Werken in het groen (z)onder tekenbeten

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Werken in het groen (z)onder tekenbeten"

Transcriptie

1 Werken in het groen (z)onder tekenbeten 16 april 2019 Werkschuurbijeenkomst De Waterlely, Natuurpark Lelystad Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies T:

2 3 4 2

3 5 6 3

4 Ziekte van Lyme Erythema migrans 7 Incidentie Lyme borreliose en tekenbeten Vroege + late lymeziekte per jaar in 2017 Tekenbeten: bij huisarts; totaal /Aantal_mensen_met_lyme_ruim_verviervoudigd Geraadpleegd 18 april

5 Teken zijn klein: beet blijft vaak onopgemerkt! In 30-50% van lymegevallen wordt geen tekenbeet gezien of gevoeld 1 mm RIVM 9 Eisen & Eisen, Critical Evaluation of the Linkage Between Tick-Based Risk Measures and the Occurrence of Lyme Disease Cases. J Med Entomol Jun 21. pii: tjw092. [Epub ahead of print] De schapenteek Ixodes ricinus Larve Nimf Mannetje Vrouwtje Ongeveer 15% besmet (0-50%) In Nl 15 andere tekensoorten, maar de schapenteek veruit meest relevant i.v.m. lymeziekte* 10 *RIVM: Twee promoties tal van tekenbeetziekten : RIVM 5

6 Levenscyclus 2 tot 6 jaar 10 Gastheren jonge teken en reservoirs Borrelia G. Van Duijvendijk K. Van Kleef Verschillende Borrelia species: verschillende gastheren en verschillende manifestaties van lymeziekte. 12 Meer info? Zie boek laatste slide 6

7 Reproductiegastheren Groot wild: geen Borrelia, wel veel teken Bron: copy paste Ook egels, eekhoorns, fazanten, hazen, honden, katten, ratten etc >80% Luchtvocht >4 C Strooisel of moslaag / klimop / hoog gras 0-1,5 m Zzzzzzz 0-50 cm cm Bodem / Strooisel 14 7

8 Waar zit de teek EXACT? 15 Fedor Gassner Fedor Gassner Filmpje RIVM Een Teek? Pak m Beet!

9 Fedor Gassner 17 Fedor Gassner 18 9

10 Tekenradar.nl: voorspelling activiteit teken 19 Tekenradar.nl Waar en wanneer kom je teken tegen? BOS Van april t/m oktober in (weide en heide) Duin (bos) Park (bos) (bos) Tuin maar soms ook teken in de winter 10

11 21 Teken en klompenpaden 22 Gnr.nl 11

12 23 Teken en klompenpaden Ook op locaties met veel mensen Blader / humus / moslaag, Gastheren, Vochtige lucht, temperatuur, seizoen 24 Kirby C. Stafford III 12

13 Overstap op de mens Alekseef & Dubinina 2006 Kleding! 25 Een tekenbeet Hypostoom Palpen Cheliceren (Snijdend) 26 Foto s: Adriaan van Aelst 13

14 Bloedmaal Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Dag 5 Dag 6 Dag 7 Teken en klompenpaden Erythema migrans Borrelia bacterie 1e verschijnsel in 70-90% van Lyme-gevallen Indien onbehandeld kans op ernstigere verschijnselen (late lymeziekte) Hilversum: 156/ (c.a. 134 landelijk)

15 Dé ziekte van Lyme bestaat niet 29 Mensen op het menu Uit: lyme onder de loep Gezondheidsraad 2013 Teken als microbiële dierentuin 15 inheemse tekensoorten in Nederland Vooral Schapenteek medisch relevant in verband met lymeziekte Kan potentieel ook vele andere verwekkers overdragen: Borrelia miyamotoi Neoehrlichia Francisella tulariënsis mikurensis Coxiëlla burnetii Babesia divergens / Babesia microti Francisella tulariënsis Bartonella hensalea Borrelia miyamotoi Rickettsia helvetica TBEv Babesia (Frühsommer divergens meningoencephalitis / Babesia microti of FSME) inenting TBEv (Frühsommer meningoencephalitis of FSME) Bartonella inenting hensalea Rickettsia helvetica Anaplasma spp. (Ehrlichia) TBE (5 gepubliceerde gevallen in NL sinds 2016) maar gevallen hiervan zijn zeer zeldzaam in Nederland. Anaplasma spp. (Ehrlichia) Neoehrlichia mikurensis Coxiëlla burnetii 30 15

