7,1. Eros, zoals de wind op de bergen in eiken valt. alleen dat meisje in het midden scherp was gebleven. dat mijn leven ging veranderen.

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 5523 woorden 7 juni ,1 25 keer beoordeeld Auteur Genre Harry Mulisch Psychologische roman Eerste uitgave 1975 Vak Nederlands 1. Weergave gegevens, bronnen, biografie en verhaal. Gegevens boek: - Schrijver: Harry Mulisch. - Titel: Twee vrouwen. - Eerste druk: De eerste druk verscheen te Amsterdam, in de maand oktober van Aantal pagina s: 143. Motto: weer doorsidderde mijn hart Eros, zoals de wind op de bergen in eiken valt SAPHO Het motto geeft weer hoe de liefde opeens weet in Laura s leven komt. Eros ( de god van de liefde) doorsiddert haar hart, hierbij moet je denken aan het feit dat zij getroffen is door de pijl van Eros, wat betekend dat zij op slag verliefd is. Dit motto weergeeft eigenlijk het moment dat Laura, Sylvia ziet staan voor de etalage van een juwelierszaak. Ik citeer: - Het was of alles in de straat vaag was geworden en vervormd, zoals op een bepaald soort foto s, terwijl alleen dat meisje in het midden scherp was gebleven. - Nooit eerder had ik zo duidelijk het gevoel, van de ene seconde op de andere, dat ik bezig was met iets dat mijn leven ging veranderen. Het eerste citaat weergeeft het moment waarop het voorval van dit motto zich afspeelt. Het tweede citaat beschrijft het onbeschrijfelijke gevoel dat haar verrast en aanzet tot de daad contact te zoeken met Sylvia. Genre en subgenre: Twee vrouwen is een liefdesroman. Het heeft daarnaast twee belangrijke subgenres: mythologie en psychologie. Bronnen: Pagina 1 van 10

2 - ( gebruikt voor de biografie). - (gebruikt voor de biografie). - (gebruikt voor de biografie) Biografie: Harry Kurt Viktor Mulisch is op geboren op 29 juli 1927 in Haarlem. Hij groeide op in een goed milieu en hoewel ze thuis Duits spraken (door invloed van zijn vader) kreeg hij een Nederlandse opvoeding. In 1936 scheidden zijn ouders, vervolgens blijft Harry bij zijn vader en huishoudster Frieda wonen. Hij gaat naar school naar een instituut in Haarlem en kent in die tijd vooral een vergaande interesse in de chemie. In 1946 verschijnt de eerste publicatie van Harry genaamd De kamer. Het is een verhaal, maar het zet hem aan zich te gaan verdiepen in de literatuur. De romans uit de eerste periode ( tot aan de jaren 60) van zijn schrijfcarrier staan bekend om de complexe structuur die in de boeken te vinden is. Daardoor zijn veel geschreven boeken uit die periode lastig te begrijpen. In de volgende tien jaar is Harry vooral politiek actief. Zo is hij aanhanger van het communisme op Cuba ( hij bezoekt er zelfs de president) en betuigt hij steun aan de beweging van de Provo s ( opstandige jongeren uit die tijd). Zijn mening laat hij uit in de boeken die in deze periode verschijnen. Als de jaren 70 zijn aangebroken begint Harry weer romans te schrijven. Deze romans zijn nu echter toegankelijker naar het publiek toe en daarom zijn ze makkelijker te begrijpen ( onder deze periode valt ook het boek Twee vrouwen ). Deze periode loopt tot aan het heden, echter lijkt Harry nu in een fase belandt te zijn waar hij geen boeken meer zal gaan schrijven. Zijn werk is veelal bekroond, en hij wordt daardoor geschaard tot de Grote drie ( een veelal gebruikte term binnen de Nederlandse literatuur). Behoren tot de drie grootste schrijvers van Nederland geeft wel aan hoe lyrisch men denkt over het werk van Harry. Harry zelf noemt zichzelf soms schertsend de grote één, aangezien hij de enige van de Grote drie is, die nog goed bij geest is. In het werk van Harry spelen bepaalde thema s een belangrijke rol, namelijk: de dood, mythologisering en een terugkeer naar het begin ( naar de moeder). Samenvatting: Het boek Twee vrouwen gaat over een vrouw genaamd Laura Tinhuizen. Ze woont alleen in een huis in Amsterdam, nadat ze gescheiden is van