Denk vooruit De kracht van sparen + beleggen

Transcriptie

1 Denk vooruit De kracht van sparen + beleggen

2 Waarom nadenken over vermogensopbouw? Graag willen wij het met u hebben over vermogensopbouw. Dit is een actueel onderwerp. In Nederland worden we namelijk voor steeds meer voorzieningen zelf verantwoordelijk. Financieel fit zijn, nu en later, wordt dus nóg belang rijker. ING helpt u daar graag bij. Samen met prof. dr. J. Koelewijn, adviseur op het gebied van financieringen en beleggingen, hebben wij interessante informatie over sparen en beleggen voor u op een rij gezet. Omdat wij u graag willen inspireren om vooruit te denken. 3

3 Inhoud Geld opzijleggen is belangrijker dan ooit 6 De kracht van tijd maal rendement 12 Sparen biedt zekerheid, maar heeft een keerzijde 16 Beleggen biedt zicht op een hoger rendement 20 Rendement? Graag! Maar hoe beheers ik de risico s? 28 Hoe kan ING u helpen? Vermogensopbouw door sparen + beleggen 44 Prof. dr. J. Koelewijn (1956) is deeltijdhoogleraar Corporate Finance aan de Nyenrode Business Universiteit en heeft een eigen adviespraktijk. Eerder was hij onder andere analist/vermogensbeheerder bij MeesPierson, hoofd beleggingsstrategie bij IRIS (de inmiddels opgeheven joint venture van Rabobank en Robeco) en hoofd research bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Professor Koelewijn heeft Algemene Economie gestudeerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam en is daar gepromoveerd op een onderzoek naar het toezicht op de bankensector. De uitnodiging van ING om een bijdrage te leveren aan deze uitgave over sparen en beleggen heb ik met plezier aanvaard. Voor veel Nederlanders wordt het zelfstandig opbouwen van vermogen voor henzelf of de volgende generatie steeds belangrijker. Het opbouwen van vermogen kan, afhankelijk van uw wensen en mogelijkheden, plaatsvinden door te sparen en door te beleggen. Sparen doet u voor de korte termijn. Op de lange termijn was het rendement bij sparen in het verleden echter altijd minder dan bij beleggen. Met beleggen kunt u meer rendement behalen, maar de risico s zijn hierbij groter. Omdat beleggen risicovoller is, is daarbij een zorgvuldige en gestructureerde aanpak nodig. Met mijn inbreng hoop ik eraan bij te dragen dat u uw doelen kunt realiseren en daartoe weloverwogen beslissingen zult nemen. De grootste uitdaging bij beleggen is het beheersen van je emoties. Door het beleggen gestructureerd aan te pakken, verkleint u de kans dat u kostbare fouten maakt en vergroot u de kans op een aantrekkelijk rendement. 4 5

4 Geld opzijleggen is belangrijker dan ooit De economische en maatschappelijke ontwikkelingen van de laatste jaren hebben het er voor de meeste Nederlanders niet eenvoudiger op gemaakt om financieel fit te zijn. Terwijl de eigen verantwoordelijkheid om financieel fit te zijn door onder meer het beperken van de sociale voorzieningen juist is toege nomen. De overheid versobert de regelingen voor werkloosheid en ziektekosten, we gaan steeds later met pensioen (waarbij de hoogte van het pensioeninkomen niet meer zo zeker is als vroeger) en wisselen steeds vaker van werkgever, de werkloosheid is relatief hoog (en stijgt nog steeds) en de huizenmarkt is structureel anders dan voor Deze veranderingen hebben invloed op onze financiële situatie en vergroten de noodzaak om financieel tegen een stootje te kunnen. Voor de meeste Nederlanders betekent dit dat zij er goed aan doen om zelf een vermogen op te bouwen. Iedereen heeft natuurlijk zijn eigen motieven om vermogen op te bouwen, maar wij zien vier algemene ontwikkelingen die voor de meeste Nederlanders vergaande gevolgen kunnen hebben. 7