16 Preventie (Lymeziekte) Gedrag: Huid en kleding: Alertheid Dekkende kleding Mijden DEET (>20%) Checken Citriodiol (PMD) Waakzaamheid Kleding met permethrin Kleding wassen/ droger (60 C) 31 / RIVM/NVAB richtlijn Arbeid en lymeziekte 2015 Maatregelen tegen teken geschikt voor Nederland 76 In Nederland geen directe bestrijding Experimenten biologsiche bestrijding met Aaltjes** of Schimmels* Indirecte bestrijding Aanpassing leefomgeving teek GGDrU experimenten verwijderen strooisel geen effect Aanpassen gastheren? Weren dmv hekken* Lokschapen* Four-posters* Huisdieren behandelen? Anti-tekenvaccin* Preventie tekenbeten* Natuurbeheer* * ** Firma Biocontrole 16

17 Aanpak leefomgeving Afbeelding: Kirby Stafford III Vóór 77 Aanpak leefomgeving Afbeelding: Kirby Stafford III Ná 78 17

18 Aanpak leefomgeving - strooisellaag 35 Barrière tussen mens en teek 79 Afbeelding: Kirby Stafford III Een teek loopt horizontal max. enkele meters Minimale overleving op kort gras Duidelijke scheiding tekenhabitat-mensenhabitat 18

19 Aanpak gastheren In de V.S.: Four posters en bait boxes In Nederland:?? Wetgeving? Koningshuis 38 19

20 Nieuwe infographic GGDrU

21 Vragen? Tel: LinkedIn: nl.linkedin.com/in/fedorgassner/ richtlijnen app tekenbeet film teksten, foto s etc

Teken zijn klein Gassneradvies.nl. Ziekte van Lyme (kans ~ 3%) Vaak 1e signaal: Erythema migrans (~75%)

Teken zijn klein Gassneradvies.nl. Ziekte van Lyme (kans ~ 3%) Vaak 1e signaal: Erythema migrans (~75%) Preventie van - en omgaan met tekenbeten en de ziekte van Lyme 7 November 2015 Studiedag Oranje Kruis EHBO instructeurs Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies www.gassneradvies.nl fedorgassner@gmail.com

Nadere informatie

Teek I: Teken in de bebouwde kom?

Teek I: Teken in de bebouwde kom? Teek I: Teken in de bebouwde kom? Zoönosen seminar, Utrecht Wineke Pronk (Verpleegkundige, GGDrU) Ans van Lier (Arts M&G, GGDrU) Diederik Brandwagt (Arts IZB, GGDrU) Fedor Gassner (Gassner Biologisch Risico

Nadere informatie

Teek some time for. De teek - Verspreiding. De teek - Stamboom. Teken en de ziekte van Lyme. De schapenteek Ixodes ricinus 06/06/2011

Teek some time for. De teek - Verspreiding. De teek - Stamboom. Teken en de ziekte van Lyme. De schapenteek Ixodes ricinus 06/06/2011 Teken en de ziekte van Lyme Teek some time for De ecologie van de ziekte van Lyme De ziekte van Lyme in Nederland Algemeen publiek Groensector Preventie Fedor Gassner Stichting voor duurzame ontwikkeling

Nadere informatie

Teken-encefalitis: Een teken aan de wand?

Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? Marieta Braks Medisch Entomologe, Ph.D. Centrum voor Zoőnosen en Omgevingsmicrobiologie/ RIVM Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? 29 november 2013 Disclosure

Nadere informatie

O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N

O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N EPIDEMIOLOGIE V AN IN FECTIEZIEKTEN O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N Tekeninzameling april-oktober 2017 1 W IE WE Z I J N SCIENSANO telt meer dan 700 medewerkers die zich

Nadere informatie

De teek. Weetje! vrouwtje. mannetje. eitjes. Bijna mensen worden jaarlijks besmet met de borrelia (Lyme) bacterie

De teek. Weetje! vrouwtje. mannetje. eitjes. Bijna mensen worden jaarlijks besmet met de borrelia (Lyme) bacterie Ziekte van Lyme Ziektes die overgebracht worden door een teek, waarvan de ziekte van Lyme de bekendste is, komen steeds vaker voor in Nederland. Alleen al in Nederland worden jaarlijks ruim 1 miljoen mensen

Nadere informatie

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Teken en Tekenziekten in Limburg 27 april 2017 Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Kris Verheyen Sanne Ruyts Wesley Tack Overzicht presentatie Ecologie van

Nadere informatie

Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM

Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM 1 Laat je niet bijten door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM 2 Inhoud 1. Plaagdieren 2. Vector-overdraagbare

Nadere informatie

gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1]

gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1] Gepubliceerd op sciensano.be (https://www.sciensano.be) Home > Surveillance van tekenbeten in België: gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld

