Teek I: Teken in de bebouwde kom?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Teek I: Teken in de bebouwde kom?"

Transcriptie

1 Teek I: Teken in de bebouwde kom? Zoönosen seminar, Utrecht Wineke Pronk (Verpleegkundige, GGDrU) Ans van Lier (Arts M&G, GGDrU) Diederik Brandwagt (Arts IZB, GGDrU) Fedor Gassner (Gassner Biologisch Risico Advies,

2 Project Teek I: Aanleiding Toename lymeziekte en tekenbeten in Nederland Regio Utrecht hot-spot

3 Tekenradar.nl: Recordaantal teken gevangen in 2013 en gemeld in 2014 Tekenvangsten Tekenbeetmeldingen 1/3 in de tuin

4 Erythema migrans~ per jaar

5 Project Teek I: Aanleiding Toename lymeziekte en tekenbeten in Nederland Regio Utrecht hot-spot Onduidelijk óf er teken zitten in het groen in de bebouwde kom en welke aanpak waar en wanneer geschikt is In welk type berecreëerd openbaar groen in de bebouwde kom zitten de teken? Wat kunnen we er nú tegen doen? Waarover is er nog meer kennis nodig? Waar zitten de teken precies in de gemeente?

6 De schapenteek Ixodes ricinus Vrouwtje Mannetje Nimf Larve RIVM 6

7 Levenscyclus 2 tot 6 jaar

8 Muizen: reservoir van Borrelia afzelii en B. burgdorferi G. Van Duijvendijk 8

9 Vogels: reservoir van Borrelia garinii en B. valaisiana K. Van Kleef 9

10 Groot wild: geen Borrelia, wel veel teken Bron: copy paste Ook voorplanting van teken door egels, eekhoorns, fazanten, hazen, honden, katten etc etc 10

11 Figuur: F. Gassner

12 Teek I: Uitvoering Bijeenkomsten groenbeheerders gemeenten Afstemmen 1 vangstlocatie per gemeente: gemeentelijk groen met bosjes en frequent gebruik door burgers Inventarisatie 26 parken regio Utrecht in juni/juli 2015 Filmpje youtube kanaal GGD regio Utrecht. Identificatie teken door Centrum Monitoring Vectoren (CMV) Detectie Borelia burgdorferi sensu lato door RIVM

13

14 Tekenvangen

15 Resultaten - tekendichtheden In 17 van de 27 onderzochte locaties werden teken aangetroffen. 269 teken gevonden: 173 larven, 87 nimfen, 9 volwassen Gemiddeld werden per locatie van 200m larven, 3.2 nimfen, 0.3 volwassen teken gevonden Vergelijking bosgebieden: per 200m 2 in de maand juni gemiddeld rond 100 larven, 50 nimfen en 5 volwassen

16 Resultaten: Borrelia bepalingen 6 van de 16 locaties met teken waren ook Borrelia positief (trefkans klein met lage aantallen per locatie) Regio Utrecht: 10.5% (95% BI: ) Twee locaties voldoende betrouwbaar qua teken (>15) 31.3% (BI ) en 3.5% (BI ,2) Betrokken gastheren? Gevonden Borrelia soorten vooral in verband gebracht met egels, vogels, muizen en eekhoorns, maar geen volledig beeld.

17 Resultaten recreatie en beheer 23/26 gemeenten waren aanwezig en zeer betrokken bij de vangsten In het algemeen extensivering van groenonderhoud in gang gezet of verwacht Intensief gebruik van gemeentelijk groen, voornamelijk door kinderen/jongeren en hondeneigenaars. Wandelaars en picknickers etc. lage blootstelling. Teken focaal aanwezig, vooral in of direct naast bosjes, soms zelfs onder een bepaalde struik.

18 Dichtheid teken Maar: zonder mensen geen tekenbeten Aantal bezoekers

19 Praktijkervaringen

20

21 Types openbaar groen Geen teken gevonden op grasvelden Teken in ecotone overgang bosjes naar paden of grasveld Teken in bosjes meestal dunne strooisellaag met b.v. klimop of alleen dikke laag strooisel aanwezig Schaduwrijk hoog gras met mos langs bosjes Rol gastheren onduidelijk

22

23 Aanbevelingen voor de 26 gemeenten Voorlichting burgers Omwonenden? Specifieke gebruikers zoals schoolkinderen, vissers, hondeneigenaars Website gemeente (actualiseren) Lokale media / nieuwsbrieven Informatie op locatie? Voorlichting werkenden en meer dan voorlichting volgens Arbo wet: zie richtlijn Arbeid en Lymeziekte Begrijpelijke taal

24 Rol Gastheren En nu?

25 Waar komen de teken vandaan? Teken op huisdieren Teken in natuurlijke vegetatie Mens 1,5mln tekenbeten /jaar Teken in bebouwde kom Teken op wilde dieren Bewezen Onzeker Figuur: F. Gassner

