LAND WERK WALCHEREN. scenario s voor een rijk cultuurlandschap. Zela & kompanen

Transcriptie

1 LAND WERK WALCHEREN scenario s voor een rijk cultuurlandschap Zela & kompanen Landwerk Walcheren U/E11/006.RPA/02 Verslaglegging onderzoek 3 maart 2014

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 Proces 3 Onderwijs Cofinanciering Interne en externe samenwerkingen 5 Uitwerking Resultaten 6 Wisselwerking met andere projecten 7 bijlagen: bijlage 1 - projectpresentaties bijlage 2 - beeldverslag veldbezoeken bijlage 3 - beeldverslag Zoet Zout Zee Land bijlage 4 - beeldverslag eindpresentatie bijlage 5 - uitnodiging eindpresentatie 2

3 Inleiding Het onderzoek Landwerk Walcheren is uitgevoerd in de periode februari 2012 tot januari Literatuuronderzoek, ontwikkeling van de ecosysteembenadering, de methoden en strategie, het ontwerpend onderzoek en een reeks van interviews en workshops hebben tesamen geresulteerd in het rapport Landwerk Walcheren scenario s voor een rijk cultuurlandschap. Deze bundel is inmiddels in tweevoud aan het stimuleringsfonds aangeboden. In dit verslag wordt ingegaan op het verloop en de uitvoering van het onderzoek, en op de rol die het onderzoek heeft gespeeld en speelt bij het toewerken naar een vitaal platteland voor Walcheren. Proces Algemeen Toen we ruim twee jaar geleden dit project als voorstel bij het Stimuleringsfonds indienden hadden we (met wat toen Kunstpark Zeeland heette) een samenwerking met Orionis Walcheren, het werkbedrijf voor werkzoekenden en mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. We hadden samen een proefproject met als doel een werkplaats op te richten waar werkzoekenden meewerken aan opgaven uit de creatieve sector. In de twee jaar waarin we aan dit project werkten is er veel gebeurt en veranderd. Niet alleen is de samenwerking met Orionis Walcheren niet voortgezet en was er de economische malaise die voor nieuwe realiteiten zorgde. Maar ook bleek in het zoeken van draagvlak en samenwerkingen dat onze boodschap niet altijd begrepen werd. Wat bedoelen jullie nu eigenlijk? En maak het eens concreet. Is dat wel realistisch? Waar wij het potentieel zagen was dat voor anderen vaak heel anders. Het waren misschien wel de vragen en processen die bij innoveren horen. Maar de som hiervan heeft er toe geleid dat Kunstpark Zeeland in goed overleg uit elkaar gevallen is, en dat de bundel Landwerk Walcheren met vallen en opstaan tot stand gekomen is. Het was dus nodig om nog beter te laten zien wat we bedoelen. En misschien was het wel juist door dit vallen en opstaan dat de bundel Landwerk Walcheren nu rijk is aan nieuw potentieel en ook de belemmeringen die dit tegen houden in beeld gekomen zijn. Het rapport lijkt op tijd te komen om concrete handvatten te bieden en om interesse en goodwill om te zetten in beleid. Er is met interesse gereageerd door verschillende beleidsmakers en marktpartijen waarmee nu vervolgafspraken zijn gemaakt. Maar het is allemaal niet vanzelf gegaan.. Onderwijs In de aanvraag was een rol toegedacht aan het hoger onderwijs (hogeschoolniveau) om deelopgaven uit het onderzoek te onderzoeken. Gedurende deze aanpak bleek dat het experimentele karakter van het onderzoek het voor de studenten lastig maakte grip te krijgen op de materie. Landwerk Walcheren is met een aantal andere lokale initiatieven uitgenodigd in het kader van het Four Freedoms Event om een vraag op het gebied van duurzame ontwikkeling te formuleren voor studenten van de Hogeschool Zeeland. Studenten konden hierin een aantal deelprojecten afbakenen en in de maanden daarna met behulp van experts doorontwikkelen, om dit vervolgens te presentatie voor een panel van deskundigen. Wij vroegen hen om Zeeuwse plattelandsondernemers in landbouw of recreatie te interviewen en op basis daarvan en zo mogelijk met hem of haar nieuwe verdienmodel te ontwikkelen voor de komende jaar, uitgaande van trends als het schaarser worden van grondstoffen, natuurlijk met begeleiding van ons. Dit bleek echter, ondanks afstemming vooraf met de begeleiders, voor de studenten te hoog gegrepen. 3

