Biobedrijfsnetwerken. Het vraaggestuurd kennisnetwerk in actie

Transcriptie

1 Biobedrijfsnetwerken Het vraaggestuurd kennisnetwerk in actie Inhoudelijk verslag ADLO Project Biobedrijfsnetwerken 2011

2 Woord vooraf In het verslag Biobedrijfsnetwerken : basis voor een vraaggestuurd kennisnetwerk stond hier op deze plek de vaststelling dat we in de inhoudelijke terugblik van een stukje prehistorie geschiedenis maken. Met het verslag dat nu voor u ligt zijn we de prehistorie ver voorbij. Doel van dit verslag is een beeld te geven van het vraaggestuurd kennisnetwerk in actie. In de actuele stand van zaken geven we een overzicht in vogelvlucht van wat in het kader van dit project in 2011 werd gerealiseerd op het vlak van netwerkbijeenkomsten, ontwikkeling van het kennisnetwerk, communicatie, aansturing en afstemming. Het projectjaar in een notedop. Met het overzicht van de netwerkbijeenkomsten hebben we de evenwichtsoefening van het vorige verslag nog een keer overgedaan. Het evenwicht tussen een (te dunne ) oplijsting van de bijeenkomsten, en een (te dikke ) verzameling van gedetailleerde inhoudelijke verslagen. Zoals vorig jaar trachten we ook en nog net iets uitgebreider - de grote lijnen van de inhoud mee te geven, in de hoop dat u daarin ook iets proeft van het enthousiasme en inspiratie die van de bijeenkomsten naar de boeren zijn uitgegaan. De (zelf)evaluatie gebeurt dit jaar via de mening van de deelnemers. Aan de hand van een aantal interviews (afgenomen door een nieuwe medewerkster van Landwijzer die voor het overige niet in de werking van de bedrijfsnetwerken betrokken is) werd gepeild naar een algemene beoordeling en wat de deelnemers motiveert voor deelname, maar ook naar kritiek, noodzakelijke verbeterpunten en suggesties voor verdere ontwikkeling. De neerslag van de (telefonisch afgenomen) interviews werd door de geïnterviewden nagelezen, en wordt hier in de door hen goedgekeurde versie integraal weergegeven. Aspecten van het kennisnetwerk die in een vorige projectperiode nog in volle ontwikkeling waren, zijn in 2011 op kruissnelheid gekomen. Met name in de afstemming met CCBT en NOBL is het onwennige van het nieuwe er ondertussen af. Dat betekent dat we nu stilaan van een geïntegreerde samenwerking kunnen spreken, en we de procedures in de samenwerking kunnen gaan verfijnen. Voor de samenwerking rond het CCBT-onderzoek alvast een noodzaak, zoals recent bleek. Op het moment dat we dit verslag afronden is de werking 2012 al in volle gang, en zijn de eerste stappen reeds gezet om dit aan te pakken. En we ronden dit verslag af met een vooruitblik : de toekomstperspectieven. Daarin brengen we een overzicht van wat we uit het voorbije werkjaar hebben geleerd en welke acties in de verzelfstandiging van de netwerken kunnen initiëren. Zoals vorig jaar eindigen we hier graag met een woord van dank aan de boeren die het afgelopen jaar actief hebben deelgenomen aan het netwerk-werk. Dat er überhaupt toekomstperspectieven zijn, niet alleen voor hun eigen netwerk, maar voor de hele biosector in Vlaanderen, is in de eerste plaats aan hen te danken. Dat zij zowel in de bijeenkomsten als in de evaluatiegesprekken zo open hun mening hebben gegeven, doet voor die toekomstperspectieven het allerbeste vermoeden. Biobedrijfsnetwerken

3 Biobedrijven vormen door hun diversiteit een waar kleurenpallet. Naast de grote multifunctionaliteit aan activiteiten die deze biobedrijven kenmerkt, bevinden de boeren die actief zijn in de bedrijfsnetwerken zich ook letterlijk verdeeld over het (geografische) Vlaamse landschap. Het is en blijft een ware uitdaging om bedrijfsnetwerken voor en door boeren te begeleiden en hun vragen om te zetten in inspirerende netwerkbijeenkomsten op een plaats die voor iedereen bereikbaar is. Biobedrijfsnetwerken waarin boer, begeleider en onderzoeker samenwerken geven hoop op een sterke toekomst. An Jamart Koen Dhoore Inhoud Actuele stand van zaken... 3 Overzicht netwerkbijeenkomsten... 6 De mening van de deelnemers Ontwikkeling van het bredere kennisnetwerk Toekomstperspectieven Biobedrijfsnetwerken

4 Actuele stand van zaken Biobedrijfsnetwerken in actie Biobedrijfsnetwerken

5 Actuele stand van zaken Netwerkbijeenkomsten In de eerste projectperiode ( ) werden 4 bedrijfsnetwerken opgestart : melkveehouderij, geitenhouderij, kleinfruitteelt en vollegrondsgroenten. In de tweede projectperiode (2011) werden deze bedrijfsnetwerken verder ontwikkeld, en werden ook twee nieuwe bedrijfsnetwerken opgestart : vleesvee en pluimvee. In de 6 netwerken vonden in 2011 in totaal 17 netwerkbijeenkomsten plaats. Alle bedrijfsnetwerken worden naast een vaste netwerkcoördinator ook begeleid door een of meerdere begeleiders die voor de betreffende subsector ervaren zijn in technische bedrijfsbegeleiding, praktijkonderzoek of beide. Kennisnetwerk In 2010 werd de werking van de Biobedrijfsnetwerken geïntegreerd in het bredere kennisnetwerk. Van bij de start van CCBT werd het door CCBT betoelaagde praktijkonderzoek aangestuurd door de op dat moment geactiveerde bedrijfsnetwerken, en werden de onderzoeksresultaten teruggekoppeld door voorlichters en/of onderzoekers in de netwerkbijeenkomsten. Met de opstart van twee nieuwe bedrijfsnetwerken in 2011 (vleesvee en pluimvee) werd ook voor deze sectoren de aansturing van het praktijkonderzoek door de actieve sector een feit. In 2011 kregen we voor het eerst ook vragen vanuit Core-Organic-onderzoek om via de bedrijfsnetwerken onderzoek terug te koppelen met het praktijkveld, met name het Bicopoll-project voor de kleinfruittelers, Healthy Hens in de pluimveesector en het Tilman-Org-project voor akkerbouwers en vollegrondsgroententelers. Op deze vragen is ondertussen ingegaan. Vanuit de Biobedrijfsnetwerken werd in 2011 tevens input gegeven voor de actualisering van de bio-onderzoeksagenda van NOBL. Biobedrijfsnetwerken

6 Communicatie Alle bio-telers en alle ons bekende startende en omschakelende telers werden (en worden in de toekomst verder) via op de hoogte gehouden van de werking van het bedrijfsnetwerk in hun eigen sector. De enkele telers die niet over een E- mailadres beschikken ontvangen de informatie telkens per postzending. In 2009 werd een eigen webpagina Biobedrijfsnetwerken toegevoegd aan de website van Bioforum. Deze webpagina bevat algemene informatie over doelstellingen en werking van de biobedrijfsnetwerken, en contactgegevens. In 2011 werd deze webpagina volledig herzien (vormelijk en inhoudelijk) en aanzienlijk uitgebreid met afzonderlijke rubrieken per sector. Aansturing De projectuitvoering wordt aangestuurd door de stuurgroep, waartoe de projectpartners, de partners van het strategisch plan en ADLO behoren. In 2011 werd de stuurgroep gevoelig uitgebreid met bioboeren, voorlichters en onderzoekers. In 2011 werd voor de leden van de stuurgroep en andere geïnteresseerde betrokkenen een eerste workshop Lerend Netwerk georganiseerd met het oog op het verder ontwikkelen en overdragen van de begeleidingsmethodiek. Afstemming In beide projectperiodes was er regelmatig afstemming met de coördinatoren van de projecten Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten, zowel via telefonisch en contact als in overlegmomenten op initiatief van Bioforum. Daarnaast werd ook intern onder de uitvoerende partners van het project een vorming rond Lerend Netwerk georganiseerd o.l.v. Leen Janmaat van het Louis Bolk Instituut. Biobedrijfsnetwerken

7 Overzicht netwerkbijeenkomsten Ervaring uitwisselen, kennis ontsluiten, onderzoek aansturen Biobedrijfsnetwerken

8 Overzicht netwerkbijeenkomsten Biobedrijfsnetwerk Melkvee 25/05/2011 Bedrijfsbezoek t Vier Uitersten - Keiem Thema s : Coccidiose, overzicht lopend onderzoek Bedrijfspraktijk In het onderdeel bedrijfspraktijk is de focus deze keer gericht op het jongvee. Een bezoekje aan het jongvee van het Vier Uiterstenhof waar we te gast zijn is de aanleiding tot uitwisseling van ervaringen. Op het bedrijf wordt in het kader van het coccidioseproject (zie verder) een proef opgestart met een aanvullend voeder op basis van kruiden. De problematiek van coccidiose bij jongvee wordt besproken. In het praktijkonderzoek inzake coccidiose wordt vooral gekeken naar de mogelijkheden van kruiden, maar we hebben het ook over een meer algemene (preventieve) benadering van coccidiose. Overzicht lopend onderzoek ADLO - onderzoeksproject : Naar een efficiëntere mineralenbenutting in de voeding van biologisch melkvee (Prof. Geert Janssens, Laboratorium Dierenvoeding, Faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Gent ism. Wim Govaerts & Co cvba.) Dit project wil nagaan of de efficiëntie waarmee mineralen worden gebruikt in melkveerantsoenen kan worden verhoogd door de biobeschikbaarheid van deze mineralen te verbeteren. CCBT Teelttechniek kruiden voor gezond vee (PCBT en WG&co) Inventariseren en optimaliseren van de teelttechniek van specifieke kruiden die bijdragen aan de mineralen- en spoorelementenvoorziening van melkvee en/of aan de weerbaarheid tegen wormbesmettingen. CCBT bemesting biologisch grasland ifv regionaal gemengd bedrijf (PCBT en WG&co) Onderzoek naar een optimale bemesting van biologisch gras(klaver)land uitgaande van de regionaal beschikbare organische mest. CCBT project Aanpak van coccidiose, bij geitenlammeren en kalveren (Hooibeekhoeve ism. WG & Co) In het project testen we momenteel een aanvullend voeder (Power Mix) op basis van diverse oliekoeken aangevuld met 13 kruiden. De kruiden zouden werkzaam zijn tegen wormbesmettingen maar bleken bij een vorige proef bij volwassen geiten Biobedrijfsnetwerken

