1: De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, Betje Wolff en Aagje Deeken, 1782

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 2167 woorden 25 oktober ,4 18 keer beoordeeld Auteur Genre Betje Wolff & Aagje Deken Sociale roman Eerste uitgave 1782 Vak Nederlands Hoofdstuk 1 1: De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, Betje Wolff en Aagje Deeken, : Sara Burgerhart is enig kind en wees. Na de dood van haar ouders heeft Abraham Blankaart de voogdij gekregen, een vrijgezelle oude man. Deze reist echter graag en zit in momenteel in Frankrijk. Daarom woont Sara bij haar tante Suzanne Hofland. Dit is een sekreet van de bovenste plank, die alleen maar uit is op het geld van Sara dat zij als toeziend voogd zal krijgen. Ze laat Sara in pauper kleding lopen en slecht voedsel eten. Ook mag Saartje niet zoveel muziek maken als ze zou willen en moet ze streng volgens de bijbel leven. Sara pikt het niet langer en vlucht weg. Ze gaat bij weduwe Spilgoed wonen die ze tevens als vriendin beschouwt. Met alle mensen in het huis raakt Sara goed bevriend. Eindelijk heeft ze de vrijheid om te doen wat ze wil en de jongemannen dienen zich aan. Voor Sara is dit leven helemaal nieuw en elke uitnodiging neemt ze aan. Ondertussen houdt ze haar voogd en haar vriendinnen op de hoogt van haar ondernemingen. Ze wil nog niet trouwen ook al willen al die mannen haar. Ze kan ook eigenlijk niet kiezen, want ze zijn allemaal leuk voor uitstapjes. Hendrik Edeling is de meest serieuze vrijer, hij verklaard zijn op rechte liefde aan Saartje. Maar Sara is meer geïnteresseerd in de charmante R. Hij neemt haar overal mee naar toe. Wat zij niet weet is dat hij alleen uit is op de liefdesdaad, zo naïef is ze nog. Edeling schuift ze af, ze zegt hem alleen zijn vriendschap te willen. Ondertussen is Blankaart bezig in Frankrijk met de vader van Edeling over te halen om het huwelijk toe te staan. Deze is namelijk tegen, omdat Sara gereformeerd is en Hendrik is Luthers. Op een gegeven moment zegt de lieve weduwe tegen Sara, dat ze met zichzelf te koop loopt door al haar uitstapjes met verschillende mannen. Sara schrikt ontzettend en belooft de weduwe voortaan alles te doen wat deze zegt. Nog een laatste keer spreekt ze met R. af. Deze afspraak stond al en ze kon hem echt niet afzeggen want dat zou onbeleefd zijn. Pagina 1 van 5

2 Helaas wordt dit een drama. R. ontvoert Sara min of meer naar zijn landhuis. Hier probeert hij haar aan te randen. Sara kan echter ontsnappen doordat de dochter van de tuinman haar uit het huis smokkelt. Helemaal overstuur komt ze thuis, waar haar familie haar opvangt. Ze is nog dagen ziek en overstuur. De heer Edeling komt haar bezoeken en is zeer bezorgd. Door alle gebeurtenissen beseft Sara dat ze liefde voelt voor Hendrik. Onderwijl is Abraham Blankaart erin geslaagd de vader van Hendrik over te halen het huwelijk goed te keuren. En zo gebeurt het dat Sara en Hendrik trouwen en heel gelukkig zijn met elkaar. Om het geluk te bezegelen krijgen ze ook nog een zoontje, die ze Jan noemen. In de narede trouwen er nog meer vriendinnen van Sara. Anna Willis trouwt met ds. Smit, Aletta Brunier trouwt met Willem Willis en Adriana Nijverhart met Cornelis Edeling. De anderen vergaat het minder goed. Tante Hofland wordt beroofd door broeder Benjamin en Cornelia Slimpslamp, wat leidt tot een sentimenteel excuus van tante aan Sara, en Cornelia Hartog gaat samenwonen met freule Van Kwastama. 3: Ik heb dit gekozen omdat dit het oudst bekende werk is in de hedendaagse Nederlandse literatuur. Eerst twijfelde ik tussen dit boek en de Max Havelaar, maar dit laatste boek schijnt verschrikkelijk saai te zijn, dus ik koos voor Sara Burgerhart. Ik verwachtte niet veel van het boek. Behalve dat het erg moeilijk te lezen zou zijn doordat ik een onvertaalde versie ging lezen. Al die oude woorden en zinnen, daar zag ik wel tegenop. Hoofdstuk 2 Informatie over de schrijfsters Elizabeth (Betje) Wolff-Bekker wordt geboren op 24 juli 1738 in Vlissingen en overlijdt op 5 november 1804 te 's Gravenhage. Betje wordt geboren in een welvarend koopmansgezin. Na een kort liefdesavontuur met Mattheus Gargon in 1755, trouwt ze in 1759 met de dan 52-jarige predikant Adriaan Wolff uit Beemster. In 1763 debuteert ze met haar eerste verzenbundel Bespiegelingen over het genoegen, waarin ook Brieven over den weg tot het waar genoegen is opgenomen. Naast haar verzen schrijft ze ook bijdragen voor het spectatoriale tijdschrift De Gryzaard ( ). Ze raakt bevriend met ds. Cornelis Loosjes, oprichter van het tijdschrift Vaderlandsche letteroefeningen. Agatha (Aagje) Deken wordt geboren op 10 december 1741 in Amstelveen en overlijdt op 14 november 1804 in 's Gravenhage. Al op jonge leeftijd raakt Aagje haar ouders kwijt. Ze wordt opgevoed in het weeshuis van de Collegianten in Amsterdam en gaat werken voor de familie Bosch. Ze raakt bevriend met het ziekelijke dochtertje, Maria Bosch. Met haar schrijft ze in 1775 de dichtbundel Stichtelijke gedichten. Het begin van de briefwisseling tussen Betje en Aagje dateert van Aagje en Betje worden hartsvriendinnen. Als ds. Wolff in 1777 overlijdt, verbreekt Betje haar lidmaatschap van de Nederlands Hervormde Kerk en trekt Aagje bij haar in. In 1778 verhuizen ze naar De Rijp. Samen publiceren ze Brieven over verscheidene onderwerpen (2 delen, ) en Economische liedjes (3 delen, ). In 1782, Pagina 2 van 5

