Selectie en werving van deelnemers voor het löss
|
|
- Nathalie Meijer
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Inhoud Inleiding... 2 Selectie en werving van deelnemers voor het löss programma... 3 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op derogatiebedrijven... 5 Veranderingen in de sulfaatconcentraties van grondwater... 7 LuWQ2015 Conferentie over Landgebruik en Waterkwaliteit LuWQ2015: lessen voor het LMM GeoWeek: Een leuke en leerzame middag bij het RIVM... 14
2 Inleiding Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst! Een gezegde dat ook het LMM niet onberoerd laat. LMMmedewerkers van het RIVM hebben kinderen laten voelen en zien wat de bodem is en wat de bodem voor ons leven betekent. U leest hierover in deze 3e editie van de LMM e-nieuws. De conferentie Land use and Water Quality 2015, gehouden in Wenen, is een goede gelegenheid om internationaal kennis uit te wisselen en lessen te trekken voor het LMM. We wijden twee artikelen aan deze conferentie welke mede georganiseerd is door medewerkers van het LMM. En we hebben nog meer: resultaten van het Derogatiemeetnet voor 2013, de opzet en bedrijfskeuze voor het meetnet in de Lössregio en een artikel over zwavel in het grondwater. Wilt u reageren op de artikelen of anderszins op de LMM e-nieuws? Mail naar LMM@rivm.nl U hoort van ons, wij horen ook graag van u!
3 Selectie en werving van deelnemers voor het löss programma Dit nieuwsbriefartikel is het laatste in een serie over de bewaking van de LMM-steekproeven en behandelt de Lössregio. De Veenregio, Zandregio en Kleiregio zijn in eerdere nieuwsbrieven al besproken. Lössregio, klein in omvang, relatief weinig grasland In het LMM is de Lössregio beperkt tot het zuidelijk deel van de provincie Limburg. In dit gebied waren volgens de landbouwtelling van 2014 iets meer dan agrarische bedrijven actief op ha cultuurgrond. Met nog geen 1,5% van het landelijke areaal cultuurgrond, is de Lössregio verreweg de kleinste regio binnen het LMM. In de regio bestaat 44% van de cultuurgrond uit grasland; landelijk is dit 53%. De bedrijfsoppervlakte in de Lössregio ligt met gemiddeld 26 ha ongeveer 2 ha onder het landelijk gemiddelde. Verder kent de regio relatief veel fruitteelt. Lössregio relatief kort in LMM Binnen het LMM is de Lössregio nog relatief kort in beeld. Pas sinds 2007 is er een volwaardig monitoringsprogramma waarin jaarlijks 51 bedrijven worden gevolgd. Deelnemers voor het LMM worden geworven onder deelnemers aan het Bedrijveninformatienet van het LEI (kortweg Informatienet). Landelijk omvat de Informatienetsteekproef agrarische bedrijven, waarvan grofweg de helft voor deelname aan het LMM in aanmerking komt. Specifiek in het lössgebied was het aantal Informatienetdeelnemers op voorhand al ontoereikend. Driekwart van de 51 LMM-deelnemers is buiten het Informatienet (volgens de LMM-steekproefopzet) geworven. Deze extra deelnemers zijn ook in de Informatienetadministratie opgenomen. Opzet van het Basismeetnet in de Lössregio De steekproef van het Basismeetnet omvat in totaal 50 bedrijven bestaande uit 20 melkveebedrijven, 20 akkerbouwbedrijven en 10 overige bedrijven (waaronder gemengde bedrijven). Tabel 1 laat (in het bovenste deel) per bedrijfscategorie zien hoeveel bedrijven er binnen/buiten de steekproefopzet vallen. Bij de categorie melkveebedrijven in het Informatienet voldoen alle bedrijven op één na aan de selectie-eisen. Bij de categorieën akkerbouw en overig valt 42% respectievelijk 50% van de bedrijven buiten de opzet. Vervolgens wordt in het onderste deel van de tabel het aantal steekproefbedrijven (50 in totaal) gerelateerd aan de steekproefpopulatie van 536 bedrijven ( ). Met een verhouding van 1 op 11 (50:536) is in de lössregio sprake van een intensieve steekproef, die nodig is om trends betrouwbaar in beeld te kunnen brengen. Bij de categorie melkvee is de steekproef het intensiefst: van elke 8 melkveebedrijven in het lössgebied neemt er één deel aan het LMM Basismeetnet. Tabel 1 Dichtheid van de steekproef voor het Basismeetnet in de Lössregio Bedrijfscategorie akkerbouw melkvee overig Alle bedrijven binnen de categorie Uitgesloten bedrijven 1) Steekproefpopulatie Steekproef Intensiteit (steekproef: steekproefkader) 1 op 11 1 op 8 1 op 17 * Bron: Landbouwtelling ) Bedrijven met minder dan 10 hectare cultuurgrond en/of minder dan aan standaardopbrengst. Opzet Derogatiemeetnet in de Lössregio In de Lössregio behelst het derogatiemeetnet 20 bedrijven, waaronder 17 melkveebedrijven en 3 overige graslandbedrijven. In vergelijking met de andere regio s kent het meetnet in de lössregio relatief wat meer verloop. Enerzijds omdat ondernemers het bedrijf beëindigen, maar anderzijds zijn er relatief veel deelnemers in de loop der tijd gestopt met het gebruiken van derogatie. Zo heeft de verhoging van de graslandeis van 70 naar 80%, die in 2014 inging, tot relatief veel afvallers geleid.