9 effectief tegen besmetting met coccidiën. Een eerste proef werd nu opgezet op een geitenbedrijf, en dezelfde proef wordt momenteel ook opgestart bij kalveren op twee melkveebedrijven. EU project : SOLID :Sustainable Organic and Low Input Dairying. (Internationale partners met voor Vlaanderen ILVO, UGent en WG & Co) Vijfjarig Europees project met als doel rassen en voedermethodes te verbeteren om productiviteit te behouden, dierengezondheid te verhogen en hoge kwaliteitsmelk te produceren. Dit project zal in verschillende EU landen biologische en low input (voornamelijk op ruwvoeder gebaseerde) melkveebedrijven evalueren en vergelijken. CCBT Kengetallen project (WG&Co) Inventariseren en selecteren van technische en gezondheidskengetallen die relevant zijn in de biologische veehouderij (melkvee en vleesvee). De onderwerpen die in het verleden naar voor kwamen in het biobedrijfsnetwerk situeren zich voornamelijk op die punten waarin een biologische bedrijfsvoering verschilt van een gangbare (gezondheidszorg, voederstrategie, fokkerij). Met de kengetallen kan de huidige aanpak in beeld worden gebracht, op basis daarvan kunnen dan doelstellingen worden geformuleerd en kunnen kennisvragen worden geformuleerd om het onderzoek aan te sturen. ADLO kengetallenproject (POVLT bedrijfsadvisering melkveehouderij) Een 50-tal melkveehouders inzicht verschaffen in hun kengetallen en actief betrekken in het optimaliseren van de huidige bedrijfsvoering. Vier biologische bedrijven kunnen worden opgenomen in het project. Netwerk Bespreking van impact van de droogte op de voedervoorziening i.f.v. verlenging ontheffingsmaatregel gebruik gangbaar draf en pulp Vragenlijst i.v.m. de kwaliteit van de biocontrole 07/09/2011 Bedrijfsbezoek Waalhoeve - Aspelare Thema s : Kruiden en dierengezondheid Bedrijfspraktijk In het onderdeel bedrijfspraktijk doen we een rondgang op het bedrijf. In de stallen is er vooral aandacht voor de ervaringen met het mestscheidingssysteem dat hier op het bedrijf werd geïnstalleerd, maar bij ingebruikname door de bedrijfsleider zelf nog grondig diende te worden geoptimaliseerd. Biobedrijfsnetwerken

10 Dit bedrijf heeft jarenlange ervaring met kruiden. De rondgang op de weiden leerde hoe lastig het is om de kruiden, die in het verleden in de weiden werden ingezaaid, in het gras te doen standhouden. Om die reden wordt nu meer gewerkt met kruiden die als geneesmiddel individueel worden toegepast, en vaak ook vers uit eigen tuin komen. We krijgen een uitvoerige toelichting bij de indicaties voor gebruik van kruiden bij allerlei vaak voorkomende koeienkwalen en kwaaltjes. Onderzoek We richten de aandacht op enkele van de onderzoeksprojecten die in de vorige netwerkbijeenkomst in het overzicht voorkwamen, en een rechtstreekse link hebben met de thema s kruiden en/of dierengezondheid. CCBT Teelttechniek kruiden voor gezond vee (PCBT en WG&co) Uit de literatuurstudie kwamen volgende planten naar voren die op basis van voorgaand onderzoek een meerwaarde kunnen bieden : cichorei, duizendblad, smalle weegbree, karwij, kleine pimpernel, paardenbloem en peterselie. Op het vlak van gehalte aan mineralen en sporenelementen scoren twijgen en bladeren van es, framboos en rode beuk zeer goed. Er worden drie onderzoekspistes voorgesteld : 1. Inbrengen van kruiden in weide- en maaipercelen 2. Inzaaien van kruiden/klavermengsels zonder grassen. 3. Teelt van twijgen en bladeren van bomen en struiken Naast het optimaliseren van de bestaande praktijk waar kruiden in de grasklaverpercelen worden opgenomen zou ook gekozen kunnen worden om bepaalde percelen in te zaaien voor de teelt van kruiden/klavermengsels zonder grassen of om twijgen en bladeren van bomen en struiken te oogsten. De bedoeling is hierbij een product te oogsten met hoge concentraties aan mineralen dat dan als speciaal bijvoeder kan worden verstrekt. Bij navraag onder de aanwezige melkveehouders bleek dat deze piste op weinig enthousiasme kan rekenen. CCBT project Aanpak van coccidiose, bij geitenlammeren en kalveren (Hooibeekhoeve ism. WG & Co) Het uitgeteste kruidenmengsel heeft duidelijk een positieve invloed. Telling van oöcysten geeft telkens bij de behandelde groep een lager resultaat, zij het niet spectaculair. Coccidiose-besmetting heeft echter ook een belangrijke invloed op de groei omdat de darmwand wordt aangetast en hierdoor minder voedingsstoffen kunnen worden opgenomen. En daar zijn de resultaten, zeker voor de geitenlammeren, wel degelijk Biobedrijfsnetwerken

11 spectaculair. Op het einde van de proef zijn de behandelde lammeren gemiddeld 4kg of 26% zwaarder dan de geiten in de controlegroep. CCBT Kengetallen project (WG&Co) De aanwezige melkveehouders bevestigen dat de thema s die we in vorige vergadering hebben aangeduid nog steeds standhouden nl. gezondheidszorg, voederstrategie, fokkerij. 15/12/2011 Bedrijfsbezoek De Zwaluw - Lovendegem Thema s : Vraagsturing en terugkoppeling onderzoek Bedrijfspraktijk Bij de rondgang in de stal werd dieper ingegaan op het zoogsyteem op het bedrijf. De kalveren drinken sinds enige tijd bij pleegmoeders. Dirk en Niels geven hun ervaringen en halen voor- en nadelen aan. Dirk en Niels gebruiken sinds enige tijd zeoliet : er was nog enige discussie over de toelaatbaarheid voor bio maar daar is vanuit Europa ondertussen groen licht voor. Naast een hele reeks voordelen zou het vooral het vetgehalte in de melk verhogen en het celgetal doen dalen. Het tankcelgetal vertoont op dit bedrijf alvast een dalende trend sinds met het gebruik van zeoliet werd gestart. Voorts werd er nog gediscussieerd over duurmelken en de duur van de droogstand. Voor alle behandelde thema s werd in het inhoudelijk verslag de verwijzing naar relevante Biokennisberichten doorgegeven. Terugkoppeling praktijkonderzoek Annelies Beeckman licht de resultaten toe van de bemestingsproef op grasklaver, een uitgebreid verslag van deze proef wordt rondgestuurd in januari. Voorstellen thema s praktijkonderzoek CCBT 2012 Hygiënisatie van stalmest Uit het voorbije bedrijfsnetwerk geiten kwam naar voor dat bij de vraag naar hygiënisatie van mest of compost zeer specifiek op problematiek omtrent ziektekiemen (paratbc en botulisme) wil gefocust worden door de veehouders. De rechtstreekse link met betrekking tot bemestingswaarde van de betreffende producten bleek daarbij minder prioritair. Suggestie was dan ook om hygiënisatie meer fundamenteel aan te pakken en mogelijk in een latere fase terug meer praktijkgericht aan te pakken met demonstratie composteringstechnieken en eventueel bijhorende bemestingswaarde. Biobedrijfsnetwerken

12 Voeders ter ondersteuning gehalten Vooral vanuit de geitenhouders is er vraag naar meer onderzoek rond voeders die de vet- en eiwitgehalten kunnen ondersteunen vanwege het grote verschil tussen de gangbare en biologische melk ten gevolge van de voederbeperkingen. Navraag bij de melkveehouders leert dat deze problematiek minder speelt. Voor de coöperatie Biomelk Vlaanderen liggen de vet- en eiwitniveaus van de opgehaalde melk op een goed niveau voor de afzetmarkt. Zwavelvoorziening Vanuit de praktijk wordt vastgesteld dat er zich problemen voordoen met de zwavelvoorziening, vooral op inputarme bedrijven met lichte gronden of gronden onder natuurbeheer. Met name bio-bedrijven in deze situatie hebben hier mogelijk veel last van: ondermaatse groeiprestaties vee en lagere melkproductie en moeilijkheden om eiwitgehalte in de melk op peil te houden. Hoe deze problematiek in bio het best aanpakken, via supplementatie op dierniveau en op langere termijn via bemesting op plantniveau? De melkveehouders bevestigen dat deze problematiek een belangrijk aandachtspunt is en via onderzoek moet worden aangepakt. Antibioticagebruik Er is nood aan kennisuitwisseling en meer kennis ivm. strategieën om het antibioticagebruik te laten dalen o.a. bij droogzetten. Dit is in ieder geval een thema dat binnen de kengetallenprojecten die momenteel lopen wordt opgenomen. Uitwisseling van ervaringen wordt verder aangepakt in het bedrijfsnetwerk. Vervanging van soyaproducten Naar aanleiding van de lancering van Bionido, (biomelk met bijkomend lastenboek o.a. niet gebruiken van soya) is er de vraag naar beschikbare voeders die soja kunnen vervangen, voornamelijk het aanbrengen van voldoende DVE in het rantsoen tegen een redelijke prijs. Netwerk Wijzigingen in het EU-landbouwbeleid / mogelijke herziening van biopremieregeling, en naar aanleiding van de discussie rond risico- en transactiekosten ook Kostprijsberekening : mogelijke aanpak te bespreken in het netwerk, zeker met betrekking tot gevoelige marktinformatie Planning 2012 : data bijeenkomsten en inleiding bij het thema Sector- en netwerkanalyse 2012 Biobedrijfsnetwerken

