Versterken van een dijk van een gemeente

Transcriptie

1 Versterken van een dijk van een gemeente TO EKO MS T VISI E OL S T-WIJHE 7 APRIL 2008

2 2

3 INHOUDSOPGAVE 1 Een toekomstvisie voor Olst-Wijhe 1.1 Waarom een toekomstvisie? 1.2 Visie als richting voor de toekomst 1.3 Leeswijzer Het wenkend perspectief 2.1 De wereld draait door Tussen luwte en dynamiek 2.3 Het gekozen profiel De bouwstenen voor de toekomst 3.1 Water als drager van de structuur 3.2 Kwaliteit en diversiteit van ecologie en natuur 3.3 Landschap en cultuurhistorie 3.4 Goed bereikbaar in de regio 3.5 Een brede en gezonde landbouw 3.6 Wonen als krachtig middel voor een vitale gemeente 3.7 Een brede economische structuur 3.8 Recreatie en toerisme als kwalitatieve groeimarkt Een structuurbeeld voor Olst-Wijhe 51 5 Toekomstagenda Olst-Wijhe Gebiedsuitwerkingen 5.2 Jaarringen 5.3 Naar realisatie van de toekomstvisie Colofon 78

4 4

5 1 EEN TOEKOMSTVISIE VOOR OLST - WIJHE 1.1 Waarom een toekomstvisie? 1.2 Visie als richting voor de toekomst De maatschappij verandert voortdurend. Demografische ontwikkelingen, nieuwe vormen van werkgelegenheid, groei van het autoverkeer, stedelijke uitbreidingen en transformaties in het buitengebied veranderen het aanzicht van Nederland in snel tempo. Discussies over de verrommeling van Nederland en de verschraling van het landschap zijn aan de orde van de dag. De gemeente Olst-Wijhe lijkt een oase van rust in deze hectiek. Maar de schijn bedriegt, want ook in en rond Olst-Wijhe verandert nogal wat. Zwolle, als onderdeel van de netwerkstad Zwolle-Kampen, kent een enorme economische groei. Deventer heeft onlangs, samen met Apeldoorn en Zutphen, een regionale visie op deze stedendriehoek ontwikkeld en groeit eveneens hard. In de IJsselvallei wordt op grote schaal ruimte geboden aan natuur en water. In het landbouwgebied is, deels onzichtbaar, een grote transformatie gaande. Agrarische bedrijven worden samengevoegd, het landschap verschraalt en agrarische bebouwing komt vrij. Mensen wonen en werken al lang niet meer in een en dezelfde kern, Olst-Wijhe is geliefd als rustige woonplek voor mensen die in de regio werken. Deze en andere ontwikkelingen zijn van grote invloed op de ruimtelijke ordening binnen de gemeente. In 2006 is in het coalitieakkoord dan ook bepaald dat een toekomstvisie gewenst is. Deze visie beschrijft hoe de gemeente wil anticiperen op deze veranderingen en hoe ze haar ruimtelijke ontwikkeling ziet. Met deze toekomstvisie positioneert Olst-Wijhe zich als een dynamisch gebied in de luwte tussen twee netwerksteden, waar het aangenaam wonen, werken en recreëren is. Deze toekomstvisie vormt een samenhangend ontwikkelingsbeeld voor de gemeente in Waar het kwantitatieve aspecten betreft ligt de planhorizon op De toekomstvisie is integraal van aard, met aandacht voor zowel de fysieke als de economische en sociale ontwikkeling van de gemeente. De sociaalmaatschappelijke en economische doelstellingen uit het coalitieakkoord van 2006 krijgen in de visie zo een ruimtelijke vertaling. De nadruk ligt op ruimtelijk-fysieke aspecten zoals landschap, infrastructuur, water en op bijvoorbeeld de locaties voor wonen en werken. De doelstellingen op sociaal-maatschappelijke thema s als leefbaarheid, onderwijs en zorg worden in de toekomstvisie aan de orde gesteld voor zover het de fysieke aspecten betreft. Diverse sociaalmaatschappelijke doelstellingen vormen de agenda voor deze toekomstvisie, ze zijn echter niet als apart onderdeel aan de orde gesteld. In de toekomstvisie wordt de richting voor diverse ontwikkelingen bepaald, waarna een verdere uitwerking in sectoraal beleid kan volgen. Deze toekomstvisie krijgt bijvoorbeeld een doorvertaling in het (intergemeentelijk) landschapsontwikkelingsplan. Deze toekomstvisie vormt de ruimtelijke input en het ruimtelijke kader voor de dorpsontwikkelingsplannen. In deze dorpsontwikkelingsplannen wordt een integrale visie op de ontwikkeling van de dorpen gegeven. Het verbeteren van de leefbaarheid in de dorpen is een belangrijk uitgangspunt. Deze toekomstvisie vormt tevens de basis voor de nota bovenwijkse voorzieningen. Deze nota is een uitvloeisel van de nota grondbeleid en zal in 2008 aan de raad worden voorgelegd. In deze nota wordt aangegeven welke bijdrage ontwikkelaars moeten leveren aan de realisatie 5

6 6

7 van de bovenwijkse voorzieningen. Ook kan op basis van deze visie uitvoering worden gegeven aan een aantal concrete projecten. De toekomstvisie is een structuurvisie in het kader van de nieuwe Wet op de Ruimtelijke Ordening. Deze toekomstvisie is opgesteld door BVR adviseurs in samenwerking met de gemeente Olst-Wijhe. Dit document vormt de weerslag van een interactief planvormingsproces waarin bewoners, ondernemers, de ambtenaren en het gemeentebestuur intensief hebben geparticipeerd. Er zijn interviews gehouden met stakeholders uit de gemeente en daar buiten en met inwoners en belangstellenden is op interactieve wijze van gedachten gewisseld. Over de thema s werken, landbouw en recreatie zijn expertmeetings gehouden. Het planproces is begeleid door een maatschappelijke stuurgroep met vertegenwoordiging van bewoners, ondernemers en maatschappelijke instellingen uit de gehele gemeente. De toekomstvisie vormt het resultaat van dit proces. De ontwerp toekomstvisie, vastgesteld door burgemeester en wethouders op 6 november 2007, heeft vanaf 16 november 2007 zes weken ter inzage gelegen voor het geven van zienswijzen. Ook is de ontwerpvisie ter afstemming met het beleid van andere betrokken partijen verzonden aan diverse organisaties met het verzoek een overlegreactie te geven. De ontvangen zienswijzen en overlegreacties zijn samengevat in een aparte bijlage, de Nota inspraak- en overleg toekomstvisie Olst-Wijhe. De toekomstvisie en de bijbehorende Nota inspraak- en overleg zijn op 7 april 2008 door de raad vastgesteld. 1.3 Leeswijzer Deze toekomstvisie start met de beschrijving van het profiel van Olst-Wijhe in de toekomst, het wenkend perspectief (hoofdstuk 2). In dit hoofdstuk wordt eveneens aandacht besteed aan diverse maatschappelijke ontwikkelingen en bovenlokale beleidsdoelstellingen. In hoofdstuk 3 Bouwstenen voor de toekomst worden de ontwikkelingsrichtingen per sector beschreven. Deze leiden samen tot een integraal Structuurbeeld. In dit integrale Structuurbeeld worden de sectorale ontwikkelingsrichtingen verknoopt en ontstaat een logische ordening en zonering van de gemeente (hoofdstuk 4). In hoofdstuk 5 zijn de verschillende zones verder uitgewerkt. Per paragraaf zijn de belangrijkste passages groen omkaderd. De kaders vormen een samenvatting van de toekomstvisie. 7

