6,3. Boekverslag door een scholier 2613 woorden 19 april keer beoordeeld

Transcriptie

1 Boekverslag door een scholier 2613 woorden 19 april ,3 23 keer beoordeeld Auteur Genre Ferdinand Bordewijk Psychologische roman Eerste uitgave 1938 Vak Nederlands Volledige titelbeschrijving De titel van dit boek is Karakter. Het is boek is geschreven door F. Borderwijk. Ik heb de eenendertigste druk gelezen, afkomstig uit De eerste druk verscheen in Titelverklaring, ondertitel en motto: Titel: Karakter (aanvankelijk was de titel 'Karakters' ) In deze roman gaat het om de karakters van de personages: Jacob, Joba en Dreverhaven. Alle drie uitgesproken persoonlijkheden die bovendien sterk op elkaar lijken: ze hebben alledrie karakter. Het zijn alle drie figuren die niet van opgeven weten, die volharden in hun opvattingen. Ze zijn hard voor zichzelf maar ook voor anderen. Ook heeft de titel betrekking op het vitalistische element van wilskracht, doorzettingsvermogen en de minachting van zwakte. Ondertitel: "Roman van zoon en vader" Normaal gesproken is de ondertitel "roman van vader en zoon". Omdat het verhaal vooral vanuit de situatie van de zoon beschreven wordt en hij uiteindelijk zijn vader overwint is het hier terecht te spreken van "roman van zoon en vader" Motto: "A sadder and wiser man/ he rose the morrow morn" (van S.T. Coleridge) Het heeft betrekking op de gevoelens van Jacob. Aan het einde van het verhaal wordt hij toegelaten tot de balie (wiser) maar is ook zijn relatie met zijn vader definitief verbroken (sadder). Motivatie van mijn boekkeuze Mijn broer heeft dit boek gelezen en raadde het me aan, omdat het hem erg aansprak. Ik heb besloten dit boek te lezen omdat ik veel heb gehoord over de gelijknamige film die een Oscar heeft gewonnen. Ik heb deze film overigens niet gezien. Samenvatting Jacob Willem Katadreuffe is de onwettige zoon van de achttienjarige dienstbode Joba Katadreuffe, in dienst bij de deurwaarder A.B. Dreverhaven. Dreverhaven staat bekend als "het zwaard zonder genade voor iedere schuldenaar die hem in handen viel". Joba was indertijd bezweken voor de kracht van Dreverhaven, hij voor "haar onschuldig schoon". Joba weigert Dreverhaven echter als vader te erkennen, en vertrekt nadat ze ontdekt dat ze zwanger is. De bevalling viel Joba zwaar, maar ze kwam Pagina 1 van 5

2 haar te boven. Dreverhaven stuurt Joba enkele malen geld, maar ze stuurt het steeds retour, ook op een aantal huwelijksaanzoeken gaat zij niet in. Joba woont inmiddels zelfstandig met haar zoontje, dat ze Jacob Willem heeft genoemd. Een later huwelijksaanzoek van de eenvoudige, maar oprechte schipper Harm Knol Hein wijst ze ook af, "zij was een weinig sprekende, straffe, onbuigzame, harde moeder, maar zij was goed." Sinds haar ontslag bij Dreverhaven verdient Joba wat geld bij met het maken van handwerk, en ze verhuurt een kamer aan de fabrieksarbeider Jan Maan, die duidelijk communistische gevoelens heeft. Deze periode was voor Joba en Jacob een periode van armoede, "de jonge Katadreuffe herinnerde zich deze jaren als diep zwart". Jacob wordt vrienden met Jan Maan, en blijft het voor altijd. De jongen is driftig en durft te vechten, maar op de lagere school gaat het hem minder goed af, op zijn achttiende is hij nog even ver als toen hij begon. Na de lagere school mag Jacob van zijn moeder geen vak