13 Biobedrijfsnetwerk Geitenhouderij 31/05/2011 Conference Call Thema s : Voederefficiëntie en voedervoorziening In deze conference call s, die al sinds het ontstaan van de Biobedrijfsnetwerken een tweetal keer per jaar vaste overlegmomenten zijn, worden telkens een hele resem thema s behandeld. Aan deze conference call s neemt telkens de hele sector deel. Eén van de producenten staat elke dag van de week op de markt, maar hij geeft telkens vooraf via de nodige input, zoals overigens ook de (sporadische) verontschuldigden doen. De te bespreken thema s worden vooraf via opgelijst, en ook te bespreken document worden vooraf per bezorgd. Markt Ontwikkeling van de binnenlandse markt blijft een aandachtspunt. Ook structurele samenwerking met kleine verwerkers is er wel, maar zou nog kunnen verbeteren. Droogtemaatregelen We willen uitzonderingen en ontheffingen als sector niet vanzelfsprekend vinden. Kort houden, motiveren, en voedervoorziening in normale omstandigheden onderbouwen zijn belangrijke signalen vanuit de sector. Contacten veevoeder, zaaizaad, Via kunnen we prijzen van veevoeder (e.a. productiemiddelen) uitwisselen. Is er ook animo om samenaankoop opnieuw aan te zwengelen? Rekenblad voederefficiëntie Wim Govaerts heeft ons een rekenblad ter beschikking gesteld om de voederefficiëntie te evalueren. We bekijken dit in een volgende fysieke bijeenkomst. Coli en crypto Het zou goed zijn dat er duidelijke info is over de beste preventieve aanpak voor de start van het volgende lammerseizoen. Dat kunnen we best doen samen met de gangbare boeren, en met Guido Bertels als voorlichter. Projecten ILVO werkt aan een internationaal project waarvoor ze nog boeren zoeken, en daarin kunnen de geiten mogelijks mee opgenomen worden. Op 5/7 haken we aan bij een infovergadering van Wim Govaerts, en na afloop houden we dan ook onze volgende netwerkbijeenkomst. Varia Weidebeloop, Bioforum-enquete over bio-controle, lidmaatschap als groep bij het Nederlandse netwerk van bio-geitenhouders (De Groene Geit), Biobedrijfsnetwerken

14 05/07/2011 Netwerkbijeenkomst Groot-Bijgaarden Thema s : Onderzoek in Vlaanderen en Nederland Cynthia Verwer geeft een overzicht van het onderzoek geitenhouderij in Nederland, en geeft toelichting bij gebruik van homeopathie in de veehouderij en gebruik van zeoliet als gezondheidssupplement in het rantsoen. Onderzoek in Vlaanderen Wim Govaerts geeft de actuele stand van zaken van het praktijkonderzoek in Vlaanderen dat relevant is voor de geitenhouders, met name het project rond beheersing van coccidiose bij jongvee en mineralenvoorziening via kruiden. Aandachtspunt in het coccidioseproject blijkt de hygroscopie van het kruidenmengsel, dat veel koeken van oliehoudende zaden bevat, en na verloop van tijd ranzig dreigt te worden. Wat de mineralenvoorziening betreft, is een voorlopige conclusie dat het met kruiden alleen een stuk moeilijker is dan wanneer er ook met loof van bomen kan gewerkt worden. Verder blijkt er voor de kopervoorziening ook perspectief te zijn voor natuurlijke chelaatvorming d.m.v. kuilvoermechanisatie. Tenslotte wordt ook nog gesignaleerd dat er goede praktijkervaringen zijn met het Saladebuffet van Pure Graze, en dit op meerdere vlakken : ontwormen, droogteresistentie, mineralenvoorziening en smakelijkheid van het voer. Ook hierover wordt via het verslag meer gedetailleerde info bezorgd aan alle deelnemers. Netwerk Veel tijd en aandacht in het netwerkoverleg voor de ontheffing wegens droogte. Zoals eerder afgesproken wil de sector hierin zelf pro-actief aan het werk gaan, en zorgen voor een betere onderbouwing van de ruwvoedervoorziening in de toekomst. Vanuit het netwerk kunnen we elkaar helpen om extra voer te zoeken, de productie monitoren in de komende maanden, en uitkijken naar mogelijkheden voor extra tussenteelten (zie verder). Het zou mooi zijn indien we rond nieuwjaar uit eigen beweging kunnen stellen dat het mag zakken naar 5%! Verder zou er opnieuw aan de ketenorganisatie moeten gevraagd worden om het hergebruik van reststromen in de bio-verwerking in kaart te brengen. Daar moeten zeker nog mogelijkheden zijn. Wim Govaerts geeft tenslotte nog een aantal teelttips om nu op korte termijn nog wat extra ruwvoer te kunnen binnendoen, zoals klaver-haver-mengsel of sorghum. Biobedrijfsnetwerken

15 Ook een aantal aandachtspunten voor het bedrijfsnetwerk worden besproken, o.m. de problematiek van de afzet van bokjes, strikte opvolging van Sanitel en monitoring van maagdarmwormen. De netwerkbijeenkomst wordt afgerond met de verdere planning van de data voor de rest van het jaar. 08/09/2011 Conference call Thema s : Actuele vraagstukken dierengezondheid Droogte en voedervoorziening Over het algemeen ziet het ernaar uit dat het zal lukken, ook als de ontheffing afloopt rond oudejaar, maar het zal niet voor iedereen lukken, de periode om het omschakelvoer te vervoederen is te kort. Actuele gezondheidsproblemen Vanuit de bedrijfservaring blijkt zeoliet een goed middel tegen clostridium. Het zou goed zijn om het weerstandsverhogend effect van zeoliet breder en meer wetenschappelijk te kunnen aantonen. De coccidioseproef blijkt tot spectaculaire resultaten te leiden : groeivoorsprong van het jongvee van om en bij de 25%. Hygiënerisico s van bemesting blijft voor de geitenhouders een prangend vraagstuk van eerste orde! Cryptosporidium : de info die we van Wim Govaerts kregen voor verdere verspreiding in het netwerk blijkt heel concrete, praktisch bruikbare informatie te zijn. Varia Situatie op de markt, wetgeving rond weidebeloop en huisvestingsnormen, ervaringsuitwisseling over beschikbaarheid en gebruik van melasse als inkuilmiddel. 29/11/2011 Bedrijfsbezoek Johan Van Waes - Zaffelare Thema s : Aansturing en terugkoppeling onderzoek Bedrijfspraktijk Gezien de moeilijke situatie van de voedervoorziening in dit droge jaar is de focus in dit gedeelte van de bijeenkomst alweer gericht op de voedervoorziening, en de gevolgen waarmee de geitenhouders rekening moeten houden in de samenstelling van het rantsoen. Biobedrijfsnetwerken

16 Met name moet o.m. rekening gehouden worden met onevenwichten in het eiwitgehalte van het kuilgras, wat bij het wegvallen van draf in het rantsoen voor ernstige problemen kan zorgen. Er worden praktische tips uitgewisseld om al dan niet met minder gekende of courante voedermiddelen het rantsoen aan te vullen. In de bedrijfsrondgang hebben we naast het rantsoenvraagstuk vooral aandacht voor de bijbelichting in de stallen en het praktisch gebruik daarvan. Eveneens in het kader van de bedrijfspraktijk : toelichting van Annelies Beeckman bij de praktische resultaten van de bemestingsproeven. Onderzoek Coccidioseproject Definitieve resultaten worden teruggekoppeld. Verdere opvolging zou kunnen zijn om aan de leverancier van de kruiden te vragen een meer praktisch bruikbaar krachtvoer te ontwikkelen voor jongvee, en verdere opvolging van de testgroep naar melkproductie toe in de eerste lactatie. Kennisvragen en mogelijke thema s voor nieuw praktijkonderzoek Bemestingsonderzoek In een mogelijk vervolg van dit project (Inagro ILVO) zou in de mate van het mogelijke vooral gefocust moeten worden op het hygiëne-aspect. Vanuit die optiek is dit voor de geitenhouders prioritair onderzoek. DGZ zou hierbij moeten worden betrokken. Vetgehalte-onderzoek Er zouden een paar voederproducten kunnen worden uitgetest die vermoedelijk het vetgehalte beïnvloeden. Dit vraagstuk speelt ook bij de koeien. Dalende zwavelvoorziening De dalende zwavelvoorziening zorgt ervoor dat de gehaltes niet op peil blijven. Via zwavel kan het eiwit aangestuurd worden, en blijft ook Selenium-vergiftiging onder controle. Mogelijks kan de zwavelvoorziening verzorgd worden door gebruik van zwavelhoudende hulpmeststoffen : kieseriet, patentkali, kainiet, magnesiumsulfaat Zwavelbloem, dolomiet en kopersulfaat zijn misschien een oplossing voor de geiten. Ook voor de vleesveehouders wordt de zwavelvoorziening een aandachtspunt. Het kengetallenproject moet ervoor zorgen dat de kennisvragen duidelijk worden, en dat we niet meer plotseling met de vraag om onderzoeksvoorstellen geconfronteerd worden. Biobedrijfsnetwerken