5 We worden met zijn allen steeds ouder. Dat betekent wellicht dat we langer van ons pensioen genieten, maar zorgt ook voor meer druk op de pensioenkosten. Daardoor moeten we meer geld opzijleggen voor ons toekomstige inkomen. Voor alle hypotheken 1. De hypotheekrenteaftrek neemt af dus op zijn achttiende gaat studeren, bedragen de studiekosten straks Z , en Een pensioenbreuk daalt sinds 2013 het maximale belasting tarief waartegen de hypotheekrente mag worden afgetrokken. Dit tarief gaat jaarlijks met 0,5% omlaag tot uiteindelijk maximaal 38% belastingvoordeel. Vroeger werd er door Nederlanders gespaard voor de aankoop van een eigen woning. Toen het bezitten van een eigen woning na de Tweede Wereldoorlog populairder werd, gingen we voor ons huis een bedrag lenen, dat we vervolgens in twintig of dertig jaar aflosten. Tegen het eind van de vorige eeuw ontstond de trend om het bedrag dat voor een huis werd geleend pas af te lossen als het huis werd verkocht: de aflossingsvrije hypotheek. Ruim 40% van de Nederlanders heeft nu een geheel of gedeeltelijk aflossingsvrije hypotheek. Ongeveer 30% van alle huizen is op dit moment echter minder waard dan de hypotheekschuld die erop rust. Daar komt nog bij dat de hypotheekrente sinds 2001 nog maar maximaal dertig jaar aftrekbaar is. als hij op kamers gaat zelfs Z Veel ouders zullen dit bedrag voor hun kind of kinderen bij elkaar willen sparen, al is het ook mogelijk dat het kind een deel van het benodigde geld leent. Op zich is er niets mis met dat laatste, maar in combinatie met de hierboven genoemde hypotheekontwikkelingen ontstaat er voor de komende generaties wel een lastige situatie. 3. Onze pensioenen versoberen Een van de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen tien jaar is dat onze ontstaat als een werknemer bij een volgende werkgever een hoger salaris krijgt. De eerder opgebouwde pensioenrechten zijn dan namelijk gebaseerd op het vorige, lagere salaris. Voor onze kinderen wordt het waarschijnlijk helemaal lastig. Er liggen voorstellen om collectieve pensioensystemen, zoals de AOW en de bedrijfspensioenregelingen, hun nog maar tot 80% van de woningwaarde te financieren. Voor een starterswoning van grenzen hebben bereikt. De rente is al lange tijd heel laag, het aantal jongeren daalt Z heeft een starter dan dus een eigen vermogen nodig van Z Dat zou terwijl er meer ouderen bij komen en de gemiddelde levensverwachting stijgt. Van alle Nederlanders een maatregel zijn met langetermijngevolgen. Kortom: het bezitten van een huis heeft niet alleen nu impact, maar ook later. 2. De studiefinanciering verandert Ook de studiefinanciering is een regeling waaraan wordt gesleuteld. Langstudeerders Daardoor wordt het voor pensioenfondsen steeds moeilijker om de toegezegde uitkeringen te verstrekken. Veel pensioenfondsen hebben de afgelopen jaren hun pensioenuitkeringen niet aan de inflatie kunnen aanpassen (indexeren). Meerdere fondsen hebben hun uitkeringen zelfs moeten verlagen. Deze ontwikkelingen drukken op de koopkracht van onze pensioenen. De inflatie gaat immers door, terwijl de pensioenen hetzelfde blijven. Bovendien zijn veel pensioenregelingen versoberd. weet 22% procent niet of hij pensioen opbouwt en 43% niet dat hij straks langer moet doorwerken. (Bron: Towers Watson, 2013.) zijn inmiddels al aangepakt. En er liggen voorstellen om de studiefinanciering om te Zo is er inmiddels bij vrijwel alle bedrijfspensioenregelingen sprake geweest van een zetten in een leenstelsel. Weet u wat een studerend kind bij benadering kost, omzetting van eindloon in middelloon. Ook wisselen we steeds vaker van baan, uitgaande van een studie van vier jaar? Voor een kind dat thuis blijft wonen, is dat in waardoor er een pensioenbreuk kan ontstaan. Kortom: de pensioenen die we van onze totaal ongeveer Z Voor een kind dat op kamers woont, is dat zelfs Z werkgever krijgen, verschralen en zijn onzekerder geworden. Wil je je inkomen straks Maar wie nu jonge kinderen heeft, redt het niet met deze bedragen als de inflatie op peil kunnen houden, dan zul je zelf iets moeten doen. gemiddeld op 2% per jaar uitkomt. Voor een peuter van twee die over zestien jaar 8 9

6 Het bruto binnenlands product (bbp) is de totale geldwaarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten. In 2012 bedroeg ons bbp 560 miljard euro. Daarvan ging 73,9 miljard op aan zorg. (Bron: Centraal Plan Bureau.) Wie voor het ondernemerschap kiest, bouwt sowieso geen pensioen (meer) op bij een werkgever en zal zelf volledig de verantwoordelijkheid moeten nemen voor het inkomen na zijn pensionering. 4. Oplopende zorgkosten Ook de oplopende zorgkosten zullen tot een toenemende versobering van de voorzieningen leiden. Nu al moeten bewoners van AWBZ-instellingen een eigen bijdrage betalen. Door de stijging van de levensverwachting en van het aantal ouderen wordt de noodzaak om de zorgkosten te beheersen alleen maar groter. Op dit moment wordt de financiering van de zorgkosten voor het grootste deel collectief geregeld. Een deel wordt via onze verzekeringspremies betaald en het grootste gedeelte via belastingen. Als we belastingen, premies en eigen risico s bij elkaar optellen, gaat er bij een modaal gezin maar liefst een kwart van het inkomen naar gezondheidszorg. In Nederland wordt op dit moment 13,2% van het bruto binnenlands product aan zorg uitgegeven. Door de vergrijzing en door nieuwe, dure behandeltechnieken (die voor een langere en betere kwaliteit van leven zorgen) zal dit percentage de komende jaren nog aanzienlijk oplopen. Daardoor zullen er ongetwijfeld opnieuw discussies ontstaan over wat wel en wat niet vergoed moet worden (en voor welke groepen) en wie deze zorg moet gaan betalen. Deze ontwikkeling heeft ongetwijfeld gevolgen voor ons inkomen en voor de hoogte van de zorgkosten die we zelf moeten betalen. Kortom: vermogensopbouw wordt steeds belangrijker Het wordt al met al dus steeds belangrijker om financieel fit te zijn en bewust uw financiële toekomst te plannen. Inzicht in uw toekomstige vermogensopbouw is daar een belangrijk onderdeel van. Met onze informatie helpen wij u graag om dit inzicht te krijgen. Zodat u uw geldzaken op orde heeft, voor nu en voor later. Volgens ons gaat het daarbij om de volgende zaken: 1. Geld opzijleggen voor later. Iedereen die maandelijks een bedrag kan reserveren, kan vermogen opbouwen. Een groot startkapitaal of enorme stortingen zijn hier niet voor nodig. 2. Vandaag beginnen, niet uitstellen. Het rente-op-rente-effect helpt iedereen die vermogen opbouwt. Hoe langer de termijn, hoe hoger het eindbedrag kan worden. 3. Meer rendement uit uw vermogen halen. Uw rendement telt. Op de lange termijn is de hoogte van het rendement zelfs veel belangrijker dan de hoogte van de inleg. Rendement is overigens niet alleen belangrijk voor uw vermogensopbouw. Ook voor het in stand houden van een vermogen is rendement noodzakelijk