leren, " hij moest zichzelf door de wereld slaan", net als zij. Jacob leest erg graag, het liefst uit een oud Duits lexicon waarvan de laatste delen ontbreken. Zijn ontwikkeling krijgt hierdoor enige vorm. Als Jacob volwassen is, neemt hij een sigarenzaakje over in Den Haag. Het geld hiervoor leent hij van de 'Maatschappij voor Volkskrediet', een nogal duister bankje dat hem, in tegenstelling tot andere banken, niet afwijst op grond van gebrek aan onderpand. Het sigarenzaakje loopt echter niet goed, en na een jaar gaat Katadreuffe failliet. Zijn moeder wil hem niet helpen, hij moest het zelf maar uitzoeken, en van Jan Maan accepteert hij geen hulp. Op het kantoor van zijn curator, mr. de Gankelaar, ontmoet hij voor het eerst zijn vader, die daar deurwaarder is: "ja, dat zag je zó, een kerel als een beest..." Jacob's faillissement wordt opgeheven bij gebrek aan baten. De Gankelaar, die sympathie heeft voor Jacob, bezorgt hem een baantje op zijn kantoor. Het is een advocatenkantoor van vijf associés, van wie mr. Stroomkoning de voornaamste is. Jacob raakt gefascineerd door deze werkplek, "het ware was niet een winkeliertje te worden, maar dit". Hij besluit tevens dat "moeder en zoon ver van elkaar, zo ver mogelijk" moeten, hij gaat in huis wonen bij Graanoogst, de conciërge. Jacob leert vlot typen en stenograferen, maar zijn doel ligt hoger. Omdat Dreverhaven de deurwaarder van het kantoor is, komt hij veel over hem te weten. Opnieuw wordt echter het faillissement van Katadreuffe aangevraagd. Katadreuffe had hierop niet gerekend, hij redeneerde: faillissement van de baan, schulden van de baan. Katadreuffe heeft nog steeds schuld bij de Maatschappij voor Volkskrediet, dat het woekerbankje van Dreverhaven blijkt te zijn. Katadreuffe bezoekt zijn vader, maar zijn vader beschouwt hem als niet meer dan een debiteur die betalen moet. Hij probeert hoe ver hij met Katadreuffe kan gaan, en schuift hem over zijn bureau een dolkmes toe. Katadreuffe grijpt het mes en stoot het in het tafelblad, waarna hij "een ploert bent u!" schreeuwt en wegrent. De volgende dag heeft Katadreuffe een onderhoud met Stroomkoning, die hem salarisverhoging belooft zodra het op zijn salaris in te houden bedrag vastgesteld is. Als alle schulden afbetaald zijn, bezoekt Katadreuffe zijn vader opnieuw, hij moet geld lenen voor zijn privaatlessen, die hij nodig heeft om het staatsexamen te halen. Hij weet dat hij tegen woekerrente zal moeten lenen, en bovendien kan zijn vader de lening ieder moment opheffen en het geleende bedrag terugvorderen. Katadreuffe wil echter zijn vader trotseren, hem laten zien dat hij niet bang voor hem is. Katadreuffe krijgt promotie op het kantoor, en neemt de plaats van chef de bureau Rentenstein in, die ontslag kreeg wegens geldverduistering. Oorzaak: Dreverhaven, die hem aan het drinken en gokken had gebracht. Opnieuw wordt geprobeerd Katadreuffe faillietverklaard te krijgen, maar Katadreuffe meent dat hij niet gepakt kan worden; hij heeft immers maar één schuld. Maar De Gankelaar had hem ten tijde van zijn eerste faillissement achttien gulden geleend voor zijn boeken, maar had er verder niet meer over gesproken. Katadreuffe's betrekking en toekomst staan nu op het spel, maar het verzoek tot faillissementsverklaring wordt afgewezen. Later Pagina 2 van 5