17 Tot besluit worden de actuele thema s gerangschikt in volgorde van belang en hoogdringendheid : 1. Hygiënisatie stalmest 2. Melkgehaltes (diersoort-overschrijdend) 3. Zwavelvoorziening (diersoort-overschrijdend) 4. Kruiden / coccidiose (opvolging, bescheiden project specifiek voor geiten, in te dienen bij CCBT) Netwerk Veebezetting : de mestbanknorm (16 geiten/ha) verschilt van de bioveebezettingsnorm (14 geiten/ha). Is het wenselijk en haalbaar dat hierin eenvormigheid komt? Voedervoorziening : een format zal worden aangeleverd om de eigen en regionale veevoedervoorziening te onderbouwen. Planning van de data 2012 Biobedrijfsnetwerk Groententeelt 20/12/2011 Bedrijfsbezoek De Wassende Maan - Astene Thema s : Aansturing en terugkoppeling onderzoek Bedrijfspraktijk We starten de bijeenkomst met een rondgang op het bedrijf o.l.v. de boeren van de Wassende Maan. Uiteraard gaat hierbij de nodige aandacht naar de bodembewerkingsmachines. Er wordt heel wat ervaring uitgewisseld tussen de 22 aanwezige telers, en dit niet alleen m.b.t. mechanisering, maar ook tal van andere aspecten i.v.m. de bodem. Onderzoek Niet-kerende grondbewerking : onderzoek uit binnen- en buitenland Koen Willekens (ILVO) stelt het internationaal project (Core Organic) voor waarin het effect van verschillende soorten grondbewerking en bemestingstype op stikstof- en fosfaatuitspoeling zal worden nagegaan. Annelies Beekman (Inagro) geeft de krijtlijnen aan van het CCBT-praktijkproject, waarin het komende jaar een aantal bedrijven worden opgevolgd die met nietkerende grondbewerking bezig zijn of aan de slag willen gaan. Biobedrijfsnetwerken

18 De voorstelling van het onderzoek rond niet-kerende bodembewerking gaf aanleiding tot een boeiende uitwisseling over de knelpunten in de praktische toepassing van deze techniek. Vooral het onderwerken van grasklaver of robuuste groenbemesters blijkt een knelpunt. Met name werd de vraag gesteld wat de beste optie zou zijn : wel nog ploegen, maar voor de rest met uiterste zorg voor de bodem werken OF om de paar jaar de gunstige effecten van niet-kerende bodembewerking teniet doen door een aanzienlijk aantal werkgangen met de frees om de rustslag eronder te krijgen? In deze uitwisseling werden waardevolle aandachtspunten meegegeven voor de uitvoering van het Core Organic project : effect op humusvorming en activiteit van de regenwormen, economische aspecten, Prioritaire thema s voor uitwisseling en praktijkonderzoek Wat de prioritaire thema s betreft, werd door de deelnemers gevraagd om in de toekomst te blijven uitgaan van bevraging ( Waar ben je mee bezig? of Wat houdt je bezig? ) en daarover uit te wisselen. Netwerk Geïntegreerde planning 2012 BBN Inagro derden Bedrijfsbezoeken 2012 : mix maken van bedrijfstypes en voldoende aandacht voor informele ontmoeting. Biobedrijfsnetwerk Kleinfruit 08/02/2011 Bedrijfsbezoek O bio Beernem Thema : Steunmaterialen en nieuwe aanplant Praktijkonderzoek Yves Hendrickx (PPK Pamel) geeft toelichting bij de projectoproep voor praktijkonderzoek en voorlichting van het CCBT. Wat PRAKTIJKONDERZOEK betreft werd via afgetoetst welke onderzoeksvragen voor de kleinfruittelers prioritair zijn. Uit de rondvraag blijkt duidelijk dat het ph-probleem in het houtig kleinfruit een ernstig vraagstuk is. Zes bedrijven hebben in hun reactie aangegeven dat ze daadwerkelijk problemen hebben op dit vlak. Biobedrijfsnetwerken

19 Er is mogelijkheid om het reeds ingediende projectvoorstel aan te vullen met een vervolg waarin on-farm oplossingen worden uitgetest, o.m. via het inwerken in de bodem van diverse gefermenteerde materialen. Enkele belangrijke aandachtspunten die werden opgeworpen tijdens het overleg : - We weten te weinig over dit vraagstuk. Vaak ph-metingen verrichten, op verschillende tijdstippen en op verschillende vlakken (water, compost, bodem) zou ons een enorme stap vooruit helpen. Een ph-meter kost de wereld niet, en PPK is ook altijd bereid hierin ondersteuning te bieden. In feite zouden we ons bij alle stappen in de bedrijfsvoering de ph-vraag moeten stellen. - Net als voor heel wat andere technische vraagstukken in de biologische landbouw zijn er voor dit probleem geen snelwerkende middelen. Het probleem tijdig onderkennen, en tijdig ingrijpen, zo mogelijk preventief optreden is de boodschap. - Een wijziging in de ph beïnvloedt ook tal van andere factoren (bv onkruiden, plaagorganismen, natuurlijke vijanden, ) Wat de practische aanpak betreft doet PPK een oproep dat zoveel mogelijk telers zich melden voor opvolging. Er is in elk geval nog nood aan bedrijven die op zandgrond telen, maar ook bedrijven die geen problemen hebben zijn interessant voor dit onderzoek. Bodemverschillen zullen zeker meegenomen worden in het onderzoek, voor zover mogelijk ook verschillen tussen openlucht en serre. Wat dit laatste betreft, is bij een van de telers een kleinschalige proef mogelijk. Ook inzake VOORLICHTING kunnen projectvoorstellen worden ingediend. Doel van deze projecten is het versterken van de aanwezige kennis in de praktijkcentra via het bijwonen van congressen, buitenlandse bedrijfsbezoeken e.d. Mits terugkoppeling van aldus opgedane kennis kunnen ook telers die dit wensen hierin een bijdrage leveren. Belangrijk is wel dat het om teelttechnische kennis gaat, afzetinitiatieven e.d. vallen buiten de focus van de voorlichtingsprojecten. PPK denkt in eerste instantie aan een cursus rond nuttige en schadelijke insecten, maar wil ook graag de voorstellen van de telers horen. 1. Vanuit de telers wordt in de eerste plaats geopteerd voor een attentielijst, een soort ecologische teeltkalender van wat er op elk moment van het jaar aan de orde is inzake teelttechniek, bestrijding of beheersing van plagen e.d. 2. Bio-teeltinformatie voor de basisteelten in de kleinfruitsector ontbreekt nog. In eerste instantie kan worden gedacht aan een soort map met teeltfiches, maar Biobedrijfsnetwerken

20 dat hoeft niet fysiek een ringmap te zijn. Er kan ook gedacht worden aan bv een BBN-webtool, een soort telersblog, kleinfruit-wikipedia, We spreken af dat PPK Pamel een basisvisie uitwerkt en indient bij CCBT. Die basisvisie kan naderhand concreet uitgewerkt worden met andere stakeholders. Tenslotte worden de aanwezige telers nog geattendeerd op de eerstvolgende activiteiten : de aardbeiendag op 18/2 en excursie (snoeidemo) in het kader van de kleinfruitcursus op 12/3. Indien mogelijk wordt aan deze excursie ook de eerstvolgende netwerk-bijeenkomst gekoppeld, maar daarvoor moeten nog wat afspraken afgetoets worden. 14/04/2011 Bedrijfsbezoek Anka Fruit - Strijtem Thema s : Plaagorganismen en natuurlijke vijanden CCBT-voorlichtingsprojecten Yves Hendrickx (PPK Pamel) geeft toelichting bij de projectoproep voorlichting van het CCBT. De voorstellen van het bedrijfsnetwerk zoals vermeld in het verslag van 08/02/2011, werden voorgelegd aan de expertenvergadering (positief advies) en aan de Raad van Bestuur van CCBT (goedkeuring). De projecten werden goedgekeurd onder voorwaarde van verdere aftoetsing van de uitvoering met het bedrijfsnetwerk. Er werden drie voorlichtingstools voorgesteld : een attentielijst (= een soort teeltkalender, zoals de gangbare telers die gebruiken voor gewasbescherming), een teelthandleiding en een internet-forum. Als gekozen wordt voor een attentielijst voor de aardbeienteelt, zal de teelthandleiding handelen over houtig kleinfruit, voor beide subsectoren tegelijk uitvoeren is binnen de huidige projectmiddelen niet mogelijk. De telers worden bevraagd waar voor de eigen subsector de grootste nood of de grootste interesse zit. De aanwezige telers kijken voor de ATTENTIELIJST in de richting van aardbeienteelt, en voor wat de TEELTHANDLEIDING betreft naar houtig kleinfruit. Deze (unanieme) keuze sluit aan bij de ervaringen van de begeleiders op basis van de concrete vragen die zij krijgen vanuit de sector. Wat het FORUM betreft werd bij wijze van voorbeeld verwezen naar het zgn. tuinbouwforum. Er blijken wel nogal wat vragen te zijn rond concrete uitvoering. Veel zal ervan afhangen hoe dit in de praktijk wordt uitgebouwd. Het is niet zo eenvoudig om zich daar een voorstelling van te vormen als men nog geen gebruik maakt van dergelijke internetfora. Biobedrijfsnetwerken