haar man Alfred Boeken na een zeven jaar lang durend huwelijk. Het boek begint op het moment dat Laura op weg is naar haar overleden moeder in Nice. Onderweg stopt ze even om wat te eten bij een wegrestaurant. Ze merkt dat ze moe is en heeft al lange tijd niet geslapen. Vervolgens valt ze flauw. Als ze weer bijkomt besluit ze dat ze maar een tussenstop houdt in Avignon, omdat het niet veilig is om verder te rijden onder deze omstandigheden. Als ze bij het reisbureau aankomt blijkt dat alle kamers al vergeven zijn en dat er nergens meer plek is. De vrouw aan de balie is echter zo sympathiek om Laura toch te helpen en regelt een kamer bij haar eigen moeder voor haar. Daar begint ze te schrijven over alles wat haar overkomen is en verteld haar verhaal. Op een dag in februari in hetzelfde jaar, ontmoet ze in de stad de veel jongere Sylvia. Hoewel Laura geen lesbische ervaringen heeft, is ze op slag verliefd op Sylvia. Vooral het raadselachtige van Sylvia s karakter valt bij haar erg in de smaak. De twee gaan die dag nog samenwonen en Sylvia trekt in bij Laura. Samen Pagina 2 van 10

3 maken ze enkele maanden door waarbij er eigenlijk weinig gebeurt en waarin ze gelukkig zijn. Hun relatie wordt niet echt verborgen voor de mensen om hun heen, maar wel voor hun ouders. Sylvia wil absoluut niet dat haar ouders weten dat ze met Laura gaat en verzint daarom de leugen dat ze met Thomas ( een zelfverzonnen figuur), de zogenaamde zoon van Laura een relatie heeft. Deze leugen wordt nog eens extra groot als haar moeder op bezoek komt en vraagt om een foto. Sylvia geeft dan een beetje tegen de zin van Laura een foto die op een dag bij een uitstapje in Artis genomen is met een onbekende jongen erop, om zo ook een foto van haar Thomas te hebben. Als ze op bezoek gaan bij Laura s moeder in Nice wil Laura ook dat het verborgen blijft. Sylvia probeert echter toch in contact te komen met Laura s moeder door zich te verkleden als Alfred, waarna ze erbij wil komen staan. Laura s moeder is echter verontwaardigd en ze probeert met haar stok Sylvia te slaan. Laura weet niet wat ze moet doen maar volgt uiteindelijk toch maar Sylvia en ze laat haar moeder achter. Daarna laat ze niets meer van zichzelf horen aan haar moeder. Sylvia en Laura praten vaak en zo komt op een dag ook het onderwerp kinderen aan bod. Daar vraagt Sylvia of ze Laura een kind zou willen van haar als dat kon. Laura antwoordt dat ze dat dolgraag zou willen, ook al weet ze dat dat onmogelijk is. Het gesprek valt Laura zwaar en ze merkt dat er iets veranderd in hun relatie. Niet veel later bezoeken ze samen een opera. Ook Alfred en zijn nieuwe vrouw Sylvia zijn er. Na de voorstelling praten de koppels met elkaar en zo komen ook Sylvia en Alfred met elkaar in contact. Laura is opgelucht als ze ziet dat de twee het goed met elkaar kunnen vinden. Ook neemt Laura, Sylvia mee naar haar werk, om haar het museum te laten zien. Daar vertelt Sylvia, Laura dat ze voor altijd van haar zal houden. Hun relatie is vanaf dat moment anders. Sylvia praat bijna niet meer en houdt zich heel de dag bezig met schoonmaken. Laura voelt dat het een beetje over is tussen haar en Sylvia en probeer uit alle macht hun relatie weer terug te krijgen zoals die was. Om dit te realiseren stelt ze aan Sylvia voor dat ze misschien even een paar dagen uit huis moet gaan om weer zichzelf te worden. Sylvia stemt toe en vertrekt naar haar ouders voor enkele dagen. Als deze dagen echter verstreken zijn en Laura niets hoort van Sylvia besluit ze uit onzekerheid Sylvia s ouders te bellen. Deze reageren echter verontwaardigt en zeggen niets te weten over het feit dat Sylvia bij hun zou moeten verblijven. Laura voelt zich daarop slecht en ze kruipt in een soort isolement. Als ze even later moet horen van Alfred s vrouw dat Sylvia en Alfred nu bij elkaar zijn, groeit er een bepaalde woede en een gevoel van onbegrip in haar. In de periode die