8 Streekplan Overijssel Het blijkt dat uitgaande van de trendmatige ontwikkeling de vergrijzing in de plattelandsgemeenten aanzienlijk groter zal zijn dan in de stadsgewesten. Het aandeel personen boven 55 jaar in de totale bevolking neemt tot 2020 in de stadsgewesten toe met 7% en in de overige gemeenten tezamen met 10,5%. Deze vergrijzing vormt ook een belangrijke verklaring voor de nog aanzienlijke woningbehoefte in de komende jaren. Daarbij speelt ook de voortgaande individualisering, de verschuiving van intramuraal naar zelfstandig wonen en de economische ontwikkeling een grote rol. De daling van de gemiddelde woningbezetting gaat nog door, zij het dat de daling minder groot is dan in de afgelopen jaren. In combinatie met de onzekerheid in de bevolkingsgroei betekent dit dat er een aanzienlijke onzekerheid bestaat ten aanzien van de woningbehoefte en de daaruit voortvloeiende ruimtevraag. De kwaliteit van woning en woonomgeving staat steeds meer centraal. Het aanbod dient afgestemd te worden op een gedifferentieerde vraag. Vergrijzing: een algemene trend Zwolle en Deventer kennen een grote dynamiek 8

9 2 HET WENKEND PERSPECTIEF In dit hoofdstuk worden de belangrijkste maatschappelijke veranderingen geschetst en wordt ingegaan op de bovenregionale dynamiek die van invloed is op de toekomst van Olst-Wijhe. Dit hoofdstuk eindigt met een beschrijving van het gekozen profiel. De gemeentelijke ambities zijn voor de korte termijn verwoord in het collegeakkoord. De wereld draait na deze collegeperiode echter door en de maatschappij verandert in hoog tempo. Olst-Wijhe moet zich dan ook voorbereiden op ontwikkelingen op de lange termijn. De gemeente heeft een ligging tussen rust en dynamiek, en kan met een zeker mate van vrijheid kiezen waarbij ze wil aansluiten. Olst-Wijhe kiest voor een profiel waarin de nadruk ligt op een vitale lokale samenleving. 2.1 De wereld draait door. De bevolking vergrijst Nederland vergrijst, net als de meeste andere Europese landen. Proportioneel neemt het aandeel ouderen in de komende decennia sterk toe. In 2030 is bijna een kwart van de bevolking 65 jaar of ouder. De beroepsbevolking zal proportioneel afnemen van circa 70% naar 55%. Dit heeft grote gevolgen voor alle sectoren van de samenleving, voor de gewenste woningvoorraad, de benodigde zorg, de economie en de vrijetijdsbeleving. De mate van vergrijzing zal regionaal sterk verschillen, maar zal ook in Olst-Wijhe, als plattelandsgemeente, gaan plaatsvinden. In hoeverre krimp van de bevolking zich in deze regio zal gaan voordoen is op dit moment niet helemaal te overzien, maar zal naar verwachting beperkt zijn. De regio ligt centraal, bevat (middel)grote steden en kent een grote economische dynamiek. Factoren die er toe leiden dat van grootschalige krimp, zoals in de periferie van Nederland, hoogstwaarschijnlijk geen sprake zal zijn. Maatschappelijke en economische schaalvergroting De vergrijzende bevolking trekt een belangrijke wissel op de bestaande voorzieningen, zoals een toenemende vraag naar voorzieningen op het vlak van zorg en welzijn en mogelijke verschraling van het draagvlak voor onderwijs, cultuur, sport en detailhandelsvoorzieningen. Deze voorzieningen zijn in de kleine kernen reeds gedeeltelijk verdwenen, maar ook in Olst en Wijhe is het handhaven c.q. versterken van het draagvlak een belangrijke opgave. De problematiek wordt in de detailhandel versterkt door de schaalvergroting: steeds hogere bestedingen en meer klanten zijn nodig om winstgevend te blijven. Tegelijk is het zo dat consumenten hun actieradius vergroten en niet langer vanzelfsprekend in hun woonkern boodschappen doen (kopen via internet heft de ruimtelijke afstanden zelfs geheel op). Dit is een bedreiging, maar ook een kans. De concurrentie voor Olst en Wijhe met centra in de omgeving wordt sterker, maar de kernen Olst en Wijhe kunnen zich ook specialiseren en daarmee bezoekers van buiten trekken. In het algemeen betekent deze ontwikkeling echter dat groei van het totale draagvlak nodig is om hetzelfde voorzieningenniveau te handhaven. Toegenomen belang van de vrijetijdseconomie De vrijetijdseconomie wordt steeds belangrijker en is één van de belangrijkste economische groeimarkten. Hierbinnen draait het steeds meer om beleving, het kwalitatieve product en om gemak en service. Naast het massatoerisme is er in Nederland steeds meer vraag naar kwalitatieve en rustige vormen van toerisme 9

10 Olst-Wijhe ligt relatief in de luwte, in de nabijheid van stedelijke dynamiek Netwerken van verstedelijking en ecologische verbindingen 10

11 en recreatie. De bevolking wordt steeds ouder en steeds gezonder oud: mensen zijn langer fit en actief. Die grote groep heeft ook steeds meer te besteden en wordt steeds mobieler. Olst-Wijhe, met haar prachtige landschappen en cultuurhistorische kwaliteiten, kan prima inspelen op deze veranderende groeimarkt. Mensen worden mobieler Afstanden worden kleiner, de actieradius groter. Dit hangt samen met de schaalvergroting in de maatschappij die zich op vele manieren manifesteert: de arbeidsmarkt en woningmarkt zijn in toenemende mate regionaal. Dit geldt ook voor de leisure en detailhandelsmarkt. Het is niet langer vanzelfsprekend dat inwoners van Olst-Wijhe in hun eigen gemeente werken en recreëren. Omgekeerd kan de gemeente de ruimte bieden aan vormen van recreatie en werkgelegenheid, die aansluiten bij de kernkwaliteiten van de gemeente, voor mensen van buiten. 2.2 Tussen luwte en dynamiek Olst-Wijhe heeft een bijzondere ligging. De directe buren zijn Zwolle en Deventer, twee snel groeiende steden waar veel economische dynamiek aanwezig is. Zwolle is het schakelpunt tussen de Randstad en Noord-Nederland. Deventer, de cultuurhistorische stad, is strategisch gelegen aan de A1, een belangrijke verbinding voor oost Nederland. De autonome groei en het voortschrijdende uitsorteringsproces vanuit de Randstad zullen deze dynamiek de komende jaren alleen maar doen versterken. De ligging op korte afstand van de netwerksteden Twente, Zwolle-Kampen en de stedendriehoek Deventer-Apeldoorn-Zutphen biedt de mogelijkheid om op deze dynamiek in te spelen. Olst-Wijhe ligt als een eiland van rust in deze ruit van dynamiek. Het ontbreken van grootschalige infrastructuur zal hier in belangrijke mate debet aan zijn. Een goede vergelijking is die tussen Olst-Wijhe en de overzijde van de IJssel. Door de ligging aan de A50 zijn kernen als Epe en Heerde aanmerkelijk sneller gegroeid. De gemeente heeft tot op heden nauwelijks geanticipeerd op de dynamiek in de omgeving en kent evenmin een (provinciale) groeitaak. Tot 2010 heeft de gemeente echter prestatieafspraken gemaakt inzake een regionale woningbouwopgave. Dit wijst erop dat de gemeente meer in beeld komt als speler in de regionale dynamiek. De gemeente ligt in de schaduw van grootschalige landschappen zoals de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug. Toch is het landschap in Olst-Wijhe verrassend gevarieerd en aantrekkelijk. Enerzijds prachtige landschappen zoals de IJsselvallei en de Landgoederenzone; anderzijds een agrarisch buitengebied met beperkte recreatieve waarden. Het buitengebied is echter geen toeristisch openluchtmuseum zoals de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug. De agrarische functie speelt nog altijd een belangrijke rol. De betekenis van de IJssel, nu al het meest in het oog springende landschappelijke en ecologische element, zal alleen maar in belang toenemen. De aanwezigheid van dit rivierenlandschap op zo n korte afstand van de Veluwe is een bijzondere kwaliteit. De IJsselvallei en de Landgoederenzone vormen belangrijke aanknopingspunten voor het versterken van het imago en de aantrekkelijkheid van de gemeente en het uitbouwen van recreatie en toerisme. 11

