaalde beheersmaatregelen zijn genomen. Daarbij had hij de keuze uit de volgende functies van het bos: houtproductie, natuurbehoud, recreatie en landschap en wildbeheer. De uitkomsten van dat proefonderzoek zijn in deze periodieke rapportage vermeld (paragraaf. en de tabellen. tot en met.). ) Nietgeoogst en verkocht houtvankaprijpe bomen vanwege andere dan houtproductiemotieven.

14 Ten behoeve van een betere vergelijking in de tijd is ten slotte in een aantalgevallendenominalebedragen omgerekend naar reële bedragen met behulp van de ontwikkeling van de koopkracht van de gulden (tabel.). Tabel. Ontwikkeling van de koopkracht van de gulden van t/m (=) Jaar Index Jaar Index,,,,,,,,,,, Bron: LEI/CBS, LandbouwZTuinbouwcijfers.,,,,,,,,,,,

15 . SAMENVATTING VAN DE ONTWIKKELING VAN DE BEDRIJFSUITKOMSTEN. Bedrijfsresultaat per hectare Het gemiddelde bedrijfsresultaat perhectare van alle particuliere bedrijven metmeerdan habos kwam in uit op gulden negatief.dit is een verslechtering ten opzichte van met gulden per hectare toen er een verlies werd geleden van gulden per hectare (tabel.). Qua opbouwvande opbrengstenveranderde er vrijveel. Weliswaar bleven de totale opbrengsten ongeveer op peil van,maar er traden twee verschuivingen op, te weten:een aanzienlijke toename van het totale bedrag aansubsidiesalsmedeeen vergelijkbare afname vande houtopbrengsten.de stijgingvanhetbedragaansubsidiesis onder meereen gevolgvan hetoverlevingsplan Bosen Natuur (Regeling Effectgerichte Maatregelen:EGM). De totale kosten per hectarestegen ten opzichte van met %. Verantwoordelijk daarvoor was de sterke toename van de uitgaven van door derden uitgevoerde werkzaamheden evenals een beperkte toename van de post "grond en houtopstanden" (waterschapslasten, heffingvan hetbosschap, verzekering tegen bosbrand, enzovoort). Deze stijgende kosten dienen insamenhang te worden gezien met de gestegen subsidies in het kader van het Overlevingsplan BosenNatuur (OBN). Voor hetoverige laat tabel. dalende kosten voor ineigen regie uitgevoerde werkzaamheden zien. Tabel. Gemiddeld bedrijfsresultaat per hectare opgaand bos in, en (alle bedrijven) *) Kosten Opbrengsten Arbeid Werk door derden Werktuigen Grond en hulpstoffen Grond en houtopstanden Beheer, leiding en toezicht Overig Hout: op stam geveld Subsidies Jachthuur Overig kosten opbrengsten Negatief resultaat *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan.

16 Ook het bedrijfsresultaat van de grotere bedrijven (meer dan ha) is afgenomen: van gulden positief in tot gulden positief in (tabel.). De verslechtering van het bedrijfsresultaat met gulden per hectare is dus wat minder dan in het geval van alle bedrijven. De oorzaken zijn evenwel dezelfde. Ook bij de grotere bedrijven zijn de opbrengsten uit subsidies gestegen en die uit houtverkopen gedaald, maar in een beperktere mate. De kosten per hectare zijn met bijna % per hectare toegenomen. De hogere kosten betreffen ook bij de grotere bedrijven de posten "door derden uitgevoerde werkzaamheden" en "grond en houtopstanden". Een en ander in samenhang met de subsidies in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Voor het overige laat ook tabel. dalende kosten voor in eigen regie uitgevoerde werkzaamheden zien. Tabel. Gemiddeld bedrijfsresultaat per hectare opgaand bos in, en (bedrijven met ha of meer) *) Kosten Opbrengsten Arbeid Werk door derden Werktuigen Grond en hulpstoffen Grond en houtopstanden Beheer, leiding en toezicht Overig Hout: op stam geveld Subsidies Jachthuur Overig kosten opbrengsten Positief resultaat Negatief resultaat *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan. De ontwikkeling van het gemiddeld bedrijfsresultaat per hectare van grote (meer dan ha) particuliere bosbedrijven laat tussen en een duidelijke opgaande lijn zien (figuur.). Na verandert de verbetering echter in een verslechtering, zeker indien gecorrigeerd wordt voor het stormjaar, waarin de niet geplande houtoogst eenmalig een beter bedrijfsresultaat per hectare tot gevolg had.de verbetering van de bedrijfsuitkomsten tot had vooral te maken met dalende kosten van eigen personeel (Hekhuis) ). ) Hekhuis,H.J. (); Oorzakenvan verschillen in bedrijfsresultaat tussen particuliere bosbedrijven; Onderzoekverslag ;LandbouwEconomisch Instituut, Den Haag.