daarop volgt gaat het steeds slechter met Laura. Ze gaat nog een keer op bezoek bij Alfred en Sylvia om te kijken of het echt waar is en besluit ze daarna met rust te laten. Eenmaal ziet ze Sylvia nog daarna, als Sylvia haar paspoort komt ophalen bij haar. Ze vertrekt samen met Alfred naar Londen, waar hij een baan bemachtigd heeft. Laura is inmiddels vele kilo s kwijt geraakt, eet slecht en kampt met duizelingen. Ook Sylvia ziet dit. Laura bedenkt zich dat ze weer contact moet opnemen met haar moeder, waarop ze een brief probeert te schrijven. Dit lukt haar echter niet, omdat ze niet weet wat ze moet zeggen. Een paar weken later echter staat Sylvia weer op de stoep tot grote verrassing van Laura. Ze is zwanger van Alfred en heeft hem weer verlaten om bij Laura te zijn. Het behoorde tot haar plan om Laura haar kind te geven. Laura is blij maar vind wel dat Alfred, Sylvia en zij met ze drieën moeten praten over de situatie. Alfred denkt er hetzelfde over en ze spreken die dag erop af. Laura moet echter wel werken en ze komt pas als ze lunchpauze heeft. De volgende ochtend wordt ze opgeschrikt als ze opeens door de politie gebeld wordt. Er is iets met Sylvia, Pagina 3 van 10

4 iets ernstigs. Ze wordt snel naar haar huis gereden door een politieauto en bij aankomst weet ze eigenlijk al dat Sylvia dood is. Sylvia is door Alfred doorgeschoten, omdat hij de nieuwe situatie niet kon accepteren. Later hoort ze ook nog dat haar moeder overleden is. Zo komt het dat ze zich bevindt in Avignon op een kamertje op weg naar haar overleden moeder al schrijvend over alles wat haar deze hectische periode overkomen is. 2. Personages. Laura Tinhuizen: Laura is een vrouw van 35 haar oud. Ze heeft een lief en zacht karakter en is gedurende het boek eigenlijk nooit boos. In het verhaal komt ze net uit een scheiding met haar man Alfred Boeken. Hoewel ze niets met lesbische relaties heeft, wordt ze opeens overvallen door een onbekend gevoel en voelt ze zich aangetrokken tot Sylvia. Deze ontmoeting betekent opeens een enorme wending in haar leven. Haar oude leven is geheel verdwenen en samen met Sylvia brengt ze eigenlijk maanden door zonder behoefte contact te hebben met andere vrienden (de buitenwereld). Een goed voorbeeld hiervan is dat ze ook geen contact meer zoekt met haar oude moeder. Het gaat ook allemaal heel snel, want op de dag van de ontmoeting gaan ze al samenwonen. Sylvia is echter een soort ontbrekend puzzelstukje in Laura s leven en hoewel Laura niet echt kan beschrijven wat ze nou zo leuk aan Sylvia vindt, is ze wel zeer gehecht aan haar. Dit zie je ook bijvoorbeeld doordat Laura gelijk slecht gaat eten, een hoge bloeddruk krijgt en haar levenslust verliest wanneer Sylvia met Alfred gaat. Laura is een intellectueel en kunstzinnige vrouw, die houdt van lezen en kunst. Ze heeft echter wel het gevoel dat ze op haar leeftijd nog steeds niet op haar eigen benen staat, doordat haar moeder haar nooit echt heeft losgelaten. Om van dit gevoel af te komen wil ze graag moeder worden. Helaas kan zij dit niet, ze is onvruchtbaar. Haar karakter is vrij rond te noemen en is in balans. Ook al heb ik het gevoel dat ze af en toe een beetje onderdanig is en alles opkropt totdat ze opeens alles eruit gooit wat haar moeilijk gevallen is. 3. Herkenbaarheid. Laura kampt in het boek met een dilemma dat ze moet kiezen tussen haar oude moeder of haar jonge nieuwe vriendin Sylvia. De situatie die dit dilemma het beste weergeeft is als Laura met Sylvia in Nice is op bezoek bij haar moeder. Hoewel ze haar moeder graag in bescherming neemt tegen de situatie dat ze moet kiezen ( ze probeert immers Sylvia geheim te houden), ontstaat er tegen haar zin in wel zo een situatie. Laura ziet dat haar moeder de situatie niet accepteert en begrijpt dat ze op dat moment zelf moet kiezen welke kant ze het belangrijkst vind. Vervolgens kiest ze voor Sylvia en laat haar moeder alleen