editoriaal actueel Naar een verantwoord antibio ticumgebruik op Europees vlak

Transcriptie

1 nieuwsbrief

2 editoriaal editoriaal actueel actueel U heeft wellicht al gemerkt dat onze nieuwsbrief in een nieuw kleedje werd gestoken. Wij hopen dan ook dat u deze nieuwe versie met nog meer plezier en interesse zal lezen en dat deze nieuwsbrief een positieve bijdrage kan betekenen in het overleg tussen dierenarts en varkenshouder. In deze editie hebben we het over een verantwoord antibioticumgebruik en de manier waarop u dit op uw bedrijf kan nastreven. Eind 2009 werden de resultaten bekend gemaakt van een studie uitgevoerd in 24 Europese landen, waarbij het voorkomen van MRSA (Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus) op conventionele zeugenbedrijven (met of zonder eigen biggenopfok en afmest) werd onderzocht. Met een Europees gemiddelde van 26.9% besmette bedrijven deed België het beduidend minder goed. In België werd namelijk 35.9% van deze bedrijven positief bevonden voor MRSA. Enkel Spanje, Duitsland en Luxemburg deden het slechter. Aanleiding genoeg dus, om even van nabij te bekijken op welke manier we binnen onze bedrijven kunnen streven naar een verantwoord antibioticumgebruik. Verder trachten wij u enkele nuttige tips mee te geven over de aanpak van MMA bij zeugen. Een goede start van de biggen in het kraamhok is immers van essentieel belang om goede productieresultaten op de batterij en in de vleesvarkensstal te kunnen behalen. In dit artikel worden de risicofactoren, de mogelijke preventiemaatregelen en de behandeling toegelicht. Tenslotte laten wij u kennis maken met onze nieuwe medewerkster, dierenarts Eva De Jonghe. Sinds januari van dit jaar maakt zij deel uit van ons swine team. Zij zal ten dienste van de dierenartsen staan en hen bijstaan bij het oplossen van diergeneeskundige problemen op de varkensbedrijven. Wij wensen u veel leesplezier! Het swine team van Boehringer Ingelheim Naar een verantwoord antibio ticumgebruik op Europees vlak Vanuit de Europese Unie worden de lidstaten aangemoedigd om het antibioticagebruik en het optreden van antimicrobiële resistentie bij voedselproducerende dieren te monitoren en te controleren. Aan de basis hiervan ligt het resistentieprobleem dat bepaalde bacteriën hebben ontwikkeld tegen specifieke klassen van antibiotica. Het optreden van resistenties in de veehouderij levert naast een risico voor de volksgezondheid (vb. MRSA problematiek) ook een praktisch probleem in de diergeneeskunde: door resistentievorming hebben bepaalde antibiotica niet meer het gewenste effect en blijven er slechts een beperkt aantal antibiotica over bij de keuze van een therapie. Binnen de Europese Unie zijn Denemarken en Nederland het verst gevorderd in de ontwikkeling en toepassing van een monitoring- programma waarbij registratie van het antibioticumgebruik en monitoring van de antimicrobiële resistentie bij voedselproducerende dieren worden uitgevoerd. Denemarken In Denemarken is men in 1995 gestart met het DANMAP (Danish Integrated Antimicrobial Resistance Monitoring and Research Program) programma. Dit programma heeft tot doel de consumptie van antibiotica voor humaan gebruik en gebruik bij voedselproducerende dieren te meten en het optreden van antimicrobiële resistentie bij bacteriën geïsoleerd bij mens, voedselproducerende dieren en voeding van dierlijke oorsprong te monitoren. Het gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde wordt geregistreerd via het VetStat programma. Dit systeem verzamelt de gegevens van apotheken, veevoederbedrijven en dierenartsenpraktijken en levert gedetailleerde informatie over de identiteit van het bedrijf, de leeftijdsgroep, aard van de ziekte, naam van het geneesmiddel, dosis, datum van aankoop en identiteit van de dierenarts. Deze gegevens laten toe om gerichte acties te ondernemen met betrekking tot het streven naar een verantwoord antibioticumgebruik. Zo heeft dit ondertussen geleid tot nieuwe richtlijnen voor diergeneeskundig gebruik van antibiotica en mogen bepaalde groepen antibiotica enkel nog gebruikt worden indien gevoeligheidstesten in het labo aantonen dat geen enkel ander geregistreerd antibioticum nog werkzaam is tegen de betrokken bacterie. 2 3