7 De kracht van tijd maal rendement Het klinkt misschien vreemd, maar op langere termijn is de invloed van uw inleg op de groei van uw vermogen beperkt. Die groei wordt namelijk voor het grootste deel bepaald door het rendement en de looptijd. Met andere woorden: hoe langer u vermogen opbouwt, hoe geringer de invloed van de hoogte van de eerste inleg en hoe groter de invloed van de hoogte van het jaarlijkse rendement en de looptijd. Op de volgende pagina vindt u een rekenvoorbeeld

8 Stel, u bent dertig jaar geleden begonnen met een inleg van f Bij een gemiddeld nettorendement van 5% is dat bedrag dan nu uitgegroeid tot f Het rendement, f , is ruim 2 keer zo veel als het rendement van f dat u bij een gemiddeld nettorendement van 3% had gehad. 2% meer rendement betekent 1,5x meer vermogen Inleg: f jaar 30 jaar Ook de looptijd heeft een enorm effect op de hoogte van uw eindkapitaal In het rekenvoorbeeld hiernaast zien we dat een paar procent extra rendement een groot effect heeft op uw eindvermogen. Dat komt door de kracht van rente-op-rente op de lange termijn. Ook met minder grote bedragen kunt u van dit principe profiteren. Uit het onderstaande rekenvoorbeeld blijkt dat 2% meer rendement maar liefst zo n 30% meer eindkapitaal kan opleveren. Een maandelijkse inleg van Z 100, een gemiddeld nettorendement van 5% en een lange adem resulteren in een eindkapitaal van ruim Z % f f Het effect van tijd x rendement 5% f f Ruim 75% van uw eindbedrag wordt bepaald door de hoogte van uw gemiddelde nettorendement, en dus niet door de hoogte van uw inleg. (Bron: ING, april 2014.) Gemiddeld nettorendement 1,6% 3,0% 5,0% Maandelijkse Inleg Z 100 Z 100 Z 100 Looptijd 20 jaar 20 jaar 20 jaar Eindbedrag over 20 jaar d d d Looptijd 30 jaar 30 jaar 30 jaar Eindbedrag over 30 jaar d d d Paar procent extra rendement heeft groot effect op eindvermogen Inleg bepaalt op lange termijn slechts klein deel eindvermogen Lange termijn versterkt rente-op-rente-effect 14 15

9 Sparen biedt zekerheid, maar heeft een keerzijde Hoe gaat u vermogen opbouwen? Als u zekerheid zoekt, kiest u waarschijnlijk al snel voor een spaarrekening. Bij een spaarrekening krijgt u immers rente, kunt u direct bij uw geld als u het nodig heeft en heeft u veel zekerheid over uw inleg. Maar sparen heeft ook een keerzijde. De spaarrente is de laatste jaren flink gedaald. Vergeleken met vroeger is het rendement op uw spaarrekening laag. En boven de vrijstelling in box 3 moet u ook nog eens 1,2% belasting (vermogensrendementsheffing) betalen over uw vermogen. Het is dan ook belangrijk om voldoende rendement te behalen. Hoe zit het precies met belasting en inflatie? 17

10 De vrijstelling voor de Belasting en inflatie verlagen uw rendement ECB streeft naar 2% inflatie vermogensrendements- Bij het opbouwen van vermogen zijn er twee belangrijke factoren die uw uiteinde- Maar hoewel het de koopkracht van uw spaartegoed (de reële waarde) dus langzaam heffing (het heffingsvrije vermogen) is in 2014 b en b met fiscale partner. lijke rendement negatief beïnvloeden: belasting en inflatie. Sinds 2001 betaalt u over uw vermogen boven de vrijstelling in box 3 een vermogensrendementsheffing van 1,2%. Om netto na aftrek van belasting vermogen op te kunnen bouwen, is dus een gemiddeld jaarlijks rendement nodig dat hoger ligt dan wat u aan belasting kwijt bent. Om uw vermogen echt te laten groeien, moet u behalve de belasting ook nog het maar zeker uitholt, heeft (een beetje) inflatie wel bepaalde economische voordelen. Daarom probeert de Europese Centrale Bank met haar rentebeleid de inflatie op ongeveer 2% te houden. In de rekenvoorbeelden gaan wij daarom uit van 2% inflatie. Ook het ING Economisch Bureau gaat ervan uit dat de inflatie op de lange termijn gemiddeld ongeveer 2% per jaar zal bedragen. koopkrachtverlies door inflatie compenseren. Bij een rendement dat lager is dan de inflatie, neemt uw vermogen wel in euro s toe, maar daalt de koopkracht ervan. Wat is uw nettorendement? Inflatie en spaarrendement 12% 10% 8% Het spaarrendement daalt 6% al sinds % Als de inflatie hoger is dan 2% het spaarrendement wordt uw geld minder waard 0% -2% * Het spaarrendement Sparen is het uitgekeerde Het spaarrendement spaarbedrag op daalt de al uitstaande spaartegoeden Als inflatie hoger is dan het Bron: Ortec Finance InflatieResearch Center sinds (2013) 1973 op basis van CBS data spaarrendement wordt uw geld minder waard Het spaarrendement daalt al sinds 1973 Als de inflatie hoger is dan het spaarrendement wordt uw geld minder waard Sparen Inflatie Rendement Af: fiscus Af: inflatie netto 8,0% -1,2% -2.0% 4,8% 6,0% -1,2% -2.0% 2,8% 4,0% -1,2% -2.0% 0,8% 3,2% -1,2% -2.0% 0,0% 3,0% -1,2% -2.0% -0,2% 2,0% -1,2% -2.0% -1,2% 1,0% -1,2% -2.0% -2,2% * Dit geldt voor het vermogen boven de vrijstelling van Z per persoon of Z voor partners (bedragen 2014) Bron: Fiscallert (2013) Rendement lager dan 3,2% betekent Dit geldt voor het vermogen boven de waardeverlies vrijstelling en als de inflatie 2% bedraagt * Dit geldt voor het vermogen boven de vrijstelling van Z per persoon of Z voor partners (bedragen 2014) Bron: ING (2013) (Rendement lager dan 3,2% betekent waardeverlies Dit geldt voor het vermogen boven de vrijstelling en als de inflatie 2% bedraagt uitstaande spaartegoeden * Het spaarrendement is het uitgekeerde spaarbedrag op de uitstaande spaartegoeden Bron: Ortec Finance Research Center (2013) op basis van CBS-data De oranje lijn toont de hoogte van het behaalde spaarrendement in de afgelopen veertig jaar. De grijze lijn geeft de inflatie weer. Als het spaarrendement hoger is dan de inflatie, neemt de reële waarde van het spaargeld (dus na aftrek van het koopkrachtverlies door inflatie) toe. Dit is met groen aangegeven. Is de inflatie hoger dan het spaarrendement, dan neemt de reële waarde van het spaargeld af. Dit is met rood aangegeven. Er is alleen sprake van koopkrachtgroei van uw geld als u een rendement behaalt dat hoger is dan de inflatie. Maar behalve inflatie kan ook belasting een rol spelen. Boven het vrijgestelde bedrag int de fiscus 1,2% vermogensrendementsheffing over dit deel van uw vermogen in box 3. Om rekening houdend met de koopkracht vermogen op te bouwen, moet u een gemiddeld rendement behalen dat hoger is dan wat u aan belasting en inflatie kwijt bent. Oftewel: een positief percentage in de kolom Netto. De spaarrente is de laatste jaren echter flink gedaald, waardoor het rendement op uw spaarrekening laag is. Wat is inflatie? Een spaardeposito dan maar? Inflatie (geldontwaarding) betekent dat u nu met een bepaald bedrag meer kunt kopen Wellicht denkt u: Maar met een spaardeposito kan ik toch meer rendement maken? dan in de toekomst. Stel, u had in 1990 twintigduizend gulden (ruim negenduizend Afhankelijk van het rentepercentage kan een depositorekening inderdaad aantrekkelijk euro). Genoeg om een kleine middenklasser van te kopen. Vandaag de dag kost een zijn. Maar als van spaarrekeningen waarvoor een variabele rente geldt de rente stijgt, vergelijkbare auto ongeveer twintigduizend euro. Dus 2,2 maal zo veel. Inflatie is dus profiteert u daar niet van. Momenteel is de rente laag. Als u er nu voor kiest om uw geen vriend van uw vermogen. geld op een deposito rekening vast te zetten, loopt u een eventuele stijging van de rente mis. Bovendien moet u uw geld op dit moment voor minimaal 10 jaar vastzetten op een spaardeposito om aan de 3,2% rente te komen die nodig is om uw vermogen boven het vrijgestelde bedrag op de lange termijn in stand te houden (1,2% belasting + 2% inflatie). Het alternatief bij een zo lange looptijd is om te gaan beleggen

