Centrum Monitoring Vectoren (CMV, NRC, NVWA) : Muggen, Knutten en Teken. 22 oktober Arjan Stroo

Transcriptie

1 Centrum Monitoring Vectoren (CMV, NRC, NVWA) : Muggen, Knutten en Teken 22 oktober 2014 Arjan Stroo

2 2

3 Afdeling Nationaal Referentie Centrum (NRC) Afdelingshoofd Mariëtte Edema Team Diagnostische methoden Ziekten Plagen Vakgebieden - moleculaire diagnostiek - mycologie - bacteriologie - virologie - entomologie - nematologie - vectoren (CMV) 3

4 Centrum Monitoring Vectoren Missie Een bijdrage leveren aan het minimaliseren van de impact van vectoren op volks- en diergezondheid. verzamelen, beheren, vermeerderen en uitdragen van kennis over: verspreiding in Nederland kans op introductie eventuele bestrijding. Aangewend voor beleidsadvisering, risico-communicatie, als input voor vectorbestrijding, draaiboeken en vector-borne disease-risk analyses van RIVM en CVI.

5 Vector diagnostiek Faciliteiten: CMV lab in Q-lab NVWA-Wageningen (ISO 17025)

6 Vector diagnostiek kweekruimte Bloedvoeden via membraan

7 Historie oprichting CMV

8 40% vector-overgedragen

9 Vectorovergedragen ziekten in NL: strikt humaan Ziekte vector gastheer - Malaria muggen mens - Dengue muggen mens - Chikungunya muggen mens

10 - Snelst groeiende MBD - (semi)urbaan dengue - aanvankelijk (sub)tropen, sinds 2010 ook transmissie-pockets in Europa - vector breidt zich uit wereldwijd (ook in Europa)

11 Vectorovergedragen ziekten in NL: veterinair/wild ziekte vector gastheer - blauwtong knutten herkauwers - Schmallenberg knutten herkauwers - Afrikaanse paardenpest knutten paarden - Anaplasmosis teken runderen - lumpy skin disease muggen, steekvliegen runderen - African Swine fever teken varkens - bovine besnoitiosis steekvliegen runderen - Lednice muggen vogels (o.a. kippen) - Usutu muggen vogels (vnl. merels)

12 Vectorovergedragen ziekten in NL: zoönosen Ziekte vector gastheer - Japanese encephalitis muggen varkens, mensen - West Nile fever muggen vogels, paarden, mensen - CCHF teken gedomesticeerde en wilde dieren, mensen - Rift Valley fever muggen & steekvliegen vooral herkauwers, ook mensen - Eastern equine encephalitis muggen zoogdieren, reptielen, amfibieën, mensen - Venezuelan equine encephalitis muggen paarden, mensen - Tick-borne encephalitis teken kleine knaagdieren, mensen - California encephalitis muggen runderen, paarden, mensen - St. Louis encephalitis muggen vogels, zoogdieren, waaronder mensen - Western Equine encephalitis muggen paarden, mensen - Bartonella henselae (kattenkrab ziekte) teken katten, mensen - Ricketssia rickettsii teken warmbloedigen, waaronder mensen - Louping Ill teken schapen, soms mensen - Eyach teken konijnen, mensen - Borrelia (bijv. Lyme) teken zoogdieren, waaronder mensen - babesiosis (B. divergens/microti) teken runderen (B. divergens), muizen (microti), mens - leishmaniasis zandvliegjes honden, mensen - Tahyna muggen vogels, zoogdieren, waaronder mensen - Sindbis muggen vogels, mensen - Batai muggen knaagdieren, vogels, varkens, mensen - Ehrlichia chaffeensis teken zoogdieren, waaronder mensen - Bhanja teken herkauwers - Ross River muggen meerdere zoogdieren, ook mensen - Dirofilaria immitis/repens muggen honden, soms mensen - Wesselsbron muggen domestic herbivores, mensen - Dhori/Batken teken, muggen zoogdieren, waaronder mensen - snowshoe hare virus muggen knaagdieren, mensen - Inkoo virus muggen knaagdieren, mensen