4 Ton van Leeuwen (LEI Wageningen UR) LMM e-nieuws, december 2015
5 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op derogatiebedrijven LEI Wageningen UR en RIVM stellen jaarlijks de derogatierapportage op voor het ministerie van Economische Zaken, die deze doorstuurt naar de EU. In deze rapportage worden de resultaten van de metingen van de waterkwaliteit en de bedrijfsvoering van 300 bedrijven gepubliceerd. Deze bedrijven maken gebruik van derogatie en mochten in 2013 onder voorwaarden 250 kg stikstof uit dierlijke mest per ha gebruiken. De laatst verschenen rapportage beschrijft de resultaten van de bedrijven aangemeld voor derogatie in 2013 en de trend van de aangemelde bedrijven voor de gehele periode ( ). De bijbehorende waterkwaliteit is beschreven voor de periode aangezien deze grotendeels het gevolg is van de bemestingspraktijk in het voorgaande jaar. Resultaten waterkwaliteit Uit de resultaten blijkt dat de nitraatconcentratie in het uit de wortelzone uitspoelende water in de periode is gedaald (figuur 1). In 2013 was de gemiddelde nitraatconcentratie in het uitspoelingswater in de Zandregio, de Kleiregio en de Veenregio iets gestegen ten opzichte van We zullen de komende jaren moeten kijken of deze stijging echt doorzet of dat bijvoorbeeld weersinvloeden een rol spelen. De nitraatconcentratie in het uitspoelingswater op de derogatiebedrijven in de Zand- en Lössregio is hoger dan in de Klei- en Veenregio. Het verschil tussen de regio s wordt vooral veroorzaakt door een hoger percentage uitspoelingsgevoelige gronden in de Zand- en de Lössregio. Dit zijn gronden waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater. Figuur 1. Gemiddelde nitraatconcentratie (mg/l) in uitspoelingswater per grondsoortregio op derogatiebedrijven Resultaten landbouwpraktijk Het gemiddelde stikstofoverschot op de bodembalans op derogatiebedrijven is in de periode niet significant veranderd (figuur 2). Dit stikstofoverschot op de bodembalans is het verschil tussen de aanvoer van stikstof (onder andere meststoffen) en de afvoer van stikstof (onder andere melk en vlees). In de Lössregio is het stikstofoverschot op de bodembalans in 2013 het laagst (153 kg N/hectare) en in de veenregio het hoogst (245 kg N/ha). De Zandregio en Kleiregio zitten er tussenin (respectievelijk 177 en 181 kg N/ha).
6 Figuur 2. Gemiddeld stikstofoverschot op de bodembalans (kg N/ha) per grondsoortregio per jaar op derogatiebedrijven Ondanks een onveranderd overschot, vertoont de nitraatconcentratie op de langere termijn een licht dalende trend. De laatste twee jaar loopt de gemiddelde nitraatconcentratie echter weer iets op. Marga Hoogeveen (LEI Wageningen UR) LMM e-nieuws, december 2015
7 Veranderingen in de sulfaatconcentraties van grondwater De sulfaatconcentraties in het uitspoelingswater en het ondiepe grondwater van de Zandregio zijn de afgelopen 30 jaar afgenomen. De afname hangt samen met het terugdringen van de uitstoot van zwavelhoudende stoffen in de atmosfeer. In het diepere grondwater nemen de sulfaatconcentraties nog toe. Inleiding In de vorige editie van het LMM e-nieuws schreven we over de huidige sulfaatconcentraties in het grondwater onder landbouwgronden in de vier grondsoortregio s. Deze concentraties blijken te verschillen per grondsoortregio. Dit vervolgartikel gaat in op de ontwikkeling van de sulfaatconcentratie in het grondwater over de afgelopen decennia. We kijken hierbij vooral naar de Zandregio, omdat de gevolgen van veranderingen in zwavelaanvoer het duidelijkst meetbaar zijn in gebieden met lage natuurlijke achtergrondconcentraties. Ontwikkeling van de sulfaatconcentraties in uitspoelingswater en grondwater LMM-gegevens laten in het uitspoelingwater een daling van de sulfaatconcentraties zien (Figuur 1). Gemiddeld over de afgelopen 20 jaar bedraagt de daling in de Zandregio ongeveer 1 mg/l/jaar. De laatste 10 jaar is er overigens wel sprake van een stabilisatie. In de andere regio s worden vergelijkbare afnames waargenomen. Figuur 1. Verloop van de gemiddelde sulfaatconcentratie in uitspoelingswater in de Zandregio; bron LMM-data In het Landelijk Meetnet Grondwaterkwaliteit (LMG) vinden we ook in het ondiepe grondwater op ± 10 m-mv een duidelijke daling (Figuur 2-boven). In het diepere grondwater (op ± 25 m-mv) vinden we een stijgende trend (Figuur 2-onder). Uit de figuren blijkt dat onder natuurgebieden de gemiddelde sulfaatconcentratie in het grondwater op een lager niveau ligt dan onder landbouwgronden.
8 Figuur 2 Ontwikkeling van de gemiddelde sulfaatconcentratie in het grondwater op 10 m-mv (boven) en 25 m-mv (onder) onder landbouwgronden en onder natuurgebieden in de Zandregio; bron LMG-data. Oorzaken van de trends De daling van de sulfaatconcentraties in het uitspoelingswater en in het ondiepe grondwater weerspiegelt de afnemende atmosferische depositie van ruim 80 kg zwavel per hectare per jaar eind jaren zestig tot minder dan 10 kg nu. Volgens bemestingsdeskundigen is deze vermindering zelfs zodanig dat sommige landbouwgronden een zwaveltekort hebben voor de optimale groei van gewassen met een grote zwavelbehoefte. De stijging van de sulfaatconcentraties in het diepere grondwater (25 m mv) is nog een afspiegeling van de hogere zwavelemissies in de jaren ervoor. Naar verwachting zullen in de toekomst de concentraties op deze diepte ook gaan dalen.