4 Op basis van ervaringen als deze hebben we de conclusie getrokken dat fase 1 zich door het open onderzoekende karakter minder goed leende voor het stellen van de praktische, afgebakende vragen die het hoger onderwijs vereist. We hebben dit ondervangen door zelf meer tijd te steken in de interviews met ondernemers en velddeskundigen. Er is om die reden geen nieuwe onderzoeksvraag bij het onderwijs neergelegd. Met de afronding van fase 1 in de vorm van een rapport kunnen we concretere onderzoeksvragen bij studenten neer te leggen, die bij kunnen dragen aan de voorbereidingen van fase 2. De vraagstelling kan dan heel duidelijk gericht worden, bijvoorbeeld op juridische, bedrijfseconomische en ecologische mogelijkheden en belemmeringen. Cofinanciering In het projectplan Landwerk Walcheren en de bijhorende aanvraag aan het Stimuleringsfonds is uitgegaan van cofinanciering door DOEN, door de overheid en een eigen bijdrage. Er zijn aanvragen gedaan bij Stichting DOEN, bij de POP2-regeling, en bij de Provincie Zeeland in het kader van het programma Leren van Duurzame Ontwikkeling (LvDO). De cofinanciering is daarmee voor deze fase vooral voor eigen rekening gekomen. Aanvraag Stichting DOEN Voor DOEN was het belangrijk dat we op het moment van de aanvraag over concrete plekken beschikken waar we de geschetste scenario s konden uitvoeren, ook dat de scenario s al heel concreet zijn. Zij oordeelden dat we op het moment van de aanvraag nog niet ver genoeg waren omdat we nog in de onderzoeksfase verkeerden (wat natuurlijk klopt) en vroegen ons om in een latere projectfase de aanvraag opnieuw te doen, als we locaties en concreet uitgewerkte projecten hebben. Deze fase lijkt aangebroken met het afsluiten van de eerste (onderzoeks)fase. Aanvraag POP2 (EU) POP2 steunt programma s die toewerken naar plattelandsontwikkeling, doorgaans boeren. Heel concrete uitvoeringsprojecten op het platteland. De aanvraag hebben we samen met gemeente Middelburg gedaan. In de aanvraag koppelde wij werkgelegenheid aan plattelandsontwikkeling, maar ook hier waren de plekken tijdens de aanvraag nog niet bekend. Bovendien valt sociale werkvoorziening niet binnen de doelstelling van POP2. Wij zien in de koppeling van deze nu gescheiden werelden veel potentieel voor het creëren van nieuwe dynamiek en nieuwe markt op het platteland. POP2 is niet op deze koppeling ingericht en het project bleek te ontraditioneel voor deze regeling, waarbij het feit dat de aanvrager (wij) geen traditionele agrarische partij was ook niet hielp. Aanvraag LvDO De aanvraag bij Leren voor Duurzame Ontwikkeling verliep via een serie gesprekken met ambtenaren van de Provincie Zeeland. Zij waren heel geïnteresseerd in het project. Aanvankelijk leken zij bereid om het project te steunen maar gedurende het proces van de aanvraag is de provincie Zeeland in een reorganisatie geraakt en zijn er ook veel mensen ontslagen. In die periode zijn budgetten bevroren en sindsdien is het onduidelijk hoe het verder zal gaan. Eigen bijdrage Met dit inzicht is in het project vooruit gewerkt in fase 2 en zijn stappen in fase 3 gezet. Dit was nodig om het project voortgang te geven. Dit is op eigen kracht uitgevoerd. De eigen bijdrage is hiermee groter dan oorspronkelijk geraamd. 4

