Hoe kan forensische outreach bijdragen tot preventie, verbinding en continuïteit?

Transcriptie

1 Forensische outreach voor jongeren van 16 tot 25 jaar met (vermoeden van) een verstandelijke beperking en risicogedrag Hoe kan forensische outreach bijdragen tot preventie, verbinding en continuïteit? Prof. dr. Stijn Vandevelde Vakgroep Orthopedagogiek 4HOBO; Infonamiddag voor professionals, 7 oktober 2014 The journey into adult life is a time of profound physiological, psychological and social change for young people and their families. Overall rates of mental health problems in young people increase during adolescence, problems become more complex, and serious disorders such as psychosis emerge. Besides being a risk period for higher psychological morbidity, adolescents also have greater propensity for risk-taking behaviours, falling between child and adult services, and being at greater risk of disengagement from services. (Singh, 2009, p. 386) 1

2 Overzicht presentatie - Theoretische achtergronden - Over wie gaat het? - Verstandelijke beperking, probleemgedrag en geestelijke gezondheid - Ontwikkelingen in de ondersteuning voor personen met een beperking - Modellen in de forensische zorg - Sociale inclusie als uitkomstmaat? - Wat kan 4HOBO betekenen in het licht van preventie, verbinding en continuïteit? Over wie gaat het? (Licht) verstandelijke beperking (+ zwakbegaafdheid) In combinatie met langdurende gedragsen/of psychiatrische problematiek In combinatie met problematiek op andere levensgebieden (Bron: Neijmeijer & Eskens, 2012, Powerpoint Studiedag Forensische zorg voor mensen met een LVB, 4 april 2012 ) 2

3 Kenmerken en profiel Het gaat om mensen die door een scala aan oorzaken de grip op het leven zijn kwijtgeraakt, die zelf niet om zorg (kunnen) vragen, die moeilijk te stabiliseren zijn en regelmatig in crisissituaties belanden. Daarnaast kan er ook sprake zijn van middelenmisbruik en risicovol en/of overlastgedragend gedrag. De doelgroep is zeer gevarieerd van samenstelling. Het kan gaan om mensen die zelfstandig wonen, in beschermde woonvormen wonen of binnen de maatschappelijke opvang verblijven. Een kleine groep van de cliënten zal geen vaste verblijfplaats hebben en is dakloos". (Bron: Neijmeijer & Eskens, 2012, Powerpoint Studiedag Forensische zorg voor mensen met een LVB, 4 april 2012 ) Specifieke aandachtspunten (Moonen et al., 2009; Roos, 2009, p. 66) - Vaker problemen met agressie-regulatie - Hebben vaker moeite met abstract denken (transfer!) - Reguleren van aandacht - Probleemoplossende vaardigheden - Minder goed werkend geheugen - Vaak taalproblemen (receptief en expressief) leidt tot moeilijkheden in communicatie - Foolish action (Greenspan, 2009) 3

4 Complexe problemen (cf. visie Werking Ontgrendeld) Meer dan de som van de delen! - Beperkt sociaal netwerk - Kwetsbaarheid ( gullibility/naivete ) - Risicovol gedrag - Grensoverschrijdend gedrag - Communicatie ( suggestibility ) - Lage SEO - Ingrijpende levensgebeurtenissen (cf. misbruik, verwaarlozing, ) Verstandelijke beperking en gedragsproblemen Prevalentie bij kinderen/jongeren met een VB: - Challenging behaviour : 10% tot 15% (Emerson et al., 2001, zie Barron et al., 2013 voor een overzicht) - Psychiatric disorders: 36% (8% bij kinderen zonder VB) (Emerson & Hatton, 2007) - Meer recente schattingen zelfs van 50,7% tot 64,1% (zie Barron et al., 2013 voor een overzicht) 4

5 Integratief model van challenging behaviour (Langthorne et al., 2007, p. 481) Challenging behaviour is not a problem owned by an individual (R. College Psych. report 2007) Ontwikkelingen (geciteerd uit Buntinx, 2005) (2) Belangrijke ontwikkelingen in de hulpverlening aan personen met een beperking, zowel op maatschappelijk, wetenschappelijk als organisatorisch vlak Maatschappelijke ontwikkelingen (emancipatie gelijkwaardigheid - rechten): BURGERSCHAPSPARADIGMA & QUALITY of LIFE (cf. link met VN-verdrag) Wetenschappelijke ontwikkelingen (kennis van de etiologie medische en revalidatietechnologie gedragswetenschappelijke theorieën en instrumenten): ECOLOGISCH PARADIGMA Organisatorische ontwikkelingen (vermaatschappelijking decentralisatie vraagsturing inclusief beleid klant- en marktgerichtheid; dus: van alles-overnemende zorgsystemen naar ondersteuning op maat): ONDERSTEUNINGSPARADIGMA 5

6 AAIDD (2010) - ondersteuningsdenken - Verstandelijke beperking is meer dan louter een persoonskenmerk eisen van de omgeving spelen een grote rol - Context van de persoon - Ondersteuning als centraal concept 6

7 Theoretische model van human functioning (individueel functioneren) (Buntinckx, 2005) I. Verstandelijke mogelijkheden II. Adaptief gedrag III. Participatie, Interactie & Sociale rollen Ondersteuning Individueel Functioneren IV. Gezondheid V. Context AAMR model verstandelijke handicap Quality of Life (naar Schalock) 7

8 RNR / What works? CBT-programma s (Ward & Brown, 2004) RNR (Andrews & Bonta, 2010) Principes van RNR-model (Andrews & Bonta, 2010; Busch, 2012; EFP, 2012) 8