13 Belangrijkste taxa vectoren m.b.t. NL: Schmallenberg, Akabane

14 Belangrijkste taxa vectoren mbt NL: Schmallenberg, Akabane

15 Belangrijkste taxa vectoren mbt NL: Culicoides pathogenen: Schmallenberg, Akabane

16 Nationale vector surveys (inheemse vectoren) 1. Steekmuggen (Nationaal, Amsterdam, Flevoland) 2. Teken - Dermacentor - snapshot (75 locaties) Exotische vector surveys 1. Lucky bamboo (tijgermug) 2. Gebruikte banden (invasieve muggen) 3. Hyalomma teken bij trekvogels 4. Ports of entry: Schiphol, Rotterdam 5. Knutten in paardenmest

17 Exotische muggen Survey & bestrijding Gebruikte banden bedrijven Bestrijding: - adulticiden - larviciden - broedplekken verwijderen effectiviteit bestrijding testen d.m.v. intensieve surveillance

18 Exotische Muggen Surveillance Schiphol

19 Nationale Vector Survey (steekmuggen)

20 Van waarneming naar voorspelling Anopheles maculipennis s.l. presence data CMV

21 Dermacentor-survey Dermacentor reticulatus Vector van oa Francisella tularensis, Coxiella burnetii, Rickettsia spp., en Babesia canis

22 Dermacentor-survey Doelen: Het beantwoorden van de kernvragen: Breiden de bestaande gebieden zich uit en komen er meer gebieden met gevestigde populaties? Wat voor een gebieden zijn dat? Welke verbreidingsroutes lijken belangrijk? (honden? vee?) Aanleveren teken voor pathogeen-detectie (RIVM)

23

24 Wat te doen met alle verzamelde kennis? - risico-inschattingen - preventie - Bestrijding Context afhankelijk!

25 Vectorziekten in hun context: Teken Context Endemisch Pathogeen Vector 1 Voorbeelden in Nederland Borrelia burgdorferi s.l., Borrelia myamotoi 2? Rickettsia helvetica, R. monacensis Anaplasma phagocytophilum Babesia divergens, B. venatorum Neoehrlichia mikurensis Tick-borne encephalitis virus 4 -? (Braks et al., 2011) Coxiella burnetti Francisella tularensis Crimean Congo Haemorrhagic Fever virus, Rickettsia conorii

26 Verschillende situaties vergen een verschillende aanpak C D P V Tick-borne pathogen Acties 1 Borrelia burgdorferi sl. Ziektelast verminderen?? 2 Rickettsia helvetica, R. monacensis Anaplasma phagocytophilum Babesia divergens, B. venatorum Neoehrlichia mikurensis Borrelia myamotoi 3 Tick-borne encephalitis virus 4 5 Coxiella burnetti Francisella tularensis CCHFV Rickettsia conorii Belang voor de volksgezondheid vaststellen Vaccinaties organiseren wanneer eerste endemische gevallen optreden Rol van de vectoren in kaart brengen Introductie monitoren (Hyalomma survey)

27 Incidentie van Lyme ( ) 3-voudige toename teken beten 3-voudige toename van Erythema migrans Artsenbezoek Beten Erythema migrans beet Erythema migrans Hofhuis et al.,

28 Ziektelast verminderen bij mens en dier Onderzoek Preventie: Verminderen infectie in (wilde) dieren populatiebeheer vectoren contact voorkomen

29

30 Samenwerking: Lyme Preventie: Integreer in Natuurbeheer (onderdeel van onderzoeksproject Duurzame Lyme preventie) Wissel kennis uit tussen beheerder en onderzoeker Ontwikkel risico toolbox voor stakeholders Risicokaarten -> Aantal beten omlaag (CMV levert alleen input & gegevens voor modellering RIVM)

31 Bij muggen: Nog geen ziektelast! Acties/advies bij plaagvorming (agrarisch) In het buitenland (Duitsland, Zweden) wel ingrepen in natuur Leidraad voor vermindering muggenoverlast Beleidsadvies Inheemse muggen over de huidige situatie en mogelijke toekomstige scenario s

32 Dank voor de aandacht