11 Beleggen biedt uitzicht op een hoger rendement Wie aan beleggen denkt, denkt aan aandelen. Laten we eens kijken naar de rendementen van wereldwijd gespreide aandelen over de afgelopen 40 jaar. Bijvoorbeeld naar de MSCI World Index: een veelgebruikte wereld index, met een brede spreiding. We kiezen voor 40 jaar omdat die periode lang genoeg is om zowel positieve als negatieve uitschieters mee te nemen. In de informatie op de volgende pagina s, gemaakt op basis van gegevens van het onderzoeksinstituut Ortec Financial Research Center, ziet u wat u de afgelopen 40 jaar aan rendement had kunnen behalen als u gedurende verschillende periodes had belegd. 21

12 Welk rendement had u in de afgelopen 40 jaar kunnen behalen als u gedurende één jaar had belegd? Dat was in het beste geval +45,7% en in het slechtste geval -38,2%. Laten we het verschil daartussen het risico noemen. Bij een 1-jaarsperiode had u het risico genomen van een rendement tussen de +45,7% en -38,2%. Het verschil is dan 83,9%. Maar stel nu dat u 20 jaar had belegd. Wat waren dan uw slechtst en best mogelijke rendement geweest? Voor elke 20-jaarsperiode lag het rendement de afgelopen 40 jaar tussen de +3,6% en de +16,1%. Het verschil is dan nog maar 12,4%. U ziet het: bij een 20-jaarsperiode is uw risico aanzienlijk afgenomen en is elk rendement ook nog eens positief. Door de factor tijd werd het risico kleiner. Bij iedere willekeurige beleggingsperiode vanaf ongeveer 13 jaar waren alle rendementen positief. Op de lange termijn minder afwijking van het gemiddelde rendement Bij beleggen neemt het risico dus af naarmate de beleggingstermijn toeneemt. Anders gezegd: hoe langer de periode waarin u belegt, hoe meer uw behaalde rendement in de buurt van het langetermijngemiddelde uitkomt. Dus hoe langer u uw geld kunt missen, hoe groter de kans op een aantrekkelijk rendement. Uiteraard gelden de vermelde resultaten voor het verleden en kan er nooit een garantie worden gegeven voor toekomstige rendementen. Beleggen loont, zeker op lange termijn De tijd verkleint het risico van een negatief gemiddeld rendement Aandelen wereldwijd (EUR) Rendement op jaarbasis 60% 40% 20% 0% -20% -40% +45,7% R I S I C O -38,2% +16,1% +3,6% -60% Aantal jaren waarin belegd werd (de beleggings-periode) Min Max Gemiddeld rendement van de MSCI World Developed Markets Index in afgelopen 40 jaar (1973 t/m 2012) bij verschillende beleggingsperiodes, na correctie voor valutaeffecten en jaarlijkse kosten van 0,5%. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. U kunt uw inleg (gedeeltelijk) verliezen. Bron: Ortec Finance Research Center (2013) Bij 15-jaarsperioden heeft beleggen altijd meer rendement opgeleverd dan sparen Ortec Financial Research Center heeft ook onderzocht vanaf welke beleggingsperiode beleggen in alle gevallen meer heeft opgeleverd dan sparen. In de grafiek op pagina 24 ziet u dat de tijd ook hierbij in het voordeel van beleggen werkt