17 I I I I I I jaar nominaal reëel Figuur. Ontwikkeling van het gemiddelde bedrijfsresultaat per hectare in de periode, gecorrigeerd voor koopkracht van de gulden (= reëel met basisjaar ) en ongecorrigeerd (= nominaal) Het bedrijfsresultaat kan in de toekomst nog maar in beperkte mate verbeteren door eigen personeel af te stoten omdat de bosbedrijven daarover nog maar in slechts beperkte mate beschikken. Met name in de regio Zuid is er nog maar weinig personeel in vaste dienst bij particuliere bosbedrijven, met als gevolg dat het bedrijfsresultaat per hectare daar nog het gunstigst is. In werd dan ook alleen in de regio Zuid een positief resultaat behaald: gulden per hectare (tabel.). In de overige twee regio's werd een fors verlies geleden. Dat was met gulden per hectare negatief het grootst in de regio Centrum en iets minder groot ( gulden per hectare negatief) in de regio NoordOost. In de regio Zuid is het gemiddelde bedrijfsresultaat per hectare doorgaans het gunstigst omdat in deze regio de kosten van "beheer, leiding en toezicht" en die voor "eigen arbeid" relatief laag zijn. Daarmee samenhangend zijn ook de werktuigkosten vrij laag. In de regio Centrum werd een gemiddeld verlies geleden van gulden per hectare. Dit is gulden meer dan in het voorgaande jaar. Aan de opbrengstenkant vallen met name de relatief hoge "overige bedrijfsopbrengsten" en de relatief lage "overige" subsidieopbrengsten (OBNen SBLregeling) op. Opmerkelijk zijn in deze regio ook de hoge kosten voor "beheer, leiding en toezicht" evenals de hoge kosten van "eigen arbeid" (eigen personeel en arbeid van de boseigenaar zelf). Daartegenover staan evenwel lage kosten van

18 grond en waterschapslasten ).De hoge kosten voor beheer, leiding en toezicht en eigen arbeid houden verband met het eerdergenoemde relatief hoge bedrag "overige bedrijfsopbrengsten". Deze bestaan uit de verkoop van plantsoen en kerstbomen, de verhuur van machines, de verhuur van bos aan hondenclubs en padvinders, rally's, crosscountry's, enzovoort (tabel.). De particuliere bosbedrijven in de regio Centrum lijken daarmee nog het meest gedifersificeerd (paragraaf.). Tegenover de hieraan verbonden beperkte opbrengsten staan evenwel relatief hoge en soms moeilijk toerekenbare kosten die in deze periodieke rapportage tot nu toe ) doorgaans onder de post "algemeen" werden geboekt. De relatief hoge kosten in het Centrum worden dus waarschijnlijk veroorzaakt door de toenemende stedelijke druk en kunnen dan ook moeilijk worden vermeden. Deze hogere kosten worden niet goedgemaakt door hogere "overige opbrengsten". Bedrijven die zich voornamelijk op de houtproductie kunnen richten, zoals die in het Zuiden, laten doorgaans betere resultaten zien. Het negatieve gemiddelde bedrijfsresultaat in in de regio Noord Oost van gulden per hectare kan worden toegeschreven aan het hoge aandeel geveld verkocht hout. Dat gaat doorgaans (ook in en was dat het geval) met hoge vellingskosten gepaard: hoge kosten voor eigen personeel en door derden uitgevoerd werk (tabel.). Tabel. Bedrijfsresultaat per hectare van alle bedrijven naar regio over (in nominale guldens) *) Kosten Noord Oost Zuid Opbrengsten Centrum Noord Oost Centrum Zuid Arbeid Werk door derden Werktuigen Grond en hulpstoffen Grond en houtopstanden Beheer, leiding en toezicht Overig Hout: op stam geveld Subsidies Jachthuur Overig kosten Positief resultaat Tot. opbrengsten Negatief resultaat *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan. ) Indenabije toekomst zal datevenwelanders liggen omdat inde regio Centrum alle bedrijven waterschapslasten gaan betalen.de kosten stijgen daardoor in die regio met ongeveer gulden per hectare. ) In paragraaf. wordt voor het eerst in deze periodieke rapportage een toedeling van kosten en opbrengsten naar de functies van het particuliere bos (houtproductie, recreatie, natuur, enzovoort) gemaakt.

19 Conclusie Boseigenaren die zich, naast de traditionele houtproductie, toeleggen op meerdere andere activiteiten, maken daardoor meer kosten (ook eigen arbeid). Deze kosten worden onvoldoende goedgemaakt door extra opbrengsten en dat heeft dan ook een negatief effect op de hoogte van het bedrijfsresultaat. Ook het in eigen regie vellen en verkopen van hout heeft een negatief effect op het bedrijfsresultaat. De hogere verkoopprijzen van geveld verkocht hout maken de extra kosten in onvoldoende mate goed. Het bedrijfsresultaat is een resultante van opbrengsten en kosten. In reële guldens zijn beide over de afgelopen twintig jaar gedaald (figuur.). De figuur laat verder zien dat de opbrengsten in de periode tot en met sterk achterbleven bij de kosten. Met name de houtopbrengsten waren in deze periode vrij laag. reële kosten reële opbrengsten Figuur. Ontwikkeling van gemiddelde opbrengsten en kosten per hectare in de periode voor bedrijven groter dan ha, gecorrigeerd voor de koopkracht van de gulden (= reële guldens). Bedrijfskosten per hectare De gemiddelde kosten per hectare van alle bedrijven waren in % hoger dan in. Vooral de forse stijging van de uitgaven voor door derden uitgevoerd werk was daarvoor verantwoordelijk. Een en ander hangt samen met uitgaven in het kader van nieuwe subsidies als het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN). Het relatief hoge bedrag per hectare voor de post "bosonderhoud" in tabel. is daarmee in overeenstemming. Deze tabel laat verder zien dat zowel de post "bosonderhoud" als de post "infrastructuur" de laatste jaren hoger zijn, terwijl de post "verjonging" de laatste twee jaren aanzienlijk kleiner is.

