6,5. Boekverslag door een scholier 2460 woorden 18 maart keer beoordeeld. Sociale roman Eerste uitgave 1782 Nederlands. Zakelijke gegevens

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 2460 woorden 18 maart ,5 21 keer beoordeeld Auteur Genre Betje Wolff & Aagje Deken Sociale roman Eerste uitgave 1782 Vak Nederlands Zakelijke gegevens Auteur Betje Wolff en Aagje Deken Titel De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, Uitgeverij L. J. van Veen B. V., Utrecht/Antwerpen, 1989, 405 blz. (eerste druk 1980, oorspronkelijke uitgave: Van Cleef, 1782) Genre Een briefroman Eerste reactie A Keuze Ik heb dit boek gekozen nadat wij het in de klas hadden besproken en toen leek het me wel een leuk boek om te lezen voor mijn leesdossier. B Inhoud Het verhaal zelf vond ik wel leuk maar soms was het wat langdradig geschreven en dat leest niet zo prettig. De vorm waarin het is geschreven, allemaal brieven, vond ik ook wel moeilijk te lezen. Verdieping A Samenvatting Sara (Saartje) Burgerhart is een wees die op zeventienjarige leeftijd haar ouders heeft verloren en nu bij de oudere zus van haar moeder, Suzanna Hofland, woont. Ze heeft het hier helemaal niet naar haar zin want ze krijgt er allemaal rare kleren aan, krijgt nauwelijks genoeg te eten en ze mag meestal niet op het klavier spelen. Haar tante verdient eigenlijk alleen maar geld met haar want ze krijgt geld van de voogd van Saartje voor haar. Sara klaagt haar nood bij haar vrijgezelle voogd Abraham Blankaart, die in Parijs is, maar die raadt haar aan om niet bij haar tante weg te gaan, tenzij de nood het hoogst is. Saartje heeft intussen een brief van een oude schoolvriendin gekregen, Aletta Brunier (Letje). Zij is ook een wees en zij woont bij de weduwe Spilgoed die nog twee andere juffrouwen in huis heeft. Letje vraagt haar of zij ook daar komt wonen en daar heeft Saartje wel zin in. Als ze op een dag alleen thuis is met de vervelende meid Brecht, die aan de drank is, sluit ze haar op in de kelder en vlucht naar het pension van de aardige weduwe Spilgoed. Abraham Blankaart vind het goed dat ze hier heen gaat en stuurt haar ƒ1000,- zodat ze zich goed in de Pagina 1 van 5

2 kleren kan steken. Saartje heeft het erg naar haar zin en dat schrijft ze ook aan haar beste vriendin, Anna Willis (Naatje). Anna is een erg bedachtzaam meisje en spreekt nogal eens vermanend tegen Saartje. Sara heeft intussen ook kennisgemaakt met de andere juffrouwen in haar nieuwe huis. De ene heet Cornelia Hartog en is in de dertig en ze is een beetje een onaangenaam persoon, ze is erg geleerd en erg nieuwsgierig. De andere juffrouw is Charlotte Rien du Tout (Lotje) en zij is behoorlijk wispelturig en daarom vindt Sara dat ze geen karakter heeft. Intussen geniet Saartje volop van haar vrijheid en ze gaat ook veel uit. Ook raakt ze steeds beter bevriend met Letje. Ze krijgt ook een behoorlijk aantal minnaars. De eerste is Willem Willis, een broer van Anna Willis, hij is smoorverliefd op Saartje, maar zijn moeder, weduwe Willis, is tegen een huwelijk tussen hen, hoewel ze veel van Saartje houdt. Ze denkt dat ze daar beiden ongelukkig van zullen worden omdat Sara een veel sterkere man nodig heeft om haar te leiden dan haar goedwillige zoon Willem. Een andere kandidaat is de broer van Letje, Jacob Brunier (Cootje), dit is echter een modegekje en Saartje ziet erg weinig in hem. Nummer drie is de rijke Hendrik Edeling die toen hij haar zag meteen op haar verliefd was. Er is echter een probleem en dat is dat zijn vader, Jan Edeling, wil dat hij een meisje uit hun eigen kerk trouwt, de Lutherse kerk, en