6,5. Samenvatting door L woorden 4 april keer beoordeeld. Maatschappijwetenschappen. H. 1 Wat zijn massamedia?

Transcriptie

1 Samenvatting door L woorden 4 april ,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijwetenschappen Massamedia H. 1 Wat zijn massamedia? 1. Het communicatieproces In het communicatieproces spelen vijf basiselementen een rol: De boodschap: de inhoudelijke informatie die wordt overgebracht. De zender: deze start het proces door een boodschap te versturen. Het medium: een technisch middel waarmee de boodschap wordt overgedragen. De ontvanger: degene bij wie de boodschap bedoeld of onbedoeld aankomt. De feedback: de reactie die de ontvanger geeft op de boodschap. De manier waarop de ontvanger de boodschap interpreteert hangt af van zijn referentiekader. Dit is de verzameling van al je persoonlijke waarden, normen, standpunten, kennis en ervaringen. Een boodschap kan dus voor verschillende mensen een andere betekenis hebben. Als de ontvanger een boodschap anders begrijpt dan de zender heeft bedoeld, is er sprake van ruis. Dit is verstoring of misvorming van het communicatieproces. Soorten communicatie: Directe communicatie: er is sprake van persoonlijk contact tussen zender en ontvanger. Indirecte communicatie: gaat altijd via een technisch hulpmiddel zoals telefoon of computer. Indirecte communicatie vindt bijna altijd plaats over een grotere afstand. Eenzijdige communicatie: er is sprake van eenrichtingsverkeer. Zoals bij de radio, tv, kranten en films. De zender krijgt geen feedback. Meerzijdige communicatie: deelnemers zijn afwisselend zender en ontvanger, er is sprake van feedback en interactie. Dit noemen we wederkerigheid. Verbale communicatie: er wordt gesproken of geschreven. Non-verbale communicatie: alle communicatie waar geen woorden bij worden gebruikt, maar symbolen zoals bijvoorbeeld gebaren en lichaamstaal. Interpersoonlijke communicatie: directe, meerzijdige, (non-)verbale communicatie tussen twee mensen of een kleine groep mensen. Massacommunicatie: is gericht op een groot en grotendeels onbekend publiek. Het is vaak eenzijdig. 1. Massacommunicatie en massamedia Massacommunicatie heeft zeven kenmerken: Het richt zich op een breed, heterogeen en relatief onbekend publiek. Pagina 1 van 17

2 De informatie die wordt overgebracht is openbaar en beschikbaar voor iedereen. Het verzenden en bepalen van de inhoud gaat via omvangrijke organisaties. Er wordt altijd gebruikgemaakt van technische hulpmiddelen: de massamedia. De communicatie verloopt meestal eenzijdig. Als de ontvanger al kan reageren is dat altijd indirect en achteraf. De zender kan niet controleren of de boodschap bij alle ontvangers is aangekomen, laat staan begrepen. De ontvanger bepaalt zelf hoe hij een medium gebruikt; hij kan kranten weggooien en bepaalde tv-programma s wel/niet kijken. Communicatietechnologie heeft de structuur van de massacommunicatie sterk gewijzigd. De traditionele massamedia (tranten, radio en televisie) werken grotendeels eenzijdig, maar de komst van het internet en sociale media heeft massacommunicatie meerzijdig gemaakt. Internet maakt het mogelijk dat iedereen informatie met een massapubliek kan delen. De massamedia zijn middelen die massacommunicatie mogelijk maken, zoals kranten, tijdschriften, radio, televisie en internet. Achter deze media bevinden zich (bedrijfsmatige) organisaties. We maken onderscheid tussen gedrukte en audiovisuele media. Met de komst van de digitale media is het onderscheid tussen deze soorten media minder scherp geworden. 1. De functies van de massamedia Er zijn vier hoofdfuncties die de media voor ons als individu hebben: Informatieve en educatieve functie: de media voorzien ons van nieuws en informatie waardoor wij op de hoogte blijven van nieuws en actuele gebeurtenissen en nieuwe dingen leren. Opiniërende functie: de media geven vaak kritisch commentaar op nieuws en maatschappelijke onderwerpen. Daardoor helpen zij ons een eigen mening te vormen. Sociale functie: de media verbinden ons met andere mensen door samen tv te kijken en via sociale media te praten. Recreatieve functie: de media bieden ons ontspanning en tijdverdrijf. Door de samenleving hebben de media: Een informerende functie De maatschappelijke informatievoorziening door de media is belangrijk voor het functioneren van onze parlementaire democratie. Binnen deze functie onderscheiden we vijf politiek-informerende functies. 1. De opiniërende functie: de media zorgen ervoor dat burgers geïnformeerd worden over maatschappelijke en politieke onderwerpen, vanaf verschillende kanten bekeken. Op basis van informatie uit bijv. opiniebladen kunnen wij bepalen op welke partij we gaan stemmen. De media spelen daarnaast een belangrijke rol bij de vorming van de publieke opinie, de mening van de meeste burgers over een bepaalde kwestie. 2. De spreekbuisfunctie: de media brengen opvattingen van individuen en belangengroepen onder de aandacht en zijn daarmee een platform voor het publieke debat. Zij pikken onderwerpen zelf op of gaan ernaar op zoek. Via internetfora kunnen burgers ook hun eigen onderwerpen aandragen. Voor politici en bestuurders zijn de media een belangrijke bron van informatie en standpunten onder de bevolking. 3. De controle- of waakhondfunctie: de media controleren het functioneren van de overheid en andere publieke organisaties. 4. De agendafunctie: de media zorgen ervoor dat maatschappelijke problemen onder de publieke en politieke aandacht komen. Journalisten gaan actief op zoek naar maatschappelijke kwesties en brengen die onder de aandacht. Van daaruit komen deze kwesties op de politieke agenda. Een socialiserende functie Met socialisatie bedoelen we het proces waarbij iemand de waarden, normen en andere cultuurkenmerken van zijn samenleving of groep aanleert. De media dragen belangrijke cultuurelementen over. Veel tv-programma s en films tonen (bewust of onbewust) specifieke rolverwachtingen, stereotypen en vooroordelen die een socialiserend effect hebben. Via kranten en tijdschriften gaat dit op een minder indringende manier. Een amuserende functie Pagina 2 van 17