9 Good Lives Model a strengths-based rehabilitation theory that aims to equip clients with internal and external resources to live a good or better life a life that is socially acceptable and personally meaningful. Criminogenic needs (i.e., dynamic risk factors) are conceptualized as internal or external barriers toward living a good life, and are thus addressed within the broader strengths-based framework. (Ward et al., 2011, p. 95) Sociale inclusie als belangrijke uitkomstmaat!(cobigo et al., 2012, p. 82) (1) a series of complex interactions between environmental factors and personal characteristics that provide opportunities to (2) access public goods and services, (3) experience valued and expected social roles of one s choosing based on his/ her age, gender and culture, (4) be recognized as a competent individual and trusted to perform social roles in the community, and (5) belonging to a social network within which one receives and contributes support. 9

10 5 accomplishments (O Brien, 1989) en m/2013/02/15/the-five-valuedexperiences/) 4 heikele punten rond sociale inclusie (Cobigo et al., 2012) Social inclusion is at risk of being an ideology and may lead to ineffective and potentially harmful strategies 10

11 4 heikele punten rond sociale inclusie (Cobigo et al., 2012) Social inclusion is still mainly defined as the acceptance and achievement of the dominant societal values and lifestyle which may lead to moralistic judgements 4 heikele punten rond sociale inclusie (Cobigo et al., 2012) Social inclusion is often narrowly defined and measured as productivity and independent living, which is inappropriate for people with more severe disabilities 11

12 4 heikele punten rond sociale inclusie (Cobigo et al., 2012) Social inclusion is often limited to the measure of one s participation in community-based activities Inclusie bij personen met verstandelijke beperkingen en gedrags- en psychische problemen (Bigby, 2012; Morisse et al., 2013; Murphy, 2009) - Dubbele barrière (verstandelijke beperking én gedragsproblemen) - Zeer beperkt onderzoek rond sociale inclusie van personen met VB en gedragsproblemen (wordt vaak onder Quality of Life begrepen) - Verschillende manieren om sociale inclusie te meten/operationaliseren, maar vaak uitsluitend gericht op sociale participatie en zelden op andere domeinen als werk, leren, en een stem hebben + vaak enkel gericht op het tellen van aanwezigheden/contacten in de samenleving 12

13 Inclusie bij personen met verstandelijke beperkingen en gedrags- en psychische problemen (Bigby, 2012; Morisse et al., 2013; Murphy, 2009) (2) - Focus op wat we weten rond inclusie bij personen met een verstandelijke beperking: - Positieve effecten van kleine leefgemeenschappen - Minimale effect van antipsychotica voor gedragsproblemen (cf. Dosen) - Belang van werk (cf.claes et al.,...) - Quality of Life (cf. Schalock et al., 2002) - We slagen er niet in om personen met een verstandelijke beperking en bijkomende problemen te voorzien in mogelijkheden om relaties aan te gaan, werk te vinden challenging enviroments (Murphy, 2009, p. 90) Wat kan een werking als 4HOBO betekenen? 13

14 De 3 B s Omgaan met 3 aspecten (De Borg, Nederland, zie Bejegening B Beveiliging Behandeling RESPONSIVITEIT illustratie (Van Yperen et al., 2010, p. 13) 14

15 Outreachend werken? Outreachend werken is een werkwijze, die uitgaat van een actieve benadering en gericht is op het bevorderen van welzijn. De werker vertrekt vanuit de participatieve basishouding en richt zich op kwetsbare doelgroepen die niet of ontoereikend bereikt worden door het huidige dienst-, hulp- en zorgverleningsaanbod. Dit door zich te begeven in hun leefwereld met erkenning van de daar geldende waarden en normen. Met outreachend werken streeft men naar een wederzijdse afstemming tussen de doelgroep, hun netwerk, het maatschappelijk aanbod en de ruimere samenleving. (De Maeyer, Dewaele & Beelen, 2012) Outreachend werken (Morisse, De Neve & Roets, 2014) - Bemoeizorg / modern paternalisme? - Andere visie? - Recht op zorg! 15

16 De Rol van de Omgeving - Belang van emotionele onwikkeling en de rol van de omgeving (Došen, 2007) - Belang van werk (!), belang van een eigen omgeving, belang sterktegericht werken (Barron et al., 2013; NCWD, 2009) - Belang van lokale samenwerking met andere diensten (NCWD, 2009) De meerwaarde van 4HOBO : een antwoord op verschillende vragen. (zie Morisse, De Neve & Roets, 2014) - Op wie gericht? - Doelgroepgericht of niet? - Omgeving en/of cliënt? - Wat kan worden gedaan? - Overnemen of ondersteunen? - Hoe kan dit worden aangepakt? - Advies of vertrekken van wat reeds goed loopt? - Binnen welk tijdsbestek? - Complexiteit of eenvoudig oplossing? - Met wie samenwerken? - Verbinden of toevoegen? 16

17 Conclusies (naar Wouters, 2009, p. 128) - Functionele en ontwikkelingsgerichte levensloopbenadering - Samenwerking met aanpalende sectoren (psychiatrie, verslavingszorg, justitie, jeugdzorg) - Gezien multi-causale problemen, actief én proactief op zoek gaan naar samenwerking met deze aanpalende sectoren - Aandacht voor beschermzorg en mogelijke lange (levenslange) ondersteuning (Frederiks et al., 2009) Dank voor uw aandacht! 17