Nadere informatie

Centrum Monitoring Vectoren (CMV, NRC, NVWA) : Muggen, Knutten en Teken. 22 oktober 2014. Arjan Stroo

Centrum Monitoring Vectoren (CMV, NRC, NVWA) : Muggen, Knutten en Teken. 22 oktober 2014. Arjan Stroo Centrum Monitoring Vectoren (CMV, NRC, NVWA) : Muggen, Knutten en Teken 22 oktober 2014 Arjan Stroo 2 Afdeling Nationaal Referentie Centrum (NRC) Afdelingshoofd Mariëtte Edema Team Diagnostische methoden

Nadere informatie

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur Waarom deze voorlichting van het Bosschap? De ziekte van Lyme komt steeds vaker voor. Vooral wie veel in het groen is, loopt risico. ledereen die werkzaam is in

Nadere informatie

Preventie tekenbeten en tekenziekten Gassneradvies.nl

Preventie tekenbeten en tekenziekten Gassneradvies.nl NEN Norm kleding die helpt te beschermen tegen tekenbeten (NEN 8333) Europese (EN) norm Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies www.gassneradvies.nl fedorgassner@gmail.com T: 0614643333 Met dank

Nadere informatie

Waar zit het probleem?

Waar zit het probleem? Waar zit het probleem? Ontwikkeling van lokale risicokaarten voor teken. Aart Claassens en Fay Haverkort MSc s Laboratorium voor Entomologie WUR RIVM Stage januari -september Onder begeleiding van Marieta

Nadere informatie

Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren

Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren Wesley Tack Maxime Madder Kris Verheyen Verscheidenheid aan soorten Wereldwijd: 850 à

Nadere informatie

Inhoud. Waar komt de teek voor? Hoe ziet een teek eruit? Levenscyclus teek. De teek op jacht

Inhoud. Waar komt de teek voor? Hoe ziet een teek eruit? Levenscyclus teek. De teek op jacht Inhoud 1.Teken en de ziekte van Lyme 2.Ervaringen en onderzoek in de sector 3.Relatie met het werk 4.Preventie Preventie van tekenbeten en de ziekte van Lyme tijdens het werk in de Bos - en Natuursector

Nadere informatie

PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN. www.licg.nl over houden van huisdieren

PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN. www.licg.nl over houden van huisdieren l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN over houden van huisdieren Teken zijn kleine, spinachtige parasieten

Nadere informatie

(Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong

(Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong (Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong One Health: Gezonde mensen en gezonde dieren in een gezonde natuur Gezondheid betekent voor mensen is iets anders dan gezondheid

Nadere informatie

Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK

Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK Naar aanleiding van de internationale week van de teek (30 maart tot en met 6 april) is het interessant om de gevaren van teken op landbouwgebied even

Nadere informatie

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem

Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem Voorwoord Kamperen is voor de Beatrixschool al ruim 30 jaar een traditie. Een prachtige traditie vergeleken met de schoolreisjes van deze tijd. Een pretpark is

Nadere informatie

Informatie over tekenbeet en de ziekte van Lyme

Informatie over tekenbeet en de ziekte van Lyme Ziekte van lyme In het kort De ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi (Bb), co-infecties varianten (link) en mutaties door facytose (= een bacterie wordt opgegeten door

Nadere informatie

Teken: pak ze voor ze jou pakken!

Teken: pak ze voor ze jou pakken! Teken: pak ze voor ze jou pakken! Lesmateriaal voor het VMBO groen Kader Beroepsgericht een kennismaking met de teek en de ziekte van Lyme Dit lesmateriaal is tot stand gekomen met een WURKS subsidie van

Nadere informatie

Laat je niet beetnemen

Laat je niet beetnemen Lesbrief bij de website Laat je niet beetnemen Mei 2010 M. Visser van Dam / A.C. Wieringa NVLP RIVM Juliana van Stolbergschool Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Informatie over de website 3. Werken met de

Nadere informatie

Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum

Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum Vervolg verslag Blad 1 Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum Aanwezig; PWN Jolanda ten Cate Secretariaatsmedewerker Vrijwilligers PWN Paul Duynstee KAMS coördinator

Nadere informatie

TIJDSTIP DOELGROEP TOPIC POST VOORBEELD AFBEELDING

TIJDSTIP DOELGROEP TOPIC POST VOORBEELD AFBEELDING Contentkalender Facebook campagne tekenbeten.be Volg ons op www.facebook.com/tekenbeten - Facebook TIJDSTIP DOELGROEP TOPIC POST VOORBEELD AFBEELDING 14/04/2018 18/04/2018 : controleer, verwijder en volg

Nadere informatie

Een teek? Pak m beet!