Saartje is van de gereformeerde kerk. Er is ook nog een ander die verliefd is op Saartje, de geheimzinnige heer R., hij schrijft aan zijn vriend, heer G. hoe verliefd hij op Sara is. Deze man heeft zeker geen goede bedoelingen. Saartje wil echter helemaal nog niet trouwen, ze denkt dat ze al de huwelijksverplichtingen niet na zou kunnen komen en ze wil ook nog zo lang mogelijk van haar pas verkregen vrijheid genieten. Suzanna Hofland is woedend nu ze haar bron van inkomsten kwijt is en schrijft Abraham Blankaart dat ze het kostgeld voor Saartje nog steeds eist te ontvangen, maar Blankaart schrijft haar dat ze dat kan vergeten en dat hij het er helemaal mee eens is wat Saartje heeft gedaan. Twee vrienden van tante Hofland, Cornelia Slimschamp en de geestelijke, broeder Benjamin, zijn het helemaal met Hofland eens en vinden haar erg zielig, maar dat dat medelijden niet echt is blijkt verderop in het verhaal. Cornelia Hartog is nu verliefd geworden op Hendrik Edeling en daarom schrijft ze een lasterlijke anonieme brief over Saartje aan Blankaart, want Hendrik is nog steeds verliefd op Saartje. Blankaart is erg nu erg boos op Saartje en besluit om terug te keren om haar op te voeden. Ondertussen begaat Saartje de domheid om alleen met de heer R. mee te gaan om de hortus medicus te zien, maar daar wil hij haar aanranden. Saartje verzet zich hevig en met de hulp van de tuinmansdochter Klaartje weet ze te ontsnappen. Ze komt helemaal ziek thuis waar de weduwe Spilgoed, Letje en Hendrik Edeling vol angst op haar hebben gewacht. Als Blankaart terug komt, komt het gelukkig uit dat Cornelia Hartog de brief heeft geschreven en zij verdwijnt uit het verhaal. Blankaart besluit nu om voortaan in Holland te blijven en dat vindt Saartje erg fijn want ze houdt veel van haar voogd. De zogenaamde vrienden van Suzanna Hofland, Cornelia Slimschamp en broeder Benjamin, hebben haar bestolen en nu ziet de tante in wat voor en vervelend persoon zij steeds is geweest, vooral tegenover Saartje. Ze vraagt Saartje om vergeving en dat doet Sara ook. Iedereen vindt nu dat Edeling een hele goede man voor Saartje zal zijn en ook de vader van Hendrik heeft zijn bezwaren ingetrokken. De enige die nu nog twijfelt is Saartje zelf omdat ze haar vrijheid niet op wil geven, maar na veel gesprekken met weduwe Spilgoed geeft ze toch toe en trouwt ze met hem. Ze zijn heel Pagina 2 van 5

3 erg gelukkig met elkaar. Ook haar vriendin Letje gaat trouwen en wel met Willem Willis. Letje heeft een veel minder fel karakter als Saartje en ze is een heel geschikte vrouw voor Willem. De andere vriendin van Saartje, Anna Willis, trouwt met een dominee, de heer Smit. In de narede vertellen de auteurs dat Sara Edeling de moeder van vijf kinderen wordt en dat ze heel gelukkig met haar man leeft. Weduwe Willis, de moeder van Willem en Anna, en weduwe Spilgoed worden twee heel goede vriendinnen van elkaar, ze gaan samen in een buitenhuis wonen en zijn heel gelukkig. Abraham Blankaart blijft een vrijgezel en Jacob Brunier (Letjes broer), die ook niet is getrouwd woont bij hem om hem gezelschap te houden. B Onderzoek naar de verhaaltechniek de schrijfstijl Omdat dit boek al meer dan tweehonderd jaar geleden geschreven is komen er erg veel ouderwetse woorden en formuleringen in voor. de ruimte Dit verhaal speelt zich ruim driehonderd jaar geleden af, in de 18e eeuw. Dit is dus in dezelfde tijd als dat de schrijfsters leefden. Het einde van dit verhaal is door de narede een gesloten einde. In de narede wordt namelijk verteld hoe het met alle personen in het boek verder is gegaan. Het verhaal is