13 Bij langere periodes leverde beleggen meer op dan sparen, ongeacht wanneer werd ingestapt Bij 5-jaarsperiodes Bij 10-jaarsperiodes Bij 15-jaarsperiodes Vaker een positief rendement met beleggen dan met sparen naarmate de beleggingsperiode langer wordt In de afgelopen 40 jaar is bij elke 15-jaarsperiode een hoger rendemet behaald dan met sparen. Aantal periodes met negatief rendement beleggen Aantal periodes met positief rendement maar maar lager lager dan dan sparen sparen Aantal Aantal periodes met hoger rendement beleggen beleggen dan dan sparen sparen Bovenstaande vergelijking is gebaseerd op rendementen in de MSCI World Index voor verschillende periodes, in verhouding tot rendement op spaargeld, in de afgelopen 40 jaar, na correctie voor valutaeffecten en jaarlijkse Vaker een positief rendement met In de afgelopen 40 jaar is bij elke kosten van 0,5%. Bron: Ortec Finance Research Center (2013) beleggen dan met sparen naarmate de 15-jaarsperiode een hoger rendement beleggingsperiode langer wordt. behaald dan met sparen. Bovenstaande vergelijking is gebaseerd op rendementen in de MSCI Developed Markets World Index voor verschillende periodes, in verhouding tot rendement op spaargeld, in de afgelopen 40 jaar (1973 t/m 2012), na correctie voor valutaeffecten en jaarlijkse kosten van 0,5%. Bron: Ortec Finance Research Center (2013) *) Het spaarrendement is het uitgekeerde bedrag op de uitstaande spaartegoeden. Wat hebben sparen, aandelen en obligaties op de zeer lange termijn opgeleverd? Naar de rendementen van sparen en beleggen wordt veel onderzoek gedaan. Zo publiceert de Zwitserse bank en vermogensbeheerder Credit Suisse jaarlijks een rapport met analyses van historische beleggingsrendementen. In het rapport van dit jaar staat dat in de 114-jaarsperiode van 1900 tot 2013 wereldwijd gespreide aandelenbeleggingen, na aftrek van de inflatie, gemiddeld 5,2% rendement op jaarbasis zouden hebben opgeleverd. Wereldwijd gespreide obligatiebeleggingen komen in dat geval uit op 1,8% rendement en beleggingen in kortlopend schatkistpapier, een benadering van het rendement op sparen, op 0,9% rendement. Conclusie: bij langere perioden zou u vooral moeten overwegen om te gaan beleggen Bij langere perioden mag u verwachten dat de slechte en goede jaren elkaar steeds meer compenseren. Hoe langer de periode, hoe waarschijnlijker dat uw gemiddelde rendement in de buurt van het gemiddelde beleggingsrendement op lange termijn komt en hoe groter uw kans op een aantrekkelijk rendement. Daarom zou u voor de lange termijn vooral moeten overwegen om te gaan beleggen. en bij kortere perioden zou u vooral moeten gaan sparen Het omgekeerde geldt ook. Wilt u voor een kortere periode zeg tot 2 jaar vermogen opzijleggen, dan zou u eigenlijk niet moeten beleggen. De kans op een negatief rendement is dan simpelweg te groot en de tijd om een eventueel koersverlies in te lopen is in dat geval te kort. Bij kortere perioden zou u daarom vooral moeten gaan sparen. (Bron: Credit Suisse Global Investment Yearbook 2014) 24 25

14 De verschillen tussen sparen en beleggen op een rij Sparen Sparen is geld op een spaarrekening hebben staan. Beleggen Beleggen is investeren in aandelen en obligaties en in daarvan afgeleide producten, zoals opties, aandelenfondsen en obligatiefondsen. De waarde daarvan hangt af van de beurskoersen en kan daardoor op en neer gaan. Wat krijgt u ervoor terug? Als u spaart, ontvangt u rente op uw spaarrekening. Het rendement dat u met beleggen behaalt, is de som van de vergoedingen die u ontvangt (dividend, rente) en de waardeveranderingen (koersstijgingen en -dalingen). Hoe zit het met het risico dat u loopt? Als u spaart, loopt u weinig risico. De onzekerheid bij beleggen is groter dan bij sparen. Als u belegt, wordt de waarde van uw beleggingen namelijk bepaald door vraag en aanbod (de financiële markten). Bij beleggen kiest u zelf de mate waarin u risico wilt lopen. ING werkt met vijf verschillende beleggingsprofielen: van zeer voorzichtig ( Zeer defensief ) tot een zeer hoge risicobereidheid ( Zeer offensief ). Wat gebeurt er als de bank failliet gaat? Voor spaarrekeningen geldt er, als de bank failliet gaat, per rekeninghouder voor een maximumbedrag van Z per bank een wettelijke bescherming: het depositogarantiestelsel. Bij hogere bedragen loopt u risico. Bij beleggingen werkt het anders als een bank omvalt. Uw beleggingsportefeuille blijft dan helemaal intact en volledig uw eigendom. Uw beleggingen staan namelijk los van de failliete boedel van de bank. Dit is vastgelegd in de wettelijke regels over vermogensscheiding. Afgeleide producten zoals opties vormen een uitzondering. Welke kosten horen erbij? Aan sparen zijn bij ING geen extra kosten verbonden. Wel is het nodig dat u bij ING een betaalrekening heeft. Voor het aanhouden van een of meer Beleggingsrekeningen betaalt u bij ING een basisfee per kwartaal. Daarnaast betaalt u een variabele servicefee. Deze servicefee wordt berekend over uw gemiddelde belegde vermogen. U betaalt geen kosten voor het online aan- en verkopen van beleggingsfondsen en trackers. Voor de volledigheid: aan beleggen in beleggingsfondsen en trackers zijn wel kosten verbonden. Die worden berekend door het fondshuis en in de koers verwerkt. Meer informatie over onze tarieven vindt u op ING.nl