3 Media hebben een belangrijke taak in de vrijetijdsbesteding door het aanbieden van amusementsprogramma s. Met name de publieke omroepen zenden programma s uit die zowel een amuserende als informerende functie hebben. Dit noemen we infotainment. Programma s die zoals amuserend als educatief zijn wordt aangeduid als entertainment-education. Een bindende functie De media bevorderen de sociale cohesie, de onderlinge verbondenheid tussen mensen binnen de samenleving. H. 2 Het medialandschap 2.1 De pers Dagbladen zijn kranten met een dagelijkse frequentie, zoals De Telegraaf. De voornaamste functie van dagbladen is het informeren over de actualiteit. Dagbladen ondervinden veel concurrentie van online nieuwsbronnen omdat die meestal gratis zijn en hun informatie elke minuut kunnen updaten. Dagbladen zijn in te delen in: Regionale en landelijke kranten Regionale dagbladen bevatten ook veel informatie over de regio. Zoals bijvoorbeeld het NHD. De meeste van deze regionale dagbladen zijn niet zelfstandig maar onderdeel van een grote landelijke krantenuitgever. Sommige kranten zitten er tussenin zoals Het Parool, die is vooral gericht op Amsterdam maar wel landelijk verkrijgbaar. Ochtend- en avondkranten Ochtendbladen liggen meestal om zeven uur s ochtends op de mat, avondkranten rond vier uur s middags. De meeste regionale kranten zijn avondkranten. Het tijdstip van verschijnen is een kwestie van traditie. Ochtendkranten worden in het algemeen als vers van de pers gezien. Gratis kranten en abonnementskranten Landelijke en regionale kranten zijn bijna allemaal abonnementskranten die je thuis kunt ontvangen of los kunt kopen. De verkoop- en abonnementsgelden zijn dan ook de belangrijkste inkomstenbronnen voor deze kranten. Metro en Sp!ts worden gefinancierd door de advertentie-inkomsten. Populaire kranten en kwaliteitskranten Populaire kranten of massakranten zijn kranten die zich vooral richten op het grote publiek. Kwaliteitskranten worden ook wel kaderkranten genoemd. Dat wil zeggen dat het hoogopgeleide deel van de Nederlanders, het zogenaamde kader, deze kranten leest. Algemene kranten en richtingkranten Een algemene krant is niet gebonden aan een levensbeschouwelijke richting. Dat geldt wel voor richtingkranten die bijvoorbeeld een protestantse grondslag hebben. Linkse en rechtse kranten Linkse kranten vinden vaak maatschappelijke vooruitgang en vernieuwing belangrijk en hechten waarde aan Pagina 3 van 17

4 maatschappelijke gelijkheid. Daarom besteden ze meer aandacht aan organisaties die hiervoor opkomen. De Volkskrant geldt in Nederland als de meest linkse krant. Rechtse kranten zien individuele vrijheid als belangrijkste waarde. Zij zijn tegen overmatige overheidsbemoeienis, maar zijn wel voorstander van een stevig optreden van gezagsdragers. Ze hechten waarde aan tradities en schuwe grote maatschappelijke veranderingen. De Telegraaf en het AD kun je als rechtse kranten zien. 2.2 Audiovisuele media: de omroepen Onder audiovisuele massamedia verstaan we alle publieke omroepen en commerciële zenders die televisie en/of radio maken. Vanwege het feit dat Nederland zowel publieke als commerciële omroepen heeft, spreken we van een duaal omroepbestel. Publieke omroepen worden grotendeels gefinancierd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ze moeten voldoen aan de richtlijnen van de Mediawet. Zo moeten ze een gevarieerd aanbod verzorgen waarin aandacht is voor actualiteiten, informatie, educatie, kunst, cultuur en amusement. Verder mogen ze geen winst maken. Ze ontvangen naast overheidssubsidies inkomsten uit de STER-reclame, omroeplidmaatschappen en uit de verkoop van programmabladen. Er zijn ledengebonden en niet-ledengebonden omroepen. De grote landelijke zendgemachtigden bestaan uit ledengebonden omroepen, ook wel omroepverenigingen genoemd. Voorbeelden zijn: KRO, BNN, VARA, EO, POWNED, VPRO, WNL, NCRV, TROS, MAX en AVRO. Naast ledengebonden omroepen zijn er nog enkele zendgemachtigden zonder leden. Dit zijn oproepen die opgericht zijn vanuit de verbondenheid met speciale kerkgenootschappen. Zoals de Boeddhistische Omroep Stichting, Humanistische Omroep en de Joodse Omroep. Daarnaast zijn er de taakomroepen: de NOS en de NTR. Deze zenders worden niet gekenmerkt door een publieke kleur of geloofsovertuiging en hebben een vastomlijnde, algemene functie binnen het omroepbestel. Commerciële zenders zijn bedrijven die winst willen maken. Dit doen ze door reclamezendtijd te verkopen. Voor deze zenders draait alles om de kijkcijfers; hoe meer kijkers, hoe hoger de reclametarieven. Commerciële zenders krijgen geen overheidssubsidie en hoeven zich niet aan richtlijnen te houden. De identiteit van deze zenders wordt bepaald door de doelgroep waar zij zich op richten. De commerciële zenders zijn eigendom van een aantal grote mediaconcerns: RTL Nederland: eigenaar van RTL 4, 5, 7 en 8. RTL zendt uit via Luxemburg om zo de Nederlandse regelgeving m.b.t. reclame en sponsoring te kunnen ontwijken. De SBS-groep: onder de SBS-groep vallen SBS6, NET5 en Veronica. Ook zij opereren vanuit Luxemburg. MTV Networks: is in Nederland marktleider op het gebied van muziek- en jongerenzenders. Dit concern verzorgt de themazenders MTV, Kindernet, Comedy Central en Nickelodeon. Discovery Channel Europe: onderdeel van het Amerikaanse televisienetwerk Discovery Communications. In Nederland verzorgen zij Discovery Channel, Animal Planet en TLC. 2.3 Digitale massamedia Het internet is een wereldwijde communicatie-infrastructuur van computernetwerken waarmee informatie verstuurd kan worden. Pagina 4 van 17