9 Meer weten? Lees verder in het onderzoeksrapport. Ad de Goffau en Dico Fraters (RIVM) LMM e-nieuws, december 2015
10 LuWQ2015 Conferentie over Landgebruik en Waterkwaliteit Van 21 tot 24 september hebben onderzoekers, beleidsmakers, waterbeheerders en mensen uit de landbouwsector in Wenen op een internationaal congres intensief met elkaar gesproken over landbouw en waterkwaliteit. Er waren ongeveer 170 deelnemers afkomstig uit 31 landen uit vijf continenten. De conferentie was georganiseerd door de Landbouwuniversiteit van Wenen (BOKU) samen met het RIVM. Waarom deze conferentie? Landbouw heeft, net als veel andere menselijke activiteiten, invloed op het milieu. Door de groeiende wereldbevolking en toenemende consumptie per persoon wordt een toename van de landbouwproductie voorzien. In veel landen heeft de landbouw al geleid tot een verslechtering van de waterkwaliteit. In Europa zijn al veel maatregelen genomen die geleid hebben tot een verbetering. We zijn er echter nog niet, en de maatregelen voor verdere verbetering worden voor de agrariërs steeds moeilijker en duurder om uit te voeren. In andere landen, zoals Nieuw Zeeland, probeert men te voorkomen dat de intensivering van de landbouw leidt tot aantasting van de nog bijna natuurlijke waterkwaliteit. Het schone milieu is een belangrijke bron van inkomsten, zowel voor de export van landbouwproducten als voor het toerisme. Gelet op het streven naar een economisch gezonde landbouw en schoon water is deze conferentie, net als de vorige in Den Haag, georganiseerd om hiervoor ervaringen, kennis en ideeën uit te wisselen. Wat waren de thema s? De thema s omvatten het gehele benodigde kennisspectrum, van het vergroten van de systeemkennis tot en met kennis over de rol van politiek, belangengroeperingen en wetenschap bij het opstellen en invoeren van maatregelenprogramma s. Er was aandacht voor veldonderzoek en gegevensinterpretatie, monitoring en modelering, het beheer van beschermde gebieden en het evalueren van het beleid. Figuur 1. De conferentie gaat over het verminderen van emissies en het verbeteren van de
11 waterkwaliteit. Hiervoor is inzet en samenwerking nodig tussen landgebruikers, (water)beheerders, wetenschappers en beleidsmakers Uitgelicht: Biedt de aanpak in Nieuw Zeeland perspectief voor Europa? De conferentie maakte onder andere duidelijk dat Europa en Nieuw Zeeland een andere benadering toepassen. In Europa wordt de landbouw van bovenaf gereguleerd en hebben agrariërs vooral te maken met verplichte maatregelen. In Nieuw Zeeland volgt men de weg van regulering door op regionaal niveau de landbouw en andere maatschappelijke groeperingen afspraken te laten maken over de te realiseren doelen. Daarbij ligt vaak de focus op duurzame productie, omdat dit een meerwaarde geeft aan het product waar bij consumenten behoefte aan is. De Europese aanpak is zonder meer succesvol geweest. In bijvoorbeeld Nederland en Denemarken, twee landen met een ook voor Europese begrippen intensieve landbouw, zijn de nutriëntenemissies sinds het midden van de tachtigerjaren gehalveerd en is de waterkwaliteit verbeterd. Voor de moeilijker vervolgstappen die nodig zijn om de gewenste waterkwaliteit te bereiken, zou de Nieuw-Zeelandse aanpak een perspectief kunnen bieden. Die houdt ook in dat er gericht gekeken wordt naar waar welke maatregelen het meest effectief zijn. Meer weten? Lees verder op de website van de conferentie (in het Engels). Dico Fraters (RIVM) LMM e-nieuws, december 2015
12 LuWQ2015: lessen voor het LMM De wereld staat voor de uitdaging meer mensen te voeden en tegelijkertijd de kwaliteit van water - een onmisbare bron voor mens en dier - te behouden of te verbeteren. In deze context werd de tweede conferentie Land use and Water Quality (LuWQ2015) gehouden in Wenen. De bijdrage van het LMM aan deze conferentie (inhoudelijke bijdrage aan de organisatie, evenals 12 posters en presentaties) betrof een breed palet aan onderwerpen uit het meetnet. In dit artikel zijn enkele voor het LMM relevante onderwerpen beschreven. Aandacht voor denitrificatie Denitrificatie is een nitraat reducerend proces, waarbij nitraat (NO 3 - ) in het grondwater of slootwater onder anaerobe omstandigheden door bacteriën wordt omgezet naar distikstofgas (N 2). Dit vindt meestal plaats in combinatie met de afbraak van organisch materiaal of pyriet. In de Nederlandse land- en tuinbouw is sprake van relatief hoge bemestingen en overschotten op de bodembalans. Afhankelijk van de mate van denitrificatie in de bodem leiden deze bodemoverschotten tot meer of minder nitraatuitspoeling naar het grondwater en oppervlaktewater. Kennisontwikkeling over de mate van denitrificatie onder verschillende omstandigheden helpt om de relatie tussen landbouwpraktijk en waterkwaliteit beter te begrijpen. Monitoring van fosfor In het LMM worden de watermonsters gefiltreerd. Dat betekent dat een deel van het fosfor (met name fosfor dat gebonden is aan bodemdeeltjes of grotere organische zuren) in het filter achterblijft en niet in de uitslag van metingen wordt weergegeven. In andere meetnetten (bijvoorbeeld MNLSO) worden de monsters niet gefiltreerd. Filtratie heeft invloed op de resultaten van de metingen. Daarnaast kunnen verschillende keuzes in bijvoorbeeld regio indeling, bedrijven of periode van bemonsteren leiden tot verschillen in resultaten. Uit de presentatie kwam naar voren dat het belangrijk is dat zowel de onderzoekers als de gebruikers zich bewust zijn van het feit dat de resultaten van de meetnetten niet altijd goed vergelijkbaar zijn. Dit geldt voor een confrontatie van de resultaten met normstellingen die mogelijk op een andere wijze tot stand zijn gekomen. Resultaten moeten dus van de juiste context worden voorzien voor een goede interpretatie. Waterkwaliteit onder maïsland Een analyse van de teelt van mais op zandgrond geeft aan dat de onttrekking van stikstof door mais aan de bodem groot is in relatie