5 Interne en externe samenwerkingen Brugwerkplaats De samenwerking met de sociale werkplaats Orionis Walcheren (wat toen nog Leté heette) is niet voortgezet. Op het moment van de aanvraag bij het Stimuleringsfonds hadden wij een samenwerkingscontract van een jaar waarin de geschetste ambitie in het klein zou worden uitgetest en doorontwikkeld. In dat jaar is er intern bij Orionis Walcheren veel veranderd. Er is een ander bestuur gekomen en er hebben fusies plaats gevonden. Hierin zijn prioriteiten verschoven en kwamen niet bij het project dat wij met hen voerden. Veel afspraken die wij hadden zijn hierin niet nagekomen. Het bleek heel moeilijk om een dergelijk groot schip te bewegen. Met hen proeftuinen uitvoeren blijkt niet vanzelfsprekend. Kunstpark Zeeland Kunstpark Zeeland heet nu Zela & kompanen. In het werk van de afgelopen jaren bleek vaak dat de naam Kunstpark niet goed aansloot bij de doelgroep, vooral bij boeren stuitte de naam op weerstand. Om die reden hebben we de naam van de stichting veranderd. Voorts is nu ook de bestuurssamenstelling van de stichting voor een deel veranderd. Projectteam In de aanvraag was een planning met ook een rolverdeling voor de verschillende teamleden opgenomen. Er is door ieder met veel ijver en plezier aan gewerkt en dit heeft uiteindelijk ook tot goede resultaten geleid. Maar door de veranderingen binnen Kunstpark Zeeland, het wegvallen van de Brugwerkplaats als uitvoeringsmotor, aanvragen die niet zijn toegekend en door voortschrijdend inzicht over invulling van de ambitieuze opgave bleek de onderzoeksopzet en daarmee de rolverdeling regelmatig bijgesteld te moeten worden. Dit gebeurde gaandeweg in goed overleg, maar kostte wel meer tijd dan voorzien. Het hoort ook bij projecten die innovatie en onderzoek koppelen aan bottom-up initiatief dat deze lijnen niet parallel lopen. Het is wel een uitdaging gebleken om daarbij verschillende rollen gescheiden te houden en ook een koers aan te houden die actuele ontwikkelingen ondersteunt zonder zich daardoor te laten bepalen. Alles bij elkaar heeft er wel toe geleid dat we de bakens regelmatig moesten verzetten waardoor het project langer duurde dan oorspronkelijk bedoeld. Uitwerking Zoals het voorgaande laat zien, bleek het onderzoek met haar benadering in veel opzichten te vernieuwend en te abstract en in sommige opzichten te pril voor veel van de beoogde partners. Om deze reden is in deze eerste fase een aantal extra stappen gezet om de ideeën uit het onderzoek concreter te maken. Vooruitlopend op fase 2 is er voor drie gebieden in Walcheren een uitwerking gemaakt, benaderd vanuit eco-effectief ondernemerschap: Een Oeverranderij met drijvende velden op het Veersemeer, Een Kreekrugranderij met vloeivelden aan de Oude Veerseweg, en een Bosranderij met wandelende velden in de Mantelinge. Deze zijn tentoongesteld in de expo Zoet-Zout-Zee-Land van CBK Zeeland. Deze expo hebben we aangegrepen om de zichtbaarheid van het project Landwerk Walcheren te vergroten en om direct aan te sluiten bij actuele discussies. Parallel hieraan heeft Jos Willemsen van Zela & kompanen op eigen kracht drie kleine proefvelden aangelegd in drie verschillende omstandigheden op Walcheren op gronden die hij voor dit onderzoek ter beschikking heeft gekregen. In de bossen bij de Mantelinge bij Domburg (humusrijk zand, bosomgeving) Achter de duinen bij Dishoek (kalkrijk zand, struweel) In de polder bij Dishoek (klei, open polder) Doel is hier de scenario s die in het onderzoek geschetst zijn praktisch uit te testen. Volgens principes van successie en van verstoring & herstel wordt hier met successielandbouw geëxperimenteerd. Met geïnteresseerden worden deze velden bezocht. 5