5 Als we het in spreektaal hebben over internet, bedoelen we het world wide web. Maar het is goed om te beseffen dat het WWW slechts een toepassing is die gebruik maakt van de infrastructuur van het internet. Het WWW maakt het mogelijk om via een webbrowser honderden miljoenen websites te bekijken en gebruiken. Ze voorzien ons van nieuws, amusement en informatie over de meest uiteenlopend onderwerpen. Daarnaast biedt het webdiensten die helpen bij praktische zaken zoals internetbankieren. Inmiddels heeft digitalisering ervoor gezorgd dat d verschillende mediavormen niet meer afhankelijk zijn van één enkel apparaat; ze zijn nu te gebruiken op alle apparaten met internettoegang. Deze nieuwe vorm van mediagebruik noemen we crossmediale toepassingen. Onder sociale media verstaan we een verzameling onlineplatforms waarvan de inhoud bestaat uit user-generated content, informatie die individuele gebruikers zelf kunnen uploaden en delen. Bij sociale media spreken we van meerzijdige massacommunicatie. Sociale media zijn onder te verdelen in vijf groepen: Weblog Socialenetwerksites (Facebook) Content communities (YouTube) Wiki s (Wikipedia) Virtuele werelden (World of Warcraft) H. 3 De rol van de overheid 3.1 Uitgangspunten van het mediabeleid Drie algemene uitgangspunten vormen de basis van overheidsbemoeienis met massamedia: Vrijheid van meningsuiting In de Nederlandse grondwet worden de vrijheid van meningsuiting en drukpers vastgelegd. Je kan niet vervolgd worden vanwege je mening, maar er zijn wel inperkingen van de vrijheid van meningsuiting: Aanzetten tot haat of discriminatie Een gevaar opleveren voor de openbare orde of nationale veiligheid In strijd zijn met de openbare zeden (publiek fatsoen) Staats- of bedrijfsgeheimen bevatten Beledigend of opruiend zijn Bestempeld kunnen worden als smaad (door onjuiste beschuldiging iemands goede naam en eer aantasten) In Nederland kennen we geen censuur, maar er zijn wel grenzen aan de vrijheid van meningsuiting. De vrijheid van meningsuiting houdt op wanneer publieke uitingen in strijd zijn met andere grondrechten of wetten. BNN zal bijvoorbeeld minder snel worden vervolgd voor een tv-programma over seks dan een tv-columnist die een bepaalde bevolkingsgroep beledigt. Democratie Burgers hebben het recht op goede publieke informatievoorziening. Goed geïnformeerde burgers kunnen beter Pagina 5 van 17

6 een mening vormen en zullen eerder politiek betrokken zijn. Om dit te kunnen garanderen heeft de Nederlandse overheid ervoor gezorgd om een deel van de media te reguleren. De publieke omroep wordt voornamelijk gereguleerd. Pluriformiteit, verscheidenheid Goede informatievoorziening is beter gegarandeerd als er voldoende verscheidenheid is aan media. Zo is het media-aanbod een afspiegeling van de diversiteit aan interesses en culturele kenmerken die er onder de bevolking leven. Het doel is dat allerlei maatschappelijke, enz. stromingen herkenbaar aanwezig zijn in de media. Dit streven, externe pluriformiteit, zorgt ervoor dat mensen media kunnen vergelijken en kunnen kiezen welk medium bij hen past. Om samenwerkingsverbanden, overname of fusie voor een monopolie te voorkomen, is dit dan ook verboden. Er is ook interne pluriformiteit, dit betekent dat een massamedium ruimte biedt aan verschillende opinies en opvattingen. Vrijemarktprincipe, iedereen mag een medium starten Iedereen mag een medium beginnen, toch laat de overheid niet alles aan de markt over. Het nadeel hiervan is dat mensen met een hoger inkomen beter in staat zijn informatie te vergaren omdat zij de kosten van een krantenabonnement kunnen betalen. Hierdoor is er sprake van sociale ongelijkheid m.b.t. informatievoorziening. 3.2 Het mediabeleid Vanaf 1930 werden voorwaarden voor het verkrijgen van een zendmachtiging vastgelegd in de Omroepenwet. Een zendmachtiging is een bevoegdheid voor het uitzenden van radio- en televisieprogramma s. Nu is er sprake van samenwerking tussen verschillende televisienetten, zo werken Nederland 1, 2, en 3 samen. Er wordt per publieke omroep bekeken bij welke zender het programma past. Het streven naar netprofilering is een kwalitatief aanbod, maar het is ook bedoeld om de concurrentie met de commerciële zenders aan te gaan. Dit is besloten door de Mediawet Doel van de Mediawet is kwalitatief hoogstaande programma s t garanderen met voldoende pluriformiteit. De NOS coördineert de programmering en de zendtijd van de publieke zenders. De meeste regels in de Mediawet gelden voor publieke omroepen, maar er zijn ook voorschriften voor commerciële zenders Een publieke omroep moet de vorm hebben van een vereniging of stichting en een maatschappelijke of geestelijke stroming vertegenwoordigen. De omroep moet vanuit een eigen identiteit gericht zijn op zowel een breed publiek als op een specifieke bevolkings-/leeftijdsgroep. Een startende publieke omroep moet minimaal leden hebben. Volledige erkenning binnen het publieke bestel wordt gegeven bij leden. Dit ligt vast in de Concessiewet, dat onderdeel is van de Mediawet. Erkende omroepen hebben recht op een financiële bijdrage van de overheid. Daarnaast worden er gelden verdiend met de STER-reclame. De totale televisiezendtijd van de publieke zenders moet een compleet aanbod aan programma s met kunst, cultuur, nieuws, educatie en amusement bevatten. Gemiddeld mogen de publieke omroepen niet meer dan 6.5% van hun zendtijd aan reclame besteden. Daarbij geldt een maximum van twaalf minuten per uur. Ze mogen alleen reclame uitzenden tussen programma s door. Commerciële zenders hoeven zich aan minder strenge voorwaarden te houden. Zij mogen maximaal 15% van hun zendtijd besteden aan reclame. Reclame mag ook programmaonderbrekend zijn, maar sluikreclame is verboden. Sponsoring is toegestaan voor zowel publieke als voor commerciële zenders. Sponsornamen mogen alleen aan het begin en het eind van een programma vermeld worden. Sponsoring is verboden voor programma s die geheel of gedeeltelijk bestaan uit Pagina 6 van 17