26 Van graspluim naar tuin Volgezogen Tuin Huis Vervelt / legt eitjes Droogt uit in 5 dagen (exoten niet) Vestiging hangt af van habitat Teek op huisdier Overleeft Dood door antiparasitaire behandeling of verwijderd door baasje of grooming Niet of deels volgezogen Tuin Huis Direct op mens Zoekt gastheer Droogt uit in 5 dagen (exoten niet) Zoekt gastheer binnen 5 dagen Vestiging hangt af van habitat 26

27 En nu? Rol Gastheren Gemeenten: wat vindt men van maatregelen? Beheer(s)maatregelen experimenten Teek II Teken: meer dan schapenteken en Borrelia Huisdieren en teken Paul Overgaauw

28 Vragen / discussie GGDrU ( Gassner Biologisch Risico Advies ( Voorlichting (film, app, game, toolkit):

Teken zijn klein Gassneradvies.nl. Ziekte van Lyme (kans ~ 3%) Vaak 1e signaal: Erythema migrans (~75%)

Teken zijn klein Gassneradvies.nl. Ziekte van Lyme (kans ~ 3%) Vaak 1e signaal: Erythema migrans (~75%) Preventie van - en omgaan met tekenbeten en de ziekte van Lyme 7 November 2015 Studiedag Oranje Kruis EHBO instructeurs Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies www.gassneradvies.nl fedorgassner@gmail.com

Nadere informatie

Werken in het groen (z)onder tekenbeten

Werken in het groen (z)onder tekenbeten Werken in het groen (z)onder tekenbeten 16 april 2019 Werkschuurbijeenkomst De Waterlely, Natuurpark Lelystad Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies www.gassneradvies.nl fedorgassner@gmail.com

Nadere informatie

Teek some time for. De teek - Verspreiding. De teek - Stamboom. Teken en de ziekte van Lyme. De schapenteek Ixodes ricinus 06/06/2011

Teek some time for. De teek - Verspreiding. De teek - Stamboom. Teken en de ziekte van Lyme. De schapenteek Ixodes ricinus 06/06/2011 Teken en de ziekte van Lyme Teek some time for De ecologie van de ziekte van Lyme De ziekte van Lyme in Nederland Algemeen publiek Groensector Preventie Fedor Gassner Stichting voor duurzame ontwikkeling

Nadere informatie

Waar zit het probleem?

Waar zit het probleem? Waar zit het probleem? Ontwikkeling van lokale risicokaarten voor teken. Aart Claassens en Fay Haverkort MSc s Laboratorium voor Entomologie WUR RIVM Stage januari -september Onder begeleiding van Marieta

Nadere informatie

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Teken en Tekenziekten in Limburg 27 april 2017 Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Kris Verheyen Sanne Ruyts Wesley Tack Overzicht presentatie Ecologie van

Nadere informatie

Teek I. Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht

Teek I. Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Teek I Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Teek I Teken in de bebouwde kom in de regio Utrecht Rapport GGD regio Utrecht Auteurs: Dr. Fedor Gassner, (Gassner Biologisch Risico Advies) Ans van

Nadere informatie

Vossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken

Vossen en Lyme. Invloed van de vos op de verspreiding van teken Vossen en Lyme Invloed van de vos op de verspreiding van teken Tim Hofmeester Dierecoloog, Wageningen Universiteit Vaak wordt gesteld dat vossen een belangrijke rol zouden spelen bij de verspreiding van

Nadere informatie

Bron: Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016

Bron: Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016 Plukartikel Week van de teek 2016 Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 11 tot en met 17 april 2016 Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief De Week van de teek in het vroege voorjaar is al een

Nadere informatie

Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme

Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme SR6 Starters in het natuur- en bosonderzoek 28 maart 2014 Het effect van bosomvorming op het voorkomen van de ziekte van Lyme Sanne Ruyts Achtergrond Tekenstudie 1.0 Doctoraat Wesley Tack: Impact van bosomvorming

Nadere informatie

gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1]

gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld op mensen [1] Gepubliceerd op sciensano.be (https://www.sciensano.be) Home > Surveillance van tekenbeten in België: gegevens van TekenNet 2017 en resultaten van de studie op ziektekiemen in teken die werden verzameld

Nadere informatie

O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N

O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N EPIDEMIOLOGIE V AN IN FECTIEZIEKTEN O N D E R Z O E K N A A R Z I E K T E K I E M E N I N T E K E N Tekeninzameling april-oktober 2017 1 W IE WE Z I J N SCIENSANO telt meer dan 700 medewerkers die zich

Nadere informatie

Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte

Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Samenvatting multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Doel van de richtlijn De richtlijn richt zich op de preventie en gewenste aanpak van lymeziekte bij werkenden en geldt als aanvulling op de

Nadere informatie

Teken: pak ze voor ze jou pakken!