15 Rendement? Graag! Maar hoe beheers ik de risico s? Toen ik twaalf was, vertelde mijn vader mij dat hij belegde. Dat fascineerde mij enorm. Hij had aandelen in ABN, de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie (KZO, later opgegaan in AKZO) en KLM. Het leek mij geweldig om mede-eigenaar te zijn van bekende bedrijven en daarmee nog geld te verdienen ook

16 Toen ik veertien was, deed ik mijn eerste belegging: obligaties. Ik moest voorzichtig beginnen van mijn adviseur. Het was het begin van een passie die later mijn beroep zou worden. Mijn eerste stappen op het gladde beleggingsijs leverden al snel een teleurstelling op. Toen de rente steeg, daalden mijn obligaties. Daar had ik niet op gerekend. Het weerhield mij er niet van om in de jaren daarna door te gaan met beleggen. Vooral in de jaren tachtig en negentig was dat heel spannend. Er kwamen veel nieuwe bedrijven naar de beurs. Door mee te doen aan emissies was het makkelijk geld verdienen. Beleggen was toen vooral leuk en het leverde nog wat op ook. Volhouden, ook als de koersen dalen In de afgelopen decennia is er veel veranderd. Na ruim twintig jaar werken in de financiële sector zijn de passie en de daarbij horende emoties gebleven. Ik geef nu de voorkeur aan een meer zakelijke benadering van het beleggen. En naast beleggingen heb ik ook een spaarrekening, als buffer voor onvoorziene uitgaven en voor doelen op kortere termijn. Want beleggen is toch vooral voor de langere termijn. Die tijd is je bondgenoot doordat hij je de gelegenheid geeft om vol te houden, ook als de koersen dalen. Als belegger heb ik moeten leren omgaan met recessies, crashes en mislukkingen. Angst, hebzucht en andere emoties bepalen ons gedrag als we beleggen. Die emoties kunnen ons in de weg staan bij het realiseren van onze doelen. Daarom vind ik een gestructureerde aanpak van sparen en beleggen ook zo belangrijk. Prof. dr. J. Koelewijn 30 31

17 Spreiding over beleggingscategoriën biedt stabiliteit en dempt risico s Een bewezen manier om beleggingsrisico te beheersen, is spreiding. Door beleggingen te combineren die op verschillende momenten stijgen en dalen, varieert de waarde van het geheel niet meer zo sterk. De beste demping van het risico krijg je met beleggingen die tegengesteld aan elkaar bewegen. Een klassieke vorm van spreiding is het combineren van aandelen en obligaties. Een sterk vereenvoudigde verklaring daarvoor is de volgende. Als het goed gaat met de economie, kunnen bedrijven meer winst maken en stijgen de aandelenkoersen. Maar vaak gaat dan ook de rente omhoog, wat weer slecht is voor obligaties. Gaat het minder goed met de economie, dan gebeurt het omgekeerde: de aandelenkoersen en de rente dalen, waardoor de obligatiekoersen juist stijgen. Als de koersen van beleggingen ongelijk bewegen, zegt men dat de samenhang (correlatie) laag is. Een goede spreiding is dus een kwestie van het combineren van beleggingen met een lage correlatie. Hoe minder samenhang, hoe beter de spreiding. Spreiding over diverse beleggingscategorieën biedt stabiliteit en vermindert risico s Totaalrendement (%) van beleggingscategorieën in 10 jaar De belangrijkste vorm van spreiding: verdeling over soorten beleggingen Het schema laat goed zien dat de uiteenlopende beleggingscategorieën op verschillende momenten stijgen en dalen. Om uw risico s te beperken is het dan ook verstandig om uw beleggingen over verschillende soorten beleggingen te spreiden. Maar er komt ook nog iets anders bij kijken. Het is belangrijk dat het risico van uw totale portefeuille in overeenstemming is met uw beleggingsprofiel: uw risicobereidheid en de verwachte beleggingstermijn. Bij het combineren van beleggingen met als doel risicobeheersing kunt u er namelijk ook nog voor kiezen om het accent te leggen op categorieën met meer risico (bijvoorbeeld aandelen) of juist minder risico (bijvoorbeeld obligaties). De verhouding tussen de hoofdcategorieën zakelijke waarden (aandelen en vastgoed) en vastrentende waarden (obligaties) wordt de vermogensverdeling of assetallocatie genoemd. Deze hoofdcategorieën kennen op hun beurt weer verschillende subcategorieën en zijn bijvoorbeeld onderverdeeld naar geografische regio, bedrijfssector of soort obligatie. Door ook binnen deze subcategorieën te spreiden, zorgt u ervoor dat uw portefeuille niet onevenredig hard wordt getroffen als een bepaalde regio of sector door een economisch moeilijke fase gaat. De belangrijkste manier van spreiden is het kiezen voor een combinatie van verschillende hoofdcategorieën. Toevoeging van 10% à 20% aandelen aan een obligatieportefeuille vergroot de diversiteit en optimaliseert de risico-rendementsverhouding ervan. Anders gezegd: meer diversiteit verlaagt het risico en/of verhoogt de rendementskansen van een portefeuille. (Bron: Markovitz, 1952, 1959) beste 34,96% 23,66% 55,04% 30,37% 26,07% 5,81% 73,44% 30,35% 6,09% 27,54% 30,02% 19,75% 37,60% 29,03% 7,21% 5,75% 60,99% 27,48% 3,16% 21,25% 28,81% 16,88% 31,15% 18,60% 4,93% 0,51% 60,26% 20,14% 3,08% 18,24% 18,71% 11,92% 26,78% 18,08% 4,42% -27,37% 41,18% 19,89% 1,68% 17,50% 16,50% 11,71% 25,90% 13,20% 3,34% -28,37% 33,63% 14,91% -1,84% 16,80% 13,78% 10,32% 21,73% 8,26% 1,08% -37,24% 31,16% 14,38% -4,43% 15,29% 11,28% 7,26% 8,66% 7,93% 0,70% -42,43% 26,72% 10,13% -6,40% 14,75% 5,69% 6,95% 6,09% 3,51% -1,18% -48,15% 4,88% 7,66% % 10,58% 2,75% 6,12% 2,20% 3,02% -5,93% -50,76% 2,31% 2,93% -15,44% 9,71% slechtste 2,50% 2,18% 2,15% 0,00% -7,22% -51,65% 1,74% 1,12% -17,12% 1,19% n Europese small-caps n Europese mid-caps n High-yield n Europese large-caps n Internationaal n Opkomende markten n Bedrijfsobligaties n Evenwichtige portefeuille Bron: BlackRock, Thomson Reuters Datastream Per 31 december n Staatsobligaties n Spaarrekening In dit schema ziet u dat er van jaar tot jaar grote verschillen zijn in de rendementen van beleggingscategorieën. Die rendementen zijn moeilijk te voorspellen, maar dat hoeft geen ramp te zijn. Door uw beleggingen te spreiden verdeelt u het risico en verbetert u uw kansen op een goed rendement bij een gematigd risico. Ongekend hoog risico Nederlandse beleggers Uit onderzoek weten we dat veel Nederlandse beleggers slechts in een beperkt aantal bedrijven beleggen en dan ook nog eens vrijwel uitsluitend in bedrijven uit de AEX- of AMX-index. Beleggen in Nederlandse bedrijven als Philips, Shell, Akzo, Unilever en Ahold geeft waarschijnlijk een vertrouwd gevoel. Maar uit oogpunt van spreiding is het een slechte zet. Niet alleen biedt een portefeuille met pakweg vijf aandelen een slechte spreiding (dertig tot veertig is beter), ook de relatief grote gevoeligheid voor de Nederlandse economie (concentratierisico) zorgt voor een verhoogd risico. ING gelooft in een wereldwijde spreiding van aandelenbeleggingen, met regionale accenten. Voor een optimale risico-rendementsverhouding kunnen die dan weer worden gecombineerd met obligaties en vastgoedaandelen. (Bron: ING, 2014) Belangrijkste vorm van spreiding: diversiteit van beleggingscategorieën binnen een portefeuille Let bij spreiding ook op samenhang ( correlatie ) categorieën Goede spreiding aanbrengen is een complexe opgave 32 33