12 Olst-Wijhe in regionaal perspectief 12

13 2.3 Het gekozen profiel De komende jaren zal in de omgeving van de gemeente een intensivering van zowel de luwte als de dynamiek plaatsvinden. Olst-Wijhe kan zich positioneren en wil de vruchten plukken van zowel de regionale dynamiek (meer woningbouw; toerisme) als van de ligging in de luwte (het belang van natuur, landschap, water en recreatie neemt toe). De gemeente is van mening dat deze kwaliteiten prima samen kunnen gaan en elkaar kunnen versterken. De gemeente kiest voor een regionale positie, gebaseerd op de lokale kernkwaliteiten, waar de lokale identiteit centraal blijft staan. Het landschap speelt een belangrijke rol, het landschap is het goud ; het biedt de gemeente ecologische, cultuurhistorische en recreatieve kwaliteiten en het maakt de gemeente aantrekkelijk als woonplek. Het behouden van de positie als contramal van de grote steden, de relatieve rust en ruimte, de kleinschaligheid en de menselijke maat (ook sociaal-maatschappelijk) staan centraal. De gemeente gaat niet op slot, maar beweegt mee om een vitale, ondernemende en innovatieve gemeente te blijven. Zelfbewust, met een eigen koers en met eigen keuzes. Goed verbonden met de stad, met een zekere mate van compleetheid en zelfstandigheid. Van belang is een complementaire ontwikkeling van Olst- Wijhe en de steden Zwolle en Deventer. Stad en platteland vullen elkaar reeds goed aan: als aanvullende woonmilieus, wat betreft scholen en op het vlak van stedelijke voorzieningen, voor werkgelegenheid en voor toerisme: stedelijk toerisme én een aantrekkelijk recreatief uitloopgebied. Trends in de landbouw De landbouw is van oudsher de belangrijkste drager van de groene ruimte in Overijssel. Niet alleen in sociaal-economisch opzicht (inkomen, werkgelegenheid) maar ook als het om de inrichting en het beheer van het cultuurlandschap gaat. De laatste jaren is deze prominente positie meer en meer onder druk komen te staan. De veranderende marktsituatie voor landbouwproducten speelt daarbij een belangrijke rol. Enerzijds een liberalere Europese en wereldmarkt (lagere prijzen). Anderzijds een kritischer consument (vraag naar meer kwaliteit). Tegelijkertijd worden vanuit het milieubeleid (nitraatrichtlijn), de volksgezondheid en het belang van het dierenwelzijn steeds hogere eisen gesteld aan het agrarisch productieproces. Ook letterlijk komt de samenleving dichter bij de boer. De maatschappelijke vraag naar nieuwe natuur, woon- en werkgebieden, infrastructuur en voorzieningen voor recreatie en toerisme legt een groeiende claim op landbouwgrond. (Streekplan Overijssel 2000+) 13

14 14

15 Kernpunten van het profiel voor Olst-Wijhe 1) Inzetten op de lokale samenleving: overzichtelijk, met betrokkenheid, een bloeiend verenigingsleven en ontplooiingskansen voor iedereen. 2) Behouden en waar mogelijk versterken van het brede voorzieningenpakket: van detailhandel, scholen, sport, zorg tot cultuur. Extra woningbouw als motor voor dit streven. 3) Een brede economische structuur met de focus op de lokale economie met voldoende werkgelegenheid en oog voor verbreding, innovatie en ondernemerschap. 4) Versterken van het landschap, de diversiteit en de grote potentie die het landschap en haar natuurwaarden hebben als vestigingsplaatsfactor (wonen) en voor recreatie en toerisme. Het watersysteem en de natuur vormen de duurzame dragers. 5) Vitaliteit van het landelijk gebied door in te zetten op een brede, kwalitatieve landbouw en nieuwe economische dragers in het buitengebied. 15