achter. Aan de ene kant begrijp ik haar keuze, ze is immers verliefd en van binnen voelt ze, dat ze niet zonder Sylvia kan. Haar gevoel spreekt en zegt haar dat Sylvia belangrijker is. Als je echter met ratio naar de situatie kijkt dan kun je toch twijfelen aan haar keuze. Haar moeder is immers oud en eenzaam en haar dochter is het enige wat ze nog heeft. Voor haar moeder is zo een gebeurtenis van veel grotere impact. Dit realiseert Laura zich ook getuige het volgende citaat: Wat er toen had plaatsgevonden, moet het begin van haar dood zijn geweest, die nu kwam als een bezegeling ( pagina 12). Ze realiseert zich dit echter te laat, zowel Sylvia als haar moeder zijn dan al overleden. Ik zelf had in deze situatie denk ik ook voor Sylvia gekozen. Hoewel Laura s moeder, Laura nooit echt heeft kunnen loslaten was hun relatie niet echt goed. Daarnaast was haar moeder al oud en heeft Laura zelf nog een heel leven voor zich. Zij zelf blijft dan ook redelijk koel onder de situatie. Je ziet alleen wel dat ze haar moeder mist en spijt heeft van haar daad als ze zonder Sylvia is. Sylvia is dus echt essentieel in het niet-denken aan haar moeder. Zolang Pagina 4 van 10

5 ze met Sylvia is, zoekt ze geen enkel contact en denkt ze ook niet aan haar moeder. Ik kan mezelf wel vinden in haar denkwijze, als je met je geliefde bent dan mis je namelijk ook niet dit soort dingen in je leven. Ben je echter weer alleen dan begin je dingen als je moeder en vrienden weer te missen. Het enige wat ik zelf wel zou doen is contact proberen te houden met mijn moeder en niet gewoon drie maanden niks van mezelf laten horen. Dat vind ik niet zo netjes. Ik vind de vraagstelling een beetje onduidelijk bij deze vraag, want een figuur en persoon zijn toch hetzelfde? 4. Stijl. Wat mij persoonlijk opviel was dat je heel gemakkelijk een beeld kon vormen bij de vertelwijze van de Harry Mulisch. Hij vertelt met veel symboliek. Daarnaast las het boek erg makkelijk, je kon gewoon vlot doorlezen. Doordat de schrijver realistisch schrijft en het onderwerp (homoseksualiteit) vrij relevant is, is het ook nog eens een boek wat maatschappelijk kan meehelpen aan het slechte beeld van homoseksuelen. Het onderwerp boeit namelijk, waardoor je vanzelf in het verhaal komt. Doordat hij sommige dingen erg uitvoerig beschrijft, lijkt het af en toe alsof je er gewoon bij bent. Vooral als je bijvoorbeeld de gedachten van iemand kan meelezen, is het snel mogelijk een beeld te vormen. Vaak ga je ook bij jezelf na wat jij in een gelijknamige situatie gedaan zou hebben. Hoewel ik in het begin even moest wennen aan de schrijfstijl van Harry Mulisch, vond ik het naarmate ik het boek vorderderden steeds lekkerder lezen. Waar ik vooral aan moest wennen is dat de schrijver af en toe een beetje vreemde zinsconstructies hanteert. Daardoor lijkt het net of sommige zinnen niet kloppen. Maar hoe meer ik had gelezen, des te minder het ging opvallen en uiteindelijk had ik er geen last meer van. Tijdens het boek maakt het verhaal sprongen in de tijd, daardoor is het soms even wennen waar je je nou precies in het verhaal bevindt (heden of verleden). Qua woordkeus valt op dat Harry redelijk veel bijvoeglijk naamwoorden gebruikt, ook gebruikt hij af en toe termen en woorden die bij mij niet bekend waren. Aan de zin kon je dan echter vaak aflezen wat het woord betekenden. De stemming die in het boek heerst, is vrij gelaten, vooral als je terugblikt op het verhaal. Laura blijft namelijk uiteindelijk met niks achter, terwijl er ook een periode in het boek is waarin ze zich enorm gelukkig voelt. De toon van de schrijver vind ik vrij droog, hij omschrijft het ene gevoel niet anders dan het andere en maakt geen onderscheid tussen situaties. Tussen karakters daarentegen laat hij wel duidelijk een verschillende toon naar voren komen. Sylvia is bijvoorbeeld erg mysterieus, terwijl Laura echt overkomt als een sympathiek warm persoon. De