Teken: pak ze voor ze jou pakken! Teken: pak ze voor ze jou pakken! Lesmateriaal voor het VMBO groen Kader Beroepsgericht een kennismaking met de teek en de ziekte van Lyme Dit lesmateriaal is tot stand gekomen met een WURKS subsidie van

Nadere informatie

Monitoring Vectoren. Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren.

Monitoring Vectoren. Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren. Monitoring Vectoren Achtergrondinformatie bij de monitoring van steekmuggen en teken, uitgevoerd door het Centrum Monitoring Vectoren. Het Centrum Monitoring Vectoren (CMV) voert sinds 2010 in heel Nederland

Nadere informatie

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur Waarom deze voorlichting van het Bosschap? De ziekte van Lyme komt steeds vaker voor. Vooral wie veel in het groen is, loopt risico. ledereen die werkzaam is in

Nadere informatie

Inhoud. Waar komt de teek voor? Hoe ziet een teek eruit? Levenscyclus teek. De teek op jacht

Inhoud. Waar komt de teek voor? Hoe ziet een teek eruit? Levenscyclus teek. De teek op jacht Inhoud 1.Teken en de ziekte van Lyme 2.Ervaringen en onderzoek in de sector 3.Relatie met het werk 4.Preventie Preventie van tekenbeten en de ziekte van Lyme tijdens het werk in de Bos - en Natuursector

Nadere informatie

Teken: pak ze voor ze jou pakken!

Teken: pak ze voor ze jou pakken! Teken: pak ze voor ze jou pakken! Lesmateriaal voor het VMBO groen Basis Beroepsgericht een kennismaking met de teek en de ziekte van Lyme Dit lesmateriaal is tot stand gekomen met een WURKS subsidie van

Nadere informatie

Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren

Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren Studiedag 17 maart 2011 Starters in het bosonderzoek Onderzoek naar de relatie tussen immature teken en knaagdieren Wesley Tack Maxime Madder Kris Verheyen Verscheidenheid aan soorten Wereldwijd: 850 à

Nadere informatie

Het verloop van tekenpopulaties en de besmetting van teken met Borrelia en Ehrlichia. Resultaten van onderzoek in de periode

Het verloop van tekenpopulaties en de besmetting van teken met Borrelia en Ehrlichia. Resultaten van onderzoek in de periode Het verloop van tekenpopulaties en de besmetting van teken met Borrelia en Ehrlichia Resultaten van onderzoek in de periode Fred Borgsteede, Cor Gaasenbeek, Albert de Boer, Jeroen Dijkstra Animal Sciences

Nadere informatie

De teek. Weetje! vrouwtje. mannetje. eitjes. Bijna mensen worden jaarlijks besmet met de borrelia (Lyme) bacterie

De teek. Weetje! vrouwtje. mannetje. eitjes. Bijna mensen worden jaarlijks besmet met de borrelia (Lyme) bacterie Ziekte van Lyme Ziektes die overgebracht worden door een teek, waarvan de ziekte van Lyme de bekendste is, komen steeds vaker voor in Nederland. Alleen al in Nederland worden jaarlijks ruim 1 miljoen mensen

Nadere informatie

Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken?

Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken? Als u een hond was, hoe zou u vlooien en teken aanpakken? Vlooien - en tekenb esmettingen kunnen effectief w orden aangepakt. Vlooien Alleen van het woord al krijgt u misschien direct jeuk. Maar hoe zou

Nadere informatie

Limburgs Landschap. natuurboekje van

Limburgs Landschap. natuurboekje van Limburgs Landschap natuurboekje van zomer 2009 Hoi! Sommige kriebelbeestjes hebben een druppeltje bloed nodig om te leven. Zoals muggen en steekvliegen. Die ken je natuurlijk. Maar heb je wel eens een

Nadere informatie

Limburgs Landschap. natuurboekje van

Limburgs Landschap. natuurboekje van Limburgs Landschap natuurboekje van zomer 2009 Hoi! Sommige kriebelbeestjes hebben een druppeltje bloed nodig om te leven. Zoals muggen en steekvliegen. Die ken je natuurlijk. Maar heb je wel eens een

Nadere informatie

Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK

Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK Nieuwsbrief 42 Maart - April 2008 DE WEEK VAN DE TEEK Naar aanleiding van de internationale week van de teek (30 maart tot en met 6 april) is het interessant om de gevaren van teken op landbouwgebied even

Nadere informatie

Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief

Plukartikel Week van de teek Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief Plukartikel Week van de teek 2017 Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 3 tot en met 7 april 2017 Bron: Themaweek een gezamenlijk krachtig initiatief Van 3 tot en met 7 april treden 20 organisaties tijdens

Nadere informatie

Teken-encefalitis: Een teken aan de wand?

Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? Marieta Braks Medisch Entomologe, Ph.D. Centrum voor Zoőnosen en Omgevingsmicrobiologie/ RIVM Teken-encefalitis: Een teken aan de wand? 29 november 2013 Disclosure

Nadere informatie

Plukartikel Week van de teek 2018

Plukartikel Week van de teek 2018 Plukartikel Week van de teek 2018 Bron: Stigas en RIVM Een teek? Pak m beet! Week van de teek: 16 tot en met 22 april 2018 Themaweek Week van de Teek een gezamenlijk krachtig initiatief Van 16 tot en met

Nadere informatie

Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum

Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum Vervolg verslag Blad 1 Verslag PWN Lymebijeenkomst donderdag 9 november 2017 in De Hoep, Castricum Aanwezig; PWN Jolanda ten Cate Secretariaatsmedewerker Vrijwilligers PWN Paul Duynstee KAMS coördinator

Nadere informatie

Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007

Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007 Teken, de ziekte van Lyme en de invloed van klimaatverandering Lesmodule Wageningen Universiteit, juni 2007 Annemieke Brinkerink Annelies Davis I - Teken en de ziekte van Lyme Elk jaar lopen 17.000 Nederlanders

Nadere informatie

PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN. www.licg.nl over houden van huisdieren

PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN. www.licg.nl over houden van huisdieren l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n PRAKTISCH TEKEN EN DOOR TEKEN OVERGEDRAGEN ZIEKTEN over houden van huisdieren Teken zijn kleine, spinachtige parasieten

Nadere informatie

Informatiebrief tekenbeten en Lyme

Informatiebrief tekenbeten en Lyme Informatiebrief tekenbeten en Lyme Teken Wat zijn teken? Teken lijken op kleine platte spinnetjes. Ze komen in het hele land voor in bossen, duinen, heidegebieden, beschutte weilanden, parken en tuinen.

Nadere informatie

Quiz over tekenbeten. 1. Tot welke dierensoort behoort de Teek? A. Spinachtigen B. Insecten C. Krabben

Quiz over tekenbeten. 1. Tot welke dierensoort behoort de Teek? A. Spinachtigen B. Insecten C. Krabben Quiz over tekenbeten 1. Tot welke dierensoort behoort de Teek? A. Spinachtigen B. Insecten C. Krabben 2. Waar leven de teken? A. Op de stenen B. In gras en in bosjes C. Hoog in de bomen 3. Wat doet de

Nadere informatie

Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem

Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem Schoolkamp en Teken Beatrixschool Haarlem Voorwoord Kamperen is voor de Beatrixschool al ruim 30 jaar een traditie. Een prachtige traditie vergeleken met de schoolreisjes van deze tijd. Een pretpark is

Nadere informatie

(Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong

(Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong (Hoe) krijgen we met een One Health-aanpak Lyme-ziekte onder de knie? Hein Sprong One Health: Gezonde mensen en gezonde dieren in een gezonde natuur Gezondheid betekent voor mensen is iets anders dan gezondheid

Nadere informatie

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon. www.stichtinggezondheid.nl. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Tips voor (bos)beheerders om tekenbeten te voorkomen. Kris Verheyen Sanne Ruyts

Tips voor (bos)beheerders om tekenbeten te voorkomen. Kris Verheyen Sanne Ruyts Tips voor (bos)beheerders om tekenbeten te voorkomen Kris Verheyen Sanne Ruyts Probleemstelling In onze regio worden de hoogste teken-dichtheden aangetroffen in bossen o.w.v. gunstige microklimaat en hoge

Nadere informatie

Preventie tekenbeten en tekenziekten Gassneradvies.nl

Preventie tekenbeten en tekenziekten Gassneradvies.nl NEN Norm kleding die helpt te beschermen tegen tekenbeten (NEN 8333) Europese (EN) norm Fedor Gassner Gassner Biologisch Risico Advies www.gassneradvies.nl fedorgassner@gmail.com T: 0614643333 Met dank

Nadere informatie

Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM

Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM Laat je niet steken door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM 1 Laat je niet bijten door muggen of teken: Marieta Braks, Medisch Entomoloog RIVM 2 Inhoud 1. Plaagdieren 2. Vector-overdraagbare

Nadere informatie

HET TICKBUSTERS SURVEY

HET TICKBUSTERS SURVEY HET TICKBUSTERS SURVEY Jesse Lenssen, Michiel Wijnveld, Annemarie Conijn, Abbey Luijten en Frans Jongejan Utrecht Centrum voor Teken-gebonden Ziekten (UCTD) Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht,

Nadere informatie

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur

bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur bosschap bedrijfsch3p ver. brs en natuur Waarom deze voorlichting van het Bosschap? De ziekte van Lyme komt steeds vaker voor. Vooral wie veel in het groen is, loopt risico. ledereen die werkzaam is in