7 nieuws, actualiteiten of politieke informatie, of die bestemd zijn voor jongeren onder de 12 jaar. Het Commissariaat van de Media is opgericht om eerlijke toegang tot het omroepbestel te garanderen, de onafhankelijkheid en diversiteit van omroepen te bewaken en om erop toe te zien dat de Mediawet wordt nageleefd. In de praktijk houden ze zich bezig met: Het uitgeven en controleren van zendmachtigingen aan zowel publieke als commerciële omroepen De naleving van reclame- en sponsorregels De naleving van programmavoorschriften voor de publieke omroep Het Commissariaat mag omroepen boetes opleggen als zij de Mediawet overtreden. Het Stimuleringsfonds voor de Pers (SvdP) is een door de overheid ingesteld bestuursorgaan dat de pluriformiteit van de persmedia moet beschermen. Kranten en tijdschriften die bijdragen aan de pluriformiteit kunnen in financieel moeilijke tijden beroep doen op dit fonds. Critici menen dat de steun door het fonds het vrijemarktproces bij de gedrukte media aantast en tot concurrentievervalsing kan leiden. Uit het oogpunt van een sociale en democratische rechtsstaat is het wenselijk dat het internet voor iedereen bereikbaar is. Daarom heeft de overheid als doel om het internet toegankelijker te maken. Daarnaast houdt de overheid zich bezig met het tegengaan van cybercriminaliteit. 3.3 Discussies over het omroepbestel Liberalen zijn tegen subsidiëring van de media. De overheid moet ruimte geven aan nieuwe initiatieven, met minimale financiële overheidssteun, zo wordt het media-aanbod afgestemd op de wensen van de consument. Sociaaldemocraten pleiten voor regulerend optreden van de overheid d.m.v. kwaliteitscontrole en bewaking van de pluriformiteit in de mediawereld. Zonder regulering komen minderheidsstandpunten nauwelijks aan bod. Zo kunnen ook persconcentraties en ongewenste vormen van commercialiseren vrij spel krijgen. De christendemocraten zijn voor een regulerende overheid, maar vinden dat de omroepen en kranten ook zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Zij kijken vooral naar de socialiserende functie van de media en naar de gevaren van mediabeïnvloeding, vooral voor de jeugd. Naast de overheid en de politieke partijen hebben ook directbetrokkenen een visie op de inrichting van het oproepbestel: De publieke omroepen pleiten voor behoud van de pluriformiteit. Zij zeggen dat commercialisering tot meer oppervlakkigheid leidt en houden een pleidooi voor het handhaven van de taken van de massamedia waarin de verschillende maatschappelijke stromingen herkenbaar zijn. De commerciële zenders vinden dat de mensen volwassen genoeg zijn om zelf te bepalen waar ze naar kijken. De kijker bepaalt zelf de kwaliteit en moet daarom een zo groot mogelijk aanbod aan programma s krijgen. De programma s met de meeste kijkers trekken de meeste adverteerders en zo worden de beste programma s gemaakt. In lijn met de commerciële zenders benadrukt het bedrijfsleven dat commercialisering van de media tot vergroting van de keuzemogelijkheden voor de consument leidt. Sommige bedrijven zijn door sponsoring nauw betrokken bij programma s en kunnen zo extra aandacht vragen voor hun producten. Ook de mediaconsumenten vormen een belangengroep. De gemiddelde kijker wil minder reclame. Maar op de commerciële zenders is zoveel reclame dat de irritatiegrens wordt genaderd of overschreden. De overheid wil dat het omroepbestel bijdraagt aan de ontwikkeling van onze samenleving. De publieke omroepen moeten zorgen voor evenwichtige maatschappelijke communicatie in onze democratische en pluriforme samenleving. Er zijn argumenten te noemen die voortkomen uit brede maatschappelijke ontwikkelingen: Door individualisering en ontzuiling vanaf de jaren 60 hebben publieke omroepen geen duidelijke achterban meer. Het systeem van omroepverenigingen met leden is dus achterhaald en financiering van deze verenigingen is niet langer op zijn Pagina 7 van 17

8 plaats. Op veel terreinen van de economie, zien we een terugtredende overheid en een liberalisering van de economie. In het verlengde hiervan zou ook de mediamarkt kunnen worden geliberaliseerd. Om hun bestaansrecht te rechtvaardigen, richten de publieke omroepen zich, net als de commerciële zenders, steeds meer op het grote publiek. Hierdoor verdwijnen kwalitatief goede programma s voor kleine doelgroepen. De overheid zou dus óf specifieker moeten subsidiëren óf moeten stoppen met het subsidiëren. Door de dubbele financiering (overheidssubsidie en reclamegeld) is er sprake van oneerlijke concurrentie tussen publieke en commerciële zenders. Dat is een van de redenen waarom een grote groep vindt dat de publieke omroep reclamevrij moet zijn. Onder het publiek is sprake van een groeiend consumentisme. Kijkers willen het liefst vermaakt worden en de behoefte aan moeilijke, informatieve programma s neemt hiermee af. Door de ontwikkeling van informatie- en communicatietechnologie is er een bijna onbegrensd media-aanbod. Pluriformiteit van het aanbod is dus met de digitalisering voldoende geregeld. Pluriformiteit van het omroepbestel was gebaseerd op de verschillende identiteiten van de omroepen. Door vergaande samenwerking tussen de omroepen zijn de identiteiten grotendeels verdwenen. Steeds meer burgers maken zich zorgen over de maatschappelijke functie van de omroepen. In hun streven naar hogere kijkcijfers is er een tendens naar meer amusement. De informatieve en socialiserende functies komen hierdoor in gevaar. Wanneer de overheid geen enkele subsidie geeft aan zenders, wordt dit een volledig commercieel bestel genoemd. Tegenover zo n volledig commercieel bestel staat de staatsomroep. Hier ligt de bekostiging, anders dan in een commercieel bestel, volledig bij de overheid. De meeste landen hebben net als Nederland een duaal bestel, met zowel publieke als commerciële zenders. H. 4 Ontwikkelingen rondom massamedia Ontwikkelingen in de massamedia vinden altijd plaats in een maatschappelijke context. Door het goedkoper worden van kranten door een ontwikkeld productieproces, vond er een toenemende democratisering plaats. Daardoor nam de vraag naar dagelijkse nieuwsvoorziening toe. De snelle opkomst van de tv was mede te danken aan de groeiende welvaart en toenemende vrije tijd na de Tweede Wereldoorlog. De drie belangrijkste trends die van invloed zijn op de ontwikkeling van moderne massamedia zijn: Technologische innovatie Economische groei en internationalisering Uitbreiding van de informatiemaatschappij 4.1 Technologische innovatie Massacommunicatie is afhankelijk van de technologische mogelijkheden. Veranderingen in de moderne massamedia komen voornamelijk door innovatie op het gebied van informatietechnologie. Informatietechnologie (IT) is het vakgebied waarbinnen computersystemen en digitale communicatietoepassingen worden ontworpen en gebouwd. Alles wat met computers te maken heeft, is mogelijk door IT. Digitalisering betekent dat niet-digitale of analoge informatie wordt omgezet naar digitale data. Het voordeel van digitaal is dat je informatie efficiënter kunt gebruiken en beheren en dankzij internet gemakkelijk kunt verspreiden. Omdat digitalisering complexe informatie- en communicatiestromen sterk vereenvoudigt, wordt het in de hele samenleving toegepast, zo is bijv. de ov-chipkaart een vorm van digitale dienstverlening. Door deze technologische ontwikkelingen zijn er nieuwe soorten media bij gekomen. De samenkomst van verschillende mediatypen op één apparaat of op één gedeeld kanaal noemen we convergentie. Zo kun je bijvoorbeeld tv kijken, én op internet via je digitale tv. 4.2 Economische groei en internationalisering Pagina 8 van 17