symboliek in dit boek speelt een erg grote rol. Hoewel ik de symboliek zelf eerst niet kon ontdekken, heb ik na wat onderzoek op internet de symboliek kunnen ontdekken en begrijpen. In het boek twee vrouwen spelen twee mythes een belangrijke rol. Deze mythes zijn de volgende: de Orfeusmythe en de Oeidipusmythe. De Orfeusmythe. De orfeus- mythe houdt in dat je je geliefde wilt terughalen uit het dodenrijk. Het terughalen van je geliefde kent echter wel een voorwaarde. Je mag niet achter je kijken in het dodenrijk, als je dat doet dan is je geliefde voor altijd verbannen. Zowel in het boek als in de echte Griekse mythe gebeurt het dat de persoon het toch niet kan laten terug te kijken, waardoor de geliefden voor eeuwig uit elkaar zijn. In het boek komt de mythe op de volgende wijze naar voren: Laura (die Orfeus symboliseert) wil in de Pagina 5 van 10

6 onduidelijke nieuwe situatie met Laura (die Euridyke symboliseert) graag wat opheldering. Daarop besluit Laura, Sylvia mee te nemen naar een opera- voorstelling. Dit leidt uiteindelijk tot Sylvia s dood. Tijdens dit uistapje ontmoet Sylvia namelijk Alfred, die zal haar uiteindelijk zal vermoorden. Dit beeld wordt nog eens benadrukt door de kleuren van de kleding van Sylvia. Op de avond dat zij Alfred namelijk ontmoet draag ze een zwarte jurk ( zwart staat symbool voor de dood). Ook tijdens de voorstelling spelen de kleuren zwart en wit de belangrijkste rol in het decor ( deze staan voor het leven en de dood). Na de voorstelling verlaat Sylvia, Laura om een relatie met Alfred te beginnen. De tijd dat Alfred en Sylvia samen zijn staat symbool voor het dodenrijk. De verwoede pogingen van Laura om Sylvia terug te krijgen lijken eerst te mislukken. Later echter wanneer Laura al alle moed opgegeven heeft staat Sylvia opeens weer voor de deur. Ze is zwanger van Alfred en heeft zo de kinderwens van Laura vervult. Laura is dolblij maar aan de andere kant vind ze de nieuwe situatie niet kunnen ten opzichten van Alfred. Ze besluit daarom contact op te zoeken met Alfred. Dat ze contact opzoekt met Alfred staat symbool voor de blik naar achteren die zij niet mag werpen in het dodenrijk. Ze kijkt immers terug, terwijl dit niet hoeft. De mythe komt tot uiting als Sylvia de volgende dag door Alfred vermoord is. Laura heeft toch gekeken ( ze neemt toch contact op met Alfred ), hoewel Sylvia hier op de eerste hand geen aanleiding toe gaf. Dit leidt volgens de orfeusmythe tot eeuwige verbanning (de dood) tussen Laura en Sylvia. De Oeidipusmythe. De Oeidipusmythe houdt in dat jongens op een bepaalde leeftijd met hun moeder willen trouwen. De vader moet dan echter wel weg. Als dit gevoel echter blijft bij iemand dan spreken we van het oeidipuscomplex. In het boek komt deze mythe op de volgende wijze voor: Laura kampt met het oedipuscomplex. Zij zelf symboliseert de moeder, Sylvia symboliseert het kind ( zij draagt immers het kind) en Alfred is de vader. Laura is zelf onvruchtbaar, en kan daardoor niet voldoen aan haar kinderwens. Echter wil ze wel graag kinderen en dit verteld ze ook aan Sylvia. Sylvia neemt Laura erg serieus en zorgt ervoor dat ze zwanger raakt van Alfred. Alfred speelt de rol van de vader, die dus buiten wordt gesloten. Hij moet immers wijken voor de liefde van het kind voor zijn moeder, oftewel de liefde van Sylvia aan Laura. Alfred accepteert deze nieuwe rol echter niet en vermoord Sylvia (het kind). Harry Mulisch gebruikt daarnaast ook de nodige beeldspraak, bijvoorbeeld: - Ik voelde mij als iemand die in een restaurant een kreeft heeft besteld, maar die niet weet hoe hij hem eten moet. ( pagina 25). - De zee wordt vergeleken als: net als een beest met gemene tanden ( pagina 74). Harry Mulisch gebruikt daarnaast ook de nodige symboliek, bijvoorbeeld: Ik zag die tijd ruimtelijk voor mij, zoals ik altijd het jaar in de ruimte zie. Het is een grote figuur in de vorm van een ei, ik schat zeventig meter lang en veertig meter bij zijn grootste breedte. In de loop van het jaar beweeg ik mij langzaam op die lijn voort, met de wijzers van de klok mee. De maanden beslaan ongelijke segmenten: bijna de hele stompe onderkant wordt ingenomen door december, iets voorbij de spitse kant ligt augustus. Vanaf januari kijk ik steeds in de richting van de top, maar bij augustus draai ik mij plotseling om en kijk in de richting van december. Dat was niet alleen dit jaar zo, het is ieder jaar zo. (pagina 139). Pagina 6 van 10