Nadere informatie

Tekenencefalitis (TBE) in Nederland

Tekenencefalitis (TBE) in Nederland Tekenencefalitis (TBE) in Nederland Diederik Brandwagt, arts infectieziektebestrijding KNMG Fedor Gassner, bioloog, GGDrU & Gassner Biologisch Risico Advies Disclosure belangen spreker DB (potentiële)

Nadere informatie

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en Lymeziekte Gecoördineerd door NVAB & RIVM 1 December 2014 Fedor Gassner (namens het Multidisciplinaire team) RIVM Richtlijn, waarom? CBO Lymeziekte 2013 Vraag naar

Nadere informatie

Week van de teek 2012

Week van de teek 2012 KNJV, afdeling Faunazaken Week van de teek 2012 Het is nu echt voorjaar. Bomen, struiken en planten beginnen te ontluiken, kikkers leggen kikkendril, hazen zijn volop aan het rammelen. Het mooie voorjaar

Nadere informatie

Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was?

Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was? Wat zou u tegen vlooien en teken doen als u een hond was? In deze brochure vindt u informatie over vlooien- en tekenbestrijding bij de hond Belangrijke tips voor een goede bescherming binnen- en buitenshuis!

Nadere informatie

Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken

Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken Werkstuk Biologie De lymneziekte en teken Werkstuk door een scholier 1833 woorden 14 mei 2003 6,3 12 keer beoordeeld Vak Biologie De Lymeziekte Wat is een teek? Teken zijn kleine, geleedpotige (spinachtige)

Nadere informatie

Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l

Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l Epidemiologische surveillance van Lyme borreliose Borrelia burgdorferi s.l. - 217 Auteurs: T. Lernout, M. Depypere, S. Patteet, K. Lagrou, D. Van Cauteren, B. Kabamba- Mukadi Hoofdpunten - In 217 werden

Nadere informatie

Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland

Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland Periode juli december 2006 De Natuurkalender Natuurlijk gezond van dag tot dag: een nationale interactieve website voor het monitoren, voorspellen,

Nadere informatie

Natuurstudieartikels

Natuurstudieartikels Natuurstudieartikels Over teken, gastheren en het verdunningseffect : hoe bosomvorming het risico op de ziekte van Lyme kan veranderen Sanne C. Ruyts 1, Evy Ampoorter 1, Elena C. Coipan 2, Lander Baeten

Nadere informatie

8 maanden bescherming* tegen

8 maanden bescherming* tegen Aanhoudende doeltreffendheid Gegarandeerde gemoedsrust voor uzelf! 8 maanden bescherming* tegen Biedt hun tot zijn spinachtigen, die zich vasthaken bij honden en katten (en soms ook bij de mens!) om hun

Nadere informatie

Een tekenbeet. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Een tekenbeet. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Een tekenbeet U bent op de Spoedeisende Hulp (SEH) geweest in verband met een tekenbeet. De arts heeft de teek verwijderd. Noteer de datum in uw agenda en controleer de volgende weken de plaats van de

Nadere informatie

Teek-it-easy Een spel over... teken!

Teek-it-easy Een spel over... teken! Teek-it-easy Een spel over... teken! Deelnemers Spel Begeleiding Aantal Leeftijd Doelgroep Spelsoort Duur Aantal 10 of meer 10-12 jaar JRK-groep Binnen rustig 45 min. à 1u30 1 à 2 13-15 jaar Scholen Varia

Nadere informatie

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en lymeziekte

Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en lymeziekte Multidisciplinaire richtlijn Arbeid en lymeziekte Datum autorisatie: 22 april 2014 Pagina 1 van 17 Colofon RIVM en NVAB, 2014 Uitgave RIVM en NVAB Auteurs Dr. F. (Fedor) Gassner, bioloog onderzoeker infectieziekten

Nadere informatie

Attentie Lymepreventie

Attentie Lymepreventie 127 Attentie Lymepreventie Attention for Lyme prevention; Educational tools to prevent tick bites and Lyme borreliosis Dr. D.J.M.A. Beaujean Dit artikel is een bewerking van: Beaujean DJMA. Attentie Lympreventie.

Nadere informatie

bètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO

bètavakken, VMBO Economie, VMBO Groen, VMBO Techniek, VMBO Zorg, zaakvakken. VO TekenQuiz Vakgebied: Leerniveau: bètavakken, VMO conomie, VMO Groen, VMO Techniek, VMO Zorg, zaakvakken. VO antal items: 15 Max. aantal punten: 44 ls je de bronnen uit het artikel op Onderwijsvanmorgen.nl

Nadere informatie

Multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte

Multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Multidisciplinaire richtlijn arbeid en lymeziekte Colofon RIVM en NVAB, 014 Uitgave RIVM en NVAB Auteurs Dr. F. (Fedor) Gassner, bioloog onderzoeker infectieziekten Dr. D.J. (David) Bruinvels, bedrijfsarts