21 Yves schetst een aantal van de (zeer brede) mogelijkheden en geeft concrete voorbeelden. Vragen die gesteld worden, moeten een antwoord krijgen (dat gevalideerd moet worden!), maar de antwoorden zijn vanaf dan ook voor iedereen op elk moment beschikbaar, zonder dat ze door een hele reeks telers individueel moeten gesteld worden aan voorlichter of onderzoeker. Verslagen (bv Biobedrijfsnetwerken) en interessante info-dossiers kunnen eveneens op het forum gepost worden. Ook attentiepunten kunnen op die manier met elkaar gedeeld worden (wie als eerste in het seizoen een plaagorganisme heeft opgemerkt, kan de anderen waarschuwen) enz. Er is duidelijk bezorgdheid over de toegankelijkheid van het medium. Er zullen voor de professionele telers geen exclusieven worden gesteld, op voorwaarde dan zij zich aanmelden (verlenen van login om deel te nemen aan het forum of vragen te stellen). De info zal wel consulteerbaar zijn voor iedereen (ook hobbytelers, maar die krijgen verder geen toegang voor deelname). De aanwezigen stellen voor om een rondvraag te doen bij alle beroepstelers in welke mate zij nu reeds gebruik maken van internet en bestaande fora, en in de andere sectoren te informeren hoe het gebruik van een internetforum daar loopt. Netwerk Vanuit de landbouwafdeling van Bioforum wordt feedback gevraagd over plantversterkende middelen. Momenteel is onder onze eigen bio-wetgeving op dit vlak eigenlijk weinig mogelijk (een product is of een meststof, of een gewasbeschermingsmiddel), in andere landen kan er juist heel veel en is er een belangrijk segment aan tussenliggende producten. Europese harmonisering zou kunnen betekenen dat er bij ons ook wat verandert. Is er nood aan dergelijke producten? Yves Hendrickx signaleert dat er vanuit PPK Pamel ter zake al een bevraging is geweest (hij zal de resultaten doorgeven), en dat er bij FIBL een uitgebreide lijst van dergelijke producten ter beschikking is. Voor sommige producten is de ervaring van de proeftuin dat het nut soms sterk gerelativeerd moet worden. Een van de aanwezige telers vraagt zich ook af of plantversterkers op zich eigenlijk wel bij de bio-teelt passen? Bio gaat uit van het aanpakken van de oorzaken als zich problemen stellen. Het zou goed zijn indien Bioforum een beknopt overzicht zou kunnen geven hoe de regelgeving momenteel is, en wat Europa verstaat onder plantversterkende middelen. Daaraan kan een bevraging gekoppeld worden hoe telers daarnaar kijken en welke noden zij hebben op dit vlak. Biobedrijfsnetwerken

22 25/11/2011 Netwerkbijeenkomst PPK Pamel Thema s : Aansturing en terugkoppeling onderzoek CCBT-projecten Forum Kleinfruitteelt Het langverwachte forum voor de kleinfruittelers is klaar. Wat op dit forum verschijnt is voor iedereen leesbaar, maar niet voor iedereen schrijfbaar. Potentiële deelnemers melden zich aan via CCBT, Yves Hendrickx van PPK Pamel verleent toegang, of vraagt nadere toelichting bij de aanvrager. De link om aan te sluiten staat in de CCBT nieuwsbrief. Je kan je op bepaalde thema s abonneren, nieuwe berichten binnen dit thema worden dan via een bericht geattendeerd aan de abonnees. Teeltagenda aardbeien De teeltagenda voor de aardbeientelers is eveneens klaar en beschikbaar. Deze teeltagenda kan gekoppeld worden aan de eigen outlook-agenda, zowel als onderliggende laag als geïntegreerd in de persoonlijke agenda. Naar believen kunnen acties verplaatst worden naar latere datum (bv indien uitgesteld of nog niet volledig afgewerkt). Vanuit PPK wordt gevraagd om feedback, reacties, correcties, aanvullingen te mailen naar info@ppk.be. Alvast wordt door de aanwezige telers als suggestie meegegeven om bij aanpassingen ook een aanduiding te vermelden wanneer de laatste update gebeurd is. Praktijkonderzoek verlaging ph in houtig kleinfruit Het vraagstuk van de oplopende ph in houtig kleinfruit is al langer bekend, en voor sommige bedrijven ook echt een acuut probleem. Maar vroeg of laat worden alle kleinfruittelers ermee geconfronteerd, terwijl er in bio weinig of geen middelen die gangbaar gebruikt worden toegelaten zijn. Er werd een eerste -vragenronde georganiseerd. Op basis daarvan werden een achttal bedrijven bezocht, waar een uitgebreide vragenlijst werd overlopen, met o.m. vragen over bemesting en watergift. Daarnaast werden bodemstalen (indien mogelijk ook nul-meting), bladstalen en waterstalen genomen. Tevens werd een emmerproef opgezet met inmenging van diverse producten met lage ph. Besluiten 1. Producten inmengen met een lage ph beïnvloedt nauwelijks de ph van de bodem. 2. Er is een duidelijk verschil tussen buitenteelt en binnenteelt, rechtstreeks gevolg van de grotere hoeveelheid gietwater. 3. De stalen van het gietwater hebben op alle bedrijven een zeer hoge ph (meer dan 7 en soms zelfs 8). Biobedrijfsnetwerken

23 Vervolg van het onderzoek Er volgt een nieuw bezoek aan de deelnemende bedrijven met de analyseverslagen. Op 1 of 2 bedrijven zal in overleg met de telers een praktijkproef worden opgezet. BICOPOLL-project Mevrouw Veerle Mommaerts, onderzoeker van de Universiteit Gent, geeft toelichting bij het Core Organic Project Bicopoll. Dit internationale project onderzoekt nieuwe mogelijkheden van entomovectortechnologie. Het onderzoek werkt rond 4 verschillende thema s : - De honingbij als vector - Andere bestuivers als vector - Optimalisatie van dispensers en draagstof - Doeltreffendheid van de actieve stof UGent onderzoekt de optimalisatie van de dispensers en de draagstof. Een eerste uitgangspunt is dat de dispensers er vooral moeten voor zorgen dat de poten van de bestuivers voldoende geladen worden. Dat moet volstaan, aangezien alleen de poten en de onderzijde van de thorax contact hebben met de bloemen. De praktijkproeven worden uitgevoerd in samenwerking met Biobest. Een belangrijke vraag voor de aanwezige telers is of bijen dan wel hommels de beste bestuivers zijn. Dat zal in dit onderzoek nog moeten blijken (Finland doet de proeven met de bijen), maar er zijn wel al wat gegevens bekend : - Bijen doen meer bezoeken, maar hommels zijn hariger - Hommels vliegen ook bij regenachtig weer - Hommels vliegen s avonds, bijen vliegen vooral s namiddags. Dit laatste is vooral van belang als we bedenken dat de beste resultaten geboekt worden als het stuifmeel droog is, dus s middags. Er is ongeveer 8 weken bloei, het is vooral in de laatste 14 dagen dat er winst gemaakt kan worden. Wat met mogelijke residuen in de honing? Deze techniek zal vooral ingezet worden in serreteelt, en de kans dat de bestuivers in deze omstandigheden veel honing maken is klein, het gaat om de bestuiving en de vectortechniek. Een andere vraag betreft de draagstof. Hiervoor wordt in het project maïzena gebruikt, en dit product is momenteel niet verkrijgbaar met GGO-vrij-garantie. Wil dit project nuttig zijn voor de bio-fruitteelt zal daarvoor uiteraard wel een oplossing moeten worden gevonden. Vervolg onderzoek en netwerkthema s Tenslotte worden tips en ideeën opgelijst voor vervolg van het praktijkonderzoek en voor volgende netwerkactiviteiten. Biobedrijfsnetwerken

24 Biobedrijfsnetwerk Vleesvee 08/07/11 Bedrijfsbezoek Sanovivo - Temse Thema : Opstart van het netwerk Na een kennismakingsronde en rondgang op het gastbedrijf wordt een netwerkoefening gehouden rond de vragen Waar wordt jij gelukkig van? en Waar lig je s nachts van wakker? Boeren worden enthousiast van : de biologische bedrijfsvoering, met collega s ervaringen kunnen uitwisselen, afzet die goed loopt, gezonde dieren, diversiteit, hoge toegevoegde waarde en kwaliteit van de producten. Wat baart hen zorgen? Wetgeving en regelgeving, o.m. de inconsequenties daarin, controles, rechtsonzekerheid (bv vergunningen, pacht, ), gebrek aan kengetallen over de eigen sector, zowel technisch als economisch. Enkele van deze knelpunten worden uitvoeriger besproken, en een aanzet gegeven voor de aanpak ervan. De grote diversiteit binnen het kleine aantal vleesveebedrijven is een knelpunt voor bedrijfseconomische evaluatie, maar er kan minstens al een aanzet gegeven worden met het uitdokteren van een uniforme methodologie, en het samenbrengen van een aantal gegevens in een rekenblad. Inzake productkwaliteit wordt aangegeven dat dit breder moet bekeken worden dan de technische kwaliteit, maar ook moet gaan over functionele effecten. Sectorontwikkeling An Jamart geeft toelichting bij projecten en andere mogelijkheden voor de vleesveesector in de ketenwerking van Bioforum. Netwerk Afspraken rond structurering van het netwerk Afspraken volgende bijeenkomsten Biobedrijfsnetwerken

25 24/11/11 Bedrijfsbezoek Natlandhoeve - Zepperen Thema : Onderzoek en projectwerking Onderzoeksprojecten Wim Govaerts geeft toelichting bij het opzet van het kengetallenproject en bij een rekenmodel voor verzamelen van kengetallen. Dit rekenmodel laat toe om de bedrijven met elkaar te vergelijken op basis van bedrijfseconomie. Een gevoelig punt van de kostprijsberekening is het doorgeven van deze informatie aan andere schakels (bv afnemers). Dit kan gebruikt of misbruikt worden voor de prijszetting. Momenteel weet bijna niemand wat de productiekostprijs is. Dit kan leiden tot grote prijsverschillen bij de afzet, zeker wat betreft de korte keten afzet. Welke zijn de mogelijke thema s voor CCBT-praktijkonderzoek? Zwaveltekorten (in lichte gronden), algemene beschikbaarheid van mineralen, compostering mest in relatie met afdoding van ziektekiemen en voor de verbetering van de kwaliteit van de mest. Hierover wordt nog verder nagedacht in functie van toekomstig onderzoek. Inzake kennis- en ervaringsuitwisseling zijn de belangrijkste vragen : de omgang met dieren (bij laden en verplaatsen), inrichting stal (kalfbox of niet), indeling stal van de stal (plaatsing hekwerk, type voederhek, instrooien, veiligheid, ) Bedrijfsbezoek Natlandhoeve Onderzoeksprojecten (vervolg) Annelies Beeckman (Inagro) geeft toelichting bij het vergelijkend onderzoek reinteelt granen (triticale, gerst en tarwe) versus mengteelten. Algemeen luidt de conclusie dat mengteelten met winterpaardebonen een hoger productiepotentieel hebben, en bovendien via de bonen een belangrijke koperbron kunnen zijn voor het vee, naast een aantal andere (vnl teelttechnische) voordelen. Voor de aanwezige boeren zijn knelpunten : het behoud van het permanent grasland en de beperkingen die de biologische bedrijfsvoering oplegt. Netwerk Opstart van het vleesveeforum (analoog met kleinfruit-forum) Forum in eerste instantie nog voorbehouden voor de aanwezigen op de netwerkbijeenkomsten (zeker wat het economisch luik betreft) Afspraken rond volgende netwerkbijeenkomsten Biobedrijfsnetwerken