18 Verhouding tussen aandelen en obligaties: het beleggingsprofiel Het beleggingsrisico van een portefeuille wordt dus voor een belangrijk deel bepaald door de verhouding tussen aandelen en obligaties (de assetallocatie). Deze verhouding komt tot stand op basis van het beleggingsprofiel dat u als belegger kiest op grond van uw doel, de beleggingstermijn en uw risicohouding. Voor wie begint met gestructureerd beleggen is het vaststellen van het beleggingsprofiel dan ook de eerste en uiterst belangrijke stap. Om risico s te beheersen, stemt u uw portefeuille af op uw doel, looptijd en risicobereidheid Beleggingsprofielen: Verhouding zakelijke / vastrentende waarden 90% 70% 50% Zeer offensief Offensief Neutraal Defensief Zeer defensief 30% Bij ieder doel horen specifieke risicokenmerken en dus een specifiek beleggingsprofiel In de grafiek hiernaast ziet u dat bij het beleggingsprofiel Zeer offensief sprake is van de volgende standaardverdeling: 10% vastrentende waarden (obligaties) en 90% zakelijke waarden (aandelen en vastgoed). Bij het andere uiterste, het beleggingsprofiel Zeer defensief, is het net andersom: 90% vastrentende waarden en 10% zakelijke waarden. Hoe langer de verwachte beleggingshorizon en hoe groter uw risicobereidheid, hoe beter een groot percentage zakelijke waarden bij uw assetallocatie past. Per doel bepaalt u uw assetallocatie op basis van de verwachte looptijd en uw risicobereidheid. Het is belangrijk dat u ervoor zorgt dat uw assetallocatie altijd aansluit bij uw doel, de verwachte looptijd en uw risicobereidheid. 10% >16 jaar jaar 8-12 jaar 4-8 jaar 2-4 jaar Bron: ING (2013) n Vastrentende waarde n Zakelijke waarde Bepaal uw doel, looptijd en risicobereidheid Beleggen is: bewust risico s nemen in ruil voor een verwacht rendement Selecteer een samenstelling van uw portefeuille op basis van uw doel, looptijd en risicobereidheid 34 35