chronologisch opgebouwd (alle brieven volgen elkaar op), maar het is niet echt duidelijk hoeveel tijd overal tussen zit, tussen de brieven kunnen een paar dagen zitten, maar ook een paar maanden. de verhaalfiguren Er komen in dit boek een heleboel mensen voor, maar ik zal hier alleen de belangrijkste figuren beschrijven. -Sara Burgerhart: Zij is een wees van ongeveer negentien jaar en ze ziet er knap uit. Verder is ze een levendig meisje dat graag van haar vrijheid wil genieten. -Abraham Blankaart: Hij is de voogd van Saartje, hij is rond de vijftig en vrijgezel. Hij is zoals de naam Blankaart al zegt een aardige en eerlijke man. -Suzanna Hofland: Zij is Saartjes tante en is erg gierig, maar ook erg onaardig -Aletta Brunier (Letje): Zij is een van de juffrouwen in het pension van weduwe Willis en is de vriendin van Saartje. Ze heeft een zachtaardig karakter. -Weduwe Spilgoed: Ze is een lieve vrouw die veel van Saartje houdt. -Anna Willis: Zij is een bedachtzaam meisje en soms een klein beetje verwaand. -Hendrik Edeling: Ook hij heeft een speaking name want hij heeft een erg edel karakter. Hij ziet er knap uit en hij wordt Saartjes man. de vertelwijze Dit verhaal wordt heel apart verteld, het zijn namelijk allemaal brieven die allerlei personen uit het verhaal aan elkaar schrijven. Het is dus een wisselend perspectief want in de brieven staat soms een stukje beschreven van wat er is gebeurd en soms wordt er iets verteld waarin de schrijver van de brief zelf de ik figuur is. Op zoek naar de thematiek Pagina 3 van 5

4 Het thema dat je de hele tijd in dit boek door tegen komt is dat het goede wordt beloond. Een tekstgedeelte waar dit uit blijkt is zo ongeveer aan het eind als Saartje met Hendrik Edeling trouwt. Dit is voor hen allebei als een soort beloning; ze zijn allebei altijd goed voor anderen geweest. Er is geen verband tussen de titel en het thema want de titel zegt alleen maar wat er in het boek wordt beschreven, namelijk van alles wat Sara Burgerhart meemaakt, en niet wat verder het thema of de hoofdgedachte van het verhaal is. Plaats in de literatuurgeschiedenis Dit boek is voor het eerst uitgegeven in In deze tijd, het laatste gedeelte van de achttiende eeuw, kwam er een verlichting over de opvoedkundige ideeën. Vroeger zag men kinderen als jonge volwassenen die geen aparte behandeling nodig hadden. Er waren dus geen boeken die speciaal voor kinderen of jongeren bestemd waren. Nu kwam daar verandering in en ging men zien dat kinderen heel anders zijn dan volwassenen en daarom werden er ook boeken speciaal voor kinderen geschreven. Dit boek past dus goed in de tijd waarin het is geschreven omdat dit boek zich richt op jongeren en niet op ouderen. Van de schrijfsters, Betje Wolff en Aagje Deken, heb ik behoorlijk wat informatie kunnen vinden. Elisabeth (Betje) Bekker werd in 1738 in Vlissingen geboren en toen ze eenentwintig was trouwde ze met de dertig jaar oudere dominee Wolff en zo kwam ze te wonen in De Beemster. Hier ontwikkelde ze zich tot een vrouw met moderne opvattingen over het geloof en dat uitte ze door allerlei geschriftjes te schrijven om de mening van anderen te beïnvloeden. Deze werkjes waren meestal vol van spot en ironie. Agatha (Aagje) Deken, die was opgevoed in een weeshuis, had behoorlijk wat kritiek op Betjes werk en schreef haar daarom brieven. Betje schreef haar weer brieven terug en zo ontstond een hechte vriendschap. Toen dominee Wolff in 1777 was overleden gingen de twee dames samenwonen en schreven samen talloze boeken waaronder ook hun bekendste boek, De historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart. Dit