10 wetenswaardige feiten over beroepsmatige kankerverwekkende stoffen

Transcriptie

1 10 wetenswaardige feiten over beroepsmatige kankerverwekkende stoffen Kankerverwekkende stoffen zijn de tijdbommen van gevaarlijke stoffen op de werkplek. Maar veel stoffen ontwikkelen hun dodelijke effect pas jaren na blootstelling. Het is een risico voor de arbeider dat vaak wordt onderschat - en vormt een enorme uitdaging van industriële hygiënisten. Het goede nieuws is dat beroepsmatige kanker voorkomen kan worden door bewakingsen beschermingsmaatregelen. Drägerwerk AG & Co. KGaA 1

2 1. Kanker op de werkplek komt twee keer zo vaak voor als beroepsongevallen. Elk jaar zijn er wereldwijd sterfgevallen als gevolg van werkgerelateerde kanker.* * Nenonen N., Hämäläinen P., Takala J., et al. (2014) Global estimates of occupational accidents and fatal work-related diseases in 2014, Singapore, Workplace Safety & Health Institute Kunststof is een dodelijke dreiging. Vele jaren werd vinylchloride veilig geacht. Deze verbinding van koolstof, waterstof en chloor is een grondstof die bij de productie van pvc wordt gebruikt. In 1974 traden er zeven gevallen van ernstige (en zeer zeldzame) leverkanker op bij mensen die werkten in een pvc-fabriek in Louisville, Kentucky. Vijf van de betroffen arbeiders, die allen al 20 jaar met vinylchloride hadden gewerkt, waren al overleden.1 Uitsluitend door de inspanningen van het National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) en het actieve onderzoek door een paar wetenschappers werd de link gelegd tussen kanker en vinylchloride. De autoriteiten reageerden snel: In 1974 stelde OSHA een grenswaarde voor vinylchloride vast die 500 keer rigoureuzer was dan daarvoor. Hierdoor zijn sindsdien geen levertumoren meer bij arbeiders opgetreden als gevolg van blootstelling aan vinylchloride. 3. K ankerverwekkende stoffen zijn toxisch voor cellen. Carcinogene stoffen zijn een subgroep van toxische stoffen die kanker kunnen veroorzaken in levend weefsel. Blootstelling aan kankerverwekkende stoffen kan plaatsvinden via ademhaling, inslikken of absorptie van vele verschillende soorten stoffen in ons lichaam. Kankerverwekkende stoffen kunnen de kans op kanker verhogen door het cellulaire metabolisme te veranderen of stoffen zoals proteïnen, ribonucleïnezuren en vooral DNA, direct in cellen te beschadigen. Dit vormt een belemmering voor biologische processen. Het zorgt ervoor dat zich genetische afwijkingen ontwikkelen in de normale cel. Bij kanker raken cellen de controle kwijt, vermenigvuldigen zich onbeheerst, dringen het omringende weefsel binnen en vernietigen dit. De wijzigingen in het DNA van een cel worden de genetische blueprint genoemd. Sommige van deze wijzigingen kunnen we van onze ouders en grootouders hebben geërfd. Indien, en in welke mate, een carcinogeen daadwerkelijke kanker veroorzaakt is sterk afhankelijk van elk individueel organisme. Drägerwerk AG & Co. KGaA 2