20 Tabel. Ontwikkeling van de bedrijfskosten per hectare van alle bedrijven naar kosten plaats in,,,, en (in nominale guldens) *) Kostenplaatsen Algemene kosten Verjonging Bosonderhoud Infrastructuur Vellingen (in eigen regie) *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan. De kostenplaats "algemene kosten" bestaat voor een groot deel uit kosten voor "beheer, leiding en toezicht". Het gaat daarbij zowel om daadwerkelijk betaalde kosten (rentmeester, boswachter, beheerder, enzovoort) als om berekende kosten voor de inspanningen die de eigenaar op het eigen bosbedrijf levert. In waren binnen deze post de kosten voor het beheersplan sterk toegenomen als gevolg van het versneld afschrijven van deze plannen door een aantal bedrijven (tabel.). Met de invoering van de Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen is dit beheersplan geen subsidievoorwaarde meer. Dit heeft ertoe geleid dat er geen kostbare plannen meer specifiek voor dit doel worden opgesteld. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er in het geheel geen beheerplanning meer bestaat, of dat geen enkel bedrijf daar op dit moment middelen aan besteedt. houtoogst.% infrastructuur.% alg. kosten.% bosonderhoud.% verjonging.% Figuur. De verdeling van de kosten over de hoofdkostenplaatsen in Voorzover aanwezig zijn deze kosten nu opgenomen in de post "overige beheerskosten", in de post "kosten eigen personeel" of in de rentmeesterskosten en als zodanig niet expliciet meer zichtbaar. Met ingang van maken de afschrijvingskosten van het beheersplan dan ook geen deel meer uit van de kosten waardoor de gemiddelde kosten van "beheer, leiding en toezicht" on

21 geveer % lager werden. In de loop van de tijd is het aandeel van deze post in het totaal der kosten echter geleidelijk gestegen. Het aandeel van de post "algemene kosten" in de totale kosten was in % (figuur.). Deze stijging is een gevolg van de daling van de andere kostenposten in het totaal (onder andere "verjonging"). Tabel., waarin de bewerkte oppervlakte van de meest voorkomende bosbouwactiviteiten is weergegeven, laat zien dat de oppervlakte "verjonging" na fors is gedaald, wat een logisch gevolg is van het afschaffen van de inplantsubsidie. Vanwege de kleine oppervlakte waarop is ingeplant is ook de bewerkte oppervlakte voor wat betreft het "inboeten" in de jaren en relatief laag. In is tenslotte tevens de oppervlakte waarop jeugdverzorging heeft plaatsgehad sterk gedaald. Voor wat betreft de overige activiteiten valt de meer dan normale inspanning in voor het aanwijzen van toekomstbomen op. Dit heeft onder meer te maken met de beheersmaatregelen die in het kader van de OBN werden getroffen. Tabel. Bewerkte oppervlakte (in hectaren) van een aantal bosbouwactiviteiten en de totale oppervlakte bos in de populatie in de jaren,,,, en (alle bedrijven) Periode t activiteit Totale opp. inplanten inboeten jeugd opkronen verzorgmg opsnoeien prunus aanwijzen bestrijding toek. bomen p.m. p.m De (vaste) kosten per hectare voor beheer, leiding en toezicht, maar ook die voor arbeid en werktuigen zijn bij de kleinere bedrijven vrij hoog. Deze vaste kosten drukken immers op een relatief klein aantal hectaren en dat heeft aanzienlijke consequenties voor de totale kosten per hectare en daardoor voor het bedrijfsresultaat per hectare. De totale kosten per hectare van bedrijven met minder dan ha bos, en vooral van die met minder dan ha, komen dan ook aanzienlijk hoger uit dan van de grotere bedrijven (tabel.). In is het verschil tussen de totale kosten per hectare van bedrijven met minder dan ha ten opzichte van de bedrijven met meer dan ha gulden per hectare.