tot de toevoeging van stikstof in de vorm van bemesting met dierlijke mest en kunstmest. Hieruit resulteert een kleine positieve hoeveelheid stikstof voor opslag in de bodem en voor denitrificatie. Voor grasland geldt een groter positief bodemoverschot. Echter de waterkwaliteit onder maïsland laat een hogere nitraatconcentratie zien dan onder grasland. Verschillen in grondwatertrap en organische stofgehalte van de bodem tussen mais en gras lijken dit verschil in nitraatconcentratie niet te veroorzaken. Aanleiding om de analyse verder te verdiepen. De suggestie om naar de effecten van diverse rotaties van gras en mais op de uitspoeling van nitraat zou kunnen helpen bij het bepalen van die rotaties die de minste uitspoeling tot gevolg hebben. Maatwerk monitoren Diverse presentaties gingen in op tailor made -oplossingen voor boeren als aanvulling op generieke maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren. Een scala aan initiatieven op het terrein van voorlichting, bewustwording, samenwerking, subsidies, gebiedsgerichte aanpak, top down versus bottom up aanpakken passeerden de revue. Maatwerk in regelgeving en afspraken op gebiedsniveau leiden tot een meer divers mineralenmanagement op bedrijven. Voor het LMM betekent dit dat de gegevensverzameling hieromtrent voldoende accuraat dient te zijn om de landbouwpraktijk goed te kunnen monitoren. De samenvattingen van de presentaties (abstracts) zijn via de website van de conferentie terug te vinden. De pdf-bestanden van de meeste presentaties en posters zullen binnenkort beschikbaar zijn. Marga Hoogeveen (LEI Wageningen UR) LMM e-nieuws, december 2015
13
14 GeoWeek: Een leuke en leerzame middag bij het RIVM Op dinsdag 19 mei waren er in het kader van de GeoWeek een lagere schoolklas en een middelbare schoolklas uit de omgeving van Utrecht te gast bij het RIVM. De leerlingen maakten op een speelse manier kennis met het LMM en met water- en bodemkwaliteit. GeoWeek De GeoWeek is een initiatief van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG). Het doel is om leerlingen leuke en technische kanten van Aardrijkskunde te laten ontdekken samen met professionals uit de bodem-, water- en geo-informatiesector. Aan de GeoWeek doen jaarlijks meer dan leerlingen mee. Water en Bodem Na een welkomstwoord met limonade en koekjes kregen de leerlingen eerst twee korte presentaties over de bodem en over water. Zo leerden ze dat je niet alleen kuilen kunt graven in de bodem, maar dat deze nog veel meer functies heeft. Zo leven er veel bacteriën in de bodem met een massa die per hectare grasland overeen komt met 5 koeien! Ook leerden de kinderen dat drinkwater zowel uit grondwater als uit oppervlaktewater gewonnen wordt en dat het dus belangrijk is om dat water schoon te houden. Zelf doen! Hierna mochten de leerlingen zelf aan de slag. Zo werd er een wedstrijd georganiseerd wie het snelste tot één meter diepte kon boren. Er werd zeer fanatiek geboord en de winnaar kreeg een leuke prijs. Bij een boorgat mochten de leerlingen grondwater oppompen, de grondwaterstand schatten en de zuurgraad van het water meten. Ook hebben ze ter vergelijking de zuurgraad van cola, citroensap en zeep gemeten. Dat citroen zuur is dat wisten ze natuurlijk wel, maar de leerlingen waren zeer verbaasd dat een zoete drank als cola zo zuur kon zijn. Spelenderwijs hebben we de leerlingen verteld over de uitspoeling van meststoffen naar het milieu en over het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid. Bij een derde miniworkshop mochten de leerlingen een graszode steken om daarin het aantal wormen te tellen. Ook maakten de kinderen kennis met het verschil tussen een zand-, klei- en veenbodem. Leerlingen gingen zelf op onderzoek uit en met behulp van een determineertabel onderzochten ze verschillende grondsoorten. Het was een mooie GeoWeek! Het was voor ons als RIVM de eerste keer dat we deelnamen aan de GeoWeek. Wij vonden het erg leuk om de leerlingen te vertellen over ons werk. De leerlingen reageerden ook enthousiast en hadden zichtbaar plezier in de veldproefjes. Volgend jaar weer? Arno Hooijboer (RIVM) LMM e-nieuws, december 2015
Nitraatrichtlijnrapportage
Inhoud Inleiding... 2 Nitraatrichtlijnrapportage... 3 Nitraatconcentratie daalt op derogatiebedrijven... 5 Infographic Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid... 7 LMM in de Lössregio, deel 1: Daling van
Nadere informatieNitraatuitspoeling en stikstofoverschot op de bodembalans: verschillen tussen regio s en tussen gewassen.
Evaluatie Meststoffenwet Vraag 12 Ex Post A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 372 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 3276683 T 3 274 91 11 F 3 274 29 71 info@rivm.nl Nitraatuitspoeling
Nadere informatieMeten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag
LMM e-nieuws 8 Oktober 2008 Heruitgave december 2017 Inhoud Inleiding Meten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag Monitoring van effecten is meer dan het meten van mestgift en nitraatconcentraties
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE juli 2015
IN DEZE EDITIE juli 2015 Inhoud Inleiding... 1 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op melkveebedrijven ingedeeld naar beweidingsintensiteit... 3 Nieuwe items op de RIVM-website van het LMM... 5 Gras- en
Nadere informatieOntwikkeling gewasopbrengsten op derogatiebedrijven
Inhoud I n l e i d i n g... 1 O n t w i k k e l i n g g e w a s o p b r e n g s t e n o p d e r o g a t i e b e d r i j v e n... 2 L M M i n d e L ö s s r e g i o, d e e l 5 : V e r s c h i l l e n m e
Nadere informatieLMM e-nieuws 16. Inhoud. Inleiding. Het nieuwe LMM-programma vanaf Bezuinigingen. Het nieuwe LMM. Februari 2011 Heruitgave augustus 2018
LMM e-nieuws 16 Februari 2011 Heruitgave augustus 2018 Inhoud Inleiding Het nieuwe LMM-programma vanaf 2011 Nieuwe ontwikkelingen: drainmetingen met SorbiCells Waarom op 16 punten en niet meer of minder?