26 Biobedrijfsnetwerk Pluimvee 11/01/11 Bedrijfsbezoek Delcroix - Meer Thema : Opstart van het netwerk Bedrijfsrondgang Onderzoek Wormbesmettingen Ine Kempen van Proefhoeve Geel deelt de afsluitende brochure uit Alternatief bestrijden van wormbesmettingen bij biologisch vee. (CCBT project) Emissie-arme stallen Hierover gaf Johan Zoons reeds eerder toelichting. Er worden nog schetsen bezorgd. Er wordt verder toelichting gegeven over de wettelijke verplichtingen en de emissiebeperkende principes. Ook worden tips gegeven om als pluimveehouder zelf aan de slag te gaan in bestaande stallen. Jos Arits geeft toelichting bij een proef rond het drogen van mest die bij hem op het bedrijf loopt. De aanwezige pluimveehouders vragen uit te zien naar een mogelijkheid om een moederdierenbedrijf te bezoeken dat met emissie-arme stallen werkt. Sectorwerking Biocontrole Prioritair thema voor Bioforum. Aanbevelingen voor efficiëntere controle zijn zeker welkom. In deze bijeenkomst werden de lastenboeken (bio, Delhaize, FAVV) met elkaar vergeleken op dubbele controles : HACCP en salmonella kwamen alvast uit de bus als dubbel gecontroleerd. Bioweek Idee om in de bioweek met verschillende pluimveehouders de rondgangen te verzorgen op 1 opengesteld bedrijf. Agroforestry Jos heeft de documenten ivm nieuwe agro-milieumaatregel doorgenomen, maar voor de biologische pluimveehouders heeft dit minder perspectief dan voor bv gangbare vrije-uitloop-kippenbedrijven. In het Brugse is er een dergelijk bedrijf mee bezig, idee voor een bezoek? Biobedrijfsnetwerken

27 05/07/11 Bedrijfsbezoek Taemhoeve - Neeroeteren Thema : Sector- en netwerkanalyse Sectorwerking Ketenwerking soepkippen Samen met Paul Verbeke (Bio zoekt Keten) wordt overlegd of iets gedaan kan worden aan de vermarkting van soepkippen. Daarvoor blijkt het in elk geval noodzakelijk om de beschikbaarheid in kaart te brengen en de mogelijkheden en kosten van invriezen. Wordt vervolgd, maar de perspectieven zijn gering. Quick win fonds Investeren in dit project, bv op vlak van gezamenlijke communicatie, zou volgens de aanwezige pluimveehouders te weinig meerwaarde bieden. Prijsinformatiesysteem Vanuit Duitsland (AMI) kwam de vraag om mee in te stappen in een prijsinformatiesysteem. Er blijkt geen voldoende duidelijk advies van de groep te zijn om hierop in te gaan. Netwerkanalyse Een belangrijk knelpunt blijkt te zijn dat er nu nog te weinig pluimveehouders bij het netwerk betrokken zijn, maar er worden ook stappen aangegeven om meer collega s te motiveren. Inhoudelijke thema s : - Uitwisseling technische thema s, rasverschillen, - Uitwisseling, afspraken, bedrijfsbezoek met de opfokkers De groep geeft aan dat 3 bijeenkomsten per jaar inclusief studiedag in Geel een haalbare zaak moet zijn. Een van de bijeenkomsten zou met de hele keten kunnen zijn. Aandachtspunt is enkel externen te betrekken rond specifieke thema s. De uitwisseling van ervaringen vraagt een zekere vertrouwelijkheid. Wetgeving en beleid Productieregels IFOAM Een moeilijk dossier : het ligt soms een half jaar stil, en dan moet plotseling op 14 dagen tijd advies gegeven worden. Teksten zijn in het engels (kan niet allemaal vertaald worden). An volgt dit nu op door rechtstreeks pluimveehouders te contacteren voor wie de voorstellen tot wijziging relevant zijn. Biobedrijfsnetwerken

28 Regionale herkomst biovoer Dit zou een positieve zaak kunnen zijn om het intensifiëren van de pluimveesector binnen de perken te houden. Maar er zijn wel wat moeilijke punten aan : De EU- Commissie geeft zelf geen invulling van het begrip regionaliteit, terwijl harmonisering tussen de lidstaten hier juist van groot belang is. Mestwetgeving Bedrijfsbenadering zorgt ervoor dat over een periode van 3 jaar kan gewerkt worden. De uitscheidingscijfers voor pluimvee zijn verhoogd. Er wordt aangegeven dat de regressierechte voor bio-pluimvee niet klopt. Bedrijfsrondgang 08/11/11 Netwerkbijeenkomst Proefbedrijf Pluimveehouderij - Geel Thema s : terugkoppeling onderzoek en productieregels bio Deze netwerkbijeenkomst ging door aansluitend op de studiedag van het Proefbedrijf. Er waren drie nieuwe deelnemers aanwezig (2 pluimveehouders in omschakeling en een toekomstige pluimveehoudster). Onderzoek Bert Reubens (ILVO) koppelde de resultaten van het project (ILVO-Inagro) terug waarin de bruikbaarheid van kippenmest in de akkerbouw, en de verwerking van kippenmest verder werden onderzocht. Sectorwerking Vervolgens werd ingegaan op de stand van zaken m.b.t. wijziging van de productieregels bio pluimvee, met als doel een aanzet te geven voor visie en standpunt vanuit Vlaanderen. Er werd beslist verder te werken op basis van de resultaten van de IFOAM - expertgroep. Stap voor stap werden de verschillende definities toegelicht en werd stilgestaan bij de doelstellingen van de wijzigingen. Netwerk Er werd besloten om op 21/11 opnieuw een netwerkbijeenkomst te houden op het Proefcentrum, zodat de oefening rond de productieregels op korte termijn kan worden verdergezet. Biobedrijfsnetwerken

29 Er waren overigens ook nog een aantal andere punten die wegens tijdgebrek niet aan bod konden komen, maar wel tijdig moeten worden behandeld : voorstelling van enkele nieuwe projecten (Core Organic en FOD), input en noden vanuit de pluimveehouderij voor de projectoproep CCBT , en de agendaplanning voor /11/11 Netwerkbijeenkomst Proefbedrijf Pluimveehouderij - Geel Thema s : Productieregels bio en aansturing onderzoek Sectorwerking De oefening m.b.t. het invullen van de productieregels voor bio-pluimveehouderij werd verdergezet. Deze keer werd ook Ignace De Roo (Boerenbond) mee uitgenodigd. Op die manier kan hij de info direct meenemen in het overleg dat COPA hierover organiseert. De resultaten worden ook meegenomen naar het Waals overleg dat die vrijdag plaatsvindt. Hoewel de oefening nog niet helemaal voltooid is, komt de belangrijke opmerking dat ook KAT-reglementering best zou bekeken worden aangezien hierin al duidelijke definities zijn opgenomen. De meeste pluimveehouders moeten niet voldoen aan KAT. Onderzoek Die namiddag wordt ook het vraaggestuurd onderzoek besproken. Er wordt afgesproken dat de input voor de nieuwe oproep moet kaderen in de invulling van en meer duidelijkheid bekomen over wat de ' comfortzones ' zijn voor bio-leghennen. Wanneer kunnen leghennen wel/niet naar buiten? Welke criteria spelen hierin mee? Biobedrijfsnetwerken

30 De mening van de deelnemers Het unieke ligt in het netwerken Biobedrijfsnetwerken

31 De mening van de deelnemers Stephanie Devisscher Nieuw Vriesehof Handzame BBN groententeelt en kleinfruit Stephanie is heel enthousiast over de biobedrijfsnetwerken. Voor haar maakt de combinatie tussen verschillende factoren het zo boeiend: het op locatie zijn waardoor ze een ander bedrijf leert kennen, het thema van de bijeenkomst, een eventuele externe spreker die een andere invalshoek biedt, en het netwerken waarbij telers onder elkaar zijn en in discussie treden, elk hun inbreng hebben en informatie en kennis uitwisselen. Het unieke aan de bedrijfsnetwerken is dat we aan netwerking doen. We leren andere telers kennen en wisselen kennis met elkaar uit. Voor haar is de directe toepasbaarheid van een aantal dingen die ze opstak tijdens de biobedrijfsnetwerken van groot belang. Bv. uit het bbn/of themadag rond thuisverkoop haalde ze aspecten die ze kon inzetten in haar eigen bedrijf. Andere thema s zijn dan weer niet direct inzetbaar, zoals niet-kerende bodembewerking of zaadvaste rassen, maar zetten wel aan het denken om in de toekomst op het bedrijf toe te passen. Wat nog beter kan: een snellere opvolging na een bijeenkomst. Het verslag laat soms op zich wachten en er is weinig zicht op de planning van de volgende bijeenkomst. Kortom, de continuïteit mag sterker. Er zouden werkgroepjes mogen opgericht worden om verder aan de slag te gaan met specifieke thema s, zoals zaadvaste rassen. Het is goed dat het algemeen bedrijfsnetwerk breed blijft maar daarnaast mogen die kleinere groepjes er ook komen. Zonder al te veel structuur. Zo kan er dieper ingegaan worden op een thema waarover verschillende boeren willen bijleren en uitwisselen. Stephanie zou ook graag meer ervaring uitwisselen met andere boeren rond thuisverkoop. Ze zou hier eventueel zelf wat aan willen trekken. Ze heeft zeer veel gehad aan de bijeenkomst waarop Maria van Boxtel en Antoine Depaepe van De Kollebloem kwamen spreken en zou hier graag een vervolg aan breien. Biobedrijfsnetwerken