9 Door de economische groei hebben mensen meer vrije tijd en meer geld over om leuke dingen te doen, hierdoor is de vrijetijdsindustrie explosief gegroeid. Communicatie via internet heeft de internationale samenwerking en handel enorm gestimuleerd. De snelle en efficiënte uitwisseling van informatie heeft de handelsbetrekkingen vereenvoudigd en geleid tot een wereldwijde herverdeling van de arbeid. Ons media-aanbod is sterk geglobaliseerd, zo komen de meeste films etc. uit het buitenland. Veel mediabedrijven zijn onderdeel van grotere mediaconglomeraten met subdivisies voor film, tv, internet en tijdschriften. Deze mediaconglomeraten ontstaan door marktwerking. Kleine mediabedrijven worden overgekomen waardoor de productie efficiënter wordt en het marktaandeel van het bedrijf toeneemt. Zo wordt het een oligopolie, dat is een markteconomische positie waarbij er slechts een klein aantal aanbieders van een bepaalde dienst of product is, met weinig concurrentie voor de aanbieders. 4.3 De informatiemaatschappij Veel landen zijn de afgelopen decennia veranderd in een informatiemaatschappij, dit is een technologische, hoogontwikkelde samenleving waarbij communicatie en informatieoverdracht de basis van de meeste economische activiteiten vormen. Kenmerken hiervan zijn: Constante informatiestroom. Niet gebonden aan één plaats. Vervaging van nationale grenzen. Snelle verandering van de informatiemaatschappij zelf. 4.4 De gevolgen vanuit drie perspectieven Sociaal-cultureel: Diversificatie van het media-aanbod. Informalisering van de samenleving (contact tussen mensen wordt informeler) De grens tussen massacommunicatie en (inter)persoonlijke communicatie vervaagt. Intensivering van de beleving en ervaringen van media. Internationalisering van het media-aanbod. Cultuurimperialisme: het geleidelijk opdringen van de eigen cultuur aan andere landen of volken. Ontstaan van een globale cultuur. Sociaaleconomisch: Toenemende internationale concurrentie. Het ontstaan van mediaconglomeraten heeft een risico voor vrije informatievoorziening. Tweedeling in de samenleving, het wel en niet kunnen omgaan met nieuwe technische ontwikkelingen. Politiek-juridisch: Het geeft de burgers meer mogelijkheden om informatie te krijgen over het overheidsbeleid of standpunten van politieke partijen. De informatiemaatschappij heeft gevolgen voor de privacy van mensen. Overtreders van bijvoorbeeld de persvrijheid zijn ongrijpbaar. De relatie overheid-burger verandert. Pagina 9 van 17

10 H. 5 Massamedia en commercie 5.1 Hoe komen de media aan hun geld? Kranten verdienen aan abonnementen, vrije verkoop en advertenties. De extra bijlagen in het weekend zorgen ook voor meer advertenties. Directie en redactie hebben een gemeenschappelijk belang: ze willen allebei zoveel mogelijk (betalende) lezers trekken. Ze hebben ook botsende belangen. Zo hechten redacties veel waarde aan onafhankelijke berichtgeving, voor de directies en aandeelhouders is vooral het vergroten van het marktaandeel en van de efficiëntie belangrijk. Om belangenconflicten te voorkomen hebben kranten en tijdschriften een redactiestatuut waarin taken en bevoegdheden van de redactie en directie geregeld zijn. Publieke omroepen hebben inkomsten uit: Omroepgelden, bestaande uit een overheidsbijdrage en inkomsten van de STER. Lidmaatschaps- en abonnementsgelden. Sponsoring van programma s door bedrijven. Overige inkomstenbronnen zoals merchandise. Commerciële zenders verdienen door reclame-inkomsten en sponsorgelden, en sinds kort ook via eigen programmabladen. 5.2 Commerciële ontwikkelingen Groeiende concurrentie is er op 2 niveaus: In het totale media-aanbod: steeds meer media strijden met elkaar om de aandacht van de consument. Binnen één mediumsoort: kranten bevechten elkaar met nieuwe bijlagen/vormen van abonnementen/bijzondere extra s/apps. Ook is er een grotere concurrentie op de advertentiemarkt. Het totale aanbod van reclamezendtijd etc. is zodanig gestegen dat het aanbod groter is dan de vraag. Mediabedrijven die te weinig doen om hun marktpositie te versterken, kunnen de race verliezen. De neerwaartse spiraal zorgt voor vele faillissementen. De toegenomen concurrentie in het medialandschap heeft geleid tot een aantal ontwikkelingen: Marktgerichtheid en commercialisering Om te overleven moeten media zo veel mogelijk kijkers/lezers zien te verkrijgen, dit kan ten koste gaan van de kwaliteit. Dit geldt meer voor omroepen dan voor kranten. Bij omroepen zie je de commercialisering door de toename van reclamezendtijd. Adverteerders willen natuurlijk eerder betalen voor amusementsprogramma s die veel kijkers hebben, dan voor kwaliteitsprogramma s die minder kijkers hebben. Dit is vooral bij de commerciële zenders, maar ook bij de publieke omroepen. Door de commercialisering is er minder aandacht voor kleine doelgroepen, tenzij zij een aantrekkelijke doelgroep vormen voor adverteerders. De kijkcijfers worden onderzocht door Stichting Kijkonderzoek (SKO) die per programma het aantal, soort (leeftijd en sociale klasse) en waardering van de kijkers registreert. Martsegmentering en stijging van het aantal producten bij de tijdschriften Pagina 10 van 17