7 Laura vergelijkt de tijd met een cirkel, een cyclus die zich elk jaar weer herhaalt. Een ei speelt hierin de symbolische rol. Daarnaast is er ook symboliek in het feit dat Laura s auto wordt almaar niet ingehaald door een witte citroen, terwijl een zwarte auto langs haar schiet. Even laat blijkt dat de zwarte auto zichzelf in de prak heeft gereden. Het staat symbool voor het feit dat het leven Laura aan het verlaten is. Deze passage is echter in teveel stukjes verdeeld, dus vertel ik hem inplaats van citeren. De schrijver houdt de spanning er voor mij in, door alsmaar van tijd te veranderen en telkens ook nieuwe verrassende elementen naar boven laat komen die je niet zou verwachten, zoals de relatie tussen Alfred en Sylvia en de terugkeer van Sylvia. Dat had ik echt nooit zien aankomen. Qua tijd valt er te zeggen dat alles zich ongeveer in een half jaar afspeelt. Echter zijn er ook veel terugblikken tussen heden en verleden, het verhaal wordt niet in een chronologische structuur verteld. Het verhaal speelt zich af in Amsterdam, Nice en Avignon. Persoonlijk vond ik dat de relatie tussen Sylvia en Laura binnen (bij Laura thuis) veel meer ontspannen was, dan buiten Laura s huis. Buiten Laura s huis vinden namelijk ook enkele vreemde situaties plaats, zoals bijvoorbeeld in Nice wanneer Laura samen met Sylvia een bezoekje brengt aan haar moeder. Er is ook nog sprake van symbolische ruimte, namelijk de scarabee aan de hals van Sylvia, die staat voor schepping en wederopstanding. Het perspectief is in de ik- vorm en wordt verteld door de ogen van Laura. 5. Overzicht. Ik vind persoonlijk dat je het boek in vijf delen kunt verdelen. Deze delen zijn de volgende: - Laura heeft Sylvia nog niet ontmoet. - Laura is samen met Sylvia. - Laura is weer alleen, Sylvia is met Alfred. - Laura is weer met Sylvia is zwanger. - Laura heeft niemand meer: haar moeder en Sylvia zijn overleden, Alfred zit vast. Je kunt het boek in deze delen het best indelen, omdat Laura per verschillende periode een ander gevoel heeft. Het is dus eigenlijk een weergave van de vijf verschillende periodes in het boek, waarin Laura met bepaalde gevoelens speelt, die weer in andere periodes niet voorkomen De titels die ik aan deze delen geef zijn gebaseerd op het belangrijkste gevoel van Laura per periode: Deel 1: Laura heeft Sylvia nog niet ontmoet. Titel: Leegte. ( Laura voelt zich heen beetje leeg na haar scheiding met Alfred). Deel 2: Laura is samen met Sylvia. Titel: Gelukkig. (Laura voelt zich gelukkiger dan ooit, het gevoel kan ze niet beschrijven). Laura is weer alleen, Sylvia is met Alfred. Titel: Verdeeldheid. (Laura is twijfelt enorm of ze achter Sylvia aan moet, of juist niet). Laura is weer met Sylvia, Sylvia is zwanger. Titel: Twijfel. ( Hoewel Laura blij is, twijfelt ze of dit wel goed is wat Sylvia gedaan heeft). Laura heeft niemand meer: haar moeder en Sylvia zijn overleden, Alfred zit vast. Titel: Eenzaamheid. ( Laura blijft moederziel alleen over, zonder de mensen die ze lief had) Tijd. Pagina 7 van 10