6 Resultaten Bundel Landwerk Walcheren De ambitieuze opzet van het onderzoek heeft zich ontwikkeld onder invloed van excursies, discussies, zijsporen en allerlei ontwikkelingen in het veld. In de afgelopen twee jaar heeft het onderzoek zich zo verfijnd en toegespitst op de uitgangspunten. Om te begrijpen hoe het natuurlijke systeem en het sociale systeem van Walcheren in elkaar zitten is gekeken naar de ontstaansgeschiedenis van het voormalige eiland. We hebben gekeken naar hoe het land werd gebruikt in verschillende periodes, de rol die de lokale natuurlijke omstandigheden daarin speelde, maar ook de sociale ontwikkelingen en invloeden van buitenaf. In het Hoofdstuk 3 Aanknopingspunten voor een rijker landschap - Walcheren als sociaal-ecologisch systeem hebben we op basis van dit onderzoek de zeer beknopte geschiedenis van Walcheren als sociaal-ecologische systeem beschreven, waarbij we met zevenmijlslaarzen door het complexe samenstel van gebeurtenissen, ontwikkelingen en cycli heen stampen om een paar factoren en kantelpunten naar voren te halen die cruciaal zijn geweest voor de huidige toestand van landbouw, natuur en recreatie op Walcheren en hun onderlinge relaties. Aanvullend daarop zijn een aantal interviews gehouden met ondernemers en organisaties die in die drie velden vernieuwend zijn. Vanuit het veld ondersteunden zij het door ons verkregen beeld of stelden dit bij. De interviews zijn samengevat in een aantal portretten in Bijlage 1, maar hun inzichten hebben ook inspiratie geboden voor het tweede deel van het onderzoek waarin we voorstellen formuleren om het bestaande palet van de landbouw, recreatie en natuurbeheer te verrijken. In Hoofdstuk 4 Principes Landwerk zijn een aantal principes geformuleerd voor de ontwikkeling van landschappen op Walcheren die de huidige patstelling op het platteland doorbreken en een ruimte bieden aan vormen van landbouw, natuurbeheer en recreatie die aanvullend zijn op de huidige en nu nog niet of onvoldoende aan bod komen. De hiermee beoogde diversiteit is van belang voor de veerkracht van Walcheren op langere termijn en biedt ook mogeljkheden voor behoud en ontwikkeling van het relatief kleinschalige landschap waar Walcheren bekend om staat. De principes zijn gebaseerd op recente inzichten in de rol die de natuur speelt en hoe we daar deel van zijn; en laten zien hoe die kunnen worden vertaald naar landschapsinrichting, organisatie en gebiedsontwikkeling. Hoofdstuk 3 en 4 zijn doorspekt met voorbeelden uit de lokale cultuurhistorie, uit agro-ecologie in verwante klimaatzones en uit plattelandsrecreatie die inzicht geven in ons referentiekader bij het ontwikkelen van de principes voor Landwerk. Een referentiekader dat we onder invloed van recente ontwikkelingen in landbouw, recreatie en natuurbeheer overigens blijven herijken en verrijken. Omdat we Landwerk zien als een organisch ontwikkelend proces waarvan het resultaat over jaar niet is te voorspellen (al geven we in de Principes wel een indicatie), is bij de uitwerking in Hoofdstuk 5 gekozen voor het verbeelden van de eerste projecten, de zaadjes voor eventuele grotere ontwikkelingen. De drie Randerijen zijn kleine projecten gekoppeld aan een of meerdere zelfstandige ondernemers en wat zij eigenhandig kunnen doen. Door middel van deze drie ontwerpen wordt onderzocht hoe bottom-up initiatief kan dienen als aanjager voor grotere veranderingen op het platteland. Het volgende hoofdstuk 6 Catalogus van producten, diensten en waarden is zowel gericht op ondernemers die als Landwerker aan de slag willen als op overheden en grondeigenaren die Landwerk willen faciliteren, en laat zien hoe deze benadering door Zela & kompanen wordt vertaald naar aan te bieden producten en diensten, en waarden die dit oplevert voor landschap en milieu. 6