3 actueel Nederland In Nederland beschikt men sinds 2002 over het zgn. MARAN (Monitoring of Antimicrobial Resistance And Antibiotic Usage in Animals) programma. Sinds 1 januari 2010 is dit uitgebreid met het Masterplan Verantwoord gebruik van antibiotica. Dit houdt in dat elk varkensbedrijf een verplichte registratie dient uit te voeren van zijn antibioticumgebruik en moet beschikken over een bedrijfsgezondheidsplan. In dit plan geeft de varkenshouder aan hoe hij de gezondheid van de varkens kan verbeteren (vnl. managementmaatregelen) en daardoor minder antibiotica zal gebruiken. Dit plan dient in nauw overleg met de bedrijfsdierenarts opgesteld te worden. Het uiteindelijke doel van dit masterplan is om het gebruik van antibiotica te minimaliseren en op deze manier resistentie te voorkomen. België Op dit ogenblik is er in België geen systeem dat vergelijkbaar is met het Deense of Nederlandse systeem. In de nabije toekomst zal dit mogelijks wel het geval zijn. Wel is er op bedrijfsniveau een verplichte registratie van het gebruik van diergeneesmiddelen tijdens de laatste 2 maanden voor het slachten van de varkens, maar deze registratie is niet gekoppeld aan een centrale databank. 4 5 Ook op uw bedrijf is het mogelijk om te streven naar een verantwoord antibioticumgebruik. Enkele nuttige tips om u hierbij te helpen: 1. Vaccinatie Een correct vaccinatiebeleid voorkomt ziekte en zorgt bijgevolg voor een daling van het antibioticumgebruik. Verschillende studies toonden aan dat vaccinaties tegen onder andere mycoplasma en circovirus in staat zijn om het antibioticumgebruik bij vleesvarkens drastisch te verlagen. Een bijkomend voordeel van vaccinatie is dat er zich geen resistentie tegen vaccins kan ontwikkelen, terwijl dit wel het geval is bij antibiotica. 2. Hygiëne Door een goede hygiëne en afdoende reinigingsprotocollen wordt de druk van ziektekiemen vanuit de omgeving zoveel mogelijk beperkt. 3. Voeder en drinkwater Een goede voeder- en drinkwaterkwaliteit dragen bij tot de gezondheid van de dieren. Zo is het bijvoorbeeld van groot belang om een jaarlijkse controle uit te voeren van de drinkwaterkwaliteit. 4. Biosecurity maatregelen zoals het all-in/all-out principe, correcte hokbezetting, verlagen de infectiedruk waardoor de kans kleiner is dat de dieren ziekte ontwikkelen en behandeld moeten worden. 5. Klimaatbeheersing Te hoge luchtvochtigheid, grote temperatuurschommelingen, te hoge luchtsnelheden en ammoniakconcentraties verhogen de kans op luchtwegaandoeningen en leiden tot een verhoogd antibioticumgebruik. 6. Quarantaine inkomend fokmateriaal Om ziekte-insleep van buiten het bedrijf te beperken is een goede quarantaine van het inkomende fokmateriaal noodzakelijk. Daarbij dienen ook de looplijnen binnen het bedrijf gerespecteerd te worden. De quarantainestal wordt het best op het einde van de dag bezocht, nadat alle andere dieren verzorgd werden. Naast het voorkomen van ziekte-insleep speelt de quarantainestal ook een belangrijke rol als acclimatisatiestal, waardoor de ingekochte dieren na de quarantaine een goede weerstand hebben tegen de bestaande bedrijfskiemen. 7. Correct euthanasiebeleid Door zieke dieren tijdig te euthanaseren wordt verhinderd dat ze een bron van besmetting vormen voor gezonde hokgenoten. Uw dierenarts is de aangewezen persoon om een analyse te maken van de verbeterpunten en de maatregelen die kunnen leiden tot een verminderd antibioticumgebruik op uw bedrijf. Spreek erover met uw bedrijfs dierenarts!