8 Twee vrouwen speelt zich af in de jaren 70. Dit merk je vooraal aan het feit, dat homoseksualiteit nog niet helemaal geaccepteerd werd. Zo durft Sylvia niet tegen haar ouders te zeggen dat ze een relatie heeft met een vrouw en reageert Alfred erg verontwaardigt (een beetje minachtend), wanneer hij het nieuws van Laura s relatie gehoord heeft. Daarnaast zijn er nog geen computers en mobiele telefoons, maar heerst er wel al enige vorm van moderniteit. Daarom concludeer ik dat het zich rond deze jaren moet afspelen. \ Het verhaal zou zich niet echt in deze tijd kunnen afspelen. Aangezien homoseksualiteit tegenwoordig al een stuk beter wordt geaccepteerd. In een andere ruimte kan het zich wel afspelen, als het maar een westers land is, waar geloof niet meer zo sterk heerst. Homoseksualiteit wordt in deze landen ( bijv. Amerika) nog niet geaccepteerd en roept vraag veel ophef onder bepaalde groeperingen op. 6. Thema en boodschap. De stemming aan het einde is droevig. Laura voelt zich gebroken en heeft geen zin meer in het leven. Haar moeder licht al een week dood in Nice en ze heeft nog niets van zich laten horen. Haar auto wordt voor haar ogen weggesleept, maar ze kijk zwijgzaam toe. Verder geeft het einde ook weer hoe Laura na de klap (dat ze flauwviel en zich duizelig voelden) enkele dagen, niet heeft kunnen lopen ( Ook kan ik weer aardig lopen, zoals een circusbeer op een bal ). Maar haar stemming laat duidelijk merken dat ze twijfelt of verder leven in zo een situatie nog wel zin heeft, dit merk je aan het volgende citaat: Hoe lang wil ik blijven?" Ik heb niets meer te melden, waarmee Laura aangeeft dat ze enorm twijfelt leven nog wel de moeite waard is. Tevens kun je aan het einde van het boek lezen, hoe Laura denkt aan zelfmoord. Je kunt echter niet lezen of zij ook daadwerkelijk zelfmoord pleegt, maar het is wel erg aannemelijk. Het einde is dus vrij droevig en het boek zelf eindigt met de vraag of Laura zelfmoord pleegt of niet? Thema. Het thema in Twee vrouwen is een problematische lesbische relatie tussen twee vrouwen. Vooral homoseksualiteit krijgt veel aandacht, maar ook relaties op zichzelf zijn een thema. De vraag die dan heerst is: Hoe ga je met elkaar om? Algemeen onderwerp. Als algemeen onderwerp heeft Harry Mulisch gekozen voor homoseksualiteit. Vooral in de tijd waarin hij dit boek schreef was dit onderwerp nog totale taboe. Ik vind ook dat de schrijver via dit boek probeert te laten zien dat ook homoseksuelen een hele goede relatie kunnen onderhouden. Daarmee pleit hij dus eigenlijk voor de acceptatie van homoseksualiteit in onze samenleving. Hoewel homoseksualiteit tegenwoordig redelijk geaccepteerd wordt, was dit vroeger een onderwerp waar men niet graag over sprak. Ik vind daarom dat Harry Mulisch dapper is, om zich zomaar toentertijd voor de leeuwen te werpen. Het boek geeft eigenlijk weer hoe Laura een homoseksuele relatie opbouwt, die eigenlijk haar beste relatie ooit is. Voor de eerste keer in haar leven voelt ze een onbekend gevoel, wat heel haar lichaam beheerst. Verder komt ook de uiting van de psychoanalyse van Mulisch in het boek voor. Hij zegt namelijk dat een meisje, met een dominante moeder en een sterke vaderbinding, meer kans heeft op homoseksualiteit. Laura past perfect in dit beeld. Haar moeder is altijd erg dominant geweest voor haar en aan haar vader hecht ze enorm veel goede gedachtes. Hoewel niet iedereen deze visie zal delen, geeft het wel aan dat Harry veel over dit onderwerp heeft nagedacht. Probleem en oplossing In die tijd (de jaren 70) werd homoseksualiteit gezien als een probleem. Het was immers tegen de regels van het geloof in. Ik vind het echter lastig om een andere oplossing te vinden voor het probleem, want ik vind het persoonlijk geen probleem. Daarnaast vind ik de vraag een beetje vaag, dus ik vind het lastig om Pagina 8 van 10