22 Tabel. Kosten per hectare naar bosoppervlakte en kostenplaats in (alle bedrijven) *) Kostenplaatsen tot ha tot ha tot ha tot ha of meer Algemene kosten Verjonging Bosonderhoud Infrastructuur Vellingen *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan. De kosten per hectare nemen dus over het algemeen af met de toename van de bedrijfsoppervlakte. De oppervlaktecategorie tussen en ha onderbreken deze samenhang tussen bedrijfsomvang en kosten per hectare echter traditioneel. Mogelijk dat de overgang naar een beheer waarbij meer werkzaamheden in eigen beheer en met eigen arbeid worden uitgevoerd hier een rol bij speelt. De kleinste bedrijven met eigen personeel hebben vanzelfsprekend eerder te maken met overcapaciteit op dat vlak.. Bedrijfsopbrengsten per hectare De opbrengsten van het particuliere bosbedrijf bestaan uit houtverkopen, overige bedrijfsopbrengsten (onder andere jachtverhuur, recreatie, enzovoort) en subsidies: basissubsidies en projectsubsidies. In waren de opbrengsten uit houtverkopen, met gulden per hectare een stuk lager dan in het voorgaande jaar (tabel.).de overige bedrijfsopbrengsten uit het multifunctionele particuliere bosbedrijf bleken met gulden per hectare echter relatief hoog. De basissubsidie lag, met gulden per hectare, op hetzelfde niveau als in en. De stijging van het totale bedrag aan subsidies ten opzichte van is dan ook een gevolg van een toename van de projectsubsidies, onder andere de nieuwe OBNregeling. De houtverkopen bedroegen in iets minder dan m per hectare. Dit is aanzienlijk minder dan in het voorgaande jaar (tabel.). Er is vooral minder hout verkocht uit dunningen. Dit ondanks een iets hogere houtprijs uit dunningen dan in (tabel.). Het volume van de houtverkopen uit eindkap lag, evenals in, op een zeer laag niveau. Dat was zelfs nog lager dan in, het jaar na de stormen (tabel.). Een en ander houdt verband met de in vervallen herbebossingssubsidie.

23 Tabel. Volume van de houtopverkopen (in m per ha) naar oogstmethode en verkoopwijze in de jaren,,,, en *) Oogstmethode/ Bedrijve n > ha Alle bedrijven i Dunning geveld op stam,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, Eindkap geveld op stam,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan. Dat de geleidelijke verslechtering van de bedrijfsresultaten na ook is gerelateerd aan het subsidiebeleid van de overheid, blijkt uit figuur.. In reële guldens is het totale subsidiebedrag (basissubsidie en projectsubsidies) sinds ongeveer gehalveerd, vooral na. De overige opbrengsten (houtopbrengsten, recreatie, jacht en dergelijke) laten alleen in de jaren negentig een lichte daling zien. In de boekjaren en zijn voor het eerst kosten en opbrengsten in het kader van het Overlevingsplan Bos en natuur (Regeling effectgerichte maatregelen: EGM) vermeld. Deze subsidie is onder de post "overige subsidies" ondergebracht. Aan de subsidies in het kader van de regeling EGM zijn ook de kosten verbonden. Voor de meeste particuliere eigenaren geldt een bijdrage van % van de vastgestelde standaardbedragen of van % van de in de begroting opgenomen goedgekeurde kosten. Tien procent betalen de bedrijven dus zelf. Tabel. Opbrengstprijzen van verkocht hout naar oogstmethode en verkoopwijze (in guldens perm ) in de jaren,,,, en (alle bedrijven) Oogstmethode/verkoopwijze Dunning geveld op stam Eindkap geveld *) op stam *) *) Weinig waarnemingen.

24 S _l i I i L. I i I i I i I l I i I i I l I i l_ [aar overige opbrengsten subsidies Figuur. Ontwikkeling van subsidies en overige opbrengsten in de periode op bedrijven groter dan ha, gecorrigeerd voor de koopkracht van de gulden, voortschrijdend driejaarlijks gemiddelde. Kosten en opbrengsten per functie De laatste jaren is er een behoefte ontstaan aan informatie over de kosten en opbrengsten die samenhangen met de functies die het particuliere bos vervult. Vandaar dat voor het eerst de boseigenaren is gevraagd aan te geven om welke reden kosten zijn gemaakt en welke opbrengsten daartegenover stonden. Daarbij had men de keuze uit de bosfuncties houtproductie, natuurbehoud, recreatie en wildbeheer. Op basis van de aldus verkregen informatie blijkt men de meeste kosten te maken ten behoeve van de recreatie. Aangezien daar slechts weinig opbrengsten tegenover staan,is het exploitatieverlies van deze functie van het bos gemiddeld bijna gulden per hectare. Vooral op kleine bedrijven is het exploitatieverlies per hectare ten behoeve van de functie recreatie erg groot (tabel.). Voor wat betreft de bosgebieden was het exploitatieverlies per hectare voor recreatie in de regio Centrum het hoogst (tabel.). De eerste resultaten laten dus zien dat het negatieve saldo van ruim gulden per hectare voor een groot deel kan worden toegeschreven aan de hoge kosten voor recreatie. De traditionele functies van het bos, zoals de houtproductie en de jacht daarentegen bleken winstgevend. De subsidie in het kader van de functiebeloning van gemiddeld gulden per hectare maakt in tabel. deel uit van de post "niet toegerekend".

25 Tabel. Kosten en opbrengsten per hectare naar de functies van het particuliere bos in Uitgesplitst naar de omvang van het bosareaal (alle bedrijven) *) **) Omvang van het bosareaal Houtoogst Natuurbehoud ) Recreatie landschap Wildbeheer ) Niet toegerekend Kosten ha ha ha ha >= ha Opbrengsten ha ha ha ha >= ha Saldo ha ha ha ha >= ha ) Ook houtverkopen kunnen deel uitmaken van "natuur". Bijvoorbeeld wanneer de boseigenaar ten behoeve van de natuur hout heeft geoogst; ) Alleen hekken en roosters. *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan; **) De bedragen zijn indicatief. Eris immers nog een forse post "niet toegerekend". Tabel. Kosten en opbrengsten per hectare naar de functies van het particuliere bos in. Uitgesplitst naar regio (alle bedrijven) *) **) Regio Houtoogst Natuurbehoud ) Recreatie landschap Wildbeheer ) Niet toegerekend Kosten Noordoost Centrum Zuid Opbrengsten Noordoost Centrum Zuid Saldo Noordoost Centrum Zuid ) Ook houtverkopen kunnen deel uitmakenvan "natuur". Bijvoorbeeld wanneer de boseigenaar ten behoeve van de natuur hout heeft geoogst;) Alleen hekken en roosters. *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan; **) De bedragen zijn indicatief. Erisimmers nog een forse post 'niet toegerekend".

