BOE! SPECIAL VOOR RUNDVEEHOUDERS

Transcriptie

1 beter BOE! SPECIAL VOOR RUNDVEEHOUDERS THEMA: - Ontwormen, schoon de stal in - Gemak bij BVD vaccinatie

2 Column: Ferry ten Brinke Ferry ten Brinke Business Manager Ruminants BVD-vrij en beschermd! De nationale aanpak van BVD begint voor melkveehouders steeds meer vorm te krijgen. Op dit moment is de bestrijding van BVD opgenomen in de kwaliteitssystemen van veel zuivelverwerkers. Nog niet als verplichting, maar in de vorm van een waarderings - systeem. Vanaf 1 januari 2018 wordt BVD een leveringsvoorwaarde voor melkveehouders. Veehouders moeten dan gecertificeerd vrij of tankmelk onverdacht zijn. Zijn ze dat niet, dan moeten ze verplicht dragers opsporen. Vanuit het oogpunt van dierwelzijn, diergezondheid, antibioticumgebruik, exportbelangen en het rendement op een melkveebedrijf is BVD zeker het aanpakken waard. In België, Duitsland, Ierland, Oostenrijk en Zwitserland geldt al een verplichte BVD-bestrijding. De Scandinavische landen zijn al jarenlang BVD-vrij. Als een bedrijf al langer BVD-vrij is, zijn er weinig afweerstoffen aanwezig in het koppel, waardoor de dieren geen natuurlijke bescherming hebben. Als het virus dan toch weer op het bedrijf komt, kan het BVD-virus zich snel spreiden en grote schade toebrengen. Dit zien we nu bijvoorbeeld gebeuren in Zwitserland, waar recent weer meer BVDinfecties worden waargenomen, te wijten aan meer diertransporten en een onbeschermde populatie. Biosecurity (maatregelen om insleep van dierziekten te voorkomen) is daarom erg belangrijk, maar moeilijk waterdicht te krijgen, waardoor het BVD-virus soms weer op het bedrijf binnen kan komen. De hoogste status is daarom eigenlijk BVD-vrij en beschermd. Dit wil zeggen dat een bedrijf BVD-vrij is gecertificeerd (wat dus betekent dat er geen BVD-virus circuleert) en daarnaast beschermd is door middel van vaccinatie. Met een levend BVD-vaccin gevac - cineerde dieren die in aanraking komen met het BVD-virus zullen dit snel onschadelijk maken, doordat ze direct afweercellen en afweerstoffen aanmaken. Hierdoor kan het virus zich niet verder verspreiden, dieren worden niet ziek en er ontstaan geen nieuwe dragers. De economische gevolgen van BVD op een bedrijf kunnen groot zijn; variërend van 35 euro tot meer dan 600 euro per aanwezig koe, in een onbeschermde en gevoelige koppel volgens een recente studie van Yarnall. De status vrij en beschermd geeft de meeste garanties voor de toekomst op het gebied van dierwelzijn, diergezondheid en economisch rendement! Overleg samen met uw dierenarts of BVD-vaccinatie onderdeel kan zijn van de aanpak van BVD op uw bedrijf, naast het opsporen van dragers en andere maatregelen om BVD buiten de deur te houden. VERDER AANDACHT VOOR: 3 Ontwormen, schoon de stal in 4 Melkveehouder Geven kiest voor gemak bij BVD-vaccinatie 6 Wereldwijd eerste keus 7 Column Peter Hut, dierenarts onderzoeker Faculteit Diergeneeskunde 4 Dit is een uitgave van Boehringer Ingelheim b.v. CONTACT: telefoon vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com REDACTIE: Pieter Wiedijk, Monique Driesse, Marieke Blom. COÖRDINATIE: Mylène Handgraaf. EINDREDACTIE EN PRODUCTIE: TextArt, Heerhugowaard. VORMGEVING: Studio Martin Rasch, Opmeer. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. November beterboe!