9 hierover te schrijven. Er wordt namelijk in de vraag zelf gesproken over het probleem, terwijl er in het boek geen duidelijk probleem is. In onze huidige tijd vind ik dat men het ontbreken van milieu- bewustheid onder de grote landen ( bijv. Amerika), moet zien als een probleem. De natuur zal zich immers niet meer kunnen herstellen als wij zo doorgaan. Ik ervaar dit als een bedreiging voor de Aarde en als men niet snel ingrijpt dan is het al te laat. Het gaat eigenlijk iedereen aan, want iedereen kan mee helpen, door zijn eigen vervuiling te verminderen. Het is dus een probleem voor de hele maatschappij. 7. persoonlijke verwerking. Citaat ( bladzijde 131): De oude dame in het zwart heeft gezegd, dat ik zo lang kan blijven als ik wil. Hoe lang wil ik blijven? Ik ben hier nu een week, ik had mijn moeder al lang moeten begraven, maar ik heb niets meer van me laten horen. Vanmiddag heb ik toegekeken hoe aan de overkant mijn auto door de politie werd opgetakeld en weggesleept. Ik heb niets ondernomen. Ook kan ik weer aardig lopen, zoals een circusbeer op een bal. Hoe lang wil ik blijven? Ik heb niets meer te melden. Van de ene dode ben ik naar de andere gereisd. Sylvia ligt stil in haar graf in de duinen, ons kind begraven in haar. In Nice ligt mijn moeder gebalsemd in een kelder op mij te wachten. In Amsterdam zit Alfred in een cel; hij zal tijd in overvloed hebben voor zijn boek over het theater. In de kamer achter de mijne scharrelt de oude dame, tegenover mij staat het pausenpaleis; loodrecht onder mijn raam gaapt het gat als een wachtend graf. Ik kan eerder beneden zijn dan de echo van mijn schreeuw terug is van het paleis." Dit citaat spreekt mij het meeste aan, omdat het het einde van het boek is. Hier realiseert Laura zich de harde waarheid, over haar toekomstige leven. Ze zal alleen verder moeten, zonder de mensen die ze liefheeft. Vooral het beeld dat Harry Mulisch weet te scheppen vond ik knap. Ik kan me echt inbeelden hoe Laura daar zit en twijfelt over haar leven. Haar gevoel schreeuwt om verlossing, wat de dood betekent. Maar het kleine beetje verstand houdt haar op de been, het is alleen de vraag hoe lang nog? Ik denk namelijk dat ze zelfmoord zal plegen. Je kunt al lezen dat ze twijfelt, maar voor mij geeft de zwarte kleding van de oude dame ( zit het citaat), al genoeg aanleiding om aan te nemen dat ze zichzelf zal ombrengen. Vooral met die gedachtegang vind ik dit eindpassage prachtig en ook wel wat ontroerend. Laura is immers alles in haar leven verloren, ze heeft niks meer om van te houden. Eigen beschouwing. Ik heb met veel plezier Twee vrouwen gelezen. Vooral Laura en haar gevoelens waarmee ze gedurende het boek kampt, vond ik erg boeiend. Ik was alsmaar benieuwd naar hoe het verhaal zich zou gaan ontwikkelen en had het boek dan ook binnen een mum van tijd uit. Ik vind dat Harry een prachtig boek heeft geschreven, waarin hij homoseksualiteit afbeeld als de normaalste gang van zaken. Hoewel ik eerst even schrok van dit onderwerp, heeft het me tijdens het boeken geen enkele keer kunnen irriteren. Ook de stijl van Harry vond ik mooi, ook al moest ik soms wel even een zin een tweede keer overlezen. Hoewel ik eerst de onderliggende boodschap niet zag, heb ik hem uiteindelijk toch zelf weten te ontdekken, met een klein steuntje in de rug ( van een bron). Ik was enthousiast over hoe Harry zo een verhaal op het eerste gezicht heel realistisch doet overkomen en eigenlijk toch nog een diepere boodschap eronder legt. Dat maakt het lezen opeens toch heen stuk interessanter, aangezien je dan opeens gaat letten op kleding en dergelijke ( achter alles kan namelijk een boodschap zitten). De vraag die mij het meest getroffen heeft is Pagina 9 van 10

10 uiteindelijk toch de vraag of Laura zelfmoord gaat plegen. Maar ik was er al vrij snel van overtuigd dat ze inderdaad zichzelf ging doden. Ik kan me er ook wel iets bij voorstellen, als je na zo een hectisch half jaar in je leven, vol met vreugde en verdriet opeens in je eentje overblijft. Dan ga je toch al snel denken of het leven nog wel de moeite waard is. Zelf echter zou ik geen zelfmoord plegen, ook al is dat wel vrij makkelijk om dat zo maar even te zeggen. Je kunt je immers nooit voorstellen wat zo een persoon op zo een moment voelt. Je kunt alleen erop gokken! Pagina 10 van 10