3 ontmoeten vader en zoon elkaar op straat. Katadreuffe beseft goed welke rol zijn vader in dit faillissementsverzoek speelde, Dreverhaven biedt hem ook deze keer weer het dolkmes aan. Katadreuffe gooit het echter in een waterput. Als Katadreuffe voor zijn staatsexamen geslaagd is, neemt hij van het hele kantoorpersoneel gelukwensen in ontvangst. Op het feestje dat voor hem wordt georganiseerd spreekt Katadreuffe enkele woorden: "Laten we toch allen van ons leven maken wat we kunnen...ik wil niet anders dan graag vooruitkomen..." Daardoor vergeet hij de secretaresse Lorna te George, die hem beslist niet onverschillig laat en die meer dan sympathie voor hem heeft. Zij kan er niet meer tegen dat Katadreuffe alleen voor zijn ideaal leeft, en neemt ontslag. Vlak voor zijn doctoraal examen rechten ontmoet hij haar nog eens, ze is inmiddels getrouwd. Hij begrijpt dat hij het belangrijkste in zijn leven heeft verzaakt, zijn moeder informeert later naar Lorna en concludeert: "...je bent een grote ezel geweest, Jacob" Na zijn examen moet Katadreuffe nog beëdigd worden. Er zijn wel enkele bezwaren aangetekend: hij is een onecht kind, hij zou communistische sympatieën hebben die in strijd zijn met de grondwet, hij heeft meerdere schulden gehad...katadreuffe begrijpt dat zijn vader ook hier weer roet in het eten gooide, geen van alle bezwaren wordt echter steekhoudend gevonden, en de beëdiging vindt plaats. Diezelfde avond bezoekt Katadreuffe zijn vader. Hij komt hem vertellen dat hij beëdigd is, en dat zijn vader hem niet klein gekregen heeft. Hij biedt zijn excuses aan voor het destijds gebezigde "ploert", maar deelt hem tevens mee dat hij Dreverhaven niet meer als vader erkent. Hij weigert de hand van Dreverhaven, die hem alleen maar tegengewerkt heeft. "Of méégewerkt" zegt zijn vader hem... Vervolgens gaat Katadreuffe naar zijn moeder. Hij realiseert zich dat er slechts vier mensen in zijn leven zijn geweest "en het was alles een droefheid": Jan Maan met zijn hart en warmte, voor wie hij te weinig zorg toonde; Lorna te George, "de vrouw wier warmte hij heeft versmaad" ; zijn moeder, die al haar geld aan hem naliet en nog maar kort te leven had; en zijn vader Dreverhaven, als een boom : "hij zag zich met de bijl die teakboom vellen, hij had met zichzelf ook die manmens geveld". Uiteindelijk ontdekt hij dat hij altijd een eenzaam mens is gebleven. Eerste persoonlijke reactie Ik vond dit verhaal nieuwsgierigmakend: ik vroeg me aan het begin van het verhaal af hoe Joba zich zou redden, of ze niet zou bezwijken voor Dreverhaven en hoe Katadreuffe op zou groeien. Ik vond het verhaal mooi omdat in dit boek heel duidelijk naar voren komt dat je je toekomst voor een groot deel zelf in de hand hebt. Katadreuffe accepteerde weinig of geen hulp en wilde alles alleen doen. Het verhaal kwam niet onwerkelijk op me over. In die tijd, begin twintigste eeuw, was er nog een vrij groot verschil in welvaart onder de bevolking en was het marktsysteem er nog niet op gericht om louche praktijken (in dit geval van Dreverhaven) tegen te gaan. Af en toe was het boek een beetje saai, dan leek er niet zoveel te gebeuren. Uitgewerkte persoonlijke reactie Onderwerp Het onderwerp is volgens mij de relatie tussen vader en zoon, de manier waarop de band tussen Katadreuffe en Dreverhaven zich ontwikkelt en de manier waarop Katadreuffe zichzelf ontwikkelt. Pagina 3 van 5