Een teek? Pak m beet! Een teek? Pak m beet! Informatie over teken en de ziekte van Lyme Een tekenbeet is meestal onschuldig, maar kán u ziek maken als de teek lang vastgebeten in uw huid zit. Geef de teek dus geen kans. Een

Nadere informatie

Teken: pak ze voor ze jou pakken!

Teken: pak ze voor ze jou pakken! Teken: pak ze voor ze jou pakken! Lesmateriaal voor het VMBO groen Basis Beroepsgericht een kennismaking met de teek en de ziekte van Lyme Dit lesmateriaal is tot stand gekomen met een WURKS subsidie van

Nadere informatie

Ik heb een tekenbeet In het kort

Ik heb een tekenbeet In het kort TEKENBEET Ik heb een tekenbeet In het kort In de natuur geweest? Controleer uzelf en uw kinderen op teken, vooral de oksels, liezen, knieholtes, bilspleet, nek en achter de oren. Verwijder teken zo snel

Nadere informatie

bètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO

bètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO TekenQuiz Vakgebied: Leerniveau: bètavakken, VMO conomie, VMO Groen, VMO Techniek, VMO Zorg, zaakvakken. VO antal items: 15 Max. aantal punten: 44 ls je de bronnen uit het artikel op Onderwijsvanmorgen.nl

Nadere informatie

Mirjam de Groot STIGAS 2018

Mirjam de Groot STIGAS 2018 Hoe pak ik dat aan? Voorkom contact tussen de werkenden in het groen en de teek Mirjam de Groot STIGAS 2018 Mcg.de.groot@stigas.nl Foto M. Montizaan Inhoud Onderzoek teken, tekenbeten en de ziekte van

Nadere informatie

Steeds meer warme dagen

Steeds meer warme dagen Warme dagen Steeds meer warme dagen Verandering van klimaat: Toename aantal warme dagen (>25 C) Meer, langere en intensere hittegolven Gezondheidsrisico s Wie is extra kwetsbaar? Kwetsbare doelgroepen

Nadere informatie

Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten.

Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten. Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten. Zie voor nadere beschrijvingen van de tekenbeet co-infecties en de WWW.TEKENBEETZIEKTEN.NL bijbehorende symptomen de website van de Stichting

Nadere informatie

Contentkalender Facebook campagne tekenbeten.be

Contentkalender Facebook campagne tekenbeten.be Contentkalender Facebook campagne tekenbeten.be Volg ons op www.facebook.com/tekenbeten : controleer, verwijder en volg op Belang campagne Plan je een bezoek aan de natuur? Fijn! Genieten van de natuur

Nadere informatie

HET TICKBUSTERS SURVEY

HET TICKBUSTERS SURVEY HET TICKBUSTERS SURVEY Jesse Lenssen, Michiel Wijnveld, Annemarie Conijn, Abbey Luijten en Frans Jongejan Utrecht Centrum voor Teken-gebonden Ziekten (UCTD) Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

Laat je niet beetnemen

Laat je niet beetnemen Lesbrief bij de website Laat je niet beetnemen April 2007 M. Visser van Dam / A.C. Wieringa NVLP RIVM Juliana van Stolbergschool Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Informatie over de website 3. Werken met de

Nadere informatie

De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes

De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes SR13 TEKEN EN TEKENZIEKTEN IN VLAANDEREN 22 september 2016 De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes Sanne Ruyts, Claudia Coipan, Evy Ampoorter, Hein Sprong,

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken

Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken Werkstuk door een scholier 1833 woorden 14 mei 2003 6,3 12 keer beoordeeld Vak Biologie De Lymeziekte Wat is een teek? Teken zijn kleine, geleedpotige (spinachtige)

Nadere informatie

Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten.

Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten. Informatie over de Ziekte van Lyme en andere tekenbeetziekten. www.tekenbeetziekten.nl Verdeeldheid De medische wetenschap is verdeeld over diagnosestelling en behandeling van deze ziekte. Volgens de CBO

Nadere informatie

Over tekenbeten en de ziekte van Lyme.