7 In het toewerken naar Randerij en hiermee naar eco-effectief ondernemerschap zijn we gedurende het laatste jaar van het onderzoek tegen belemmeringen aan gelopen. Met name bij het zoeken naar grond om dit principe toe te passen. De belemmeringen zijn er in wetgeving, in afspraken en in culturen. Ook door een gebrekkige kennis van de werking van natuurlijke processen en het daardoor gevormde wereldbeeld ontstaan belemmeringen. In hoofdstuk 7 zijn de ervaringen verwerkt, en zijn er aanbevelingen opgenomen voor vervolgstappen om tot realisatie te komen van Randerijen en andere vormen van Landwerk. Wisselwerking met andere projecten & hoe verder Het onderzoek brengt als model voor eco-effectief ondernemerschap diverse verdienmodellen en een reeks aan nieuwe gebruiksmogelijkheden, bouwstenen en ontwikkelingspotentieel aan het licht. Het is een pleidooi voor lokaal initiatief en lokale kwaliteiten, en brengt het groeipotentieel van kleinschalige benaderingen aan het licht. Het voorgestelde concept Randerij laat zien hoe het platteland in ruimtelijke en ecologische zin kan worden verrijkt en haar veerkracht voor de toekomst vergroot. Inhoudelijk is er een wisselwerking geweest met het werk van Paul de Graaf Ontwerp & Onderzoek met forest gardening in en om de stad (Rotterdams Forest Garden Netwerk) en met stadsgerichte landbouw (o.a. in de Green Deal Stadsgerichte landbouw) en het werk van SL Studio in de regio Zeeland. Op 12 februari is het onderzoek bij CBK Zeeland aan het publiek gepresenteerd. De presentatie heeft bij verschillende Zeeuwse en ook landelijke partijen interesse gewekt, met hen wordt de komende periode het ontwikkelingspotentieel verder verkend. Ook zijn nu bijeenkomsten in voorbereiding waar belemmeringen en kansen op de agenda zijn gezet. >> bijlage 1 projectpresentaties Inzichten uit het onderzoek zullen ook worden gebruikt in het ontwikkelen van de Fringefarm waarvoor onlangs een startsubsidie is verleend aan Jos Willemsen landschapsproducties (U/13AD/017/02). Daarnaast kunnen de uitkomsten van Landwerk Walcheren ook een bijdrage leveren aan de discussie die sinds kort gaande is over de toekomst van de landbouw en de rol van agro-ecologie als alternatief voor en aanvulling op de huidige grootschalige, geindustrialiseerde benadering van landbouw. Verslag Presentatie Landwerk Walcheren - Reacties van het publiek De uitruil tussen krimpende en groeiende boeren werd door vertegenwoordigers van DLG en Rijkswaterstaat als eye-opener ervaren. Boer Leo de Visser ziet eerder een rol voor nieuwe boeren (bijvoorbeeld van de Warmonderhof) omdat bestaande boeren niet snel over zullen stappen naar een zo andere manier van boeren.bianca de Vlieger van DLG stelt de vraag of de benadering door de aanstelling van een landschapsmeester niet toch weer teveel naar top-down neigt. Dit is natuurlijk afhankelijk van de schaal. Als het meer betreft dan een enkele ondernemer, moet er op een of andere manier op worden toegezien dat er ook daadwerkelijk landschappelijk en ecologische verbeteringen optreden. Ro Koster brengt in dat een landschapsmeester in plaats van een superviserende rol ook een faciliterende rol als landschapscoach of gebiedsmakelaar kan spelen.boer Emiel van de Vijver denkt dat er wel een zekere schaal nodig is en ziet een clustering van geestverwante boeren voor zich (door middel van ruilverkaveling?). Johan de Koning wordt een beetje kriegel van meer, meer, meer. Recreatie ondernemer Gabriel Coppoolse had dat ook, maar is wel enthousiast over het hele verhaal en wil graag meedenken over het precies maken van het verdienmodel. Wethouder Ed de Graaf van Middelburg ziet interessante verbanden met het plan de Groene Knoop. Dit wordt beaamd door Bianca de Vlieger van DLG. De wethouder wil graag een vervolgafspraak.jos Verheul van Rijkswaterstaat wil het verhaal van Landwerk graag inbrengen in een bijeenkomst voor de ministeries van EZ en I&M over de toekomst van de landbouw. Eigen koers Zela & kompanen Het project Landwerk Walcheren en het proces daarvan heeft aan de concretisering van de ambities van Zela & kompanen een grote verdiepingsslag gegeven. We zijn veel wijzer geworden van hoe andere pioniers er in slagen hun relatie met natuur te hervinden en/of verdienmodellen anders op te bouwen. We zijn 7

8 daar op verschillende manieren door geinspireerd geraakt. Het heeft bijgedragen aan het hoe en aan ons eigen systeemdenken als geheel. Door Landwerk Walcheren zijn we nu in staat om de bedoelde samenhang tussen landbouw, natuur en recreatie werkelijk gestalte te geven vanuit een heel eigenwijze benadering. Vanuit eco-effectief ondernemerschap, vanuit het benutten van andere verdienmodellen, vanuit het ruimte vinden in de randen en het benutten van natuurlijke successie als een waarde opbouwend principe. In het onderzoek is veel nieuw potentieel naar voren gekomen, en daarmee willen we aan de slag. Door vanuit de samenleving zelf nieuwe projecten te definiëren en uit te voeren en zo met eco-effectief ondernemerschap een werkelijke stap richting een duurzame samenleving te zetten. De volgende stap is enkele locaties in Zeeland te vinden waar dit eco-effectief ondernemerschap kan worden uitgetest, en vanwaar de nieuwe verdienmodellen kunnen worden uitgebouwd. Hiervoor zoeken we land, en hiervoor zoeken we mensen met dezelfde wensen. Ondernemers en burgers; pioniers in dit toekomstperspectief. Dit traject doorlopen wij nu. Links Zela & kompanen Paul de Graaf Ontwerp & Onderzoek SL Studio Zodra de reacties op het onderzoek verwerkt zijn (medio maart) zal het rapport te downloaden zijn via: 8