Nadere informatie

Mirjam de Groot STIGAS 2018

Mirjam de Groot STIGAS 2018 Hoe pak ik dat aan? Voorkom contact tussen de werkenden in het groen en de teek Mirjam de Groot STIGAS 2018 Mcg.de.groot@stigas.nl Foto M. Montizaan Inhoud Onderzoek teken, tekenbeten en de ziekte van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 32 793 Preventief gezondheidsbeleid Nr. 374 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Nadere informatie

In en Uit t Hof. Verenigingsnieuws van Amateurtuindersvereniging

In en Uit t Hof. Verenigingsnieuws van Amateurtuindersvereniging In en Uit t Hof April 2013 44 e jaargang nr 2. Verenigingsnieuws van Amateurtuindersvereniging DE UITHOF Tel: 070-3291939 Kamer van Koophandel: 27094119 Postrekening: 1783219 t.n.v. Penningmeester van

Nadere informatie

Laat je niet beetnemen

Laat je niet beetnemen Lesbrief bij de website Laat je niet beetnemen Mei 2010 M. Visser van Dam / A.C. Wieringa NVLP RIVM Juliana van Stolbergschool Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Informatie over de website 3. Werken met de

Nadere informatie

FTO Lyme. Caroline Swanink. Arts-microbioloog 29 april 2014

FTO Lyme. Caroline Swanink. Arts-microbioloog 29 april 2014 FTO Lyme Caroline Swanink Arts-microbioloog 29 april 2014 Borrelia burgdorferi Achtergrond Vector Ixodes ricinus = harde teek of schapenteek In Nederland is 20-50% van de teken besmet met Borrelia burgdorferi

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21004 holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/21004 holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21004 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Burgel, Nathalie Daniëlle van Title: Host-pathogen interactions in Lyme disease

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker. Hans van Embden Geen Geen

Disclosure belangen spreker. Hans van Embden Geen Geen Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties 1 Sponsoring of onderzoeksgeld 2 Honorarium of andere (financiële) vergoeding 3 Aandeelhouder

Nadere informatie

Teken, tekenbeten en de ziekte van Lyme in de hoveniersen groenvoorzieningssector

Teken, tekenbeten en de ziekte van Lyme in de hoveniersen groenvoorzieningssector Teken, tekenbeten en de ziekte van Lyme in de hoveniersen groenvoorzieningssector Uitvoering onderzoek: april 2009 - april 2010 Rapportage: juni 2010 - oktober 2010 Opdrachtgever: Sponsor: Projectgroep:

Nadere informatie

BESTUUR MEDEDELINGEN

BESTUUR MEDEDELINGEN BESTUUR MEDEDELINGEN Het schiet al op, nog maar een paar dagen en dan is er weer een CaT show in Asperen. Hebben jullie al ingeschreven? Het kan nog tot 8 april, daarna is de show echt gesloten. Er worden

Nadere informatie

Z OOGDIER. Waterspitsmuizen in De Onlanden. Vlaamse eikelmuis wordt goed gevolgd. Meer teken in de natuur: een goed teken?

Z OOGDIER. Waterspitsmuizen in De Onlanden. Vlaamse eikelmuis wordt goed gevolgd. Meer teken in de natuur: een goed teken? Z OOGDIER JAARGANG 24 NUMMER 2 ZOMER 2013 Waterspitsmuizen in De Onlanden Vlaamse eikelmuis wordt goed gevolgd Meer teken in de natuur: een goed teken? ZOOGDIER is het populair-wetenschappelijke kwartaaltijdschrift

Nadere informatie

Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme

Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme Spreekbeurt Nederlands Ziekte van Lyme Spreekbeurt door een scholier 2614 woorden 19 maart 2006 6,8 116 keer beoordeeld Vak Nederlands De geschiedenis van de ziekte Veel mensen denken dat de ziekte van

Nadere informatie

LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP

LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP LESPAKKET TEKENPREVENTIE SCHOOLKAMP Inleiding Dit lespakket is ontwikkeld om aandacht te vragen voor tekenpreventie tijdens schoolkampen. In 2006 en 2013 deed onderzoek naar kennis over teken en Lyme op

Nadere informatie

Het Scalibor teken-abc

Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook tegen zandvliegen en de hartwormmug (Culex pp) Het Scalibor teken-abc Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa

Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa Bescherm uzelf met Rovince ZECK-Protec tegen het gevaarlijkste roofdier van Europa Rovince Volgens het RIVM krijgen jaarlijks ruim 1 miljoen mensen een tekenbeet. Daarvan worden er ongeveer 22.000 besmet

Nadere informatie

Vlooien & Teken advies! Teken

Vlooien & Teken advies! Teken Teken Teken zien wij veel rond maart t/m november. Ze houden zich vaak op in struiken/bosjes/hoog gras, daar waar honden en katten graag komen. Zodra er een hond, kat of mens in de buurt is laat een teek