26 Tabel. Kosten en opbrengsten per hectare naar de functies van het particuliere bos in. Grote bedrijven en alle bedrijven *) **) Regio Houtoogst Natuurbehoud ) Recreatie landschap Wildbeheer ) Niet toegerekend Kosten Bedrijven > ha Alle bedrijven Opbrengsten Bedrijven > ha Alle bedrijven Saldo Bedrijven > ha Alle bedrijven ) Ook houtverkopen kunnen deel uitmaken van "natuur". Bijvoorbeeld wanneer de boseigenaar ten behoeve van de natuur hout heeft geoogst; ) Alleen hekken en roosters. *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan; **) De bedragen zijn indicatief. Eris immers nog een forse post "niet toegerekend".. Geaggregeerde resultaten Tabel. geeft inzicht indesommatie vande bedrijfsuitkomsten over alle particuliere bosbedrijven met meer dan habos. Gezamenlijk hebben de particuliere boseigenaren in voor, miljoen gulden aan kosten ge maakt.de totale opbrengsten waren in bijna gelijk aandievan het jaar daarvoor. Vanwege degestegen kosten resulteerde er in een negatief Tabel. Geaggregeerde bedrijfsuitkomsten van particuliere bosbedrijven met meer dan ha bos in (in miljoen guldens) *) Kosten Opbrengsten Arbeid Werk door derden Werktuigen Grond en hulpstoffen Grond en houtopstanden Beheer, leiding. toezicht Overige,,,,,,, Houtopbrengsten, waarvan: op stam geveld Subsidies en bijdragen. waarvan: functiebeloning herbebossing overige Overige,,,,,,,, kosten, opbrengsten Negatief resultaat,,,, *) Door afronding kunnen bij de sommatie kleine verschillen ontstaan.

27 bedrijfsresultaat van, miljoen gulden. In was dit nog, miljoen. Gerelateerd aan iets minder dan. ha van het totale particulier bos komt dit neer op een negatief resultaat van ongeveer gulden per hectare bos. In werd voor miljoen gulden aan subsidies ontvangen, tegen, miljoen in. De stijging van het totale bedrag aan subsidies is een gevolg van een stijging van het bedrag aan projectsubsidies, onder meer in het kader van het OBN. Tegenover de inkomsten uit het OBN staat evenwel een groter bedrag aan kosten, zoals onder meer blijkt uit de toename van de uitgaven van door derden uitgevoerd werk met, miljoen gulden.. Conclusies Het Nederlandse particuliere bosbedrijf ) was in wederom verliesgevend. Het bedrijfsresultaat was gemiddeld min gulden per hectare. Daarmee was het verlies gulden per hectare groter dan in het voorgaande jaar. De opbrengsten uit de houtoogst en de jacht en de subsidies voor openstelling en instandhouding van het bos (functiebeloning) waren niet voldoende om de kosten van het particuliere bosbedrijf te compenseren. De houtopbrengsten verminderden aanzienlijk ten opzichte van en de kosten voor door derden uitgevoerd werk en (eigen) arbeid in het kader van het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN) werden niet helemaal gecompenseerd door subsidiebijdragen. De totale kosten per hectare stegen met %. Hogere kosten waren er voor infrastructuur (wegen en waterlopen) en het OBN. De totale opbrengsten bleven ongeveer op hetzelfde niveau als in. Aan de opbrengstenkant zorgde de gedaalde houtoogst uit dunningen voor lagere opbrengsten. De opbrengsten uit eindkap lagen net als in het voorgaande jaar op een zeer laag niveau (stelt niet veel meer voor) als gevolg van de vervallen herbebossingssubsidie. De totale houtoogst kwam daarmee in op, m per hectare, wat ten opzichte van het voorgaande jaar vrij weinig is. Tegenover fors gedaalde houtopbrengsten stonden hogere subsidieopbrengsten in het kader van de OBN en de SBL en hogere overige opbrengsten (ook overige subsidies). Voor het eerst is de boseigenaren gevraagd aan te geven om welke reden kosten zijn gemaakt en welke opbrengsten daar tegenover stonden. De eerste resultaten laten zien dat het negatieve saldo van gulden per hectare voor een groot deel kan worden toegeschreven aan de hoge kosten voor recreatie. De traditionele functie van het bos, de houtproductie, bleek daarentegen winstgevend. De kleine bedrijven met minder dan ha bos leden een verlies van ruim gulden per hectare. De bedrijven met tot hectare en ook die met tot hectare leden een verlies van rond de gulden per hectare. De grote bedrijven met meer dan hectare bos hadden een gemiddelde op ) De uitkomsten hebben betrekking op particuliere bosbedrijven met meer dan habos.