3 als Betje en Aagje zich vestigen op 'Lommerlust' in Beverwijk, verschijnt het werk dat beiden blijvende roem bezorgt: Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart. Titelverklaring De brieven zijn geschreven door of gericht aan Sara Burgerhart en beschrijven een periode in haar leven. Literaire stroming De Verlichting. Genre Brievenroman Thema Het deugdzaam leven staat centraal in het boek. De ratio (het verstand) wordt gezien als middel om de mens zedelijk te verheffen. Motto Gestrengheid vormt toch nooit het zagte hart de Jeugd; Uw norsch gelaat doet haar voor hare pligten schrikken: En gij, Ligtvaardigheid, die afleidt van de deugd, Terug! uw adem kan het zaad der Deugd verstikken. Voor u, ô Wijsheid, die geduld aan liefde paart. En schets met ernst verbindt, is deeze post bewaart. Reactie op recensies Over dit boek heb ik twee recensies gelezen. De eerste recensie is van P. H. Schröder en komt uit het NRC. Hij analyseert het boek op weinig bijzondere wijze. Zijn mening komt alleen aan het eind van de recensie naar voren. Namelijk als hij het boek vergelijkt met de normen van de moderne tijd (de recensie is uit 1982). Hij beveelt een verkorte versie aan, want anders kan het boek toch wel erg langdradig zijn. Dat heb ik gemerkt, dus daar ben ik het volkomen mee eens. De tweede recensie is van Hans Werkman en komt uit het Nederlands Dagblad. Ook deze recensie komt uit het begin van de jaren 80 (1981 om precies te zijn), waarom dit boek juist in deze periode zo vaak werd gerecenseerd is mij onbekend. Het kan er mee te maken hebben dat het boek in 1982 precies 200 jaar oud is. Ook is er een boek uitgekomen met nieuwe aantekeningen over het boek. Deze tweede recensent is veel positiever over het boek. Hij schrijft over diepgaande karakters met een duidelijk onderscheid tussen goed en kwaad die beiden mooi beschreven worden. Ik ben het er mee eens dat er veel beschrijvingen staan in het boek, maar die diepgang heb ik niet kunnen bespeuren. De karakters zijn of goed of slecht, meer onderscheid zit er niet in het boek. Over de aantekeningen van Dr. Buijnsters heb ik weinig te zeggen, ik heb de originele uitgave van het boek gelezen. Hoofdstuk 3 Pagina 3 van 5