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE juli 2014
IN DEZE EDITIE juli 2014 Inhoud Inleiding... 1 Hoge nitraatconcentraties door lage stikstofefficiëntie vollegrondsgroenten... 3 Stikstofoverschot vooral afhankelijk van de bemesting... 5 Betrouwbaarheid
Nadere informatieLMM e-nieuws 20. Inhoud. Inleiding. Nitraatconcentraties in de lössregio
LMM e-nieuws 20 December 2011 Heruitgave augustus 2018 Inhoud Inleiding Nitraatconcentraties in de lössregio Nitraatuitspoeling op melkvee- en akkerbouwbedrijven in de zandregio Veranderingen in de veldmetingen
Nadere informatieLMM e-nieuws april 2013
Inhoud LMM e-nieuws april 2013... 2 Herziening gebiedsindeling - Effecten op de nitraatconcentratie... 2 Rapport over LMM methoden en procedures... 4 Aanpassingen LMM opzet 2007-2010 uitgelicht... 6 LMM
Nadere informatieLandbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn
Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Gerard Velthof Meststoffenwet Implementatie van de Nitraatrichtlijn: Minder dan 50 mg nitraat per l in grond- en
Nadere informatieDe resultaten van het Basismeetnet 2013 staan
Inhoud Inleiding... 2 De resultaten van het Basismeetnet 2013 staan online... 3 Conferentie duurzaam grondwater... 5 De invloed van ontwatering op de nitraatuitspoeling, deel 3... 6 RIVM organiseert derde
Nadere informatieLMM-nieuws. November Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 6, nr 3 november 2013 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid November 2013 In dit nummer o.a. 2 Interview met Frank van der Schriek 4 Waterkwaliteit op landbouwbedrijven met
Nadere informatieVerschil stikstofbedrijfs- en stikstofbodemoverschot toegelicht in relatie tot waterkwaliteit
LMM e-nieuws maart 2018 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Inhoud: Verschil stikstofbedrijfs- en stikstofbodemoverschot toegelicht in relatie tot waterkwaliteit... 1 Protocol Nitrachek zorgt voor betrouwbare
Nadere informatieLMM-nieuws. Februari Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 6, nr 1 februari 2013 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Februari 2013 In dit nummer o.a. 8 Operationeel nieuws Nu het einde van de winterperiode nadert valt er weer een
Nadere informatieLMM e-nieuws 2. Inhoudsopgave. Monsternemingen: regioverschillen. Oktober 2007 Heruitgave december 2017
LMM e-nieuws 2 Oktober 2007 Heruitgave december 2017 Inhoudsopgave Monsternemingen: regioverschillen.- Niels Masselink, RIVM Gezamenlijke LMM-dag RIVM en LEI - Manon Zwart (RIVM), Joan Reijs (LEI) Meten
Nadere informatieB e m e s t i n g e n b o d e m o v e r s c h o t t e n d u i d e l i j k a f g e n o m e n i n d e p e r i o d e
Inhoud B e m e s t i n g e n b o d e m o v e r s c h o t t e n d u i d e l i j k a f g e n o m e n i n d e p e r i o d e 1 9 9 1-2014 2 S e l e c t i e v a n d e e l n e m e r s i n d e L ö s s r e g i
Nadere informatieLMM e-nieuws juli 2012
Inhoud LMM e-nieuws juli 2012... 2 Herziening LMM-gebiedsindeling... 2 Bodemoverschotten op akkerbouwbedrijven daalden voor fosfaat meer dan voor stikstof... 5 Bodemoverschotten op melkveebedrijven sinds
Nadere informatieLMM e-nieuws december 2013
Inhoud LMM e-nieuws december 2013... 2 Waterkwaliteit op Koeien & Kansen-bedrijven... 2 Stikstofbemesting in 2007-2010 vaak lager dan begin jaren negentig... 5 Milieueffectrapportage 5e actieprogramma
Nadere informatieLMM e-nieuws 9. Inhoud. Modelleren van grondwateraanvulling. Neerslag vult vanaf de herfst het grondwater aan
LMM e-nieuws 9 Juli 2009 Heruitgave november 2017 Inhoud Modelleren van grondwateraanvulling - Astrid Vrijhoef, RIVM Greppelwaterbemonstering in de veenregio - Arno Hooijboer, RIVM Ook de Engelsen meten
Nadere informatieInhoud. Inleiding. IN DEZE EDITIE april 2015
IN DEZE EDITIE april 2015 Inhoud Inleiding... 1 Nitraatconcentratie daalt meer dan het stikstofoverschot... 3 Veel derogatiebedrijven gebruikten kunstmestfosfaat in 2012... 5 De waterkwaliteit van verschillende
Nadere informatieBemesting en bodemoverschotten van stikstof en fosfaat
Bemesting en bodemoverschotten van stikstof en fosfaat -214 Evaluatie Meststoffenwet 216: deelrapport ex post Henri Prins, Co Daatselaar en Tanja de Koeijer Bemesting en bodemoverschotten van stikstof
Nadere informatieLandbouwpraktijk en. waterkwalite. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Landbouwpraktijk en waterkwalite Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2011 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op
Nadere informatieLandbouwpraktijk. en waterlandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Landbouwpraktijk en waterlandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2010 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in RIVM Rapport
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2014 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2014 RIVM Rapport 2016-0052
Nadere informatieLMM e-nieuws 12. Inhoud. Inleiding. Geen seizoenseffecten op nitraat- en anorganisch fosforconcentraties in het grondwater.