32 Cindy Declercq en Krist Hamerlinck Assenede BBN kleinfruit Cindy en Krist starten met een kleinfruitgedeelte op hun bedrijf. In die zin voelen ze zich een beetje leken tussen de andere boeren van het bedrijfsnetwerk die al langer bezig zijn met de teelt van kleinfruit. Tijdens de bedrijfsbezoeken wordt er veel teelttechnische info meegegeven. Die info is soms moeilijk te volgen als starter. Aan de andere kant hoorden ze door de bijeenkomst ervaringen van andere boeren waardoor zij tips kregen voor hun start, zaken waarop ze beter zullen letten. Waarschijnlijk is het nog interessanter om aan het netwerk deel te nemen als je al even bezig bent met de teelt, nu was het vooral kijken en luisteren. Als beginneling kun je nog niet meespreken over de problemen en oplossingen bij verschillende teelten. Of ze nog naar een bijeenkomst komen of niet zal afhangen van het thema van de bijeenkomst. In totaal waren er maar twee bijeenkomsten (waarop Cindy en Krist aanwezig waren, nvdr). De bedenking wordt gemaakt dat het misschien wat weinig is om op basis van deze bijeenkomsten de mening van de boeren te kennen en zo een verder programma op te zetten. Anderzijds zou het kunnen dat de begeleiders de andere boeren beter kennen en zo wel op de hoogte zijn van de noden. Op de laatste bijeenkomst werd er besproken of er verder ging gewerkt worden rond één thema (de teelt van aardbei) of er ging gewerkt worden rond een mengeling van kleinfruit. De vergadering was echter nogal ingewikkeld om te volgen. Door het PPK werd een agenda voor de teelt van aardbeien opgesteld, dit vinden ze een heel handig instrument. Anneleen Van den Bossche De Kollebloem Sint-Lievens-Esse BBN groententeelt Anneleen is een (relatieve) nieuwkomer in de landbouw. Als jonge boerin vindt ze de BBN zeer zinvol. Het samenkomen met tuinders die al langer ervaring hebben, is voor haar een meerwaarde. Biobedrijfsnetwerken

33 Ze leerde veel bij door te luisteren naar hun ervaringen. Als nieuwkomer heeft ze momenteel zelf nog niet genoeg ervaring om die over te dragen. Verder vindt ze de combinatie van een thema uitdiepen met behulp van een externe spreker en dat thema erna bespreken aan de hand van de ervaringen van de boeren ideaal. Aan de volgende BBN neemt ze zeker deel! Erwin Mertens Stichting Ommersteyn Dilsen-Stokkem BBN geitenhouderij Erwin was er vanaf het begin bij. De samenkomsten met de club van de geitenhouders (toen nog gangbaar en bio) begon met het krijgen van voordrachten, maw kennisoverdracht. Door die samenkomsten leerde hij de andere geitenhouders kennen en door met elkaar te praten geraak je van je eiland af. Zo komen praktische problemen en ziektes waar iedere geitenhouder wel eens mee kampt boven en kunnen die aangepakt worden. Door de netwerken zijn thema's opengetrokken en durven geitenhouders hierover alsmaar meer communiceren en elkaar raad meegeven. In het bio-bedrijfsnetwerk is die houding nog sterker omdat het een klein groepje is waar iedereen elkaar kent en waar iedereen ondertussen op elkaars bedrijf is geweest. Erwin was ongeveer vier jaar bezig toen de netwerken startten. Daarvoor kon je nergens terecht met vragen, dankzij die netwerken nu wel. De openheid in de geitenhouderij is dus sterk gegroeid. Dankzij het netwerk is het aspect bedrijfseconomie opengetrokken. De geitenhouders communiceren nu over bv melkprijs, krachtvoerkosten ed meer. Dit zorgt ervoor dat ze als landbouwers ook sterker staan tov bv voerleveranciers en melkverwerkers. Tijdens de bedrijfsnetwerken wordt besproken welke de noden zijn van de geitenhouders naar onderzoek toe. De onderwerpen die daaruit voortkomen worden door Koen en Wim verdedigd bij de proefcentra. Erwin heeft het gevoel dat de proefcentra hier niet genoeg naar luisteren, het hangt allemaal af van de subsidies die ze ervoor krijgen en vaak worden daardoor de noden van de boeren niet ingelost. Het is lastig om voor die onderwerpen te moeten strijden. Biobedrijfsnetwerken

34 Een ander punt is dat de proefcentra in Vlaanderen zeer versnipperd zijn op het vlak van bio. Erwin haalt zijn mosterd bij het Louis Bolk Instituut in Nederland en Wim Govaerts, zijn onafhankelijke bedrijfsadviseur. In Vlaanderen is het niet zo duidelijk waar het onderzoek naar bio gegroepeerd ligt. Vragen rond wetgeving komen via het netwerk terecht bij de wetgever. Zo zijn er de laatste jaren al een paar realisaties op het vlak van wetgeving gebeurd, die hun ingang vonden via de netwerken en door BioForum werden aangekaart bij de wetgever. Realisaties als de toelating van het leggen van vaste mest op gras en rond de ziekte para-tbc. Een minpuntje is de afstand. Daardoor durft hij wel eens een bijeenkomst overslaan. Naar de biobedrijfsnetwerken probeert hij wel altijd te gaan. Vorig jaar is het systeem van telefoon-conferenties ingevoerd. Dit was een geweldig goed idee en loopt zeer goed! Johan Devreese Klokhofstede Oudenburg BBN geitenhouderij Johan ziet de biobedrijfsnetwerken als iets zeer positiefs. Het is een proces voor én door boeren. De methodiek is gebaseerd op de inbreng van de boeren, ze bepalen zelf de inhoud. Er is een goede combinatie tussen het uitwisselen van ervaring en het krijgen van voorlichting. Hij heeft de indruk dat het soms nogal sterk gestuurd is richting onderzoek, dit aspect wordt er soms teveel in geduwd. Dit zou niet het belangrijkste mogen zijn. Onderzoek is één iets, uitwisselen van ervaring en bedrijfseconomie is minstens even belangrijk. Boeren geven aan wat hun noden zijn voor onderzoek. Daarna is het moeilijk te volgen wat er mee gebeurt, hoe het met die onderzoeken staat. Welke onderzoeken zijn lopende? Welke werden goed- of afgekeurd? Een tip hierbij is dat er af en toe een overzicht mag worden gegeven over de stand van zaken in het onderzoek. M.a.w. een vlottere en heldere communicatie hierover. Verder is het niet zo duidelijk wat er gebeurt met het materiaal dat uit de biobedrijfsnetwerken komt. Eindigt het bij Koen? Wat is de link met BioForum? Het materiaal dat er uit komt zou moeten doorgesluisd worden, er zou meer moeten mee gebeuren. Zo kan er nog meer verwezenlijkt worden voor de boeren. Biobedrijfsnetwerken

35 In die zin zou Landwijzer zich meer moeten profileren als procesbegeleider, als bewaker van de methodiek. Dat het voor en door de boeren gebeurt. Wat er als resultaat uitkomt zou moeten doorgegeven worden aan BioForum. Deze kunnen op hun beurt dingen aankaarten bij het beleid of bij het onderzoek. Maw, het zou duidelijker mogen zijn wie wat doet. Nogmaals, Johan staat zeer positief ten opzichte van de BBN. Aan elk positief verhaal hangt er echter een valkuil en dat is bij deze dat, door opgedeeld te zijn in de verschillende netwerken, er geen contact meer is met de bioboeren van de andere sectoren. Alle bioboeren samen worden niet meer verenigd. In de BBN hangt veel af van de bereidheid van de boeren zelf. Een begeleider kan er maar zijn om het proces te faciliteren, maar de boeren moeten het zelf waar maken. Bij de boeren is er heel weinig geweten over het project zelf, het geheel. Hoe leeft dit bij de overheid? Hoe leeft dit bij BioForum? Nu wordt er telkens verantwoording afgelegd naar de overheid toe maar niet naar de boeren zelf. Een tip hierbij is om af en toe ook verslag uit te brengen naar de boeren. Wat zijn de sterke kanten? De zwakkere kanten? Wat zijn de perspectieven? Waar willen we naartoe? Af en toe een korte stand van zaken zou welkom zijn. Zo kunnen de boeren dit mee in de gaten houden en er beter mee in sturen. Dirk Mouton De Zwaluw Lovendegem BBN melkveehouderij Dirk is enthousiast over de biobedrijfsnetwerken. Er wordt samengekomen met collega-boeren die je anders niet zou zien, er vindt uitwisseling plaats en het zijn boeiende onderwerpen waarover de bijeenkomsten gaan. Het is ook interessant om op andere bedrijven te komen, zo kan je nieuwe inzichten krijgen. Vier keer per jaar samenkomen is perfect. Als je meer zou samenkomen zouden sommige boeren het teveel vinden, als je minder zou samenkomen verlies je de band met elkaar. Belangrijke thema s vindt hij de gezondheid van het vee en alternatieve manieren om het vee gezond te houden. Er is iemand nodig die de trekker is van de BBN, zonder een trekker ziet hij ze nog niet overleven. In die zin doet Koen dat heel goed. Sommige boeren vinden het te ver om ervoor af te komen. Biobedrijfsnetwerken