Nadere informatie

Biologische agen-a. Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015

Biologische agen-a. Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015 Biologische agen-a Presenta(e in het kader van de Handreiking Biologische Agen(a SW Mei 2015 kadering Toelich(ng op de (ARBO)handreiking Beoordeling en beheersing werksitua(es (stappenplan) Voorbeelden

Nadere informatie

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon

inhoud 1. De mier 2. De teek 3. De regenworm 4. De pissebed 5. De hoofdluis 6. De vlieg 7. De mug 8. De vlo 9. Filmpje Pluskaarten Colofon Kleine beestjes inhoud. De mier 2. De teek 4. De regenworm 5 4. De pissebed 6 5. De hoofdluis 7 6. De vlieg 8 7. De mug 9 8. De vlo 0 9. Filmpje Pluskaarten 2 Colofon 4 Bronnen en foto s 5 . De mier Een

Nadere informatie

Datum 23 juni 2015 Betreft Commissiebrief Tweede Kamer inzake verzoek om indicatie wanneer stand-van-zakenbrief over het plan van aanpak Lyme komt

Datum 23 juni 2015 Betreft Commissiebrief Tweede Kamer inzake verzoek om indicatie wanneer stand-van-zakenbrief over het plan van aanpak Lyme komt > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Laat je niet beetnemen

Laat je niet beetnemen Lesbrief bij de website Laat je niet beetnemen April 2007 M. Visser van Dam / A.C. Wieringa NVLP RIVM Juliana van Stolbergschool Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Informatie over de website 3. Werken met de

Nadere informatie

Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen.

Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen. Een tekenbeet, altijd vervelend, soms ook gevaarlijk, maar eenvoudig te voorkomen. Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige beestjes die zich vanuit de struiken op uw

Nadere informatie

Sta$s$sche analyse van Lyme screening (EIA) ten opzichte van immunoblot.

Sta$s$sche analyse van Lyme screening (EIA) ten opzichte van immunoblot. Sta$s$sche analyse van Lyme screening (EIA) ten opzichte van immunoblot. EIA screening Lyme antistoffen IgM IgG IgM e/o IgG sens 84% 93% 92% spec 64% 85% 51% ppv 28% 55% 39% npv 96% 98% 95% Conclusies

Nadere informatie

Surveillance Muntjak Goirle

Surveillance Muntjak Goirle Surveillance Muntjak Goirle Onderzoek naar het voorkomen van de muntjak (Muntiacus reevesi) in Park Boschkens in Goirle R.M. Koelman Januari 2014 Rapport van de Zoogdiervereniging In opdracht van de Nederlandse

Nadere informatie

Waarom ik voor teken moet oppassen. Teken komen overal ter wereld voor

Waarom ik voor teken moet oppassen. Teken komen overal ter wereld voor Waarom ik voor teken moet oppassen Teken komen overal ter wereld voor 1 Teken behoren tot de familie van de spinachtigen en voeden zich met bloed. Om hun honger te stillen, kruipen ze bijvoorbeeld op muizen,

Nadere informatie

Scalibor Protectorband. De doodsteek voor teken. Het Scalibor teken-abc

Scalibor Protectorband. De doodsteek voor teken. Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook tegen zandvliegen en de hartwormmug (Culex pp) Het Scalibor teken-abc Met bloed volgezogen teek. Waarom zijn teken gevaarlijk? Teken zuigen

Nadere informatie

Het Scalibor teken-abc

Het Scalibor teken-abc Scalibor Protectorband De doodsteek voor teken Beschermt ook langdurig tegen zandvliegen en hartwormmuggen Het Scalibor teken-abc Teken kunnen levensbedreigende ziekten overbrengen. Teken zijn spinachtige

Nadere informatie

Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme

Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Teken en de ziekte van Lyme Vragen & Antwoorden Informatie over teken en de ziekte van Lyme Een tekenbeet is meestal onschuldig, maar kán u ziek maken als de teek langer dan 24 uur op uw huid zit. Geef

Nadere informatie

Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland Deel II

Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland Deel II Teken, tekenbeten en Borrelia infecties in Nederland Deel II April 2008: Update met gegevens van 2006 en 2007 Takken, W. 1, A.J.H. van Vliet 2, L. van Overbeek 3, F. Gassner 1, F. Jacobs 1, W.A. Bron 2,

Nadere informatie

Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren.

Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren. Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren. Secretariaat DEC Aanvrager: Afdelin Titel dierproef: Aanmeldcode / Protocol: 202055.3 Stadia van de proef: 04-06-202 Aangemeld 2-06-202 Wijzigen

Nadere informatie

Samenvatting. Een complex beeld

Samenvatting. Een complex beeld Samenvatting Een complex beeld Vroeg herkende lymeziekte na een tekenbeet is goed te behandelen met antibiotica. Het beeld wordt echter complexer als de symptomen minder duidelijk zijn of als de patiënt

Nadere informatie

Protocol tekenbeet. Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013

Protocol tekenbeet. Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013 Protocol tekenbeet Adriaan Roland Holstschool Opgesteld: februari 2013 Inhoud Inhoud... 2 Aanleiding... 3 De ziekte van Lyme in Nederland... 4 De teek... 5 Een tekenbeet... 5 Voorkomen van tekenbeten...