11 Vooral in de tijdschriftenwereld is er sprake van marktsegmentering. In deze markt is er niet één grote markt, maar veel kleine markten voor specifieke doelgroepen. Hierdoor is het aantal tijdschriften sterk gegroeid. De kostprijs kan binnen de perken blijven als de uitgever meerdere bladen uitgeeft, want een zware concurrent in het ene segment kan worden gecompenseerd door dominantie op het andere segment. Doelgroepenmedia en netprofilering bij tv-zenders Commerciële omroepen stemmen hun zenders en programma s af op specifieke doelgroepen om een langdurige band op te bouwen met hun adverteerders. Dit is vergelijkbaar met de marktsegmentatie bij tijdschriften. De meer commerciële gerichtheid van publieke omroepen blijkt uit de netprofilering van de tv-zenders 1, 2, en 3 die elk zorgen voor een duidelijke doelgroep wat overzichtelijker is voor adverteerders. Persconcentratie bij de dagbladen en mediaconcentratie door het ontstaan van mediagiganten Mediaconcentratie leidt o.a. tot meer eenzijdige berichtgeving over het wereldnieuws. Deze berichtgeving is grotendeels in handen van wereldwijde mediaorganisatie en internationale persbureaus als CNN. De kritiek is dat ons beeld van de gebeurtenissen in de wereld hierdoor westers gekleurd wordt. Persconcentratie brengt het gevaar van monopolyvorming met zich meer waardoor de kwaliteit en de pluriformiteit afneemt. Er zijn drie vormen van persconcentratie: Redactionele concentratie: een uitgever bundelt redactiecapaciteit zodat redacteuren voor verschillende kranten schrijven. Publieksconcentratie: het publiek verdeelt zich steeds eenzijdiger over de dagbladen. Aanbiedersconcentratie: een dagbladuitgever geeft meerdere kranten uit. Mediaconcentratie zoals dit noemen we diagonale concentratie omdat de concentratie verschillende producten omvat zoals dagbladen, televisieprogramma s en films. Daarnaast bestaat er ook horizontale concentratie, namelijk van hetzelfde product, als één bedrijf verschillende kranten uitgeeft. Er is verticale concentratie als een bedrijf een gehele bedrijfskolom bezit. Bijvoorbeeld een filmmaatschappij die acteurs, scenarioschrijvers, studio s, regisseurs en bioscopen bezit/in dienst heeft. Omdat deze concentraties minder goed zijn voor de concurrentie en vaak leiden tot kwaliteitsverlies en prijsopdrijving, probeert de overheid de consument te beschermen door concurrentie te stimuleren. Daarom heeft de overheid de Mededingingswet aangenomen en de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) opgedragen toezicht te houden op naleving van deze wet. 5.3 Functioneren en kwaliteit van de media Het proces waarbij amusement andere maatschappelijke functies van de media verdringt, noemen we verschraling van het aanbod, een andere term hiervoor is vertrossing. Deze ontwikkeling wordt vooral in verband gebracht met de publieke omroepen, die juist de taak hebben om een uitgebalanceerde programmering samen te stellen waarin alle maatschappelijke functies aan bod komen. Meer amusementstelevisie leidt tot verarming van programma s die zich op een kleiner publiek richten zoals moeilijke discussieprogramma s en documentaires met specifieke thema s. Verschraling en kwaliteitsverlies keren regenmatig terug in het publieke en politieke debat. Linkse partijen onderstrepen het maatschappelijke belang van de publieke omroep en stellen dat amusement beter past bij de commerciële omroepen. Rechtse partijen zijn er juist voor dat publieke omroepen door het aanbieden vaan meer amusementsprogramma s meer eigen inkomsten creëren. De grote onderlinge concurrentie in de media leidt ertoe dat journalisten soms allemaal op hetzelfde nieuws duiken en er een mediahype ontstaat, dit is als nieuws zichzelf versterkt zonder dat zich nieuwe feiten voordoen. Uit angst Pagina 11 van 17

12 om dingen te missen nemen media nieuws van elkaar over i.p.v. een eigen keuze te maken. Naast toename van het aantal mediahypes neemt ook het gebruik van een mediaframe toe, dit is berichtgeving over een onderwerpt die steeds vanuit hetzelfde perspectief plaatsvindt. Hierdoor ontstaat er een beeld van een nieuwsitem dat zichzelf steeds opnieuw bevestigt. Door de sterke onderlinge concurrentie en de behoefte om journalistiek te scoren is er in de verhouding tussen media en politiek een relatie ontstaan die wordt aangeduid met de term medialogica. Dit is de situatie waarin de manier van politiek bedrijven gestuurd wordt door de media. Media bepalen steeds vaker actief de grenzen van het politieke en publieke debat. De media fungeren in de driehoek publiek-politiek-media steeds meer als decorbouwers voor het politieke en publieke landschap. Bij medialogica gaat het minder om inhoud, achtergrond en feiten van politieke kwesties maar meer om emoties, schandalen en personalisering. Bij personalisering worden gebeurtenissen toegeschreven aan persoonlijke fouten en verantwoordelijkheden van een politicus en minder verbonden aan het ambt dat iemand bekleedt als minister of burgemeester. H. 6 Nieuws en beeldvorming 6.1 Selectieproces van het nieuws Een bericht heeft nieuwswaarde als het voldoet aan de volgende criteria: Het is actueel Het is opvallen, onverwacht, verrassen of schokkend Het is cultureel of geografisch dichtbij Het gaat over een belangrijke, bekende persoon Er is een human-interest aspect : drama, emotie, conflict Het is afwijkend en dan vooral in negatieve zin Het is ondubbelzinnig en begrijpelijk Er is beeldmateriaal van beschikbaar Het is interessant voor de doelgroep van het medium Het is gerelateerd aan politieke, sociaaleconomische, of culturele ontwikkelingen Het past binnen de identiteit van het medium Aan hoe meer criteria wordt voldaan, hoe hoger de nieuwswaarde. Er is een selectieve perceptie van de nieuwsmaker, de nieuwskeuze en de berichtgeving worden gestuurd door het persoonlijke referentiekader van de redacteur of verslaggever. Instellingen, personen, bedrijven of groeperingen sturen persberichten op eigen initiatief, in de hoop dat ze het nieuws halen. Voorlichters van politici, ministeries en andere overheidsorganen geven informatie door aan journalisten. Dit doen zijn d.m.v. persconferenties en rapporten. Op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) heeft de overheid een actieve informatieplicht, wat betekent dat zij op eigen initiatief belangrijke informatie bekend moeten maken. Kranten, journaals en actualiteitenprogramma s beschikken over een aantal correspondenten. Wanneer er iets belangrijks gebeurt, melden zij dat aan de redactie. Die stuurt dan iemand heen om een reportage te maken als het interessant genoeg is. Freelancejournalisten schrijven over gespecialiseerde onderwerpen. Zij bieden de artikelen zelf aan of krijgen een Pagina 12 van 17