Over tekenbeten en de ziekte van Lyme. Over tekenbeten en de ziekte van Lyme. Inleiding Het aantal ziekten in Europa dat overgedragen wordt door tekenbeten vermeerdert jaar na jaar. Dit artikel geeft een overzicht van de ziekten, de overdrachtsvormen

Nadere informatie

BESTRIJDING VAN TEKEN, EEN OVERZICHT VAN DE BESCHIKBARE GENEESMIDDELEN

BESTRIJDING VAN TEKEN, EEN OVERZICHT VAN DE BESCHIKBARE GENEESMIDDELEN Folia veterinaria BESTRIJDING VAN TEKEN, EEN OVERZICHT VAN DE BESCHIKBARE GENEESMIDDELEN Acariciden worden aangewend tegen teken bij onze huisdieren. Hun gebruik kan zo helpen in het voorkomen van een

Nadere informatie

Week van de teek 2012

Week van de teek 2012 KNJV, afdeling Faunazaken Week van de teek 2012 Het is nu echt voorjaar. Bomen, struiken en planten beginnen te ontluiken, kikkers leggen kikkendril, hazen zijn volop aan het rammelen. Het mooie voorjaar

Nadere informatie

Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen.

Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen. Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen. Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige beestjes die zich vanuit de struiken op uw

Nadere informatie

Een tekenbeet. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Een tekenbeet. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Een tekenbeet U bent op de Spoedeisende Hulp (SEH) geweest in verband met een tekenbeet. De arts heeft de teek verwijderd. Noteer de datum in uw agenda en controleer de volgende weken de plaats van de

Nadere informatie

Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken?

Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken? Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken? Vlooien - en tekenb esmettingen kunnen effectief w orden aangepakt. Vlooien Alleen van het woord al krijgt u misschien direct jeuk. Maar hoe zou

Nadere informatie

Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007

Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007 Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007 Annemieke Brinkerink Annelies Davis I - Teken en de ziekte van Lyme Elk jaar lopen 17.000 Nederlanders

Nadere informatie

Waarom ik voor teken moet oppassen. Teken komen overal ter wereld voor

Waarom ik voor teken moet oppassen. Teken komen overal ter wereld voor Waarom ik voor teken moet oppassen Teken komen overal ter wereld voor 1 Teken behoren tot de familie van de spinachtigen en voeden zich met bloed. Om hun honger te stillen, kruipen ze bijvoorbeeld op muizen,

Nadere informatie

Humane surveillance van ziekten die door teken worden overgedragen in België

Humane surveillance van ziekten die door teken worden overgedragen in België Humane surveillance van ziekten die door teken worden overgedragen in België Tinne Lernout Epidemiologie van infectieziekten 22/09/2016 Rue Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussels Belgium T +32 2 642 51

Nadere informatie

LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP

LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP Inleiding Dit lespakket is ontwikkeld om aandacht te vragen voor tekenpreventie tijdens schoolkampen. In 2006 en 2013 deed onderzoek naar kennis over teken en Lyme op

Nadere informatie

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur Waarom deze voorlichting van het Bosschap? De ziekte van Lyme komt steeds vaker voor. Vooral wie veel in het groen is, loopt risico. ledereen die werkzaam is in

Nadere informatie

Plukartikel Week van de teek 2018

Plukartikel Week van de teek 2018 Plukartikel Week van de teek 2018 Bron: Stigas en RIVM Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 16 tot en met 22 april 2018 Themaweek Week van de Teek een gezamenlijk krachtig initiatief Van 16 tot en met

Nadere informatie

Het Scalibor teken-abc

Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook tegen zandvliegen en de hartwormmug (Culex pp) Het Scalibor teken-abc Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige

Nadere informatie

Biologische agen-a. Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015

Biologische agen-a. Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015 Biologische agen-a Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015 kadering Toelich(ng op de (ARBO)handreiking Beoordeling en beheersing werksitua(es (stappenplan) Voorbeelden

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker. Hans van Embden Geen Geen

Disclosure belangen spreker. Hans van Embden Geen Geen Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties 1 Sponsoring of onderzoeksgeld 2 Honorarium of andere (financiële) vergoeding 3 Aandeelhouder

Nadere informatie

UGP-folders. Tekenbeten

UGP-folders. Tekenbeten UGP-folders Tekenbeten Controleer de huid, na verblijf in de natuur, dagelijks zorgvuldig op de aanwezigheid van teken. Bekijk met extra aandacht de oksels, liezen, bilspleet en knieholten. Verwijder teken

Nadere informatie

Wat is de ziekte van Lyme?

Wat is de ziekte van Lyme? De ziekte van Lyme Wat is de ziekte van Lyme? De ziekte van Lyme is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. U kunt met deze bacterie besmet raken wanneer u door

Nadere informatie

Een teek? Pak m beet! Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme

Een teek? Pak m beet! Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Een teek? Pak m beet! Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Een tekenbeet is meestal onschuldig, maar kán u ziek maken als de teek lang op uw huid zit. Geef de teek dus geen kans.

Nadere informatie

Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief

Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief Plukartikel Week van de teek 2017 Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april 2017 Bron: Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief Van 3 tot en met 7 april treden 20 organisaties tijdens

Nadere informatie

Teek-it-easy Een spel over... teken!