9 [ bijlage 1 ] projectpresentaties Landwerk Walcheren projectpresentaties opgemaakt groepspresentaties datum uitgevoerd HZ University off Applyed Science Delta Comissie gemeente Veere Het Zeeuwse Landschap Duurzame Dinsdag IVN duurzame dates Brabantse Milieufederatie lunchbijeenkomst Stichting de tuin van Zeeland ledenbijeenkomst CBK Zeeland - Zoet-Zout-Zee-Land expo presentatie CBK Zeeland - Architectencafe (als eindpres. Stimuleringsfonds) in de planning KNNV Walcheren ledenbijeenkomst maart 2014 Zeeuwse Milieufederatie ledenbijeenkomst maart 2014 gemeente Veere maart 2014 Rijkswaterstaat NL maart 2014 persoonlijke ontmoetingen datum uitgevoerd Verschillende boeren en plattelandsondernemers doorlopend ProvincieZeeland Staatsbosbeheer Waterschap Scheldestromen in de planning gedeputeerde prov. Zeeland aangevraagd gemeente Middelburg maart 2014 Impuls Zeeland maart 2014 DLG maart 2014 Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt april 2014 exposities - events datum CBK Zeeland - Zoet-Zout-Zee-Land oktober 2013 CBK Zeeland - Krot of Kans oktober

10 [ bijlage 2 ] beeldverslag veldbezoeken 10

11 [ bijlage 3 ] beeldverslag Zoet Zout Zee Land 11

12 [ bijlage 4 ] beeldverslag eindpresentatie 12

13 [ bijlage 5 ] uitnodiging eindpresentatie centrum voor beeldende kunst, vormgeving, architectuur in Zeeland CBK Zeeland (/) MENU 1e Architectentafel 2014 op 12 februari. Landwerk Walcheren scenario s voor een rijk cultuurlandschap (/clientdata/images/handboek/size_1/ n.jpg) Is het mogelijk voor het platteland een andere meer duurzame ontwikkeling in gang te zetten? En kunnen we met nieuwe verdienmodellen en eco effectieve oplossingen toewerken naar een sociaal, economisch en ecologisch meer vitaal platteland? De huidige veranderingen op het platteland, zoals schaalvergroting en ontvolking, hebben met de internationale ontwikkelingen een schijnbaar onbedwingbare economische logica. In het door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie gesteunde project Landwerk Walcheren onderzochten Paul de Graaf, Suzanne Loen en Jos Willemsen scenario s voor een rijker en meer zelfredzaam landschap. In een integrale benadering van recreatie, landbouw en natuurontwikkeling zijn kennis van het lokale landschap en van nieuwe inzichten vanuit een ecosysteembenadering toegepast. Met experimenteerruimte voor vernieuwende vormen van landgebruik, worden de zaadjes gepland voor veranderingen op grotere schaal. Het voorgestelde concept Randerij laat zien hoe het Walcherse platteland in ruimtelijke en ecologische zin kan worden verrijkt en haar veerkracht voor de toekomst vergroot. Als mo del voor eco effectief ondernemerschap biedt het diverse verdienmodellen en een reeks aan nieuwe gebruiksmogelijkheden, bouwstenen en ontwikkelingspotentieel. Landwerk Walcheren is een pleidooi voor lokaal initiatief en lokale 13

14 [ bijlage 5 ] uitnodiging eindpresentatie kwaliteiten, en brengt het groeipotentieel van kleinschalige benaderingen aan het licht. Woensdag 12 februari tijdens de eerste Architecten Tafel van dit jaar wordt het project gepresenteerd. U bent van harte uitgenodigd om onder het genot van een hapje en een drankje mee te denken en praten over het potentieel dat hieruit naar voren komt. Locatie: Balans 17, 4331 BL Middelburg van tot uur. Toegang is gratis. (/clientdata/images/handboek/size_1/logo stimuleringsfonds breed.jpg) Landwerk Walcheren is een onderzoeksproject van Zela & kompanen i.s.m. Suzanne Loen/SL Studio en Paul de Graaf Ontwerp & Onderzoek. Het project is mogelijk gemaakt door Stimuleringsfonds Creatieve Industrie Deze presentatie is de eindpresentatie van dit project (Een onderzoek naar integrale bottom up plattelandsontwikkeling). Top (/clientdata/images/handboek/size_1/ n.jpg) 14