13 verzoek van een redactie. Sommige freelancejournalisten schrijven voor meerdere kranten tegelijk. Nieuwsredacties hebben permanent een open lijn naar persbureaus die alles wat maar enigszins naar nieuws ruikt onmiddellijk publiceren. In Nederland bestaat het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Zij maken een selectie uit de buitenlandse berichten die zijn van de internationale persbureaus aangeleverd krijgen. Ze bewerken en vertalen de berichten en zorgt voor de verspreiding over Nederland. De redacteuren mogen niet zelf hun mening hierin verwerken omdat zij voor bladen werken die af kunnen wijken van hun mening. Het ANP levert ook binnenlands nieuws. Zij versturen ook berichten vanuit Nederland berichten naar belangrijke media in de rest van de wereld. Naast het ANP kent Nederland ook de Geassocieerde Pers Diensten (GPD), die nationale en internationale berichtgeving verzorgt voor regionale dagbladen. De grote internationale persbureaus hebben over de hele wereld verslaggevers in dienst. Hun belangrijkste selectiecriterium is de verkoopbaarheid van de informatie. Heeft een feit naar verwachting nieuwswaarde, dan wordt er een bericht van gemaakt. Kranten kunnen tegen betaling ook gebruikmaken van de persdiensten van belangrijke buitenlandse kranten. Naast feiten is er ook goed beeldmateriaal nodig bij de presentatie van een nieuwsfeit. Die halen ze bij de grote Amerikaanse of Europese maatschappijen, zoals NBC en CNN. Zij laten weten bij welke nieuwsonderwerpen zij beelden hebben, vervolgens kunnen de tv-stations hun bestelling plaatsen. De gevolgen van nieuwsselectie zijn zichtbaar als het om nieuws uit ontwikkelingslanden gaat. De westerse media gebruiken vrijwel alleen berichten van westerse persbureaus. Ook de berichtgeving in ontwikkelingslanden zelf verloopt grotendeels via de westerse persbureaus en de bevolking krijgt dus vaak een westers beeld van de situatie in het eigen land. 6.2 Kleuring en beeldvorming Het is de taak van journalisten om nieuws objectief en waarheidsgetrouw in beeld te brengen. Journalisten moeten zich aan vijf journalistieke normen houden die ervoor moeten zorgen dat nieuwsverslagen neutraal en waarheidsgetrouw zijn: Het scheiden van feiten en meningen Hoor en wederhoor toepassen (alle betrokkenen ondervragen) Controleren van de feiten Meerdere informatiebronnen raadplegen Een juiste weergave van de feiten Wanneer journalisten zich niet aan deze punten houden, ontstaat er een vertekend beeld door onjuistheden en kan er sprake zijn van subjectiviteit van het nieuws. We spreken van onbewuste kleuring omdat journalisten altijd vanuit hun eigen referentiekader en selectieve perceptie werken, of ze dat willen of niet. Ontvangers van mediaboodschappen krijgen dus altijd een door de zender geïnterpreteerd beeld van de werkelijkheid. Als media hun standpunten en opvattingen bewust laten doorschemeren om hun identiteit kenbaar te maken is er sprake van bewuste kleuring. De meeste media streven naar een duidelijk herkenbare identiteit waarmee zij zich onderscheiden. Het redactiestatuut biedt hiervoor het raamwerk. Bij nieuwsberichtgeving bepalen een aantal factoren de identiteit van een medium: De keuze van de onderwerpen door journalisten en de redactie. De volgorde van de berichten. De presentatie. Het eigen commentaar. Het woordgebruik. Pagina 13 van 17

14 Het gebruik van (deskundige) gastschrijvers. Achter bewuste kleuring kan ook negatieve opzet schuilgaan. Met name wanneer de vertekening van de werkelijkheid een doel wordt en het belang van objectiviteit en betrouwbaarheid volledig wordt losgelaten. Dit gebeurt bij manipulatie, het vervormen van nieuws door het opzettelijk weglaten of verdraaien van feiten, en ook bij indoctrinatie, het systematisch opdringen van opvattingen door meningen als feiten te presenteren. Journalisten laten sommige onderwerpen steeds vanuit een bepaald perspectief zien, hierdoor ontstaat een mediaframe. Voorbeelden van mediaframes zijn: Het conflictframe: de nadruk ligt op conflicten tussen partijen of individuen. Het human-impactframe: de nadruk ligt op de emotionele kant van het verhaal. Het economische-gevolgenframe: de nadruk ligt op de economische consequenties van een gebeurtenis. Het machteloosheidsframe: de nadruk ligt op onmacht van de situatie. Het moraliteitsframe: de nadruk ligt op de scheiding goed vs. slecht. H. 7 Massamedia en cultuur 7.1 Cultuur Binnen alle cultuuruitingen zijn er drie dimensies: Ideële dimensie Mensen wisselen voortdurend ideeën en opvattingen met elkaar uit. Ideeën die te maken hebben met een visie op de mens en samenleving Religieuze ideeën Maatschappelijke waarden Normerende dimensie Alle regels, wetten, straffen en gewoontes die voortvloeien uit waarden. Materiële dimensie Waarden en normen komen hier tot uiting in allerlei vormen, zoals de manier waarop huizen, kantoren etc. worden gebouwd, de vormgeving van producten, de inrichting van een stad, kunst en reclame. Hieraan kun je zien wat mensen belangrijk, onaanvaardbaar vinden. Cultuur biedt een gedragsregulerend kader, het geeft richting aan het denken en doen van de mens. Drie functies van cultuur voor de samenleving zijn: Cultuur geeft betekenis aan ons gedrag. Cultuur bepaalt welk gedrag wel of niet onaanvaardbaar is. Cultuur biedt de mogelijkheid tot identificatie. 7.2 Het socialisatieproces Culturen worden gekenmerkt door collectieve gedragspatronen, gedragingen die door iedereen binnen de cultuur op een vergelijkbare manier worden aangenomen. Pagina 14 van 17