28 brengst van gulden per hectare. Aangezien de kosten van die bedrijven gulden per hectare bedroegen, resulteerde er een positief saldo van gulden per hectare. De resultaten waren in de regio Zuid, evenals in het verleden, het beste. Per hectare werd een positief saldo gehaald van gulden. De regio Centrum daarentegen leed gemiddeld weer het grootste verlies, aangezien de kosten gulden per hectare hoger waren dan de opbrengsten. In de regio Noordoost waren de kosten met gulden per hectare het hoogst. Aangezien de opbrengsten in die regio gulden per hectare bedroegen, resulteerde er een verlies van gulden per hectare. Het bedrijfsresultaat dient te worden geïnterpreteerd in het licht van de in hoofdstuk vermelde uitgangspunten. In dit verband beïnvloedt het niet opnemen van de kosten van het in grond en plantopstanden geïnvesteerde vermogen het gemiddelde verlies van gulden per hectare in gunstige zin.

29 . TOELICHTING OPIN DETABELLEN GEBRUIKTE BEGRIPPEN. Algemeen De cijfers in de rubriek bedrijfsresultaten geven steeds gewogen gemiddelden weer van alle betrokken bedrijven. Ook de gegevens in de overige tabellen zijn berekend door de totale opbrengst van de gewogen steekproefbedrijven te delen door het bij de houtoogst op die bedrijven betrokken gewogen aantal hectaren of kubieke meters. Door afronding kan het gebeuren dat de totalen licht afwijken van de som van de gespecificeerde getallen.. Toelichting kosten, opbrengstensoorten en bedrijfsresultaat.. Kosten Arbeidskosten Loon eigen personeel: de ten behoeve van werkzaamheden in het bos betaalde loonkosten vermeerderd met sociale lasten en eventuele andere kosten als reiskosten, kledinggeld, enzovoort. Loon WVregeling: werkgelegenheidsverruimende maatregel die de per januari vervallen Eregeling vervangt. In tegenstelling tot de Eregeling is het gebruik hiervan slechts mogelijk voor nonprofit (niet met het doel winst te maken) organisaties, die rechtspersoonlijkheid bezitten. Per ultimo is ook deze regeling vervallen. Berekende lonen: op normatieve wijze berekende loonkosten voor nietbetaalde bosarbeid. Deze kan zijn verricht door de eigenaar of diens familieleden, ANWBlandgoedkampeerders, scholieren, padvinders, door de overheid gratis ter beschikking gestelde arbeidskrachten als WSWers enzovoort. Hiervoor is in een bedrag van ƒ, per uur berekend, te weten het voor geldende gemiddelde uurloon van een bosarbeider volgens de CA.O.bosbouw (inclusief de wettelijk verplichte sociale lasten) ad ƒ,, vermenigvuldigd met een reductiefactor voor geringere vakbekwaamheid en productiviteit.

30 Werk door derden: door loonwerkers verrichte werkzaamheden, zowel betaald als nietbetaald. De nietbetaalde werkzaamheden staan vermeld onder "werkzaamheden om niet". Het zijn transacties waarbij met gesloten beurs wordt gewerkt. De in dit verband berekende uitvoeringskosten worden als opbrengst tegengeboekt. Niet vermeld in deze post zijn de oogstkosten voor op stam verkocht hout, zowel uitdunning als eindkap. De kosten daarvan zullen in een lagere prijs per verkochte kubieke meter hout tot uiting worden gebracht. Onder werk door derden vallen ook de kosten van arbeid in het kader van de diverse werkgelegenheidsregelingen. De betreffende overheidsbijdrage is opgenomen onder de post "subsidies en bijdragen". Werktuigkosten: kosten voor boswerktuigen en machines. Hieronder vallen reparatiekosten, brandstofkosten, belastingen en verzekeringen alsmede de berekende kosten voor rente en afschrijving. De afschrijving voor elk boswerktuig is met behulp van een vast percentage van een genormaliseerde waarde van dat werktuig berekend. Bij de nog niet afgeschreven boswerktuigen is,% rente over het hierin gemiddeld geïnvesteerde vermogen berekend; bij de reeds afgeschreven werktuigen is,% van de restwaarde als rente berekend. Ook de door de eigenaar met zijn privéauto ten behoeve van het bosbedrijf verreden kilometers worden tegen een bedrag van cent per kilometer (Oortregeling) normatief onder werktuigkosten opgenomen. Grond en hulpstoffen: kosten voor aangekocht zaaizaad, plantsoen, meststoffen en bestrijdingsmiddelen. De overige materialen bestaan voornamelijk uit materialen ten behoeve van wegverharding, afrasteringen, duikers, enzovoort. Grond en houtopstand: kosten voor op de bossen drukkende waterschapslasten (eigenaarslasten) en heffing opgelegd door het Bosschap. Indien de bossen geheel of gedeeltelijk zijn verzekerd tegen bosbrand dan wel stormschade behoort ook de verschuldigde premie tot deze kostencategorie. Over het in grond en houtopstand geïnvesteerde vermogen wordt geen rente in rekening gebracht. Beheer, leiding en toezicht: beheerskosten kosten die gemaakt zijn ten behoeve van beheer, leiding en toezicht van het bosbezit. Deze kunnen zijn samengesteld uit (berekende) lonen, betaalde kosten rentmeesters/administratie/accountantskantoor enzovoort. Voor de leidinggevende arbeid van de eigenaar is ƒ, per uur in rekening gebracht;