Teek-it-easy Een spel over... teken! Teek-it-easy Een spel over... teken! Deelnemers Spel Begeleiding Aantal Leeftijd Doelgroep Spelsoort Duur Aantal 10 of meer 10-12 jaar JRK-groep Binnen rustig 45 min. à 1u30 1 à 2 13-15 jaar Scholen Varia

Nadere informatie

8 maanden bescherming* tegen

8 maanden bescherming* tegen Aanhoudende doeltreffendheid Gegarandeerde gemoedsrust voor uzelf! 8 maanden bescherming* tegen Biedt hun tot zijn spinachtigen, die zich vasthaken bij honden en katten (en soms ook bij de mens!) om hun

Nadere informatie

Informatieblad. Veilig en gezond werken. Lyme-ziekte. bron: website RIVM

Informatieblad. Veilig en gezond werken. Lyme-ziekte. bron: website RIVM Informatieblad Lyme-ziekte Veilig en gezond werken bron: website RIVM Wat u moet weten van tekenbeten en Lyme- ziekte Iedereen die op de één of andere manier met de natuur in aanraking komt, moet rekening

Nadere informatie

Vossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken

Vossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken Vossen en Lyme Invloed van de vos op de verspreiding van teken Tim Hofmeester Dierecoloog, Wageningen Universiteit Vaak wordt gesteld dat vossen een belangrijke rol zouden spelen bij de verspreiding van

Nadere informatie

Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte

Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Doel van de richtlijn De richtlijn richt zich op de preventie en gewenste aanpak van lymeziekte bij werkenden en geldt als aanvulling op de

Nadere informatie

Bron: Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016

Bron: Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016 Plukartikel Week van de teek 2016 Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016 Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief De Week van de teek in het vroege voorjaar is al een

Nadere informatie

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte Gecoördineerd door NVAB & RIVM 1 December 2014 Fedor Gassner (namens het Multidisciplinaire team) RIVM Richtlijn, waarom? CBO Lymeziekte 2013 Vraag naar

Nadere informatie

INFORMATIE OVER DE ZIEKTE VAN LYME EN ANDERE TEKENBEETZIEKTEN.

INFORMATIE OVER DE ZIEKTE VAN LYME EN ANDERE TEKENBEETZIEKTEN. INFORMATIE OVER DE ZIEKTE VAN LYME EN ANDERE TEKENBEETZIEKTEN. WWW.TEKENBEETZIEKTEN.NL 1 INHOUDS OPGAVE Inhoudsopgave Tekenweetje 1 De stichting Tekenweetje 2 Fondsenwerving Voorkomen is beter dan genezen

Nadere informatie

Teken. September 2015. Inhoud

Teken. September 2015. Inhoud Teken September 2015 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Wat is een teek?... 3 3 Hoe ziet een teek eruit?... 3 4 Waar komen teken voor?... 4 5 Hoe komt een teek bij de mens?... 4 6 Hoe voorkom je een tekenbeet?...

Nadere informatie

Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa

Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa Rovince Volgens het RIVM krijgen jaarlijks ruim 1 miljoen mensen een tekenbeet. Daarvan worden er ongeveer 22.000 besmet

Nadere informatie

Teken kunnen levensbedreigende. overbrengen. Wat brengen teken precies over? Welke teken komen in Nederland voor?

Teken kunnen levensbedreigende. overbrengen. Wat brengen teken precies over? Welke teken komen in Nederland voor? Scalibor Teken-ABC Dermacentor reticularis Deze teek komt oorspronkelijk in Zuid-Europa voor, maar is via vakantieverkeer nu ook in Nederland terecht gekomen. Deze teek brengt ook de bloedparasiet Babesia

Nadere informatie

BESTUUR MEDEDELINGEN

BESTUUR MEDEDELINGEN BESTUUR MEDEDELINGEN Het schiet al op, nog maar een paar dagen en dan is er weer een CaT show in Asperen. Hebben jullie al ingeschreven? Het kan nog tot 8 april, daarna is de show echt gesloten. Er worden

Nadere informatie

De beste band tussen baas en hond

De beste band tussen baas en hond De beste band tussen baas en hond Scalibor Protectorband; Teken-ABC Dermacentor reticularis Deze teek komt oorspronkelijk in Zuid-Europa voor, maar is via vakantieverkeer nu ook in Nederland terecht gekomen.

Nadere informatie

Protocol tekenbeet. Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013

Protocol tekenbeet. Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013 Protocol tekenbeet Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013 Inhoud Inhoud... 2 Aanleiding... 3 De ziekte van Lyme in Nederland... 4 De teek... 5 Een tekenbeet... 5 Voorkomen van tekenbeten...