4 In deze verwerkingsopdracht zal ik De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart vergelijken met Het Geheim van Anna Enquist. Inhoud: Qua inhoud verschillen deze twee boeken veel van elkaar. Sara Burgerhart gaat over een burgermeisje dat dreigt te ontsporen. Ze wordt slecht verzorgd en besluit daarom weg te vluchten. Ze zoekt onderdak bij een vrouw en daar wordt ze goed verzorgd. Dan begint ze aan het echte leven. Veel jongemannen smeken om de hand van de aantrekkelijke speelse Sara, maar zij wenst zich nog niet te binden. Ze trekt echter ook duistere mannen aan die haar proberen te gebruiken, gelukkig weet Sara te ontvluchten en uiteindelijk trouwt ze toch met een van haar schuchtere aanbidders. Tenslotte blijkt het helemaal een happy end te worden, want ze krijgen samen een kind en haar vriendinnen trouwen ook. Het Geheim van Anna Enquist is een treuriger boek. Het gaat over een meisje Wanda op jonge leeftijd en over diezelfde Wanda op bejaarde leeftijd. Wanda kan erg goed piano spelen en zij speelt daarom bij een Joodse leraar. Deze leraar blijkt de vader van Wanda te zijn, zij zal dit echter nooit weten tijdens het leven van de leraar. De leraar wordt in de 2e wereldoorlog weggevoerd door de Duitsers. In het eerste boek gebeurt vrij weinig en is het vooral een kwestie van herhaling. De tweede roman is qua inhoud zeer veelzijdig door de combinatie van verhaallijnen en perspectief. In de eerste roman is er slechts sprake van verschillende perspectieven. Het tweede boek is dus veelzijdiger. Het thema in het eerste boek is de deugd, in het tweede boek de geheimen. De personages in het eerste boek zijn nogal eenzijdig beschreven en maken geen ontwikkeling door. In het tweede boek wordt het hele leven van Wanda beschreven. Dit leidt tot een prachtige ontwikkeling van het personage. Qua inhoud vind ik het tweede boek mooier. De deugd als thema spreekt me meer aan, maar dit thema is niet echt goed uitgewerkt. Bovendien hou ik van veelzijdigheid qua verhaallijn, perspectief en personages. Daarom prefereer ik de tweede roman. Stijl: De stijl in Sara Burgerhart is precies zoals je kunt verwachten van zo n oud boek. Als je het in deze tijd leest dan is het haast belachelijk, als je je echter over de taalbarrière heen weet te zetten, dan blijkt het een goed leesbaar boek te zijn. De stijl van Anna Enquist is prachtig. In poëtische zinnen baant zij zich een weg door de complexe stof die ze wil beschrijven. Ook qua stijl vind ik het tweede boek beter. Structuur: De structuur in het eerste boek is duidelijk aanwezig. Boven elke brief staat de geadresseerde en de afzender. Toch is er niet echt een lijn te bespeuren gedurende het gehele verhaal, alle brieven zijn afzonderlijke stukjes zonder dat het een passend geheel vormt. Hoe anders ziet de structuur van het tweede boek eruit. Elke verhaallijn en elk perspectief is een bouwsteen voor het fundament onder het boek. Alles heeft met elkaar te maken en deze structuur werpt zijn vruchten af. Wederom heeft het tweede boek mijn voorkeur. Het boek vormt één geheel in tegenstelling tot de losse flarden tekst van het eerste boek. De vergelijking is niet helemaal eerlijk doordat ik een recent geschreven boek vergelijk met een boek van 2 eeuwen geleden. Doordat mijn referentiekader is gericht op de hedendaagse literatuur moest het boek Pagina 4 van 5

5 van Anna Enquist wel beter uit de bus komen. Dit bleek ook overduidelijk uit deze analyse. Hoofdstuk 4 Bij de beoordeling van dit boek zijn er verschillende perspectieven mogelijk. Ik kan het boek benaderen vanuit mijn eigen tijd, dus een vergelijking maken met de hedendaagse literatuur. Deze vergelijking zou niet positief uitpakken voor Sara Burgerhart. Er is gelukkig veel veranderd in ruim 200 jaar, want 12 van dit soort boeken op mijn lijst zou ik zeer onaangenaam vinden. Op zo n beetje alle punten is de hedendaagse literatuur superieur aan dit boek, alleen qua taalgebruik kan dit boek enigszins tippen aan de moderne normen. Er zit veel variatie in wat betreft taalgebruik en de woordenschat van de schrijfsters is zeer op peil. Helemaal eerlijk is deze vergelijking echter niet. Mijn mening is gevormd door boeken uit de 21e eeuw. Als ik deze brievenroman zou vergelijken met andere werken uit die tijd dan denk ik dat Sara Burgerhart erg positief benaderd zou worden. Er worden voor het eerst karakters (eigenlijk kan er beter van types gesproken worden) beschreven en dit geeft het boek een persoonlijk tintje. Het onderwerp van het boek vind ik niet echt speciaal. Het was dan ook de bedoeling van de schrijfsters om een normale omgeving te schetsen. Sara Burgerhart was bedoeld om jongvolwassen meisjes te helpen op het rechte pad te blijven, deugdelijk te blijven. Dit boek is een soort uitgebreide opvoedingscursus voor meisjes aan het eind van de 18e eeuw. Ik voldoe niet echt aan die doelgroep als jongvolwassen jongen aan het begin van de 21e eeuw. Toch geeft dit boek een interessant beeld van de beslommeringen in die tijd. De karikaturen van goed en slecht waar wij in onze moderne tijd nog steeds mee worstelen. Uiteindelijk vond ik het toch nog zeer de moeite waard om Sara Burgerhart te lezen. Van tevoren verwachtte ik al niet veel van het boek, maar ongemerkt lees je nog wel met het verwachtingspatroon dat je van een normaal boek hebt. Toen ik me eenmaal over deze gedachten heen had gezet (het is een dikke pil, dus daar is tijd genoeg voor), was Sara Burgerhart zeer de moeite waard. Het is een heel nieuw begin voor de Nederlandse literatuur en daarom moet het boek gekoesterd worden. Zoals de tweede recensent al zei: menig middelbaar scholier zal dit boek later nog eens uit de kast pakken om één van de (weinige) amusante brieven te herlezen. Ik ben benieuwd of ik Sara Burgerhart ooit nog uit de boekenkast zal halen! Pagina 5 van 5