3 Ontwormen, schoon de stal in Het is weer voorbij die mooie zomer. Met het korter worden van de dagen en het dalen van de temperatuur komt het einde van het weideseizoen in zicht. Voor veel veehouders is het opstallen traditioneel een moment om te ontwormen en tegen schurft te behandelen: schoon de stal in. Niet alle koeien hebben een wormbehandeling nodig. Of de koppel een besmetting heeft opgelopen kun je achterhalen met tankmelk - onderzoek. Boehringer Ingelheim biedt, in samenwerking met de dieren - arts, de optie een tankmelkmonster te onderzoeken op de aanwezigheid van antistoffen voor verschillende soorten wormen: maagdarmwormen, longwormen en leverbot. Uit dit onderzoek komt een getal die de mate van besmetting weergeeft. Vanaf een waarde van 0,6 voor maagdarmwormen is er een impact op de melkgift te verwachten. Zodra de uitslag van het onderzoek dus boven deze waarde uitkomt, zal een ontworming zeker nuttig zijn en hoogstwaarschijnlijk een verbetering van de melkgift opleveren. Daarnaast zorgt een wormbesmetting voor een vermindering van de weerstand en kan het effecten hebben op de vruchtbaarheid. Een wormbehandeling levert dus altijd rendement op. Een ODR-waarde van 0,6 komt neer op een gemiddeld verlies aan melkgift van 0,32kg/dag. Voor een koppel van 70 koeien met een lactatieperiode van 200 dagen, bij een melkprijs van 35 cent, komt dit neer op een verlies van 1.568,-. Een ontwormingsbehandeling kan dan altijd uit. Volgend weideseizoen Een besmetting die nu gemeten wordt geeft ook nog een ander signaal: er is een besmetting op de weide. Dat vraagt om een goed weidemanagement in het aankomende seizoen. Ook kan het nuttig zijn volgend seizoen alvast tijdens de zomerperiode te ontwormen om de besmetting van de weide niet verder te laten oplopen. De grootste winst zit namelijk niet alleen in schoon de stal in, maar ook schoon op de wei. beterboe! 3

4 Melkveehouder Geven kiest voor gemak bij BVD-vaccinatie Melkveehouder Heinz Geven laat zijn veestapel jaarlijks vaccineren tegen BVD. In overleg met zijn dierenarts koos hij voor een levend BVD vaccin. THEMA: BVD 4 beterboe! In het weiland grazen de koeien tevreden. Melkveehouder Heinz Geven kijkt er genietend naar. Nu kan het nog. Het stalseizoen is inmiddels begonnen en de koeien blijven binnen. Qua werk vind ik het niet erg dat de koeien een aantal maanden niet naar buiten gaan. Weidegang kost extra arbeid en dat is op ons bedrijf een knelpunt, zegt Geven. Hij heeft een melkveebedrijf met 190 melkkoeien en 100 stuks jongvee. Het bedrijf groeide naar deze omvang nadat Geven in 2014 een nieuwe ligboxenstal voor de koeien in gebruik nam. Bij het bedrijf hoort 75 ha grond die grotendeels nabij de bedrijfsgebouwen ligt. Het grootste deel van het werk neemt Geven zelf voor zijn rekening en daar heeft hij zijn handen vol aan. Gezondheidsproblemen voorkomen De ondernemer streeft naar optimale productieomstandigheden voor zijn koeien. Een goede diergezondheid is daarbij een belangrijk uitgangspunt, aldus Geven. Al jaren zoekt hij in overleg met zijn dierenarts naar mogelijkheden om ziekteverwekkers zo min mogelijk kansen te geven. Daardoor heeft het melkveebedrijf inmiddels status A voor paratbc, is het Salmonella Onverdacht en BVD-vrij. Onze insteek is gezondheidsproblemen voorkomen. En dat betekent dat je tijdig actie moet ondernemen. De BVD-vrij status is voor melkveehouder Geven overigens geen aan - leiding te stoppen met vaccineren tegen BVD. Wat dat betreft, hebben we onze les geleerd. Dierenarts Thomas Lohuis van Slingeland Dierenartsen zit bij Geven aan de keukentafel, en pakt de gegevens van de afgelopen jaren erbij. Het bedrijf van Geven was al BVD-vrij toen ik hier in 2009 in de praktijk kwam werken. Daarnaast liet Geven zijn runderen ook vaccineren om problemen met het BVD-virus te voorkomen. De melkveehouder besloot in het voorjaar van 2011 te stoppen met enten tegen BVD. We waren al jaren BVD-vrij en hadden het idee dat het ons goed