boek is wel typerend voor deze schrijfsters omdat ze meer briefromans hebben geschreven met een opvoedkundige strekking. Dit genre was volkomen nieuw in Nederland en daarom sloegen deze boeken goed aan. Beoordeling Ik wil nu iets schrijven over wat ik zelf van dit boek vond. Ik zal beginnen met een paar passages te noemen die mij wel aanspraken. Het eerste tekstgedeelte dat ik wel grappig vond was hoe Saartje aan haar tante ontsnapt door de meid Brecht in de kelder op te sluiten en hoe ze dan naar het pension van weduwe Spilgoed gaat. Ik vond het leuk dat dit stuk behoorlijk aan het begin van het boek staat, je hebt door dit grappige stuk gelijk zin om verder te lezen. Een ander leuk stuk uit dit boek vond ik dat Cornelia Hartog, een van de bewoners van het pension waar Saartje ook in woont, een anonieme brief schreef aan de voogd van Sara, Blankaart. Deze gelooft de anonieme, lasterlijke brief meteen en komt terug naar Holland vanuit Parijs. Als hij echter bij Saartje is blijkt dat de brief in het handschrift van Cornelia Hartog is geschreven en dan is de schuldige duide lijk. Ik vond dit ook een mooi gedeelte omdat het een gevoel van minachting over Cornelia oproept; je moet wel erg diep gezonken zijn om een anonieme brief te schrijven waarin je allerlei roddels over iemand schrijft die helemaal niet waar zijn. Maar ik vond niet alle gedeeltes in dit boek zo leuk, ik vind het bijvoorbeeld vrij ver gezocht dat de tante Pagina 4 van 5

5 van Saartje, Suzanna Hofland, nadat ze bestolen is meteen spijt heeft van alles wat ze ooit tegen Saartje heeft gedaan en gezegd. Iemand die juist bestolen is heeft meestal wel wat anders aan zijn of haar hoofd dan allemaal schuldbekentenissen te schrijven. Wat ik ook niet zo'n leuke passage vond waren de brieven die Anna Willis steeds aan Saartje schrijft, ze staan vol met waarschuwingen en vermaningen aan Saartjes adres om toch vooral voorzichtig te zijn. Het lijkt nu net alsof ze Saartjes oma is terwijl ze haar even oude vriendin is en het is net alsof zij altijd alles goed doet en nooit fouten maakt. Een groot nadeel aan dit boek vind ik de structuur, er staan alleen maar brieven in. Ik vond dit behoorlijk saai om te lezen omdat je alleen maar beschrijvingen leest over wat er is gebeurd en hoe de schrijver van de brief over bepaalde dingen denkt, er zit dus geen directe actie in het verhaal en daardoor is de meeste spanning weg. Dit wordt geprobeerd om op te lossen door in sommige brieven complete dialogen weer te geven die zich hebben plaats gevonden, maar ik vind dit toch niet zo geslaagd. Waarschijnlijk vind ik deze vorm niet zo leuk omdat dit de eerste keer was dat ik in briefroman las en dan weet je eigenlijk niet wat je ervan kan verwachten. Een ander minpunt vond ik het taalgebruik. Dit is meestal ouderwets en daarom is het soms moeilijk te lezen en zijn de lange brieven vaak erg saai omdat er meestal toch al langdradig wordt geschreven. Het is natuurlijk wel logisch dat het taalgebruik wat ouderwets is omdat het boek meer dan tweehonderd jaar geleden is geschreven en toen was de taal nu eenmaal een beetje anders dan nu. Wat ik wel weer leuk vond aan het ouderwetse taalgebruik was dat je zo ziet hoe mensen vroeger spraken. Iedereen werd bijvoorbeeld met u aan gesproken, zo sprak je dus ook tegen vrienden en kinderen. Mijn eindoordeel over dit boek is dat ik het wel een aardig boek vind, maar ik zou het eigenlijk niet aan raden om het te lezen omdat alles erg uitgebreid en langdradig is beschreven en daarom moet je vaak echt door alle brieven heen ploeteren. Pagina 5 van 5