Nadere informatie

Dissecting Lyme borreliosis; Clinical aspects, pathogenesis and prevention Coumou, J.

Dissecting Lyme borreliosis; Clinical aspects, pathogenesis and prevention Coumou, J. UvA-DARE (Digital Academic Repository) Dissecting Lyme borreliosis; Clinical aspects, pathogenesis and prevention Coumou, J. Link to publication Citation for published version (APA): Coumou, J. (2016).

Nadere informatie

2. Biotoop ( habitat = de natuurlijke woonomgeving ) is ideaal met de volgende kenmerken:

2. Biotoop ( habitat = de natuurlijke woonomgeving ) is ideaal met de volgende kenmerken: De steenuil. 1. Paspoort: Athena noctua vidalii ( Godin van de nacht ) Vanuit de Griekse mythologie verwijzend naar Athene ( de godin van de wijsheid ). Hier komt een ondersoort van de Athena noctua noctua

Nadere informatie

Nieuwsbrief 21 van RAVON Afdeling Utrecht Juli 2016

Nieuwsbrief 21 van RAVON Afdeling Utrecht Juli 2016 Nieuwsbrief 21 van RAVON Afdeling Utrecht Juli 2016 Contactpersoon RAVON Utrecht Wim de Wild wim.de.wild@ziggo.nl tel. 030-6963771 RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een nieuwsbrief naar de RAVON waarnemers

Nadere informatie

Lyme Borreliose Ziekte, diagnos4ek en therapie. Overveen 26 maart 2014 Dr. Dick Veenendaal Arts- microbioloog

Lyme Borreliose Ziekte, diagnos4ek en therapie. Overveen 26 maart 2014 Dr. Dick Veenendaal Arts- microbioloog Lyme Borreliose Ziekte, diagnos4ek en therapie Overveen 26 maart 2014 Dr. Dick Veenendaal Arts- microbioloog d.veenendaal@streeklabhaarlem.nl Lyme ziekte, diagnos4ek en therapie 1. Historie 2. Ixodes ricinus

Nadere informatie

Teken. September 2015. Inhoud

Teken. September 2015. Inhoud Teken September 2015 Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Wat is een teek?... 3 3 Hoe ziet een teek eruit?... 3 4 Waar komen teken voor?... 4 5 Hoe komt een teek bij de mens?... 4 6 Hoe voorkom je een tekenbeet?...

Nadere informatie

De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes

De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes SR13 TEKEN EN TEKENZIEKTEN IN VLAANDEREN 22 september 2016 De relatie tussen teken, Borrelia burgdorferi sl genotypes, biodiversiteit en bostypes Sanne Ruyts, Claudia Coipan, Evy Ampoorter, Hein Sprong,

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL MERILYM 3, suspensie voor injectie voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Samenstelling van één dosis (1 ml): Werkzame

Nadere informatie

Over tekenbeten en de ziekte van Lyme.

Over tekenbeten en de ziekte van Lyme. Over tekenbeten en de ziekte van Lyme. Inleiding Het aantal ziekten in Europa dat overgedragen wordt door tekenbeten vermeerdert jaar na jaar. Dit artikel geeft een overzicht van de ziekten, de overdrachtsvormen

Nadere informatie

De steenuil Een bijzonder tuingast die angstvallig wordt beschermd.

De steenuil Een bijzonder tuingast die angstvallig wordt beschermd. De steenuil Een bijzonder tuingast die angstvallig wordt beschermd. 1. Paspoort Athena noctua vidalii (Godin van de nacht) Vanuit de Griekse mythologie verwijzend naar Athene (de godin van de wijsheid).

Nadere informatie

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING

SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL MERILYM 3, suspensie voor injectie voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Samenstelling van één dosis (1 ml): Werkzame

Nadere informatie

Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland?

Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland? Artikelen Tekenencefalitis, een nieuwe ziekte in Nederland? D. Brandwagt, S. Spit, H. Sprong, A. Hofhuis, C.J. Stroo, F. Gassner, E. Fanoy In het voorjaar 2016 werd voor het eerst de aanwezigheid van het

Nadere informatie

Beheerplan landgoed Nieuw Cruysbergen

Beheerplan landgoed Nieuw Cruysbergen Ir. W. (Wouter) Delforterie Regiobeheerder Utrecht & Holland Beheerplan landgoed Nieuw Cruysbergen Startbijeenkomst 15 december 2016 bosgroepen.nl 19.00 19.10 Opening Welkomstwoord wethouder Hendrik Boland

Nadere informatie