lukte het virus buiten het bedrijf te houden. Ongunstige uitslag Achteraf bleek de veronderstelling van melkveehouder Geven niet te kloppen. Bijna twee jaar na het besluit niet meer te vaccineren, in maart 2014, kwam er een ongunstige uitslag van de halfjaarlijkse steekproef in het kader van de bewaking van de BVD-virusvrijstatus. Van de vijf onderzochte kalveren bleken er vier BVD-antistoffen in het bloed te hebben, legt dierenarts Lohuis uit. Zowel voor dierenarts als melkveehouder kwam deze uitslag geheel onverwacht. Er waren geen signalen die mogelijk konden duiden op activiteit van het BVD-virus, zoals een verhoogd celgetal, verminderde vruchtbaarheid of lagere melkproductie. De volgende stap, was een zogenoemd cohort onderzoek. Dit betekende een onderzoek op BVD-virus van al het jongvee tussen 1 en 18 maanden leeftijd. Eind april 2014 kwam de uitslag: vier dieren bleken drager

5 van het BVD-virus. Deze dieren zijn vervolgens geëuthanaseerd op het bedrijf om geen risico te lopen dat ze op een ander bedrijf terechtkomen. Ondertussen hadden melkveehouder en dierenarts overlegd om direct weer te beginnen met vaccineren om de niet-besmette runderen op het bedrijf te beschermen tegen eventueel rondwarend BVD-virus, en om daarmee het ontstaan van drager-kalveren te voorkomen. In de maanden die volgden kwam uit het aanvullend jongveeonderzoek in juni nóg een BVD-drager naar voren. Geven: Het was een best kalf dat ik eigenlijk al had bestemd om met een van onze kinderen mee te laten gaan naar de kalverkeuring. Onduidelijk hoe virus op bedrijf kwam Hoe het BVD-virus in 2014 op het bedrijf van Geven terecht is gekomen, is niet helemaal duidelijk. Geven koopt af en toe vaarzen aan waarbij gelet wordt op de status van dierziekten op het bedrijf van herkomst. Deze status moet gelijk zijn of hoger. Hoewel je het risico van insleep hiermee beperkt, blijft de aanvoer van vee natuurlijk wel een risico, zegt Lohuis. Melkveehouder Geven concludeert dat de herinsleep van BVD op zijn bedrijf duidelijk heeft gemaakt dat het BVDvirus behoorlijk ongrijpbaar is. De affaire heeft me geleerd dat vaccineren tegen BVD geen overbodige luxe is. Het loont de runderen goed te beschermen tegen BVD, want het virus kan ondanks voorzorgsmaatregelen als een onzichtbare killer het bedrijf binnenkomen. Dierenarts Lohuis onderschrijft de conclusies van Geven. Hij maakt in zijn praktijk vaker mee dat bedrijven die jarenlang BVD-vrij zijn toch ineens weer met het virus te maken krijgen zonder aanwijsbare reden. Dit jaar hebben we in één zo n geval zelfs aan jagers gevraagd bloedmonsters van herten en reeën te nemen, omdat we dachten dat runderen van een bedrijf het BVD-virus mogelijk hadden opgelopen via wilde dieren. Dit onderzoek heeft helaas niets opgeleverd. Vaccineren tegen BVD is een goed hulpmiddel om het besmettingsrisico te verkleinen. We zeggen vaak tegen onze melkveehouders BVD-vrij worden is niet gemakkelijk, maar BVD-vrij blijven is nog veel moeilijker. Groot gebruikersgemak Begin 2015 kwam farmaceutisch bedrijf Boehringer Ingelheim op de markt met een levend BVD vaccin. Voor dierenarts Lohuis was dit aanleiding nog eens met melkveehouder Geven te praten over het te gebruiken BVD-vaccin. Daarbij speelde mee dat in die tijd hier net over de grens sprake was van een uitbraak van BVD type 2, vertelt Lohuis. Het levend BVD vaccin beschermt runderen tegen zowel BVD type 1 als type 2. Geven constateert dat de extra bescherming mooi meegenomen is. Het is echter voor hem niet het belangrijkste argument om voor dit vaccin te kiezen. Wat mij vooral over de streep getrokken heeft, is het grote gebruikersgemak. Dit vaccin biedt runderen een jaar bescherming na een eenmalige vaccinatie. Ook bij runderen die voor de eerste keer gevaccineerd worden is geen herhalingsenting nodig. We hoeven dus elk rund maar één keer per jaar tegen BVD te enten. Sommige veehouders zijn huiverig voor vaccinatie door problemen met vaccins van bijna 20 jaar