Nadere informatie

Monitoring Vectoren. Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren.

Monitoring Vectoren. Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren. Monitoring Vectoren Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren. Het Centrum Monitoring Vectoren (CMV) voert sinds 2010 in heel Nederland

Nadere informatie

Tekenencefalitis (TBE) in Nederland

Tekenencefalitis (TBE) in Nederland Tekenencefalitis (TBE) in Nederland Diederik Brandwagt, arts infectieziektebestrijding KNMG Fedor Gassner, bioloog, GGDrU & Gassner Biologisch Risico Advies Disclosure belangen spreker DB (potentiële)

Nadere informatie

De ziekte van Lyme is een infectieziekte. Een andere naam die ook wel eens gebruikt wordt, is borreliose.

De ziekte van Lyme is een infectieziekte. Een andere naam die ook wel eens gebruikt wordt, is borreliose. Ziekte van Lyme Borreliose, Lyme-borreliose, erythema migrans Wat is de ziekte van Lyme? De ziekte van Lyme is een infectieziekte. Een andere naam die ook wel eens gebruikt wordt, is borreliose. Hoe krijgt

Nadere informatie

Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme

Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme Spreekbeurt door een scholier 2614 woorden 19 maart 2006 6,8 116 keer beoordeeld Vak Nederlands De geschiedenis van de ziekte Veel mensen denken dat de ziekte van

Nadere informatie

Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme

Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Een tekenbeet is meestal onschuldig, maar kán u ziek maken als de teek langer dan 24 uur op uw huid zit. Geef

Nadere informatie

Eigenlijk is een tekenbeet geen. snuitvormig orgaan vol bloed. Zo

Eigenlijk is een tekenbeet geen. snuitvormig orgaan vol bloed. Zo Tekenbeten en. Bron: ARBO Geen echte beet. In OHV nr.77 heeft al eens iets gestaan over Lyme, maar onderstaand stuk is door artsen geschreven en is, met toestemming van de Arbo Management Groep te Utrecht,

Nadere informatie

Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme

Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme SR6 Starters in het natuur- en bosonderzoek 28 maart 2014 Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme Sanne Ruyts Achtergrond Tekenstudie 1.0 Doctoraat Wesley Tack: Impact van bosomvorming

Nadere informatie

Scalibor Protectorband. De doodsteek voor teken. Het Scalibor teken-abc

Scalibor Protectorband. De doodsteek voor teken. Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook tegen zandvliegen en de hartwormmug (Culex pp) Het Scalibor teken-abc Met bloed volgezogen teek. Waarom zijn teken gevaarlijk? Teken zuigen

Nadere informatie

Teek I. Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht

Teek I. Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Teek I Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Teek I Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Rapport GGD regio Utrecht Auteurs: Dr. Fedor Gassner, (Gassner Biologisch Risico Advies) Ans van

Nadere informatie

Informatiebrief tekenbeten en Lyme

Informatiebrief tekenbeten en Lyme Informatiebrief tekenbeten en Lyme Teken Wat zijn teken? Teken lijken op kleine platte spinnetjes. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen.

Nadere informatie

Lyme-borreliose en andere door teken overgebrachte ziekten bij de mens: uitingen en behandeling

Lyme-borreliose en andere door teken overgebrachte ziekten bij de mens: uitingen en behandeling Lyme-borreliose en andere door teken overgebrachte ziekten bij de mens: uitingen en behandeling Dr.Paul De Munter Dienst Algemene Interne Geneeskunde, UZ Leuven Gent 22-9-2016 Geen belangenconflicten wat

Nadere informatie

Toelichting bij de posterserie Gevaren in de Nederlandse natuur. Verkorte werkinstructie

Toelichting bij de posterserie Gevaren in de Nederlandse natuur. Verkorte werkinstructie Toelichting bij de posterserie Gevaren in de Nederlandse natuur Verkorte werkinstructie Gebruik deze posters tijdens voorlichtingsmomenten en licht ze mondeling toe met behulp van de informatie in dit

Nadere informatie

Arbocatalogus Tekenbeten en de ziekte van Lyme

Arbocatalogus Tekenbeten en de ziekte van Lyme Arbocatalogus Tekenbeten en de ziekte van Lyme Versie 1 Dit document is gepubliceerd door MP-bundels op het publicatie platform voor uitvoering (PUC). Dit document is een afdruk van de originele versie

Nadere informatie

Datum 23 juni 2015 Betreft Commissiebrief Tweede Kamer inzake verzoek om indicatie wanneer stand-van-zakenbrief over het plan van aanpak Lyme komt