4 Ik vond het onderwerp zeer interessant omdat de relatie met ouders iets is waar iedereen mee te maken heeft. Ook je eigen toekomst (waar Katadreuffe zich mee bezighoudt) is iets waar ik me, zeker nu, mee bezighou. Hoewel Katadreuffe heel anders opgroeit dan ik, zijn er dus wel degelijk raakvlakken (opgroeien, ouders) en dat maakt het aantrekkelijker om zo n boek te lezen. Ik denk dat de schrijver het onderwerp redelijk diepgaand heeft behandeld, omdat de hele levensloop van Katadreuffe, van voor zijn geboorte tot aan de breuk met zijn vader, wordt beschreven. Hierdoor weet je als lezer precies wat er is voorgevallen en begrijp je de ontwikkelingen. Gebeurtenissen Ik vond de belangrijkste gebeurtenissen in het boek de momenten waarop Dreverhaven Katadreuffe de dolk overhandigde en het moment waarop Katadreuffe breekt met Dreverhaven. Deze momenten laten zien hoe de relatie tussen vader en zoon is en hoe Katadreuffe zich voelt ten opzichte van zijn vader. De gebeurtenissen vloeien min of meer logisch uit elkaar voort: doordat het steeds beter met Katadreuffe gaat, wil zijn vader hem steeds meer tegenwerken en voelt Katadreuffe de dwang om nog verder op te klimmen. Het is dus een soort cyclus waaruit de gebeurtenissen voortvloeien: Katadreuffe wil iets opbouwen, zijn vader werkt hem tegen, Katadreuffe laat zich niet klein krijgen en wil dus nog meer bereiken. Het moment waarop Katadreuffe breekt met Dreverhaven is mij het meest bijgebleven. In dit fragment zocht Katadreuffe zijn vader op nadat hij die middag was beedigd, bood zijn excuses aan voor een eerdere ruzie en deelde hierna mee dat hij Dreverhaven niet langer als zijn vader beschouwde. Vervolgens weigerde Katadreuffe Dreverhaven de hand te schudden. Dit fragment is me bijgebleven omdat de relatie tussen Dreverhaven en Katadreuffe nog een keer wordt uitgetekend, terwijl de lezer meteen weet dat het niet meer goed zal komen tussen vader en zoon. Katadreuffe heeft zich niet klein laten krijgen, is (voor zijn gevoel) boven zijn vader verheven. Dreverhaven lijkt echter van mening te zijn dat hij Katadreuffe geholpen heeft door hem tegen te werken. Personages De hoofdpersoon Katadreuffe is geen held, maar zijn sterke wil en doorzettingsvermogen dwingen respect af. Hoewel Katadreuffe geen heldendaden verricht heeft, werkte hij hard om zelf iets te bereiken en presteerde hij veel. Ik vond de personages levensecht, omdat ze duidelijk veelzijdige gevoelens en gedachtes hadden. Ik vond niet dat de personages erg voorspelbaar reageerden: zo had ik bijvoorbeeld verwacht dat het uiteindelijk goed zou komen tussen Katadreuffe en zijn vader. Opbouw Het verhaal is zeker niet ingewikkeld van opbouw. Het begint voor de geboorte van Katadreuffe en eindigt met de breuk tussen Dreverhaven en Katadreuffe. Het verhaal is niet spannend, omdat de gebeurtenissen niet spannend waren. Ik vond het verhaal echter wel boeiend, ik wilde wel doorlezen. In dit boek is er sprake van een auctoriale verteller, maar een aantal keer hebben persoonlijke elementen de overhand. Het perspectief ligt dan bij Katadreuffe, eigenlijk wordt de hoofdlijn vanuit Katadreuffe beschreven. De Pagina 4 van 5