36 Filip Sinnaeve t Vier Uiterstenhof Keiem BBN melkveehouderij Ook Filip vindt de biobedrijfsnetwerken zinvol. Het is een manier om samen te komen met collega-melkveehouders, die hij anders niet zou zien. Het is ook interessant om op verplaatsing te gaan, zo leer je de bedrijven van anderen kennen. Ook de uitstap naar Nederland was boeiend. In het begin van de bijeenkomsten was er iemand van het Louis Bolk instituut aanwezig, wat deze persoon vertelde vond hij iets te zweverig. Nu is dat niet meer het geval. Nu is het concreter. Er worden thema s aangeraakt die inspiratie geven. Zoals het werken rond antibiotica-vrij. Dat zette aan tot denken. Maar tot nu toe nog niet haalbaar op het bedrijf. De boeren mogen zelf bepalen wat er op de agenda komt. De boeren sturen het onderzoek aan, brengen zelf voorstellen aan voor onderzoek. Wat er echter van onderzoek gebeurt vindt hij een beetje teleurstellend. Er komt weinig concreets voor de boeren uit. Hier en daar zijn er onderzoeken lopende, dat is allemaal goed maar er komt maar weinig concreets uit. Het gaat allemaal zo traag. Hij heeft graag dat er tijdens de bijeenkomsten concrete onderwerpen worden behandeld, hoe concreter, hoe beter. Zo vind hij externe sprekers interessant, zoals die keer dat een boer uit Nederland kwam vertellen (over antibioticavrij). Die keer dat de boeren het samen hadden over de hervormingen van het Europees landbouwbeleid vond hij ook zinvol. Het was goed om samen een standpunt in te nemen. Het was interessant om het met collega s te hebben over regelgeving want daar bestaat veel onduidelijkheid over. Het zou meer mogen gaan over het beleidsvlak. Hij heeft er behoefte aan dat iemand eens de huidige wetgeving duidelijk komt uitleggen. Welke premies zijn er en welke kun je combineren? Hoe vul je goed de verzamelaanvraag in? Vier keer samenkomen per jaar is een goede frequentie. Biobedrijfsnetwerken

37 Ontwikkeling van het bredere kennisnetwerk Aansturing en afstemming met voorlichting en onderzoek, NOBL en CCBT Biobedrijfsnetwerken

38 Ontwikkeling van het bredere kennisnetwerk Op 15/04/2010 vond onder impuls van de landbouwafdeling van Bioforum in Pamel een bijeenkomst plaats van voorlichters, praktijkcentra en boeren rond het thema Vraagsturing van het Praktijkonderzoek in Vlaanderen. Zeer nadrukkelijk werd daar gewezen op de taak en de rol van de Biobedrijfsnetwerken. Met name werd aangegeven dat de Biobedrijfsnetwerken de kwaliteit van de aansturing in het praktijkonderzoek moeten bevorderen en bewaken. Individuele onderzoeksvragen moeten in het bedrijfsnetwerk op hun belang worden afgetoetst, en ter plekke dient door de betrokken boeren te worden beslist of het onderzoek noodzakelijk is. Daar werd de eerste aanzet gegeven voor de praktische, concrete samenwerking van de partners in het kennisnetwerk. Vervolgens werd in 2010 afgestemd met voorlichters, onderzoekers, CCBT en NOBL. Eind 2010 was de samenwerking een feit, en konden we daarop in 2011 verder bouwen. Afstemming met voorlichters en onderzoekers Elk netwerk beschikt ondertussen over vaste voorlichters en onderzoekers die instaan voor de inbreng van expertise, en in een aantal gevallen ook andere taken op zich nemen, zoals het begeleiden van de bedrijfsrondgang en/of in goede banen leiden van de netwerkbijeenkomsten : Melkveehouderij : Luk Sobry (WG & co) en Annelies Beeckman (Inagro) Geitenhouderij : Wim Govaerts (WG & co) en Annelies Beeckman (Inagro) Kleinfruit : Yves Hendrickx (PPK) Vollegrondsgroenten en akkerbouw : Lieven Delanote, Femke Temmerman Vleesvee : Luk Sobry (WG & co) en Annelies Beeckman (Inagro) Pluimvee : Ine Kempen, Johan Zoons (Proefbedrijf Pluimvee) De netwerkbijeenkomsten worden samen met deze experten voorbereid. De samenwerking loopt over het algemeen zeer goed en vraagt steeds minder overlegtijd en afspraken. Wel dient hier nog meer ingezet op planning op langere termijn. Wat de komende tijd nog wel meer aandacht zal vragen is in overleg met deze experten te werken aan meer mogelijkheden voor on-farmonderzoek. Daarnaast en daar overigens ook nauw mee verbonden is er het aanslepende knelpunt van het specifiek biologisch veehouderij-onderzoek. Deze knelpunten worden door onderzoekers erkend, maar het lijkt er steeds meer op dat een impuls voor actie van de bedrijfsnetwerken zal moeten uitgaan. Biobedrijfsnetwerken

39 Afstemming met CCBT Ook in 2011 werd het door CCBT gefinancierde praktijkonderzoek vanuit de Biobedrijfsnetwerken aangestuurd. Over het algemeen is dit goed verlopen, en werd de gevraagde onderbouwing van de vraagsturing voor alle onderzoeksprojecten tijdig aangeleverd. De aanpak van de vraagsturing bleek echter voor verbetering vatbaar. Een duidelijke en vooral eenvormige procedure voor alle netwerken is een noodzaak. Op dit moment worden in sommige netwerken weliswaar de onderzoeksthema s vraaggestuurd vastgelegd, maar wordt de projectaanvraag an sich niet meer teruggekoppeld naar het netwerk voorafgaand aan de indiening bij CCBT. In het kleinfruitnetwerk wordt naast bevraging tijdens een netwerkbijeenkomst ook een rondvraag georganiseerd onder alle telers, waardoor ook onderzoeksthema s opduiken in de prioriteitenlijst, die niet aan een netwerkbijeenkomst werden voorgelegd. Verduidelijking en verfijning van de procedure zal uiteraard ook een weerslag hebben op de timing van de netwerkbijeenkomsten, en wel dusdanig dat er voldoende tijd is om ook de projectaanvragen zelf ter goedkeuring aan het netwerk voor te leggen. Op het moment dat we dit verslag afronden, heeft een eerste overleg hierrond reeds plaats gehad. Tegen de volgende projectoproep van CCBT zullen alle netwerken volgens een eenduidige procedure werken m.b.t. de vraagsturing van CCBTonderzoeksprojecten. In de zoektocht naar een eenvormig format voor terugkoppeling van onderzoeksresultaten was in 2010 het plan gerijpt om vanuit het overleg tussen CCBT, NOBL, ADLO en Biobedrijfsnetwerken bij Bioconnect te polsen naar een mogelijke samenwerking rond de ontsluiting van Biokennis. In 2011 werden hierrond de nodige Vlaams-Nederlandse overlegvergaderingen georganiseerd (Brussel 6/2, Wageningen 10/2, Merksplas 27/9) die uiteindelijk tot een akkoord hebben geleid om samen een aantal internationale Biokennisberichten uit te brengen, waarin zowel Vlaamse als Nederlandse onderzoeksresultaten bijeen gebracht worden. Dit akkoord werd bekroond met een Vlaamse cofinanciering vanuit ADLO. Afstemming met NOBL Zoals eind 2010 was afgesproken werd een vertegenwoordiger van de Biobedrijfsnetwerken opgenomen in de NOBL-werkgroep. De werkgroep kwam bijeen op 29/3, 4/5 en 6/7/2011. Biobedrijfsnetwerken

40 De onderzoeksagenda werd ge-update en prioritaire thema s aangeduid. Vanuit de Biobedrijfsnetwerken werd ook input gegeven voor de NOBL-nota Onderzoek Biologische Landbouw. Daarnaast werd ook advies uitgebracht m.b.t. de ADLO-projectoproep Kengetallen biologische landbouw. Afstemming met projecten en sectororganisatie In 2011 was er regelmatig afstemming met de coördinatoren van de projecten Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten, zowel via telefonisch en contact als in overlegmomenten op initiatief van Bioforum. Bio zoekt Boer kan op die manier actuele informatie over de werking van de netwerken doorgeven aan de geïnteresseerden, nieuwe aanmeldingen bij Bio zoekt Boer kunnen opgevolgd worden in het Biobedrijfsnetwerkenproject. In Bio zoekt Keten werd het afgelopen jaar naar aanleiding van de netwerkbijeenkomst van december 2010 overleg gehouden met de producenten die aan de veiling leveren. Belangrijk is ook de afstemming met de BF-afdeling wetgeving en beleid. Voorbeelden daarvan zijn o.m. de samenwerking tussen de afdeling en de bedrijfsnetwerken rond voederontheffing n.a.v. de droogte (herkauwernetwerken), overleg rond de regelgeving m.b.t. huisvestingsnormen en de gebruiksvoorwaarden van zeoliet (geitennetwerk), de productieregels internationaal en in eigen land voor de pluimveehouderij, Aansturing project Biobedrijfsnetwerken De stuurgroep kwam in 2011 slechts tweemaal bijeen (12/01/11 en 15/06/11). De afrondende stuurgroep die in december werd georganiseerd werd op vraag van de leden van de stuurgroep verdaagd naar januari De stuurgroep werd in 2011 gevoelig uitgebreid door middel van een brede oproep, die ondermeer ook werd gericht aan alle boeren in de sectoren waarin Biobedrijfsnetwerken actief zijn. De stuurgroep van 15/06/11 werd gekoppeld aan een workshop Lerend Netwerk onder begeleiding van het Louis Bolk Instituut. Biobedrijfsnetwerken

41 Doorheen het jaar werd regelmatig afgestemd onder de medewerkers aan het Project Biobedrijfsnetwerken, en tussen de coördinatoren van het Bedrijfsnetwerkenproject, Bio zoekt Boer en Bio zoekt Keten. Daarnaast werd ook intern een workshop Lerend Netwerk gehouden, specifiek voor de coördinatoren van de partnerorganisaties van het Bedrijfsnetwerkenproject. De open workshops Lerend Netwerk worden in de volgende projectperiode verder gezet met het oog op een sterkere aansturing van de netwerken en de overdracht van de interactieve methodiek naar netwerkbegeleiders, maar ook naar alle andere geïnteresseerden die in het kader van hun werk met boerengroepen aan de slag willen. Biobedrijfsnetwerken

42 Toekomstperspectieven Bedrijfsnetwerken in En verder Biobedrijfsnetwerken