16 Watersysteem Schematische weergave van de bouwsteen water Watersysteemkaart (Waterschap Groot-Salland) 16

17 3 DE BOUWSTENEN VOOR DE TOEKOMST Het perspectief zoals het is beschreven in het vorige hoofdstuk vormt de paraplu voor deze toekomstvisie. De keuzes die worden gemaakt worden bezien vanuit het perspectief van het gekozen profiel. In dit hoofdstuk wordt het perspectief uitgewerkt in een aantal bouwstenen, die het fundament voor de toekomstvisie vormen. Per bouwsteen is aangegeven wat de belangrijkste (beleids)kaders zijn en welke keuzes worden gemaakt. 3.1 Water: de drager van de structuur De wateropgave zal constant aandacht blijven vragen en water zal een belangrijk ordenend principe worden. Ook zullen in toenemende mate restricties opgelegd worden aan rode ontwikkelingen. De uitdaging voor de toekomst is om te zoeken naar combinaties die mogelijk zijn tussen waterberging en andere functies. Ruimte voor water gevraagd! De klimaatverandering, andere neerslagpatronen en hogere temperaturen, hebben grote gevolgen voor Nederland. Rekening moet gehouden worden met extreme hoeveelheden neerslag waardoor de rivieren grotere hoeveelheden water moeten verwerken en perioden van droogte. Daarnaast zorgt opwarming voor een stijgende zeespiegel, wat via de peilvoering in het IJsselmeer ook de regio raakt. In Olst- Wijhe zijn de maatregelen al zichtbaar: in het IJsseldal wordt ruimte gecreëerd voor water. De omgeving van Zwolle is kwetsbaar, zowel vanuit de IJssel, als het achterland (via de weteringen in Olst-Wijhe) en het IJsselmeer komt het water op dit gebied af. Dit heeft reeds geleid tot plannen ter vergroting van de bergingscapaciteit en vertraging van de waterafvoer in de weteringen. Naar een robuust systeem De IJssel speelt een belangrijke rol in het watersysteem. Het project Ruimte voor de Rivier, met ambitieuze projecten voor de IJsselvallei ter hoogte van Olst-Wijhe, geeft ruimte aan het water. De Zand- en Soestwetering hebben een belangrijke afwaterende functie binnen en buiten de gemeente. Ten noorden van de gemeente monden ze, via Zwolle en het Zwarte Water, uit in de IJssel. Zwolle is voor droge voeten sterk afhankelijk van het juiste waterbeheer in het stroomgebied van de weteringen. In het gehele gebied werkt het Waterschap Groot Salland volgens uitgangspunt van de drie principes vasthouden-bergen-afvoeren. In de toekomstvisie wordt dit principe gevolgd en de kansen aangegeven hoe dit per gebied vorm kan krijgen in relatie tot andere ruimtelijke opgaven. De Zandwetering en Soestwetering worden robuuste groenblauwe structuren in het landschap met natuurlijke oevers (zie illustratie op pag.18). De Visie Zandwetering, opgesteld door het Waterschap Groot Salland en de gemeenten Olst-Wijhe en Zwolle, sluit uitstekend op deze ambitie aan en kan tot uitvoering worden gebracht. Voorts heeft het Waterschap beleid geformuleerd gericht op de kwalitatieve en kwantitatieve wateropgave in relatie tot natuurontwikkeling (zoals De Europese Kaderrichtlijn Water, WB21, GGOR en Waternood). Deze ideeën ondersteunen de ambities van deze toekomstvisie volledig. In het zuiden van de gemeente voedt een oost-west gericht systeem van vloedgraven de genoemde weteringen. Ook in dit gebied is vasthouden, vertraging en waterberging het devies. Hier liggen kansen voor een fijnmazige structuur waarin de waterlopen de drager worden voor natte landschappen met hoge ecologische 17

18 IJsselvallei Indicatie robuuste Groen-Blauwe structuur Inzijgingsgebieden In de hele gemeente geldt: vasthouden-bergen-afvoeren Bouwsteen water 18

19 waarden. De hoge waterkwaliteit maakt dat mogelijk. Om ruimte te bieden aan het water kunnen hier, gekoppeld aan de waterlopen, natte landschappen zoals moeras- en broekbossen ontstaan. In de gemeente liggen drie primaire watergebieden, één ten zuiden van de Omloop in Wijhe, één relatief groot gebied ten noordoosten van Olst en één ten noorden van Boskamp. Een primair watergebied houdt in dat daar de waterfunctie primair is en zwaarder weegt dan andere, daarmee strijdige belangen. Dit dient in samenspraak met het Waterschap te HE R worden bekeken. Dit betekent voor uitbreiding van Wijhe in dit gebied dat water een leidende rol krijgt en er kansen liggen voor aantrekkelijk combinaties van wonen en waterberging. In het gebied bij Olst, waar de Zandwetering en de Soestwetering parallel stromen, dient een ruimte gevrijwaard te blijven van stedelijke functies. Het noordelijke deel van de gemeente bestaat overwegend uit gebieden waar regionale kwel plaatsvindt. Deze gebieden zijn nu al natter dan Watersysteemkaart gemeente de hogere, drogere gebieden aan de oostzijde van de gemeente. Deze gebieden zijn ideaal om, via natuurlijke peilfluctuatie, tijdelijke waterberging mogelijk te maken. OLST-WIJHE Primaire watergebieden: in Wijhe tussen de Omloop Wijhe en Boerhaar (boven) en ten noorden van Olst (links) Bron: Waterschap Groot Salland Olst 19 DEVENTER Wijhe

20 Weidevogelgebied IJsselvallei Ecologische corridor langs weteringen Natte natuur Ecologische gebieden en verbindingen Bouwsteen ecologie 20

21 3.2 Kwaliteit en diversiteit van ecologie In deze toekomstvisie wordt voorgesteld om de ecologische kwaliteiten in de gemeente te versterken. Dit komt de ecologische diversiteit van de gemeente ten goede en kan tevens bijdragen aan de versterking van het recreatieve en toeristische profiel van de gemeente. In de IJsselvallei wordt al jaren gewerkt aan de realisatie van grootschalige natte natuurgebieden. De Landgoederenzone wordt het tweede belangrijke natuurgebied. In dit gebied ontstaat een zeer aantrekkelijk en afwisselend landschap met ecologische gradiënten: natte broekbossen, moeraszones en rietzones gekoppeld aan de oost-west gelegen weteringen afgewisseld met drogere, halfopen en bosrijke natuurgebieden op de tussengelegen zandgronden. Beleidskaders De kwaliteit en de biodiversiteit van de Nederlandse natuur nemen af. De instandhouding en verbinding van de bestaande (en toekomstige) natuurgebieden zijn landelijk, maar ook voor Olst-Wijhe, relevant. Het belangrijkste natuurgebied in de gemeente is de IJsselvallei inclusief de aanpalende foerageergebieden; het is een op Europees niveau beschermd Natura 2000-gebied. Een actieve ontwikkeling van deze natuurgebieden wordt nagestreefd en ontwikkelingen die beperkend zijn voor de ecologische kwaliteit zijn hier niet toegestaan. De beperkende werking die Natura 2000 met zich meebrengt in het foerageergebied is niet exact in beeld. Het project Ruimte voor de Rivier zorgt hier voor een versterking van de natuurwaarden. In de Nota Ruimte is een aantal robuuste ecologische verbindingen gedefinieerd. Deze ecologische verbindingen beogen de gewenste (genetische) uitwisseling tussen de belangrijkste nationale natuurgebieden onderling en met belangrijke natuurgebieden in de buurlanden. Een robuuste verbinding aan de noordzijde van de gemeente dient een brug te slaan tussen de Veluwe, de IJssel en de natuurgebieden ten zuiden van Dalfsen. De IJsselvallei, de Landgoederenzone ten oosten van Olst, de landgoederen ten zuidwesten van Heino, de robuuste verbinding en diverse kleinere natuurgebieden zijn opgenomen in de provinciale ecologische hoofdstructuur (PEHS). De IJsselvallei inclusief de omliggende foerageergebieden (Natura 2000) en de robuuste verbinding (Nota Ruimte) zijn op Europees respectievelijk nationaal niveau vastgelegd. Versterking van ecologische kwaliteiten als kans Het open agrarisch gebied in het noorden van de gemeente krijgt een grotere betekenis voor weidevogels, ganzen en andere wintergasten. Met groene (beheers)diensten kan de waarde van dit agrarisch gebied voor deze soorten toenemen. Het gebied is uitstekend geschikt voor de melkveehouderij. In het uiterste noordelijke deel van de gemeente wordt de robuuste verbinding gerealiseerd. Streefbeeld voor dit gebied is een min of meer open landschap, dat geschikt is als verbindingszone voor de edelherten en tevens aantrekkelijk blijft als gebied voor met name weidevogels. Daarnaast kan het gebied van betekenis zijn als waterbergingsgebied. Dit project heeft een eigen planvormingsproces. In de uitwerking van deze zone wordt aandacht besteed aan het voorkomen van veterinaire ziekten e.d. In de zone tussen de IJssel-dijk en de Soestwetering worden beide weteringen ingericht als brede ecologische structuren. Een deel van het agrarisch gebied zal worden geoptimaliseerd als weidevogelgebied. In het agrarische cultuurlandschap tenslotte zijn allerlei ecologische kwaliteiten aanwezig, deze zijn vaak gekoppeld aan kleinschalige landschapselementen zoals greppels, bospercelen, houtwallen en bloemrijke bermen. De ecologische potenties worden geoptimaliseerd, dit kan prima samengaan met agrarische of andere gebruiksfuncties van dit gebied. 21