3 4. Stoffen zijn eerst acuut toxisch, vervolgens kankerverwekkend. Blootstellingstijd is een kritische factor voor carcinogene stoffen op de werkplek. De meeste carcinogene stoffen ontwikkelen hun kankerverwekkende effect niet tijdens een kortstondige blootstelling. Zij kunnen echter op andere manieren toxische effecten veroorzaken. De acute inademing van chroom IV-verbindingen begint met misselijkheid, maar kan leiden tot caustische effecten op de huid en slijmvliezen. Voor het risico op kanker is vaak een langdurige blootstelling aan een kankerverwekkende stof nodig. Veel arbeiders die bijvoorbeeld langdurig aan asbest werden blootgesteld ontwikkelden een soort longkanker genaamd mesothelioma. Het duurt ten minste 20 jaar - en in veel gevallen 40 jaar - voordat er sprake is van kanker. Omdat er in de bouw geen asbest meer wordt gebruikt, worden er in de Verenigde Staten na 2042 geen nieuwe gevallen van beroepsmatige mesothelioma meer verwacht Kankerverwekkende stoffen vormen een levenslang risico. Kankerverwekkende stoffen veroorzaken niet altijd kanker. Stoffen die als kankerverwekkend zijn geclassificeerd kunnen in verschillende mate kankerveroorzakend zijn. Het klopt dat een grote hoeveelheid kankerveroorzakende stoffen vaker tot kanker leidt. Maar zelfs zeer kleine doses kunnen voor een schadelijk effect zorgen - hoewel de waarschijnlijkheid duidelijk lager ligt. De kans om als gevolg van contact met een kankerverwekkende stof kanker te ontwikkelen blijft het hele leven bestaan, omdat zich in veel gevallen pas jaren na het contact met de stof celschade ontwikkelt. En voor een ieder is de kans om kanker te ontwikkelen afhankelijk van vele factoren - o.a. hoe zij aan een kankerverwekkende stof zijn blootgesteld, de lengte en intensiteit van de blootstelling, en de genetische samenstelling van die persoon. 6. Beroepsmatige kanker komt vaker voor dan eerder gedacht. Ongeveer 3 tot 6% van alle kankergevallen is te wijten aan stoffen op de werkplek 3,4 Europa: Meer dan sterfgevallen per jaar als gevolg van werkgerelateerde kanker 5 VS: Elk jaar zijn er wereldwijd nieuwe gevallen van kanker en werkgerelateerde sterfgevallen 6 7. Een muis is geen mens, en vice versa. Het opsporen van de kankergenererende eigenschap van een chemische stof is vaak zeer moeilijk. Het is niet ethisch om mensen aan een stof bloot te stellen en te kijken of ze kanker krijgen. Daarom moeten wetenschappers gebruik maken van andere soorten testen - die niet altijd duidelijke antwoorden geven. Het is bijvoorbeeld niet gemakkelijk om van het testen van dieren af te leiden of een stof carcinogeen is. Knaagdieren en mensen reageren vaak geheel anders op chemische stoffen. 19 van de 20 teststoffen die veilig worden geacht voor mensen veroorzaken bij knaagdieren kanker. 7 Van 19 stoffen waarvan we weten dat die bij mensen kanker veroorzaken, bleken echter slechts zeven carcinogeen te zijn bij knaagdieren. 8 Hier is nog een voorbeeld: De kunstmatige zoetstof sacharine resulteert in blaaskanker bij mannelijke ratten, maar niet bij vrouwelijke ratten - of mensen. 9 Daarom dienen meerdere bronnen te worden gebruikt en gecombineerd, zoals: Laboratoriumproeven bij dieren en onderzoeken Testen en laboratoriumonderzoeken van menselijke celstructuren Menselijke casus en epidemiologische onderzoeken en waarnemingen uit de praktijk Drägerwerk AG & Co. KGaA 3

4 8. Vooral de chemische industrie is onderhevig aan hoge risico's. In de Verenigde Staten vormen de meeste beroepen geen groot risico op het ontwikkelen van kanker. Er zijn echter enkele industrieën - zoals bepaalde soorten productie van chemische stoffen, mijnbouw, kolenproductie en ijzer- en staalgieterijen - waar het risico op kanker voor bepaalde arbeiders hoger ligt. WANNEER WORDT EEN STOF CARCINOGEEN GENOEMD? Als het bewijs overtuigend is, wordt de stof als carcinogeen geclassificeerd. Als het beschikbare bewijs er op duidt, maar niet overtuigend wordt geacht, kan de stof als waarschijnlijk carcinogeen worden beschouwd. In sommige gevallen is er gewoonweg niet voldoende informatie om van het een of ander zeker te zijn. Long asbest, kristallijn silica, uitlaatgassen van dieselmotoren, arseen, chroom, nikkel Lever en galwegen Trichloroethyleen, vinylchloride Blaas Aromatische aminen Neus-keelholte Formaldehyde Strottenhoofd Zuurnevels, asbest Mesothelioma Asbest Eierstokken Asbest Huid minerale olie, polycyclische aromatische koolwaterstoffen Leukemie Benzeen, formaldehyde Non-hodgkinlymfoom trichloroethyleen Grafisch aangepast conform Siemiatycki, J, et al. Listing occupational carcinogens. Environmental Health Perspectives, deel 112, nr. 15 (2004). blz Drägerwerk AG & Co. KGaA 4