Datum 23 juni 2015 Betreft Commissiebrief Tweede Kamer inzake verzoek om indicatie wanneer stand-van-zakenbrief over het plan van aanpak Lyme komt > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Vlooien. levenscyclus van de vlo

Vlooien. levenscyclus van de vlo Vlooien Vlooien zijn de meest voorkomende parasieten bij hond en kat. Ze komen gedurende het hele jaar voor. Ze voeden zich met het bloed van hun gastheer en veroorzaken huidirritatie door injectie van

Nadere informatie

Het Scalibor teken-abc

Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook langdurig tegen zandvliegen en hartwormmuggen Het Scalibor teken-abc Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige

Nadere informatie

www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Lyme Artritis Versie 2016 1. WAT IS LYME ARTRITIS 1.1 Wat is het? Lyme artritis is een van de ziekten die veroorzaakt wordt door de bacterie Borrelia burgdorferi

Nadere informatie

Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l

Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l. - 217 Auteurs: T. Lernout, M. Depypere, S. Patteet, K. Lagrou, D. Van Cauteren, B. Kabamba- Mukadi Hoofdpunten - In 217 werden

Nadere informatie

Dermatologie. Lyme-borreliose / Ziekte van Lyme

Dermatologie. Lyme-borreliose / Ziekte van Lyme Dermatologie Lyme-borreliose / Ziekte van Lyme 1 Wat is Lyme-borreliose? Lyme-borreliose is een infectieziekte, die wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Deze bacterie wordt op de mens

Nadere informatie

Zicht op zoönosen. Toos Waegemaekers. Regionaal arts consulent RIVM/Cib regio Oost. Twents Netwerk Zoönosen 8 oktober 2013

Zicht op zoönosen. Toos Waegemaekers. Regionaal arts consulent RIVM/Cib regio Oost. Twents Netwerk Zoönosen 8 oktober 2013 Zicht op zoönosen Toos Waegemaekers Regionaal arts consulent RIVM/Cib regio Oost Twents Netwerk Zoönosen 8 oktober 2013 2 Incidentie van nieuwe infectieziekten (335) Jones Nature 2008; Historie Uitbraken

Nadere informatie

Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was?

Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was? Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was? In deze brochure vindt u informatie over vlooien- en tekenbestrijding bij de hond Belangrijke tips voor een goede bescherming binnen- en buitenshuis!

Nadere informatie

Protocol ziekte van Lyme

Protocol ziekte van Lyme Versie 29 maart 2005 Concernstaf HRM Backoffice Hans Groen Aanleiding 3 De Teek 4 Verschijnselen van de ziekte 5 Behandeling van een tekenbeet 6 Preventieve maatregelen 7 Immunisatie 9 Tot slot 10 Voorbeelden

Nadere informatie

CONTROLEER ALTIJD OP TEKENBETEN ALS JE IN DE NATUUR GEWEEST BENT.

CONTROLEER ALTIJD OP TEKENBETEN ALS JE IN DE NATUUR GEWEEST BENT. CONTROLEER ALTIJD OP TEKENBETEN ALS JE IN DE NATUUR GEWEEST BENT. Heb je genoten van de natuur (bos, park,...)? Fijn! Genieten van de natuur is gezond. Maar wees niet gek! Doe de tekencheck! Van een tekenbeet

Nadere informatie

Samenvatting. Een complex beeld

Samenvatting. Een complex beeld Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt

Nadere informatie

Inhoudsopgave Algemeen: Special Heroes Fitkids SO: Afsluiting thema: Gezondheid SO: Bezoek eindgroep aan de Musehof VSO: Gym

Inhoudsopgave Algemeen: Special Heroes Fitkids SO: Afsluiting thema: Gezondheid SO: Bezoek eindgroep aan de Musehof VSO: Gym Nieuwsbrief nummer 13 1 April 2014 Pagina 1 van 2 Inhoudsopgave Algemeen: Special Heroes Fitkids SO: Afsluiting thema: Gezondheid SO: Bezoek eindgroep aan de Musehof VSO: Gym Bijlage Brief week van de

Nadere informatie

Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland?

Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland? Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland? D. Brandwagt, S. Spit, H. Sprong, A. Hofhuis, C.J. Stroo, F. Gassner, E. Fanoy In het voorjaar 2016 werd voor het eerst de aanwezigheid van het

Nadere informatie

www.printo.it/pediatric-rheumatology/nl/intro Lyme Artritis Versie 2016 1. WAT IS LYME ARTRITIS 1.1 Wat is het? Lyme artritis (artritis=gewrichtsonsteking) is een van de ziekten die veroorzaakt wordt door

Nadere informatie