22 Noordelijk open landschap Landschap van oeverwallen IJsselvallei Cultuurlandschap Bathmen Landgoederengebied Bouwsteen landschap LDH Landschap belevingskaart (uit: concept LOP Salland, mei 2007) 22

23 3.3 Landschap en cultuurhistorie Het landschap in de gemeente vormt een belangrijk deel van het kapitaal. Centraal in de toekomstvisie staat het versterken van de verschillende landschappelijke karakteristieken en het versterken van de landschappelijke contrasten. De gemeente wordt gekenmerkt door een interessante diversiteit aan landschappen. De IJsselvallei is ook landschappelijk het belangrijkste element en heeft een nationale betekenis. De IJssel is dan ook een parel voor de gemeente. De opgaven zijn helder: ruimte voor de rivier vraagt om het vergroten van de capaciteit van de rivier en heeft grote vergravingen tot gevolg, waarbij een nauwe relatie met natuurontwikkeling ligt. Ten oosten en ten westen van de IJsselvallei ligt een landschap van oeverwallen. Hier zijn aan de oostzijde, de historisch hoge delen, de belangrijkste kernen ontstaan en ligt de belangrijkste infrastructuur. Deze zone heeft, buiten de kernen, primair een agrarisch karakter. In het zuiden van de gemeente ligt de Landgoederenzone, die deel uitmaakt van een bosrijke kraag ten noorden en oosten van Deventer. Deze Landgoederenzone kent een aantrekkelijke afwisseling van halfopen en gesloten landschappen met grote natuurwaarden. Het gebied bestaat uit hogere en lagere delen, waarbij de hogere delen meer bebost zijn en de lagere delen, de oorspronkelijke beekdalen, opener en natter. Kenmerkend is bovendien de rijke cultuurhistorie in de vorm van historische landgoederen en buitenhuizen. Het is een zone die luxe aanvoelt, met belangrijke kansen voor het versterken van de natuur en recreatie. Het middengebied kenmerkt zich door een organische structuur en een open tot halfopen karakter met beekdalen, lintbebouwing, typerende bolle akkers en enken. Het gebied is primair een agrarisch cultuurlandschap. In het noorden van de gemeente ligt een lager gelegen en open landschap. Dit landschap is grootschaliger en rationeler verkaveld. Door de lagere ligging is dit gebied natter. De cultuurhistorische kwaliteit is een belangrijke drager voor de toekomst. In deze toekomstvisie is deze vertaald in de cultuurhistorische kwaliteiten van het landschap. Het cultuurhistorische landschap vormt de basis en de inspiratiebron voor de toekomstige inrichting van het landschap. In de diverse uitwerkingen krijgt dit uitgangspunt een doorvertaling (bijvoorbeeld in de inrichting van de IJsselvallei, het Cultuurlandschap en de Landgoederenzone en het manifest maken van de IJssellinie). In de gedetailleerde uitwerkingen zal ook aandacht besteed moeten worden aan monumenten en cultuurhistorische landschappelijke inpassing van de bebouwing. Het landschap vormt een belangrijke basis voor de toekomstvisie. Het Structuurbeeld (hoofdstuk 4) is grotendeels gebaseerd op de landschappelijke onderlegger. 23

24 A28 ZWOLLE verkeersluw N337 N35 LOG Elshof Rijksstraatweg A50 N756 Raalterweg LOG Middel N348 N348 N337 Middelerstraat toeristisch transferium N348 DEVENTER verkeersluw A1 Verkeerssysteem Bouwsteen verkeer 24

25 3.4 Goed bereikbaar in de regio Olst-Wijhe heeft een overzichtelijke ontsluitingsstructuur en ligt nabij drie autosnelwegen. In de toekomstvisie wordt uitgegaan van een structuur met drie noordzuid lijnen en dwarsverbindingen. Het doorgaande verkeer en het verkeer tussen Deventer, Zwolle en Raalte wordt afgewikkeld via de A50 en de N348-N35. Als de aansluiting van de N35 op de A28 is verbeterd en de omleiding bij Wesepe is gerealiseerd, is deze structuur hierop afgestemd. De Rijksstraatweg (N337) krijgt het karakter van een lokale verbindingsweg tussen Zwolle, Wijhe, Olst en Deventer. Ter hoogte van Wijhe, Den Nul en Olst heeft deze weg een 50km/uur regime. De Rijksstraatweg wordt de groene weg waar het lokale en toeristische verkeer wordt afgewikkeld. Hier openbaart zich het aantrekkelijk landschap van de gemeente. De Raalterweg (N756) is de enige oostwestverbinding van formaat, maar ook deze blijft slechts lokaal verbindend. Op deze weg rijdt nu ook doorgaand verkeer tussen Zwolle en Raalte. De verwachting is dat dit verleden tijd is nadat de aansluiting N35-A28 en de aansluiting N348-A1 is verbeterd. De Middelerstraat / Woolsdijk is, na optimalisatie van een aantal aansluitingen, geschikt als ontsluiting van LOG Middel naar de N348. Nieuwe ontsluitingswegen in de gemeente zijn niet gepland, want ze zouden de aantrekkelijke en rustige ligging in de luwte van de dynamiek teniet kunnen doen. De auto- en fietsveren zijn belangrijk voor de lokale verbindingen en waarborgen de rust en een geringe verstedelijkingsdruk; Olst en Wijhe blijven aan de rustige kant van de grote steden Zwolle en Deventer liggen. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op de ontsluitingsstructuur van de kernen Wijhe en Olst. Routes tussen Deventer en Zwolle Verkeersstructuur met drie noord-zuid lijnen en dwarsverbindingen 25

26 Landbouwontwikkelingsgbied (LOG) (reconstructiewet) Verwevingsgebied (reconstructiewet) Extensiveringsgebied (reconstructiewet) IJsselvallei (Natura 2000) Zoekgebied beheer (Streekplan 2000+) Intensieve veehouderij Grondgebonden landbouw Kansen voor verbreding landbouw Extensivering Huidig beleid landbouw 26