5 9. Carcinogenen worden geclassificeerd op basis van potentiële schade. Diverse organisaties testen chemicaliën op basis van hun kankerveroorzakende potentieel. Chemicaliën, mengsels, groepen stoffen en andere carcinogenen worden als volgt in verschillende groepen verdeeld: IARC* ACGIH* Groep 1: Carcinogeen bij mensen Groep A1: Carcinogeen bij mensen Groep 2A: Waarschijnlijk carcinogeen bij mensen Groep A2: Waarschijnlijk carcinogeen bij mensen Groep 2B: Groep 3: Groep 4: Mogelijk carcinogeen bij mensen Niet classificeerbaar met betrekking tot carcinogeniteit bij mensen Waarschijnlijk niet carcinogeen bij mensen Groep A3: Groep A4: Groep A5: Bevestigd carcinogeen bij dieren, niet bevestigde relevantie voor mensen Niet classificeerbaar als menselijk carcinogeen Niet carcinogeen bij mensen * International Agency for Research on Cancer (IARC)/afdeling van de wereldgezondheidsorganisatie WHO * American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) 10. Bindende grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling zorgen voor grotere veiligheid. De meeste mensen weten dat asbest op de werkplek een potentiele dreiging is op kanker. Maar hoe zit het met trichloroethyleen, benzeen of de diverse chroomverbindingen? Het European Trade Institute heeft een lijst met 71 kankerveroorzakende stoffen opgesteld die voor 80% bestaat uit carcinogenen waaraan mensen op hun werkplek blootgesteld kunnen worden. Bindende grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling krijgen een mandaat voor ten minste 50 stoffen die beroepsmatige kanker veroorzaken. 10 Conclusie: Beroepsmatige kanker kan worden voorkomen. Alle soorten beroepsmatige kanker kunnen worden voorkomen. Om het risico op kanker veroorzaakt door beroepsmatige blootstelling te beperken, dienen stoffen die als carcinogeen worden beschouwd helemaal niet te worden gebruikt. Maar dat is niet altijd mogelijk. Het nemen van de juiste maatregelen kan het gezondheidsgevaar voor arbeiders echter aanzienlijk verlagen. Krachtige regelgevende controle - inclusief grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling, instructies voor arbeiders en constante aandacht voor veiligheidspraktijken - zijn nodig om de grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling aan carcinogenen te beperken. Grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling zijn echter slechts één onderdeel van betere werk- en gezondheidsveiligheid, omdat deze stoffen nog steeds een bedreiging voor de gezondheid kunnen zijn. Naast het beperken van de blootstelling aan mogelijk carcinogene stoffen, zijn de juiste beschermende en veiligheidsuitrustingen van belang. Tevens dienen alle werknemers die met carcinogene stoffen omgaan een beroepstraining te volgen en onder medisch toezicht te staan. Drägerwerk AG & Co. KGaA 5

6 In 1755 was beroepsmatige kanker al bekend 1895: Identificatie van 2-naftylamine als oorzaak van blaaskanker bij arbeiders in verffabrieken 2011: Classificatie van formaldehyde als carcinogeen 1755: Erkenning van teelbalkanker bij schoorsteenvegers als beroepsgerelateerde kanker 1974: Erkenning van vinylchloride als de oorzaak van levertumoren in de kunststofindustrie IMPRESSUM VS Dräger Safety AG & Co. KGaA Revalstraße Lübeck Duitsland Drägerwerk AG & Co. KGaA 6

7 BRONNEN: 1 Mundt, KA, Dell, LD, Austin, RP et al. Historical cohort study of 10,109 men in the North American vinyl chloride industry, : update of cancer mortality to 31 December Occup Environ Med. 2000; 57: Price B, Ware A. Time trend of mesothelioma incidence in the United States and projection of future cases: an update based on SEER data for 1973 through Crit Rev Toxicol. 2009;39(7): Straif K. The burden of occupational cancer. Occupational and Environmental Medicine. 2008;65(12): Driscoll T, Takala J, Steenland K, et al Review of estimates of the global burden of injury and illness due to occupational exposures. Am J Ind Med 48: Cijfers van het European Trade Institute (ETUI) op Occupational-cancers (Geopend: 31 oktober 2016) 6 Centra voor ziektepreventie en -bestrijding. V.S. Statistische gegevens kankerincidenten: een Interactieve Atlas. (Geopend 29 oktober 2015) 7 Ennever FK, Noonan TJ, Rosenkranz HS. The predictivity of animal bioassays and short-term genotoxicity tests for carcinogenicity and non-carcinogenicity to humans. Mutagenesis Mar;2(2): Salsburg, D. The Lifetime Feeding Study in Mice and Rats - An Examination of Its Validity as a Bioassay for Human Carcinogens. Fundamental & Applied Toxicology 1983;3: Nationaal Kankerinstituut: Wat heeft onderzoek uitgewezen over een mogelijke link tussen bepaalde zoetstoffen en kanker? Op (Geopend: 31 oktober 2016) 10 Wriedt H. Carcinogens that should be subject to binding limits on workers exposure Op org/publications2/reports/carcinogens-that-should-be-subject-to-binding-limits-on-workers-exposure (Geopend: 31 oktober 2016) Bezoek voor een uitgebreide lijst van mogelijk kankerverwekkende stoffen met IARC-, ACGIH- en OSHA-classificaties: Drägerwerk AG & Co. KGaA 7