geleden. Dierenarts Lohuis weet dat bij de introductie van het levende BVD vaccin het sentiment uit het verleden bij sommigen invloed had op de overwegingen om voor het vaccin te kiezen. Bij melkveehouder Geven speelde dat gelukkig niet. Hij maakte een objectieve afweging. Inmiddels gebruiken we het levende BVD vaccin een paar jaar op melk - veebedrijven in Nederland met goed resultaat. Melkvee houders zien bij collega s dat het werkt zonder problemen. Valse sentimenten lijken geen rol meer te spelen. Runderen vanaf 6 maanden In april 2015 vaccineerde Lohuis bij Geven voor het eerst met het vaccin, en dat is hij blijven doen. De dierenarts komt twee keer per jaar vaccineren. De eerste keer alle runderen vanaf 6 maanden. Een half jaar later worden de kalveren tussen 6 en 12 maanden gevaccineerd. Een aandachtspunt is dat vaccinatie met dit vaccin leidt tot BVD-antistoffen in het bloed. Voor het halfjaarlijkse bewakingsonderzoek neem je bloedmonsters van dieren die nog niet gevaccineerd zijn. Als je een beetje oplet is dat geen probleem. Melkveehouder Geven is tevreden. Maar je moet nooit achter - overleunen. Wie zal zeggen dat er nooit een nieuwe, onbekende ziekte opduikt. Ik hoop dat vaccinproducenten als Boehringer Ingelheim snel inspelen op dit soort ontwikkelingen. beterboe! 5

6 Wereldwijd eerste keus Infecties bij mensen met resistente kiemen zijn een zorg voor iedereen. Wereldwijd sterven jaarlijks veel duizenden mensen aan infecties als gevolg van antibioticaresistentie. Om de (verdere) ontwikkeling van resistentie te voorkomen, moet het antibioticagebruik verminderd worden. Dat betekent dat we humaan en veterinair antibiotica alleen moeten inzetten wanneer het echt nodig is; bij de behandeling van zieke mensen en dieren. Daarnaast is het van belang antibiotica zo gericht mogelijk in te zetten. Bij voorkeur een antibioticum die alleen werkzaam is tegen de ziekteverwekker. Dit is dan ook de reden dat de Europese Commissie in een richtlijn schrijft over de behandeling van penicilline gevoelige bacteriën; Pathogenen die gevoelig zijn voor penicilline moeten niet worden behandeld met andere betalactam- of breedspectrum antibiotica, tenzij de patiënt allergisch is voor penicilline. In verschillende Europese landen, waaronder Nederland, staat penicilline ook in de veterinaire richtlijnen als eerste keus. Penicilline is het eerst ontdekte anti - bioticum. Het werd ontdekt in 1928 en is nog steeds één van de meest effectieve antimicrobiële middelen tegen penicilline gevoelige gram positieve microorganismen. In Europa wordt 50-80% van de mastitis gevallen bij rundvee veroorzaakt door gram positieve kiemen, zoals staphylococcen en streptococcen. Het advies is om regelmatig melkmonsters laten onderzoeken, om te weten welke verwekker de oorzaak van de mastitis is en voor welk antibiotica de kiem ge voelig is. Met de uitkomsten van melkmonsteronderzoek, kan gericht behandeld worden en kunnen managementaanpassingen gemaakt worden. Op het bedrijfsbehandelplan staan over het algemeen drie gradaties van mastitis, van mild tot ernstig. Steeds vaker zullen bij de mildere vormen (graad 1 en graad 2) van mastitis eerste keus middelen, zoals penicilline, op het bedrijfsbehandelplan staan. Op deze manier draagt de melkveehouderij ook haar steentje bij aan het gericht inzetten van anti micro biële middelen om wereldwijd resistentie ontwikkeling te voorkomen. MASTITIS SYMPTOMEN, GRAAD MOGELIJKE KIEM MIDDEL VOOR IN UIER EN/OF NEK? 1) Vlokken in de melk Gram positieve kiemen: streptococcen en stafylokokken Eerste keus (bijvoorbeeld penicilline) 2) Vlokken en zwelling van de uier 3) Vlokken, zwelling van de uier en koorts/zieke koe Gram positieve kiemen: streptococcen en stafylokokken Gram positieve kiemen: streptococcen en stafylokokken Gram negatieve kiemen zoals: E. coli en Klebsiella Eerste keus (bijvoorbeeld penicilline) Eerste keus (bijvoorbeeld penicilline) Tweede keus uier en TMPS nek (en als kiem onbekend) 6 beterboe!