27 3.5 Een brede en gezonde landbouw Verschuivende positie van de landbouw in het buitengebied De agrarische sector in deze regio staat volgens het Streekplan voor een ingrijpend vernieuwingsproces. Deze vernieuwing moet leiden tot een rationele, op de markt gerichte landbouw die in evenwicht is met haar omgeving. De agrarische sector in Olst-Wijhe bestaat voor het grootste deel uit melkveehouderijen. Over het algemeen zitten deze bedrijven qua grootte onder het Nederlands gemiddelde. Daarnaast kent de gemeente een bloeiende intensieve veehouderij. Op dit moment is de sector gezond. De schaalvergroting zal in de agrarische sector doorzetten, onder meer als gevolg van de relatief kleine bedrijfsgrootte. Ook in de biologische landbouw is schaalvergroting aan de orde, onder meer door de lagere opbrengst per hectare. De verwachting is dat in 2030 nog maar 20% van de huidige bedrijven bestaat en dat de vrijkomende grond voor een groot deel door de resterende bedrijven zal worden overgenomen. De grondgebonden landbouw zal, wat betreft bedrijfsgebouwen, steeds meer gaan lijken op de intensieve veehouderij. De landschappelijke inpasbaarheid wordt daarom een steeds belangrijker onderwerp. Deze trend betekent een sterke toename van het aantal VAB s: vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen. Door de verdergaande schaalvergroting zal vooral in de kleinschalige versnipperde gebieden (in het zuiden van de gemeente) de druk vanuit de agrarische sector afnemen, c.q. grond vrijkomen voor andere functies. In het Reconstructieplan Salland/Twente over de intensieve veehouderij zijn drie typen gebieden aangewezen: Landbouwontwikkelingsgebieden (LOG s): het primaat ligt bij landbouw. Er is ruimte voor uitbreiding, hervestiging en nieuwvestiging van intensieve veehouderijen (varkens, kippen). Extensiveringsgebieden: het primaat ligt bij natuur. De ontwikkeling van de intensieve veehouderij is niet mogelijk door het reconstructieplan. Verwevingsgebieden: dit gebied is gericht op de verweving van functies als landbouw, wonen en natuur. Hervestiging of uitbreiding van intensieve veehouderij is hier mogelijk. Hier kunnen bestaande intensieve veehouderijen een sterlokatie aanvragen om toekomstige (milieu-)ruimte te garanderen. Economische verbreding in de agrarische sector van Olst-Wijhe Het grootste deel van het buitengebied zal in de toekomst landbouwgebied blijven voor grondgebonden landbouw en intensieve veehouderij. De landbouw blijft een belangrijke economische factor in de gemeente en een van de dragers van het buitengebied. De kansen voor de bovengenoemde sectoren zijn het grootst in de grootschalige landelijke gebieden van de gemeente. De schaalvergroting in de melkveehouderij, biologische landbouw en de intensieve veehouderij vragen om ruime en efficiënte kavels. In de kleinschaliger gebieden en rond de kernen ontstaat ruimte voor kleinschaliger landbouw en voor functieverandering naar natuur, landgoederen, water, toerisme etc. Op het raakvlak van landbouw en natuur/water liggen kansen van groenblauwe diensten die passen binnen de agrarische bedrijfsvoering tot nieuwe combinaties landbouw en water/natuur zoals een natuurderij. Daarnaast zijn kansen aanwezig voor verbreding, binnen én buiten de agrarische sector. De ontwikkeling naar een meer streekgebonden landbouw, de biologische landbouw of een verbreding van de inkomstenbronnen, zijn kansrijk in Olst-Wijhe. Daarbij moet aangetekend worden dat streekgebonden producten vooral een andere manier van marketing en branding vragen en niet 27

28 Bouwsteen landbouw 28

29 zozeer een verandering in productie. Dit vereist een grote(re) mate van samenwerking binnen de streek. Streekgebonden producten bieden een kans om meer toegevoegde waarde te creëren. Overigens zal dit een relatief klein deel van de totale productie en omzet betreffen. De biologische landbouw is kansrijk. Veelal vraagt dit echter een andere manier van ondernemen. Nevenfuncties op het gebied van agrotoerisme zijn eveneens kansrijk gezien het aantrekkelijke en relatief kleinschalige landschap. In de praktijk is het beeld dat dit soort nevenfuncties vaak veel tijd kosten ten opzichte van de kernactiviteiten en vooral aantrekkelijk zijn voor agrariërs die hun bedrijf afbouwen. Vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen (VAB) De schaalvergroting leidt tot een toenemend aantal VAB s. Dit vraagt om een gebiedsgerichte strategie waarbij rekening wordt gehouden met de kwaliteiten van natuur en landschap, de kansen voor economische verbreding en de potenties voor recreatie en toerisme. Herontwikkeling van de VAB s zal samen moeten gaan met de versterking van de ruimtelijke kwaliteit. In het bestaande provinciale en gemeentelijke beleid ten aanzien van VAB s is het versterken van de ruimtelijke kwaliteit een belangrijke doelstelling. De gebiedsgerichte strategie is in het Structuurbeeld (hoofdstuk 4) beschreven. De strategie voor de landbouw is samengevat in de onderstaande gebiedsindeling: LOG s Hier staat de intensieve veehouderij centraal. Het huidige reconstructiebeleid wordt gecontinueerd. Voor beide LOG s worden gemeentelijke visies ontwikkeld. De landschappelijke inpassing van de bedrijfsgebouwen is daarbij van belang. Verwevingsgebied In dit gebied staat menging van functies, zoals landbouw, wonen en natuur, centraal. Er zijn geen restricties voor grondgebonden landbouw en voor de bestaande intensieve veehouderijbedrijven. Landbouw selectief In dit gebied kan de landbouw zich ontwikkelen, rekening houdend met de restricties die de natuur, het water, de recreatie en de uitbreiding van de kernen met zich meebrengen. Sterlocaties passen niet bij de ambities, maar de bepalingen voor het verwevingsgebied uit het reconstructieplan blijven hier vooralsnog overeind. Wanneer instrumentarium en middelen voor deze nieuwe doelen voorhanden zijn, kan de landbouw op sommige plekken wijken. Landschappelijke inpassing vraagt ook hier aandacht. Extensiveringsgebied De natuur en het landschap hebben het primaat met mogelijkheden voor recreatie, toerisme en wonen. In dit gebied wordt het huidige regime uit het reconstructiebeleid voor extensiveringsgebieden gevolgd. 29

30 30

31 Landbouw en toerisme De landbouw(er) speelt een belangrijke rol in het toeristische profiel: als beheerder van het landschap en als exploitant van toeristische nevenfuncties zoals kamperen, huisjes, ambachtelijke productie etc. Het buitengebied van Olst-Wijhe wordt gezien als het gebied bij uitstek voor de beleving van het agrarische landschap, het verhaal achter ons voedsel, de boer achter ons eten. Door het aantrekkelijke en gevarieerde cultuurlandschap, de gezonde agrarische sector en de kansen voor routegebonden recreatie in het buitengebied leent het gebied zich hier goed voor. In de omgeving ligt de nadruk op natuur (Veluwe; Sallandse Heuvelrug) of juist op (intensieve) veehouderij (in de LOG s ten oosten van de gemeente). De beleving van het agrarische werkende landschap sluit enerzijds aan op de belangstelling voor ons agrarische verleden (cultuurhistorie) en anderzijds op de groeiende aandacht voor voedselkwaliteit en de groeiende betrokkenheid van de consument bij de herkomst en productie van voedsel. Er liggen kansen voor bijvoorbeeld rondleidingen, kamperen bij de boer, zelf oogsten en plukken van groente en fruit etc. De gemeente wil deze initiatieven en voorzieningen faciliteren. Het ontwikkelen van een aantrekkelijk en compleet pakket van voorzieningen en activiteiten staat centraal, dit versterkt het toeristische profiel van de gemeente. Voorkomen moet worden dat er te veel van het zelfde ontstaat en dat men elkaar onderling beconcurreert. De marktruimte voor dit soort voorzieningen is immers beperkt. Op basis van integraal gemeentelijk beleid (waarbij een relatie wordt gelegd tussen landbouw, recreatie en toerisme, VAB s en natuur en landschap) kan gestuurd worden vanuit een totaalvisie. 31