4 Management Kraamstalmanagement: MMA-syndroom bij zeugen Wat is MMA? MMA is een aandoening die voornamelijk de eerste 3 dagen na het werpen voorkomt. Het is een complex van 3 ziektebeelden die afzonderlijk of in combinatie optreden: o Metritis (= ontsteking van de baarmoeder) o Mastitis (= ontsteking van de uier) o Agalactie (= weinig of geen melkproductie) Bij een uierontsteking dringen bacteriën voornamelijk vanuit de omgeving de spenen binnen. De ontsteking van de baarmoeder gebeurt zowel via omgevingskiemen als door een opstijgende infectie vanuit de urinewegen. Het risico op deze infecties is groter wanneer er een verhoogde infectiedruk is vanuit de omgeving. Agalactie ontstaat enerzijds door schade aan de uier en anderzijds door een verstoorde hormoonhuishouding, waardoor de aanwezige melk minder goed inschiet en er ook minder melkproductie plaatsvindt. Voornaamste symptomen Zeugen met MMA laten zich niet graag zuigen, zijn koortsig (>39.5 C) en laten hun eten staan. De melkklieren zijn pijnlijk en voelen aan als harde schijven. In geval van een baarmoederontsteking kan men een etterige uitvloei aantreffen. Bij de biggen ziet men onrust door te weinig melkopname. Het belang De frequentie van MMA varieert van minder dan 5% tot meer dan 20% en kan op probleembedrijven zelfs oplopen tot 80%. De belangrijkste economische schade komt door verhoogde biggensterfte en verminderde worpgrootte. Men heeft kunnen vaststellen dat het voorkomen van MMA in een vorige kraamperiode een negatieve invloed heeft op de worpgrootte. Gevolgen van MMA: o 4-5% meer biggensterfte o 3.5% verlies in speengewicht o Hoger gewichtsverlies bij zeugen na spenen o Bemoeilijkte bronst o Kleinere worpen o Abortus o Verminderde productiviteit Oorzaken MMA is een multifactoriële ziekte. Zowel huisvesting, voeding, genetica, bacteriën, wateropname, pariteit, geboortehulp, spelen een rol in het voorkomen van de ziekte. Jonge zeugen zijn meer vatbaar voor MMA dan oudere zeugen. Ze moeten op tijd geacclimatiseerd worden aan de bacteriële omgeving. Vooral bij aankoop van gelten is het belangrijk om contact te hebben met oudere zeugen of biggen zodat ze gedurende 6 7 hun dracht voldoende immuniteit kunnen opbouwen voor henzelf alsook voor hun biggen. Het overbrengen van zeugen naar een groepshuisvesting tijdens de dracht kan leiden tot een significante vermindering van het aantal MMA gevallen. Zeugen die in groep zitten werpen gemakkelijker dan zeugen in een individuele huisvesting. Een snel en vlot geboorteproces werkt preventief tegen MMA. Preventie Omdat MMA een multifactoriële aandoening is, moet men naargelang het bedrijf met verschillende zaken rekening houden. Vaak moeten deze maatregelen gecombineerd worden met een vroegtijdige behandeling van dieren die toch nog ziek worden. De belangrijkste invloeden komen vanuit de voeding en de huisvesting. Voeding o Geen plotse rantsoenwijzigingen rond het werpen o Voldoende vezelrijk voeder (min. 6%) o Eiwit- en vitaminerijk voeder tijdens de dracht o Minimum wateropname in het kraamhok is liter/zeug/dag met een minimum debiet van de nippels van 2-3 liter/minuut o Vermijd te vette zeugen bij het werpen Huisvesting en management o Voor verhuis naar de kraamstal: zeugen wassen, ontwormen en behandelen tegen ectoparasieten o Verhuis de zeugen tijdig naar de kraamstal o Vermijd stress o Stalklimaat: vermijd tocht en temperatuurschommelingen, de optimale temperatuur is 18 C o Kraamstal: all-in/all-out, reinigen en ontsmetten o Geboortehulp alleen wanneer het echt nodig is, met propere, gedesinfecteerde handen of handschoenen o Neem de temperatuur van elke zeug de eerste 3 dagen na het werpen en behandel de zeug als de temperatuur meer dan 39.3 C bedraagt Behandeling Een snelle herkenning van de ziekte is de eerste stap en is mogelijk wanneer men de eerste 3 dagen na het werpen de temperatuur controleert. Bij een stijging boven de 39.3 C moet men snel reageren. Een MMA behandeling omvat twee luiken: het aanpakken van de bacteriële infectie met antibiotica en de ontstekingsreactie milderen met een ontstekingsremmer. De antibiotica hebben tot doel de aanwezige kiemen af te doden waardoor het herstelproces kan starten. Door de infectie starten er echter ontstekingsreacties zoals pijn, zwelling en koorts. Het zijn deze symptomen welke verantwoordelijk zijn voor een verminderde melkproductie en het niet inschieten van de melk. Het onmiddellijke gebruik van een goede ontstekingsremmer wordt dan ook sterk aanbevolen. De negatieve gevolgen van het ontstekingsproces worden de kop ingedrukt. De zeug heeft geen pijn en koorts meer zodat de biggen weer ongehinderd kunnen drinken en de melkproductie zich herstelt. Het gebruik van een ontstekingsremmer is dus niet alleen goed voor de zeug maar ook voor de biggen.

5 nieuws nieuws Uitbreiding van het swine team Sinds midden januari is dierenarts Eva De Jonghe actief binnen het swine team van Boehringer Ingelheim. Eva was voordien gedurende 4 jaar actief in de veevoedersector en neemt binnen Boehringer de functie van technical manager swine op zich. Zij zal in de eerste plaats contactpersoon zijn voor de dierenartsen die op haar beroep kunnen doen bij technische vragen met betrekking tot onze producten. Verder zal zij de dierenartsen bijstaan bij het oplossen van diergeneeskundige problemen op de varkensbedrijven. Standpunt Boehringer Ingelheim betreffende de ondersteuning die ter beschikking staat van dierenartsen Regelmatig wordt er beroep gedaan op Boehringer Ingelheim voor advies met betrekking tot problemen op de bedrijven. In dit kader wensen wij het standpunt van Boehringer Ingelheim met betrekking tot deze ondersteuning toe te lichten: o Een vertegenwoordiger van Boehringer Ingelheim mag een veehouder slechts bezoeken op uitdrukkelijk verzoek en met medewerking van diens bedrijfsdierenarts. o Het stellen van een diagnose en hieruit voortvloeiende behandeling bij een dierziekte is de taak van de dierenarts. Rechtmatige uitoefening van de diergeneeskunde is dan ook voorbehouden aan dierenartsen (diploma van dierenarts + ingeschreven in de orde der dierenartsen). V.U.: M. Connolly 2010/036 SCS Boehringer Ingelheim Comm.V. Arianelaan Brussel Info? Kristine Van der Meirsch Tel: of vetmedica@boehringer-ingelheim.com