LMM e-nieuws 12 April 2010 Heruitgave november 2017 Inhoud Inleiding Geen seizoenseffecten op nitraat- en anorganisch fosforconcentraties in het grondwater - Eke Buis, RIVM Evaluatie van het LMM-programma
Nadere informatieandbouw- Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op Resultaten meetjaar 2009 in het derogatiemeetnet
andbouw- Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op raktijk landbouwbedrijven aangemeld en voor derogatie Resultaten meetjaar 2009 in het derogatiemeetnet Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven
Nadere informatieGrotere landbouwbedrijven bepalen grondvraag en -prijs
Grotere landbouwbedrijven bepalen grondvraag en -prijs Huib Silvis en Martien Voskuilen Grotere bedrijven zijn bij uitbreiding van het areaal landbouwgrond in het voordeel omdat zij over het algemeen hogere
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie. Resultaten meetjaar 2008 in het derogatiemeetnet
Rapport 680717014/2010 M.H. Zwart C.H.G. Daatselaar L.J.M. Boumans G.J. Doornewaard Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2008 in het derogatiemeetnet
Nadere informatieStabiliteit van steekproef voor Derogatiemeetnet
Inhoud Inleiding... 2 Stabiliteit van steekproef voor Derogatiemeetnet... 3 Ontwatering en nitraatuitspoeling, deel 1: uit de oude doos... 5 LMM Onderzoekersdag 2015... 7 Veldtesten SorbiCellen voor drainmetingen
Nadere informatieLMM-nieuws. November Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 8, nr 3 november 2015 LMM-nieuws November 2015 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Interview met Mathieu Heldens 2 Bewaking van de kwaliteit van de monstername 4 Landbouwpraktijk
Nadere informatieLMM-nieuws. Januari 2012. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 5, nr 1 januari 2012 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Januari 2012 In dit nummer 2 Interview met Alex en Henk Boersma 4 Kenmerken van derogatiebedrijven 5 Greppelwaterbemonstering
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
A.E.J. Hooijboer T.J. de Koeijer H. Prins A. Vrijhoef L.J.M. Boumans C.H.G. Daatselaar RIVM rapport 2017-0038 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2015 Dit
Nadere informatieNaar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw
Nutriënten Management Instituut B.V. Postbus 250, 6700 AG Wageningen T: 088 8761280 E: nmi@nmi-agro.nl I: www.nmi-agro.nl Naar een duurzaam bodemen nutriëntenbeheer via de kringloopwijzer akkerbouw Grond
Nadere informatieSulfaat in grondwater en oppervlaktewater in Nederland Overzicht van meetresultaten van nationale meetnetten
Sulfaat in grondwater en oppervlaktewater in Nederland Overzicht van meetresultaten van nationale meetnetten RIVM Briefrapport 214-12 B. Fraters A. de Goffau Sulfaat in grondwater en oppervlaktewater
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie. Resultaten meetjaar 2007 in het derogatiemeetnet
Rapport 680717008/2009 M.H. Zwart et al. Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007 in het derogatiemeetnet RIVM-rapport 680717008/2009 Landbouwpraktijk
Nadere informatieDuurzaamheid van melkveebedrijven in Noord-Nederland
Duurzaamheid van melkveebedrijven in Noord-Nederland Variatie in milieu-indicatoren tussen bedrijven in opdracht van Greenlincs Juni 2015, Co Daatselaar, Henri Prins en Tanja de Koeijer LEI Report 2015-087
Nadere informatieLMM-nieuws. juli Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 4 nr. 2 juli 2011 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In dit nummer 2 Interview met Theo Adriaans 4 Het LMM en de onderbouwing van gebruiksnormen 5 Werving zuidelijke akkerbouwers
Nadere informatieZesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud
Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018-2021): proces en stand van zaken Themadag Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen 16 februari 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma
Nadere informatieLMM-nieuws. april Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 4 nr. 1 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid april 2011 In dit nummer 2 Interview met de gebroeders Calus 4 Afbraak van nitraat in de bodem 5 Evaluatie Meststoffenwet 2012
Nadere informatieHistorie van melkvee en mineralen. aart.vandenham@wur.nl
Historie van melkvee en mineralen Aart van den Ham aart.vandenham@wur.nl Duurzame ontwikkelingsstrategieën Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland in Europees mineralenperspectief Nederland
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
S. Lukács P.W. Blokland H. Prins D. Fraters C.H.G. Daatselaar RIVM rapport 2018-0041 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2016 Dit is een uitgave van: Rijksinstituut
Nadere informatieLMM handhaaft NEN 6643 voor analyse N-totaal
Inhoud Inleiding... 2 LMM handhaaft NEN 6643 voor analyse N-totaal... 3 Het effect van ontwatering op de nitraatuitspoeling, deel 2: nieuwe kennis... 7 Melkveebedrijven in de Zandregio zonder derogatie...
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007in het derogatiemeetnet
RIVM Rapport 680717008/2009 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie Resultaten meetjaar 2007in het derogatiemeetnet MH Zwart, RIVM GJ Doornewaard, LEI LJM Boumans,
Nadere informatieResultaten KringloopWijzers 2016
Resultaten KringloopWijzers 2016 7 september 2017 Gerjan Hilhorst WLR - De Marke Het belang van lage verliezen Mineralenverliezen belasten het milieu EU beleid: beperken verliezen uit landbouw Streven:
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in RIVM Rapport
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2013 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2013 RIVM Rapport 2015-0071
Nadere informatieKLW KLW. Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari Ruwvoerproductie en economie!
Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk!? Jaap Gielen, Specialist melkveehouderij 15/22 februari 2017 Meer ruwvoer lucratiever dan meer melk? Ruwvoerproductie en economie! KLW Actualiteit: Managementinstrument
Nadere informatieLMM e-nieuws september 2012
Inhoud LMM e-nieuws september 2012... 2 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit in 2010 op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie... 2 Effecten van de gewijzigde LMM-gebiedsindeling... 3 De LMM-deelgebieden
Nadere informatiePachtafhankelijke bedrijven in beeld
Pachtafhankelijke in beeld Huib Silvis, Ruud van der Meer en Martien Voskuilen Pacht heeft een belangrijke rol als financieringsinstrument voor de landbouw, zowel bij bedrijfsovername als bedrijfsvergroting.
Nadere informatieDuiding van trends in uit- en afspoeling
Duiding van trends in uit- en afspoeling Piet Groenendijk, december 216, status: concept, wordt nog geredigeerd Trends in uit- en afspoeling kunnen het resultaat zijn van een groot aantal factoren, die
Nadere informatieLMM-nieuws. Juli 2013. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 6, nr 2 juli 2013 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Juli 2013 In dit nummer o.a. 2 Interview met Frank en Mieke van Hoek 4 Bedrijfsgrootte en het aantal monsterpunten
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid; resultaten van monitoring op de natte gronden in de Zandregio in de periode
Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid; resultaten van monitoring op de natte gronden in de Zandregio in de periode 2004 2009 Landbouwpraktijk en waterkwaliteit (Hoofdrapport) Landelijk Meetnet effecten
Nadere informatieRapport /2010 A. de Goffau et al. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid. LMM-jaarrapport 2006 LEI
Rapport 680717010/2010 A. de Goffau et al. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-jaarrapport 2006 LEI RIVM Rapport 680717010/2010 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-Jaarrapport 2006 A. de Goffau,
Nadere informatieandbouwpr n waterkwa p landbouw Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2012
Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven p landbouw aangemeld voor derogatie in 2012 andbouwpr n waterkwa Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie
Nadere informatieMesdag Zuivelfonds NLTO
Onderwerpen Mesdagfonds Actuele thema s die keuze vragen Onderzoek uitspoeling stikstof (WUR) Onderzoek vastlegging CO2 (AEQUATOR) Conclusie en aanbevelingen Mesdag Zuivelfonds NLTO Ontstaan: fonds kwaliteit
Nadere informatieLandbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in De zorg voor morgen begint vandaag
S. Lukács P.W. Blokland H. Prins A. Vrijhoef D. Fraters C.H.G. Daatselaar Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2017 Dit is een uitgave van: Rijksinstituut
Nadere informatieReport 1695.N.17. Mestbewerking en Waterkwaliteit. een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas.