32 Wonen onder voorwaarden mogelijk in VAB s en rood-voor-rood Nieuwbouw wonen in buitengebied mogelijk, ter versterking landschap Woonlandschappen Wesepe Woonkern met groei Kleine kern met groei Bouwsteen wonen Lokale behoefte 2006 t/m 2015 (bron Woonvisie) Extrapolatie lokale behoefte 2016 t/m 2020 Totale lokale behoefte 2006 t/m 2020 Extra groei (additionele behoefte) 2006 t/m 2020 Streefgroei woningvoorraad 2006 t/m 2020 Olst 190 tot tot tot tot tot 620 Wijhe 210 tot tot tot tot tot 690 Wesepe 20 tot tot tot tot tot 107 woonlandschappen Boskamp 10 tot 15 5 tot tot tot 27 Boerhaar 40 tot tot tot tot 67 Welsum 20 tot tot tot tot 37 Den Nul 10 tot 15 5 tot 7 15 tot tot 22 Buitengebied 40 tot tot 80 Totaal 500 tot tot tot tot tot 1650 Woningaantallen tot en met 2020, gebaseerd op huidig woningbehoefteonderzoek (WBO) 32

33 3.6 Wonen als krachtig middel voor een vitale gemeente Bestaand beleid In het beleid van de provincie, zoals verwoord in het Streekplan, geldt Olst-Wijhe als een gemeente zonder bijzondere taakstelling. De gemeente Olst-Wijhe dient te bouwen voor de eigen behoefte en zich primair te richten op de woonbehoefte van de eigen bevolking. Olst- Wijhe heeft op dit moment daarnaast een tijdelijk taakstelling voor de bovenlokale behoefte. De afspraken rond woningbouw worden niet langer op basis van alleen kwantitatieve aspecten gevoerd (contingenten) maar ook op kwalitatieve aspecten. Het doel is onder meer om de landelijke gemeenten te ondersteunen bij het realiseren van woonruimte voor sociaaleconomisch gebonden doelgroepen, met name jongeren (starters op de woningmarkt) en ouderen. Het uitgangspunt is dat er vraaggericht wordt gebouwd. Wonen in Olst-Wijhe: lokaal en regionaal De inwoners van de gemeente moeten ook in de toekomst prettig kunnen wonen in woningen die aansluiten op hun behoefte. Dit betekent dat de toekomstvisie in eerste instantie aansluiting zoekt bij de demografische ontwikkelingen in de gemeente: bouwen voor de eigen behoefte. In de toekomstvisie wordt kwalitatief de blik op 2025 gericht. Echter, kwantitatief ligt de planhorizon op Gedurende de gehele periode van 2005 tot 2020 worden per vijf jaar 250 woningen gerealiseerd om de lokale behoefte te dekken. Het gaat in deze periode in totaal dus om 750 woningen. Deze woningen worden zowel in de kernen Olst en Wijhe gebouwd als in een aantal kleinere kernen. De buurtschappen kennen geen groei-afspraken, dit is conform bestaand beleid. Eén van de centrale doelstellingen van deze toekomstvisie is het duurzaam ondersteunen, en waar mogelijk versterken, van het voorzieningenniveau en het in stand houden van een vitale lokale samenleving. De maatschappelijke trend van schaalvergroting heeft tot gevolg dat in het algemeen meer inwoners nodig zijn om hetzelfde voorzieningenniveau te kunnen handhaven. Bouwen voor de eigen behoefte leidt in Olst-Wijhe onvermijdelijk tot een afnemend draagvlak voor de maatschappelijke en commerciële voorzieningen. Daarom wordt gekozen voor een flinke plus op de lokale woonopgave. Olst-Wijhe wil ook in de toekomst een bovenlokale rol blijven spelen en kan hiermee inspelen op het regionale woningbouwtekort. De gemeente wil voortzetting van de tijdelijke taakstelling waar tussen 2005 en 2010 wordt voorzien in 250 extra woningen. Dit leidt voor de periode van 2005 tot 2020 tot een plus van 750 woningen. De toedeling van deze woningbouwaantallen naar de kernen en de woningdifferentiatie is tot 2015 vastgelegd in de vigerende Woonvisie en de prestatieafspraken. De toekomstvisie neemt deze toedeling over en extrapoleert deze tot Op basis van vierjaarlijks onderzoek naar de lokale woningbehoefte (WBO) worden woningbouwaantal en woningdifferentiatie aangepast. Woningbouw in en nabij de kernen Het landschap vormt het goud van de gemeente. Daarom is het uitgangspunt dat uitbreiding pas aan de orde is als de kansen voor inbreiding zijn benut of onvoldoende uitkomst bieden. Het overgrote deel van de nieuw te bouwen woningen wordt geclusterd rond Olst en Wijhe, mede om de voorzieningenstructuur daar te versterken. Wonen wordt daarnaast als middel ingezet om het landschap in het buitengebied te versterken. Dit kan door wonen in vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen, door rood-voor-rood, in woonlandschappen en door nieuwe 33

34 Referentiebeelden dorps wonen 34

35 landgoederen. Bij de locatiekeuze voor de woningbouw is een onderscheid gemaakt naar de achterliggende doelstelling: Wonen voor eigen behoefte; Wonen in het kader van de plus ; Wonen als middel voor landschapsversterking. Wonen als middel voor landschapsversterking Wonen in het buitengebied vormt een kans om gewilde en bijzondere woonmilieus aan de gemeente toe te voegen of uit te breiden. Dit is echter alleen mogelijk in combinatie met landschapsverbetering, en vaststelling van de ruimtelijke kwaliteit. Wonen voor eigen behoefte De lokale woningbouw wordt in principe gerealiseerd in of rond de kernen Olst en Wijhe en de kleine kernen, behalve waar dat nu of in de toekomst fysiek onwenselijk wordt. Per kern is zorgvuldig gekeken naar de beste manier om de uitbreidingen te situeren, waarbij het huidige bebouwingskarakter, het aanwezige landschap en eventuele milieubeperkingen van bestaande (agrarische) bedrijven van invloed zijn geweest op de uitbreidingsrichting. In alle kernen kan tot 2020 worden voorzien in de lokale behoefte. De landschappelijke kwaliteiten vragen om een zorgvuldige afweging van uitbreidingen van de kleine kernen. Wonen in het kader van de bovenlokale plus De additionele woningbouwopgave wordt geconcentreerd in Olst en Wijhe en voor een klein deel in Wesepe, om het effect van de nieuwbouw op het draagvlak voor de voorzieningen zo groot mogelijk te maken. De verdeling over Olst en Wijhe geschiedt evenredig aan de verdeling van de bouwopgave voor de lokale behoefte. In hoofdstuk 5 wordt voor Olst en Wijhe aangegeven waar de woningbouwopgave in en rond deze kernen zal worden gerealiseerd. Het landelijk wonen wordt alleen in die gebieden toegestaan waar landschapsversterking een belangrijk doel vormt. De focus ligt daarbij op de Landgoederenzone in het zuiden van de gemeente en in de Kernenzone (het gebied tussen de IJssel en de Zandwetering en het gebied rond Wesepe). In de Landgoederenzone liggen belangrijke kansen om wonen gebiedsgericht te koppelen aan landschappelijke en natuurdoelstellingen. Wonen kan, bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe landgoederen, gecombineerd worden met andere functies als toerisme, zorg en dienstverlening. De nieuwe rode functies genereren in deze gebiedsgerichte werkwijze de extra benodigde middelen voor de landschapsen natuurontwikkeling. Daarbij staat voorop dat de natuur altijd (deels) openbaar toegankelijk blijft. In de Kernenzone wordt de mogelijkheid voor wonen in het buitengebied enerzijds gekoppeld aan natuur (met name in het noorden van de Kernenzone, gekoppeld aan de wateropgave) en anderzijds aan het toerisme. In hoofdstuk 4 wordt per gebied aangegeven welke mogelijkheden er voor wonen zijn in het buitengebied / VAB s. Bouwen voor specifieke doelgroepen De lokale doelgroep is breed en bestaat uit jongeren, starters, gezinnen en ouderen. Het aandeel in de nieuwbouw voor de doelgroep jongeren en starters neemt in de periode tot 2025 af van 35% tot ongeveer 20%, waarbij de daling vooral na 2015 plaatsvindt. Het gaat bij deze doelgroep voornamelijk om goedkope huuren koopwoningen. Jongeren zijn voornamelijk gericht op goedkopere huurappartementen, 35