31 toezichtkosten kosten die gemaakt zijn voor het houden van toezicht op de uitvoering van werkzaamheden en op de dagelijkse gang van zaken in het bos. Dit laatste impliceert ook het toezicht houden op recreanten. Een scheiding tussen beide soorten kosten kan niet worden gemaakt. Indien de eigenaar zelf toezicht houdt, wordt ƒ, per uur in rekening gebracht; beheersplan de kosten van de in het kader van de Beschikking Bosbijdragen verplicht gestelde beheersplannen worden jaarlijks afgeschreven over de looptijd (meestal vijf jaar). Daarnaast wordt een vergoeding in rekening gebracht voor rente voor het hierin gemiddeld geïnvesteerd vermogen. Met ingang van is de Beschikking Bosbijdragen (bij de meeste boseigenaren) vervangen door de Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen, waarbij een goedgekeurd beheersplan niet meer wordt vereist. In is het restant van de totale kosten van het beheersplan verminderd met de reeds toegepaste afschrijvingen opgenomen eveneens verhoogd met bovenvermelde rente; overige beheerskosten kosten voor porto, telefoon, fotokopieën, enzovoort. Overige bedrijfskosten: daaronder vallen de betaalde contributies, abonnementen op vakbladen enzovoort. Ook eventueel betaalde pensioenen aan oud bosarbeiders of hun weduwen zijn hierin opgenomen, evenals representatiekosten en de premie voor de bedrijfswaverzekering. Ten slotte vallen hieronder de kosten van bosbedrijfsgebouwen. Wordt een (gedeelte van een) gebouw als bosbedrijfsruimte gebruikt dan wordt daarvoor m als vaste noodzakelijke ruimte voor werkbank en dergelijke evenals voor ieder boswerktuig een vastgesteld aantal m als norm aangehouden. Voor het op deze wijze gevonden aantal m wordt voor ƒ,per m voor afschrijving (gebaseerd op bouwkosten en afschrijving in jaar) berekend en ƒ, per m voor rente over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen. In totaal dus ƒ, per m. Ten aanzien van een eventueel aanwezig en gebruikt kantoorgedeelte is voor totaal ƒ., per jaar berekend voor onderhoud, verzekering, belasting, afschrijving en dergelijke... Opbrengsten Houtopbrengsten: hiertoe worden gerekend het tot en met december van het betreffende jaar op stam dan wel geveld verkochte hout. Het komt weinig voor dat er op december niet verkochte voorraden geveld hout op het busbedrijf aanwezig zijn. Aangezien er steeds meer hout op stam wordt verkocht zal dit zich ook niet vaker voor gaan doen. Daarom zijn even

32 tuele voorraadcijfers niet in de exploitatierekening van het betreffende boekjaar verwerkt. Onder "brand/geriefhout" worden de opbrengsten opgenomen voor verkocht brandhout en boerengeriefhout. Overige bedrijfsopbrengsten: jachthuur: omdat elk bos een potentieel jachtgebied is, zijn de opbrengsten uit jachtverhuur in de exploitatierekening opgenomen. Indien de bossen voor de jacht niet zijn verhuurd, is ten behoeve van de wildregulatie het jachtgenot voor de eigenaar normatief als opbrengst opgenomen. Deze gegevens zijn echter pas sinds bekend. Om een juiste vergelijking met de voorgaande jaren mogelijk te maken, is deze opbrengst normatief teruggerekend voor de voorliggende jaren; kerstbomen en groen: hiertoe worden gerekend de verkopen van kerstbomen en groen, zowel die van kerstbomen uit dunning als vooropbrengst evenals de opbrengsten van een speciaal daarvoor aangelegde kerstbomenkwekerij; recreatie: de recreatieopbrengst bestaat uit de opbrengsten van een boscamping. Ook de berekende kosten voor verrichte werkzaamheden door vrijwilligers (bijvoorbeeld ANWB landgoedkampeerders, padvinders, enzovoort) zijn hier als opbrengsten tegengeboekt; overige: deze bestaan uit de opbrengsten van verkoop plantsoen, verhuur machines, verhuur van bos aan hondenclubs en padvinders, verkoop bosbeskaarten, rally's, crosscountry's, enzovoort. Eveneens is hier opgenomen een eventuele vergoeding voor geleden bosbrand dan wel stormschade. Incidentele nevenopbrengsten: ontvangen vergoedingen voor meestal eenmalig gebruik van (gedeeltelijke) bosterreinen ten behoeve van onder andere militaire oefeningen, (motor)crosses, slibberging, tijdelijke kerstbomenkwekerij, enzovoort. Hieronder vallen ook de opbrengsten van overgenomen herplantplichten, plantrechtsafstand van laanbomen, enzovoort. Subsidies en bijdragen: Regeling Bosbijdragen/Regeling Bijdragen Bos en Landschapsbouw/Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen: regeling waarbij boseigenaren in aanmerking konden komen voor een vaste hectarevergoeding van de overheid op basis van een door het Staatsbosbeheer goedgekeurd beheersplan. Met ingang van september is de Regeling Bosbijdragen samen met een aantal andere subsidieregelingen vervangen door de Regeling Bijdragen Bos en Landschapsbouw. Hierin is een vaste bijdrage voor het onderdeel "duurzame instandhouding" van bos opgenomen. Met ingang van