Report 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas de samenvatting Rapport 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit Een case studie voor waterschap
Nadere informatieLMM-nieuws. September aan het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid.
jaargang 10, nr 2 September 2017 LMM-nieuws September 2017 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Interview met een melkveehouder op klapzand 2 Nitraatconcentratie op bedrijven in het
Nadere informatiede bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank
de bodem in de kringloop wijzer Frank Verhoeven ir Frank Verhoeven Verstand van het platteland! Boerenverstand werken aan praktische duurzaamheid! Zo verkopen we de melk Wat is duurzame melk? Blije koeien:
Nadere informatieLMM e-nieuws april 2012
Inhoud LMM e-nieuws april 2012... 2 Optimalisatie van het basismeetnet... 2 Verhuizing van het analytisch chemisch laboratorium van het RIVM... 4 Akkerbouw in de kleiregio s... 6 Melkvee in de kleiregio
Nadere informatieEvaluatie Meststoffenwet 2016
Evaluatie Meststoffenwet 2016 Hans van Grinsven Projectleider EMW #PBLNL Aanpak mestprobleem zoektocht balans milieu en economie Landbouwproductie per eenheid product is milieu-efficiënt, maar door omvang
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn Themadag NBV, Wageningen, 8 november 2013 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid
Nadere informatieLandbouw en drinkwaterwinning kunnen goed samengaan
Landbouw en drinkwaterwinning kunnen goed samengaan Cors van den Brink (Royal HaskoningDHV), Koos Verloop (WUR), Jaap Gielen (Countus), Wilco Pasman (Stimuland) In het project Boeren voor Drinkwater werken
Nadere informatieBedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst?
BedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst? Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De resultaten vindt u op: www.koeienenkansen.nl
Nadere informatieResultaten Koeien & Kansen en De Marke
Grasland, bouwland en bodemkwaliteit Resultaten Koeien & Kansen en De Marke Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en adviesdiensten. De
Nadere informatieLMM-nieuws. Maart Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 7, nr 1 maart 2014 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Maart 2014 In dit nummer o.a. 2 Interview met Kees van Wijk 4 Grote verschillen tussen jaren: zijn trends wel te
Nadere informatieNota. Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit. Inhoudstafel. Datum: 19/12/17 0. INLEIDING STATISTISCHE ANALYSE...
Nota Datum: 19/12/17 Aan: VLM Auteur: TFR Nazicht: MVR Documentref: I/NO/11504/17.375/TFR Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit Inhoudstafel 0. INLEIDING... 2 1. STATISTISCHE ANALYSE...
Nadere informatieLMM-nieuws. Juli Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 11, nr 2 LMM-nieuws Juli 2018 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Drie pijlers voor een goede bodem Interview met gecombineerd bedrijf bij Lelystad 2 Waterkwaliteit in veengebieden
Nadere informatieLMM-nieuws. November Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 5, nr 3 november 202 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid November 202 In dit nummer o.a. 2 Interview met deelnemers Jan en Ali Markerink 4 Herziening LMM-gebiedsindeling
Nadere informatieMestbeleid in Nederland
Mestbeleid in Nederland Harm Smit Senior beleidsmedewerker Ministerie van Economische Zaken, DG AGRO Inhoud 1. Mest van Nederland a. Productie b. Gebruik 2. Beleidsontwikkelingen a. Vijfde Actieprogramma
Nadere informatieGrondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken
Grondwater beïnvloedt kwaliteit Limburgse beken Resultaten WAHYD Hoe zit het in elkaar: afkijken bij Noord-Brabant In het onderzoeksproject WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologische systeemanalyse)
Nadere informatieNutriëntenbalans (N & P) in BRP. Wetenschappelijke onderbouwing. CLM Onderzoek en Advies BV
Nutriëntenbalans (N & P) in BRP Wetenschappelijke onderbouwing CLM Onderzoek en Advies BV Culemborg, Juli 2012 Inleiding De nutriëntenbalans brengt de nutriëntenkringloop op een melkveebedrijf in beeld.
Nadere informatieBodemkwaliteit op zand
Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017
Nadere informatieBedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst?