36 Referentiebeelden wonen in het buitengebied 36

37 de overige starters richten zich veelal op goedkope(re) koopwoningen. De doelgroep gezinnen schommelt rond 50% van de eigen behoefte, met een lichte afname tot 2020 en stabilisatie daarna. De groep gezinnen zonder kinderen neemt na 2020 verder af. Het gaat bij deze doelgroep om behoefte aan ruimere huurwoningen voor de lagere inkomensgroepen en duurdere (vrijstaande) koopwoningen voor de hogere inkomens. De doelgroep ouderen neemt snel toe, met name na Is het aandeel nu 15%, in 2025 is dit verdubbeld tot 30%. De doelgroep heeft vooral behoefte aan koopwoningen, maar ook aan huurwoningen in alle prijscategorieën. Het gaat vaak om levensloopbestendige woningen zoals benedenwoningen en appartementen met lift. Het doel van de extra woningen, de plus bovenop de eigen behoefte, is om groepen aan te trekken die de toenemende scheefgroei in de bevolkingsopbouw van de gemeente, als gevolg van de vergrijzing en ontgroening, kunnen compenseren en die zo veel mogelijk draagvlak voor de commerciële (winkels) en de maatschappelijke (scholen, (sport-) verenigingen) voorzieningen leveren. De focus zal daarom liggen op gezinnen met middeninkomens. Daarnaast wordt de plus gericht op starters en kapitaalkrachtigen. De laatste groep richt zich zowel op appartementen op bijzondere locaties, bijvoorbeeld in de centra van Olst en Wijhe, aan de IJssel of in landgoederen, als op luxere grondgebonden woningen. 37

38 Een brede economische structuur in Olst-Wijhe 38

39 3.7 Een brede economische structuur De gemeente streeft naar een brede economische structuur met een focus op het behoud en de versterking van de lokale werkgelegenheid met oog voor verbreding, innovatie en ondernemerschap. De bedrijvigheid moet passen binnen het gekozen profiel van Olst-Wijhe en de (landschappelijke) kwaliteiten van de gemeente. De werkgelegenheid in de gemeente Olst-Wijhe heeft van oudsher een sterk agrarisch en lokaal karakter. De agrarische sector en de hieraan verbonden vleesverwerkende bedrijvigheid zorgt nog steeds voor een aanzienlijk deel van de werkgelegenheid. De directe relatie tussen beide is echter verdwenen. Een groot deel van de overige bedrijvigheid heeft een lokaal karakter. Op de bestaande bedrijventerreinen domineert het MKB. Daarnaast zijn verspreid over de gemeente enkele grotere bedrijven gevestigd met een bovenlokaal karakter. De dienstensector, de zorg en recreatie & toerisme dragen tot op heden in relatief geringe mate bij aan de werkgelegenheid in de gemeente. Recreatie & toerisme en zorg als groeimarkten De werkgelegenheid in de landbouw zal de komende jaren waarschijnlijk afnemen. De te verwachten schaalvergroting zal leiden tot minder bedrijven en minder werkgelegenheid. Elders in de gemeente kan de verbreding van de landbouw echter samengaan met toename van de werkgelegenheid, een grote toename mag echter niet worden verwacht. De verwachting is dat de dienstensector in kleine kernen zoals Olst en Wijhe altijd een bescheiden rol zal hebben. Kleine kantoren, dienstverlening en werk-aan-huis zullen aanwezig blijven, wellicht iets toenemen, maar leiden niet tot grote hoeveelheden werkgelegenheid. Recreatie & toerisme en de zorgeconomie zijn twee belangrijke groeimarkten. Recreatie & toerisme is binnen Nederland zelfs de grootste economische groeimarkt. Olst-Wijhe zet sterk in op versterking van het recreatieve en toeristische profiel. De voorwaarden hiervoor zijn gunstig (bereikbaarheid, landschappelijke ligging, rust en nabijheid van aantrekkelijke steden). Toeristische en leisure concepten zijn gewenst, mits zij passen binnen het kwalitatieve profiel van de gemeente, werkgelegenheid bieden, voorzieningen ondersteunen en het landschap versterken. Allerlei kleine initiatieven kunnen leiden tot een aanzienlijke hoeveelheid werkgelegenheid (hotel & congres, kleinschalige verblijfsrecreatie, indirect effect detailhandel, health en wellness, daghoreca, etc.). De werkgelegenheid in de zorg zal eveneens stijgen, mede omdat de bevolking van Olst- Wijhe zal vergrijzen. De behoefte aan allerlei commerciële en niet-commerciële vormen van zorg, van zorgwoningen tot hulp aan huis zal sterk toenemen. Van beide markten is niet exact in te schatten wat het positieve effect op de werkgelegenheidsstructuur is. Het effect is mede afhankelijk van particuliere initiatieven. De gemeente deze initiatieven ondersteunen en zal waar mogelijk de regierol oppakken. Voorbeelden waar de gemeente een pro-actieve rol kan aannemen zijn aangegeven in paragraaf 3.8. Deze verbreding van de economische structuur maakt de werkgelegenheidsstructuur in de gemeente minder kwetsbaar. Bestaande bedrijventerreinen Het grootste deel van de werkgelegenheid in Olst-Wijhe vindt op dit moment plaats in de lokaal gemengde bedrijvigheid (bouw, productie en handel). Deze bevindt zich vooral op de bedrijventerreinen. Olst-Wijhe heeft ongeveer 45 ha aan bedrijventerrein. De marktomvang is beperkt en er zijn weinig relaties met andere marktgebieden. De bedrijvigheid kent een sterke gebondenheid aan de kern. Er vinden relatief weinig transacties van bedrijfsruimte plaats (circa 5 per jaar). 39