19 Emotionele cyclus van de belegger Koersen - dure markt Neerwaarts risico is hoog Euforie Sensatie Bezorgdheid Ontkenning Neiging tot kopen Opwinding Optimisme Neiging tot verkopen Angst Vertwijfeling Paniek Overgave Neiging tot kopen Hoop Optimisme Opluchting Koersen - goedkope markt Opwaarts potentieel is hoog Wanhoop Depressie Beleggersgedrag: beleggers kopen vaak tegen hoge prijs en verkopen vaak tegen lage prijs Emoties spelen bij beleggen altijd een rol Risicobereidheid is een persoonlijke zaak en heeft een emotionele kant Uw beleggingsprofiel tussentijds aanpassen U kunt de verdeling van uw beleggingen altijd tussentijds aanpassen, bijvoorbeeld als uw doel bijna is bereikt, als de looptijd eindigt of als uw risicobereidheid is veranderd. Heeft u meerdere doelen, dan kunt u per doel een andere risicobereidheid hebben. Ook de looptijd kan invloed hebben op uw risicobereidheid (en daarmee dus ook op de assetallocatie). Spreiding via een beleggingsfonds Als u in een beleggingsfonds of indexfonds ( tracker ) investeert, hoeft u niet zelf specifieke aandelen of obligaties te selecteren. Bij een beleggingsfonds belegt u als het ware in een mandje met verschillende aandelen en/of obligaties die door de fondsbeheerder zijn geselecteerd. Een belangrijk voordeel daarbij is dat u een beleggingsfonds kunt kiezen dat uit zichzelf al bij uw doelstellingen en risicobereidheid past omdat er sprake is van een specifieke verdeling over verschillende beleggingscategorieën. U bereikt daardoor direct een goede spreiding en bent minder kwetsbaar als een bepaald aandeel minder goed presteert. Voor hulp bij het selecteren van beleggingsfondsen en trackers kunt u de sites morningstar.nl en lipperleaders.com en de Top 100 beleggingsfondsen van Elsevier raadplegen. Bij alle drie worden beleggingsfondsen en trackers op diverse criteria beoordeeld, zoals het verwachte rendement in relatie tot de risico s. De angst voor verlies Financiële beslissingen kunnen een grote invloed op uw leven hebben. Zeker als u gaat beleggen: dat kan een hoop emoties oproepen. De koersen van beleggingen kunnen fors bewegen, waardoor op de korte termijn winsten en verliezen elkaar zullen afwisselen. Het hogere rendement op de lange termijn is aantrekkelijk. Dat is nu net het argument om te gaan beleggen. Maar de begrijpelijke angst van veel beleggers is dat ze hun geld zullen kwijtraken. Als de koersen dalen, krijgt u al snel last van spijt. Had ik er niet beter aan gedaan om nog even te wachten? Zal ik er dan nu maar uitstappen, om terug te komen in de markt als het weer wat beter gaat? De emoties van beleggers volgen meestal de ups en downs van de koersontwikkeling, zoals de onderstaande cyclus weergeeft. Laat behalve de tijd ook de marktbewegingen voor u werken De angst om te verliezen neemt toe als de markten dalen. Juist dan gaan veel beleggers verkopen, uit vrees voor nog meer verlies. Zij willen pas weer in de markt terugkomen als zij zeker weten dat de koersen zich herstellen. De harde realiteit is dat zij vaak pas weer instappen nadat de koersen alweer zijn gestegen. Uit de onderstaande tabel blijkt wat er gebeurt als beleggers achter de markt aan lopen, waardoor zij rendement mislopen. Hoe moeilijk het ook is: u zult moeten vasthouden aan het doel dat u heeft bepaald. De koersbewegingen zijn onvoorspelbaar en het heeft eigenlijk geen zin om daarop te willen inspelen. U kunt het best uw vermogen, de tijd en ook de marktbewegingen voor u laten werken. Als het goed is, wordt u niet geraakt door de koersbewegingen op de korte termijn. U belegt immers met vermogen dat u niet direct nodig heeft

20 Het beste in- of uitstapmoment is niet te timen Index over de afgelopen 20 jaar ( ) Belegd blijven beste beursdagen missen beste beursdagen missen beste beursdagen missen beste beursdagen missen beste beursdagen missen De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de Het juiste moment van Blijf belegd want niemand Houd daarom vast aan de toekomst. Er is geen rekening gehouden met service fee. Deze service fee moet in mindering worden gebracht instappen is niet te timen. kan voorspellen hoe aanpak die u vooraf heeft op het rendement. Bron: BlackRock, Thomson Reuters Datastream (2013), MSCI Europe Index (dividenden herbelegd) markten reageren. Het risico vastgesteld en laat u niet dat u een verkeerde timing leiden door emoties. kiest is zeer groot. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Er is geen rekening gehouden met service fee. Deze service fee moet in mindering worden gebracht op het rendement. Bron: BlackRock, Thomson Reuters Datastream (2013), MSCI Europe Index (dividenden herbelegd) Controleer af en toe of uw portefeuille nog aansluit bij uw beleggingsprofiel De markt timen blijkt dus een illusie te zijn. Dat wil niet zeggen dat u helemaal niets Het juiste moment van kunt doen. Zo is het verstandig om met enige regelmaat tussentijds de balans op te instappen is niet te timen. maken. U kunt dan nagaan of u op koers ligt, of uw doel nog haalbaar is en of u wel of Blijf belegd want niemand geen veranderingen in uw portefeuille moet doorvoeren. Het kan zijn dat de samenstelling een van uw beleggingsportefeuille of gehele vermogen niet meer aansluit bij uw kan voorspellen hoe markten reageren. Het risico dat u verkeerde timing kiest is zeer groot. doelstellingen en uitgangspunten. Als de aandelenkoersen sterk zijn gestegen, kan het verstandig zijn om een deel van uw aandelen te verkopen en de opbrengst in vastrentende Houd daarom vast aan de aanpak die u vooraf heeft waarden (obligaties) te beleggen, waardoor uw portefeuilleverdeling weer aansluit bij vastgesteld en laat u niet leiden door emoties. uw oorspronkelijke plan en uw beleggingsprofiel. Beleggingsrisico als de einddatum in zicht komt Komt de einddatum van uw beleggingen in zicht? Dan is het raadzaam om het risico van uw portefeuille te verminderen door geleidelijk aan uw beleggingsprofiel en dus uw beleggingen aan te passen aan de kortere resterende looptijd. Bijvoorbeeld door de aandelen in te ruilen voor obligaties of zelfs alle beleggingen te verkopen en de opbrengst op een spaardeposito te zetten. Als de aandelenkoersen tegen het einde van de looptijd sterk zouden dalen, heeft u immers geen tijd meer om het herstel af te wachten. Spreiding in de tijd Het is vrijwel onmogelijk om de beurs te timen. Dat heeft ook gevolgen voor uw inleg. Zo is het een goed idee om bijvoorbeeld iedere maand op dezelfde dag een vast bedrag in een beleggingsfonds te beleggen. Op die manier spreidt u uw aankopen in de tijd over diverse aankoopkoersen en verlaagt u het risico van een toevallige hoge aankoopkoers