BedrijfsWaterWijzer, de tool voor de toekomst? Koos Verloop (WUR) UDV Dronten 9 november 2017 Koeien & Kansen is een samenwerkingsverband van 16 melkveehouders, proefbedrijf De Marke, Wageningen UR en
Nadere informatiePetra Berkhout. Onderzoeker, Onderzoeksinstituut LEI Wageningen UR GRONDONTWIKKELINGEN IN PERSPECTIEF
Petra Berkhout Onderzoeker, Onderzoeksinstituut LEI Wageningen UR GRONDONTWIKKELINGEN IN PERSPECTIEF Grondontwikkelingen in perspectief Grondgebonden Ondernemen, 17 november 2015 Petra Berkhout Structuur
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten Mestbeleid
Landelijk Meetnet effecten Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Resultaten 2009 en 2010 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Resultaten 2009 en 2010 RIVM Rapport 680717030/2013 Colofon RIVM 2013 Delen
Nadere informatieSamenhang tussen agrofood, vitale bodem en water. [logo] Karla Niggebrugge
Samenhang tussen agrofood, vitale bodem en water [logo] Karla Niggebrugge KLIMAAT KLIMAAT Titel presentatie Crosslinks tussen agrofood, vitale bodem en water (S)Ken je sloot: Succesfactoren
Nadere informatieLMM-nieuws. Mei Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 9, nr 1 mei 2016 LMM-nieuws Mei 2016 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Interview met Marc Verbruggen 2 Resultaten BM-trends waterkwaliteit zand 4 Minder stikstof en fosfaat
Nadere informatieMineralenmanagement en economie
Mineralenmanagement en economie Mineralenmanagement en economie Economische impact mestbeleid wordt groter (10 jaar gebruiksnormen) Verlagen derogatie op zand Aanscherpen gebruiksnormen Interen op bodemreserves
Nadere informatieAchtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer
Achtergronden Koeien & Kansen - KringloopWijzer Achtergrond BEX (Koeien &Kansen) Samenwerking binnen K&K Voorgesteld mestbeleid NL- EU Samen inspelen op ontwikkelingen uit markt en maatschappij Kringloop
Nadere informatieImpact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg
Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Mia Tits, Frank Elsen Project uitgevoerd door de Bodemkundige
Nadere informatieMAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem
MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem Actieprogramma 2015 2018 in uitvoering van de Nitraatrichtlijn Uitgangspunt van het 5 de Actieprogramma Bodemkwaliteit (organische stof)
Nadere informatieAnalyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Brugge 28/11/2013
Analyse waterkwaliteit Infosessie intermediairs Brugge 28/11/2013 OPPERVLAKTEWATER 70 60 50 40 30 20 10 0 MAP 4: Doelstellingen oppervlaktewater % MAP meetpunten > 50 mg nitraat per liter Metingen MAP-meetnet
Nadere informatieMAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt - Destelbergen 28 mei 2015
MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt - Destelbergen 28 mei 2015 Mestbeleid = 3 sporenbeleid 29/05/2015 2 Focus op oordeelkundige bemesting N Evenwichtsbemesting
Nadere informatieDe KringloopWijzer & bodem
De KringloopWijzer & bodem Arnold Froklage Agrifirm Exlan 16-7-2015 Zwolle Agenda Achtergrond mestbeleid De KringloopWijzer Resultaten Vruchtbare Kringloop Achterhoek Vragen test Produceren binnen milieurandvoorwaarden
Nadere informatieLMM-nieuws. Juni 2012. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
LMM-nieuws jaargang 5, nr 2 juni 2012 LMM-nieuws Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Juni 2012 In dit nummer o.a. 2 Interview met deelnemers Lia en Marco Smit 4 Hoe vaak en wanneer komen we bij u het
Nadere informatieLMM-nieuws. April 2015. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 8, nr 1 april 2015 LMM-nieuws April 2015 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In dit nummer o.a. Hoe een vrije jongen weet te overleven 2 Innovatie binnen het LMM 4 Stikstofoverschot op de bodembalans
Nadere informatieLMM-nieuws. Augustus Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid
jaargang 8, nr 2 augustus 2015 LMM-nieuws Augustus 2015 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid In deze editie o.a. Interview met melkveehouder Jan Zwakman 2 Neerslagoverschot van invloed op nitraat in het
Nadere informatieAnalyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Hasselt 2/12/2013
Analyse waterkwaliteit Infosessie intermediairs Hasselt 2/12/2013 Inhoud Resultaten waterkwaliteit Gebiedsgerichte analyse WATERKWALITEIT OPPERVLAKTEWATER Evolutie van het aantal MAP-meetplaatsen met minstens
Nadere informatieRapport /2008
Rapport 680717003/2008 E.J.W. Wattel-Koekkoek et al. Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-jaarrapport 2003 RIVM rapport 680717003/2008 Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid LMM-jaarrapport 2003 E.J.W.
Nadere informatieLaag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel
Laag bodemoverschot deelnemers Vruchtbare Kringloop Overijssel Gerjan Hilhorst (WLR De Marke) In het project Vruchtbare Kringloop Overijssel hebben 220 bedrijven in 2014 een gemiddeld bodemoverschot van
Nadere informatieLMM-nieuws. Jubileumeditie. 25 jaar Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid. jaargang 10 nr
LMM-nieuws 25 jaar Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid jaargang 10 nr 1 2017 Jubileumeditie In deze jubileumeditie 25 Jaar metingen in het Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid Arno Hooijboer en Astrid
Nadere informatieLandelijk Meetnet effecten
S. Lukács A. van den Ham C.H.G. Daatselaar Rapport 680717024A/2012 Landelijk Meetnet effecten Landelijk Meetnet effecten Mestbeleid (LMM). Het programma in de kleiregio 1996-2008. Dit is een uitgave van:
Nadere informatie2007/
venijssel www.overijssel.nl Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Telefax 038 425 48 41 Uwkenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum
Nadere informatieDe uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven
RIVM Rapport 680716002/2007 De uitspoeling van het stikstofoverschot naar grond- en oppervlaktewater op landbouwbedrijven B. Fraters, RIVM L.J.M. Boumans, RIVM T.C. van Leeuwen, LEI-Wageningen UR J.W.
Nadere informatieRapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw
Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:
Nadere informatieIndicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid
Bijlage bij brief met kenmerk 13/N&M0017 van 9 maart 2013 Indicatoren voor de effectiviteit van het mestbeleid Commissie van Deskundigen Meststoffenwet, Maart 2013 Achtergrond De begroting van het Ministerie
Nadere informatieVruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw. Gerjan Hilhorst WUR De Marke
Vruchtbare Kringloop Overijssel = Kringlooplandbouw Gerjan Hilhorst WUR De Marke Kringlooplandbouw Kringlooplandbouw begint met het verminderen van de verliezen => sluiten van de kringloop => minder aanvoer
Nadere informatiecouting ollegronds- roenten Scouting Vollegrondsgroenten op zand ( ), Een verkennend onderzoek
couting ollegronds- Scouting Vollegrondsgroenten op zand (2007-2010), roenten Een verkennend onderzoek Scouting Vollegrondsgroenten op zand (2007-2010), een verkennend onderzoek RIVM Rapport 680717036/2014
Nadere informatieEffect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit
Effect van organische stof op opbrengst, stikstofuitspoeling en bodemkwaliteit Resultaten Bodemkwaliteit op Zand Congres Beter Bodem Beheer, Lunteren, 4 oktober 2016 Janjo de Haan, Harry Verstegen, Willem
Nadere informatieOpen teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn
Resultaten Systeemonderzoek Vredepeel geven aan: Open teelten op zandgronden hebben meer tijd nodig om te voldoen aan nitraatrichtlijn BAVB workshop 11 februari 2014 Janjo de Haan Nieuw mestbeleid heeft
Nadere informatie