33 is deze regeling (gedeeltelijk) vervangen door de Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen, waarbij een goedgekeurd beheersplan niet meer wordt vereist. Onrendabele werkzaamheden (%regeling): subsidieregeling ressorterend onder de Regeling Bosbijdragen waarbij voor nader omschreven onrendabele bos(onderhouds)werkzaamheden een bijdrage van de overheid kon worden verkregen ter grootte van % van begrote kosten vermeerderd met een gedeeltelijke vergoeding voor overheadkosten. Tegelijk met de Regeling Bosbijdragen is deze regeling per september vervallen; er is geen soortgelijke regeling voor in de plaats gekomen. (Her)bebossing: de overheid gaf een financiële tegemoetkoming waarvan de hoogte tot september grotendeels werd bepaald als omschreven bij de subsidie voor onrendabele werkzaamheden. De aangepaste vergoeding is vanaf die datum geregeld in de Regeling Bijdragen Bos en Landschapsbouw. Sinds de in werking treding van de Regeling Functiebeloning Bos en Natuurterreinen per januari is de (her)bebossingssubsidie vervallen. Indien dit in dan wel in voorkomt is dit nog een afwerking van een beschikking in het kader van het onderdeel "bosaanleg" van de reeds ingetrokken Regeling Bijdragen Bösen Landschapsbouw. WSWregeling: werkgelegenheidsregelingen waarbij uit sociale motieven gratis arbeidskrachten beschikbaar worden gesteld door (meestal) plaatselijke overheden. EGMregeling: het Overlevingsplan Bos en Natuur (OBN) heeft als doel werkzaamheden te bevorderen die er op zijn gericht de effecten van verzuring, vermesting of verdroging in bossen te verminderen of ongedaan te maken. Binnen dit kader voorziet de regeling Effectgerichte Maatregelen (EGM) in een bijdrage in de uitvoeringskosten van de herstelwerkzaamheden van % van de vastgestelde standaardbedragen, zoals vermeld in de OBNhandleiding of, indien geen standaardbedragen zijn vastgesteld, % van de in de begroting opgenomen goedgekeurde kosten. Voor publiekrechtelijke lichamen alsmede natuurmonumenten en de provinciale landschappen geldt een bijdrage van % van de uitvoeringskosten van de herstelwerkzaamheden. SBLregeling: De regeling stimulering bosuitbreiding op landbouwgronden (SBL) heeft twee doelen. De regeling bevordert zowel het uit productie nemen van landbouwgrond als het bebossen van de vrijgekomen grond. Onder een aantal voorwaarden kan een subsidie worden verkregen. Deze omvat een eenmalige bijdrage in de bebossingskosten en een jaarlijkse bijdrage ter compensatie van inkomensverlies.

34 Overige subsidies (inclusief werkgelegenheidsregelingen): voor gold de additionele werkgelegenheidsregeling in het kader van de Regeling Bijdragen Werkgelegenheid in de Bosbouw / (ook wel miljoenregeling genoemd) waarbij % van de totale projectkosten door Staatsbosbeheer werd vergoed. In en betrof dit de zogenoemde Terugploegregeling. Dit is een werkgelegenheidsmaatregel, waarbij werkloze arbeiders ervaring op konden doen en daarbij hun uitkering voor de werkgever zelf terugverdienden... Bedrijfsresultaat Negatief bedrijfsresultaat c.q. bedrijfstekort: saldo waarbij over een bepaalde periode de bedrijfskosten groter zijn dan de bedrijfsopbrengsten. Positief bedrijfsresultaat c.q. bedrijfsoverschot: saldo waarbij over een bepaalde periode de bedrijfsopbrengsten groter zijn dan de bedrijfskosten.. Toelichting kostenplaatsen Zoals in hoofdstuk beschreven, kunnen de diverse kostensoorten worden toegerekend naar kostenplaatsen. In figuur.is deze bewerking schematisch weergegeven. Daarvan uitgaande worden de volgende (groepen van) activiteiten onderscheiden. Deze bestaan uit kosten en in de meeste gevallen tevens uit opbrengsten. Algemene kosten/opbrengsten: toezicht kosten voor uitgevoerde toezichtwerkzaamheden, uitgevoerd door eigen personeel, eigenaar of derden. Ook de eventuele autokosten zijn hierin verwerkt; beheer + leiding kosten van diverse rentmeesterswerkzaamheden zoals het verkopen van hout, indienen subsidieaanvragen, uitbesteden en organiseren van uit te voeren werkzaamheden enzovoort. De daarbij noodzakelijke autokosten zijn hierbij eveneens opgenomen; blessen en meten kosten voor het blessen van de te vellen bomen bij een dunning, alsmede het meten van het gevelde hout (zowel dunning als eindkap). Bijna altijd vindt dit plaats bij zowel op stam als geveld verkocht hout; beheersplan berekende kosten voor rente en afschrijving (over de looptijd) van het in gebruik zijnde en door Staatsbosbeheer goedgekeurde beheersplan;