15 In het socialisatieproces worden door middel van beïnvloeding en aanpassing waarden en normen van een cultuur overgedragen aan een individu. De toe-eigening van een cultuur van jongs af aan heet internalisatie. We onderscheiden zes duidelijk herkenbare socialiserende instituties: Gezin. School. Werk. Maatschappelijke groeperingen. Overheid. Media. Datgene wat je als je persoonlijke identiteit beschouwt, wordt mede gevormd door de sociale ervaringen die je opdoet. Je identiteit is dus voor een groot deel het product van het socialisatieproces. 7.3 Cultuur en de massamedia Media hebben een bijdrage aan cultuuroverdracht. De media laten de normen en waarden van een maatschappij zien. Door de media ontstaan ook vaak stereotypen en vooroordelen, hieruit kan discriminatie volgen. H. 8 Macht van de media 8.1 Klassieke theorieën Injectienaaldtheorie Deze theorie gaat ervan uit dat ontvangers informatie klakkeloos overnemen, en wordt nog steeds in verband gebracht met de reclame-industrie. Wetenschappers achter deze theorie stellen dat de media als een grote injectienaald werken, waarmee ze kijkers met ideeën en overtuigingen kunnen inspuiten. Alle informatie wordt klakkeloos overgenomen en als waar beschouwd. De theorie maakt hierin geen onderscheid tussen verschillende mensen. Tegenwoordig wordt de langzame druppelsgewijze beïnvloeding nog altijd toegepast door reclamemakers met de regelmatig herhaalde boodschappen. Ook de overheid gelooft in het idee van de beïnvloeding via de media, wat blijkt uit campagnes via bijv. tv. Selectieve perceptie van het publiek Volgens Joseph Klapper is de invloed van de massamedia beperkt doordat het publiek een veel actievere rol speelt dan tot dan toe (1960) werd gedacht. Hij beschrijft factoren die tussen de ontvanger en het medium in staan, ze werken als filters waardoor een boodschap niet of vervormd bij de mediagebruiker aankomt. Vier van deze mechanismen zijn: Selectieve keuze. Ieder mens heeft de neiging om alleen datgene te lezen dat bij zijn referentiekader past. Selectieve waarneming of selectieve perceptie. We zijn geneigd informatie zo te vormen dat het klopt met wat we al dachten en nemen dus nooit objectief waar. Selectief geheugen. We zijn selectief bij het onthouden van mediaboodschappen. Van de vele stukjes informatie die ons dagelijks bereiken, onthouden we maar een klein deel, informatie dat niet bij ons referentiekader past, vergeten we sneller. Selectief geloven. Het karakter van een medium bepaalt hoeveel geloof we hechten aan de berichtgeving. Hoe commerciëler het medium, des te groter de kans dat commercie een grote rol speelt bij de keuze en presentatie van het nieuws. Pagina 15 van 17

16 8.2 Moderne beïnvloedingstheorieën Er zijn theorieën die uitgaan van relatief veel media-invloed. Aan de andere kant zijn er ook theorieën die uitgaan van de macht van de ontvangers van informatie. Cultivatietheorie George Gerbner kwam met een nieuwe gedachtegang over de culturele en socialiserende betekenis van tv. Tv is in zijn ogen de verhalenverteller van de moderne tijd, die helpt bij het overdragen van de dominante cultuur. Vooral bij fictieve programma s als soaps. Volgens hem bestaat er een verband tussen de kijktijd en het wereldbeeld van de kijkers, hoe meer tv ze kijken hoe indringender de tv aanwezig is in hun leven en worden opvattingen meer bepaald door wat ze zien. Het beeld van de werkelijkheid en de televisiewerkelijkheid gaan in elkaar overlopen. Uitkomsten in een Nederlands onderzoek toonden een klein verband tussen televisiewerkelijkheid en de denkbeelden van de kijkers. Agendasettingtheorie Deze theorie gaat ervan uit dat de media weinig invloed hebben op het denken en het gedrag van de consumenten, maar dat ze wel de onderwerpen bepalen die consumenten bezighouden. Naast deze invloed op de publieke agenda, bepalen de media ook deels de politieke agenda. Uit onderzoek bleek dat wat de mensen belangrijk vonden vrijwel volledig overeenkwam met de onderwerpen waarover de media berichtten. De media blijken in hoge mate te bepalen waarover mensen praten en denken, maar veel minder wát mensen precies over deze onderwerpen vinden. De belangrijkste kritiek op de agendasettingtheorie is dat de wetenschappers niet goed kunnen aantonen dat het de media zijn die de publieke en politieke agenda bepalen. Het kan ook andersom zijn: niet de media bepalen de werkelijkheid, maar de werkelijkheid bepaalt de media-agenda: u vraagt, wij draaien. Framingtheorie Bij framing wordt niet alleen een onderwerp aan de orde gesteld, ook de manier waarop het onderwerp wordt gepresenteerd is belangrijk. De keuze die de journalist maakt heeft invloed op het beeld dat wij krijgen. Dit proces waarin een mediaframe tot stand komt heet framebuilding. Journalisten worden hierbij zelf beïnvloed door hun referentiekader, de keuze van de informatiebron, pressie van buitenaf zoals belangenverenigingen en politieke woordvoerders. Een mediaframe bepaalt vanuit welk perspectief mensen een nieuwsitem interpreteren. Het proces waarbij het mediaframe het denken van mensen beïnvloed, noemen we framesetting. Een kritiek op de framingtheorie is het ontbreken van andere factoren die het beïnvloedingsproces kunnen verklaren. Theorie van de zwijgspiraal Pagina 16 van 17

17 Deze theorie schrijft veel macht toe aan de media. Volgens deze theorie zijn mensen onzeker over hun mening. Om tot een standpunt te komen, hebben mensen informatie nodig die ze kunnen verkrijgen bij de massamedia. Daar hopen ze te vinden hoe de meerderheid over een bepaald onderwerp denkt. Uit angst om sociaal geïsoleerd te raken zullen mensen zich conformeren aan de heersende opvattingen. De theorie heet zo omdat mensen met een andere mening dan de publieke opinie de neiging hebben hun mening te verzwijgen. Dit versterkt het beeld van de heersende opvatting. Het tegengeluid wordt steeds minder gehoord en mensen die de heersende opvattingen delen treden wel in de openbaarheid. Door bewust of onbewust de heersende opvattingen weer te geven wordt deze heersende opvatting keer op keer versterkt. Pas als het discussieonderwerp uit de actualiteit is, is er weer ruimte voor nieuwe meningen. Deze theorie gaat ervan uit dat mensen irrationele mensen zijn die bang zijn om hun mening te laten horen. Deze aanname is verder niet onderbouwd. Bovendien gaat het ervan uit dat de mediagebruiker weinig mogelijkheden heeft om zelf de media te selecteren. Uses and gratificationsbenadering Ieder mens gebruikt media op verschillende momenten met een ander doel. De manier waarop je media gebruikt bepaalt mede de hoeveelheid invloed. Wil je beïnvloed worden? Moeilijk: Hoe stel je die doelen bij mensen vast? Theorie van de selectieve perceptie Mensen maken bewust, maar veelal onbewust een aantal keuzes bij het gebruik van media. Waarnemen, onthouden, geloven zijn allemaal selectief. Hierdoor is de mogelijkheid tot beïnvloeding zeer beperkt. Media-afhankelijkheidstheorie Invloed en afhankelijkheid is niet eenzijdig maar een wederzijds maatschappelijk patroon tussen media, politiek, economische macht en burgers/consumenten. Media kunnen machtig zijn, maar tegelijk heel afhankelijk van die andere actoren. Pagina 17 van 17