Milieu als oorzaak van kanker

Transcriptie

1 Prof. Dr. Luc Hens Vakgroep Menselijke Ecologie - Vrije Universiteit Brussel Laarbeeklaan Brussel Tel: 02/ Fax: 02/ Human.ecologgy@vub.ac.be Homepage: http//www/vub.ac.be/meko Voordracht n.a.v. Het VLK symposium over Leefmilieu en kanker. Brussel, 26 november /12/2005 pag. 1

2 Kanker als een epidemie Toename van kanker 1. UK: toename incidentie alle kankers 50% 2. Noorwegen: toename incidentie alle kankers 70% 3. Nederland: verdubbeling incidentie 4. Wereldwijd nieuwe kankers per jaar. 21/12/2005 pag. 2

3 Nieuwe gevallen van, en doden voor alle kankers in Engeland en Wales Percent Incidentie Mannen Incidentie Vrouwen Mortaliteit Mannen Mortaliteit Vrouwen Jaar alle maligne neoplasmen met uitzondering van niet-melanoma huidkanker * Cijfers voor de periode zijn voorlopig 21/12/2005 pag. 3

4 21/12/2005 pag. 4 Nederland: incidentie en mortaliteit per persoon - jaren Alle sites incidentie mortaliteit incidentie mortaliteit Jaar van diagnose/ mortaliteit

5 Gediagnosteerde kankers in Noorwegen Aantal nieuwe gevallen Alle sites Mannen Alle sites Vrouwen /12/2005 pag. 5

6 Kanker als een epidemie Toename van specifieke kankers - borstkanker - VS Meer dan nieuwe gevallen per jaar Meer dan doden per jaar Verdubbeling levenslang risico tijdens de periode (van 1/14 tot 1/7) 21/12/2005 pag. 6

7 Toenemende kankerincidentie bij kinderen: USA Gevallen per miljoen kinderen Incidentie Mortaliteit /12/2005 pag. 7 Incidentie en mortaliteit bij kinderen 20jaar in de USA

8 Toenemende kankerincidentie bij kinderen: Nederland (vaste tumoren) Incidentie per persoon-jaren totaal aantal vaste tumoren Jaar van diagnosie hersenen 21/12/2005 pag. 8

9 Oorzaken stijging in incidentie 1. Toenemende levensverwachting 2. Betere diagnose 3. Levenstijl 4. Milieuverontreiniging 21/12/2005 pag. 9

10 Historische argumenten voor milieuinvloeden 1. Wereldwijde variatie: The fact that no single cancer affects every population at the same rate suggests that factors external to the human body cause 70 to 90 per cent of all cancers Taubes, Snelle toename bij migranten 21/12/2005 pag. 10

11 Indicentie van de meest voorkomende kankers, 2000 (WHO, 2001; 2002; Ferlay et al. 2001) Rang orde Mannen Kanker ASR* Rang orde Vrouwen Kanker ASR* Wereld 1 Long Borst Maag Cervix Prostaat Colon/ rectum 4 Colon/ Long rectum 5 Lever Maag Ge ndustrialiseerde 1 Long Borst landen 2 Prostaat Colon/ rectum 3 Colon/ Long rectum 4 Maag Cervix uterus 5 Blaas Corpus uterus Ontwikkelingslanden 1 Long Borst Maag Cervix uterus 3 Lever Maag Oesofagus Long Colon/ rectum Colon/ rectum 7.88 * ASR: Age-standardized Incidence Rates 21/12/2005 pag. 11

12 Migranten Niet-Spaanse blanken Japanse vrouwen Voorkomenper Jaar van diagnose Leeftijd gecorrigeerde incidentie van invasieve borstkanker bij vrouwen in Los Angeles County, California 21/12/2005 pag. 12

13 21/12/2005 pag. 13 Evidentie voor de milieukanker link 1. Studies bij tweelingen 2. Kanker na blootstelling bij milieuongevallen 3. Endocriene verstoorders beïnvloeden de ontwikkeling van kanker 4. Toename in hormoon-afhankelijke tumoren loopt in de tijd samen met de toename van hormoon verstorende stoffen in het milieu 5. Beroepsblootstelling aan kankerverwekkende stoffen is een risico 6. PCBs, hexachloorbenzeen en chlordaan bij moeders van mannen met teelbalkanker

14 Tweelingen 1. Studie van tweelingen in Scandinavië: the environent has the principal role in causing sporadic cancer (Lichtenstein et al., 2000) 2. Leukemie bij kinderen-tweelingen there is generally not a strong constititional component for childhood cancers other than retinoblastoma (Bickley et al., 1996) 21/12/2005 pag. 14

15 Blootstelling bij milieuongevallen 1. Seveso ( ) Toename lymfoemopocitische neoplasmen spijsverteringsstelsel (o.m. rectum ) long ( ) schildklier en pleura 2. Kamchatka zachte weefsel sarcoma s Nucleaire testgebieden voormalige USSR. Toename 10x alle kankers 21/12/2005 pag. 15

16 Kankersterfte in aan dioxine blootgestelde cohortes in de industrie Boehringer cohorte Duitsland Nederlandse cohorte Kanker Laag Medium Hoog alle oorzaken alle kankers 21/12/2005 pag. 16

17 Realtief risico op longkanker en gecumuleerde dosissen van asbest ( in Stockholm, ) Relatief risico Asbest (fiber-jaren) 21/12/2005 pag. 17

18 PCB, HCB en chlordaan bij moeders van mannen met testiskanker 1. Hogere concentraties in bloed van moeders van mannen met testiskanker (44) dan bij controles (45) 2. Blootstelling O.R. 95% CI som 38 PCBs HCB trans-nonachlordaan cis-nonachlordaan /12/2005 pag. 18

19 Besluiten 1. Kanker kan ontstaan na milieublootstelling 2. De verhouding milieu/niet-milieufactoren verandert naargelang het type kanker en is slechts bij benadering bekend. 3. Milieukankers zijn in principe voorkoombaar door een verminderde blootstelling aan (vermoede) kankerverwekkende stoffen 21/12/2005 pag. 19