7 Dierwelzijn in de landbouwhuisdierensector Op 8 en 9 juni organiseerde Boehringer Ingelheim het 10e Expert Forum on Farm Animal Well-being in Rome. Dierwelzijn is namelijk al 10 jaar een hot topic. En het zal de komende 10 jaar ook nog een hot topic zijn. Niet omdat wij er met z n allen met de pet naar gooien, integendeel. We zijn juist, zeker in Nederland, ontzettend goed bezig. Toch kan het altijd beter. Vanuit verschillende perspectieven werd tijdens dit Expert Forum in een internationale setting naar dierwelzijn gekeken. Veel mensen, zeker zij die niet in deze sector werkzaam zijn, komen niet verder dan antropomorfisme (jezelf verplaatsen in het dier: lijkt het jou vervelend, dan zal het voor het dier ook wel vervelend zijn). Dat is een aardige methode om bijvoorbeeld pijn of ongemak in te schatten, totdat er een methodiek of systeem bestaat dat ons beter in staat stelt diersoortspecifiek pijn en/of ongemak te classificeren. Gelukkig zijn we steeds beter in het inschatten van pijn en ongerief bij verschillende diersoorten. Het voorbeeld van het onthoornen van kalfjes werd veelvuldig gebruikt. Inmiddels wordt door dierenartsen en veehouders erkend dat zowel verdoving áls aanvullende pijnbestrijding noodzakelijk zijn bij een dergelijke ingreep, omdat de dieren pijn ervaren tijdens en na de ingreep. Helaas zijn er in andere delen van de wereld nog steeds mensen die dit niet nodig achten. Naast antropomorfisme en naast wetenschappelijk onderzoek hebben wij als professionals in deze sector, of u nu veehouder, dierenarts, voeradviseur, onderzoeker, handelaar of verkoper bent, een hele belangrijke stok achter de deur: wij lopen in Nederland voorop op het gebied van dierwelzijn en diergezondheid en die positie moeten wij blijven vasthouden. We leven in de 21e eeuw en we moeten met de kennis van nu vooruit kijken. Waar willen we samen naartoe? Als we het daar over eens kunnen worden, dan weten we ook wat en hoe we dit moeten gaan bereiken. Geen pijnstilling? Kan echt niet meer! Zonder onderbouwing antibiotica gebruiken? Kan echt niet meer. Slechte huisvesting en/of ventilatie? Kan echt niet meer. De sector ligt onder een vergrootglas. Wij zijn gezamenlijk verantwoordelijk en wij moeten dit ook gezamenlijk aanpakken. We moeten vooruit, niet terugkijken. Hoewel terugkijken soms ook heel leerzaam en interessant kan zijn. Zeker als er een parallel wordt getrokken met een andere tak van sport. Dus niet terugkijken om te zeggen dat vroeger alles beter was, maar terugkijken om te leren hoe bepaalde ideeën en stromingen tot stand kunnen komen om daar in een andere setting gebruik van te kunnen maken. Eén van de sprekers trok de discussie over dierwelzijn parallel aan de opkomende zorg voor fabrieks - arbeiders tijdens de industriële revolutie. De arbeiders hadden in het begin geen rechten. Er werd niet gelet op hun welzijn, de ventilatie, voeding en beloning. Dat hierin veel is veranderd, is evident. Dat er veel is veranderd in de zorg voor dieren, is evident. Dat we het samen goed doen, is evident. Maar we zijn er nog niet. Het kan beter. Het moet beter. We leven namelijk in de 21e eeuw. Peter Hut Dierenarts - onderzoeker Faculteit Diergeneeskunde LID VAN EEN STUDIEGROEP EN OP ZOEK NAAR INTERESSANTE ONDERWERPEN? Stuur u gegevens naar vetmedica.nl@boehringer-ingelheim.com en dan nemen we contact met u op. Onderwerpen zijn: n BVD het aanpakken waard n Pijn en pijnmanagement bij rundvee n Preventie van subklinische melkziekte n Gerichte aanpak van mastitis beterboe! 7