5 verteller geeft ook commentaar op de personages, zoals bij de beschrijving van de verhouding tussen Katadreuffe en Joba: Eigenlijk was het hun tragedie. Ze kenden elkaar te goed. Ook is er sprake van een alwetende vertelsituatie, hij blikt vooruit: Later zou hij (=Jacob) beseffen Taalgebruik Het taalgebruik was niet moeilijk, het leek al vrij veel op het Nederlands dat gebruikt wordt in de moderne romans. Af en toe leek de woordkeuze een beetje vreemd, maar over het algemeen leverde dit geen problemen op. Ik vond de verhouding tussen tekst en dialoog goed. Naar mijn mening speelde het verhaal zich gewoon af en het is me niet opgevallen dat er een storende verhouding tussen tekst en dialoog bestond. Het taalgebruik paste bij de tijd waarin het verhaal geschreven is en paste dus ook bij het verhaal. Schrijver Ferdinand Bordewijk werd geboren op 10 oktober 1884 in Amsterdam en stierf op 28 april 1965 te 's-gravenhage. Hij studeerde rechten in Leiden en in 1913 ging hij werken op een advocatenkantoor in Rotterdam. Bordewijk debuteerde in 1919 onder het pseudoniem Ton Ven met de dichtbundel Paddestoelen, die evenmin als zijn Fantastische vertellingen (1919, 1923, 1924, 3 delen) veel succes had. In de jaren dertig verwierf hij grotere bekendheid met drie korte romans, Blokken (1931), Knorrende beesten en Bint (1934) en twee grote romans, Rood paleis (1936) en Karakter (1938). In deze romans beschreef hij op suggestieve wijze en in de stijl voor de Nieuwe Zakelijkheid de ontmenselijking, veroorzaakt door relatie of systeem. De personages verworden dikwijls tot nachtmerrieachtige karikaturen. In zijn latere werk (o.a. Noorderlicht, 1948, Bloesemtak, 1955, De aktentas, 1958, Tijding van ver, 1961) is deze sfeer minder overheersend. Bordewijk kreeg in 1953 de P.C. Hooftprijs en in 1957 de Constantijn Huygensprijs. In de Literatuurgeschiedenis wordt Bordewijk consequent ingedeeld bij de Nieuwe Zakelijkheid. Dit was een richting in de kunst in de eerste decennia van de 20e eeuw. In tegenstelling tot het expressionisme, waar het in feite een reactie op was, streefden de vertegenwoordigers van de Nieuwe Zakelijkheid naar objectief realisme. Tegenwoordig kennen we de stroming vooral nog door de architectuur. De architecten wilden de vorm van een bouwwerk volledig doen bepalen door de functie. Enkele Nederlandse architecten die tot de Nieuwe Zakelijkheid behoorden, waren Oud, Dudok, Berlage, Brinkman, en van der vlugt. De laatste twee bouwdende Van Nelle fabriek in Rotterdam in de tijd waarin Karakter speelt. In de literatuur was Bordewijk de belangrijkste vertegenwoordiger van de Nieuwe Zakelijkheid in Nederland, in Belgie was dat Gerard Walschap. Karakter en Bint worden als de twee meesterwerken va Bordewijk gezien. Karakter werd over het algemeen lovend besproken. Evaluatie Ik vond Karakter zonder meer een leuk boek om te lezen. Ik had al eerder wat van F. Borderwijk gelezen, onder andere Bint en ook deze boeken spraken mij aan. De gebeurtenissen in Karakter wisten mij eigenlijk van begin tot eind te boeien. Ik voelde meteen al enige sympathie met Joba, ondanks het feit dat ze zo hard was voor zichzelf en voor haar omgeving. Ik bleef, gedurende het verhaal, benieuwd naar hoe het met Katadreuffe verder zou gaan en ik denk dat dat het gevoel is dat een boek bij je naar boven moet halen: de drang om door te lezen. De personages spraken me aan, het taalgebruik en de opbouw van het verhaal waren eenvoudig en pasten bij het verhaal. Al met al vond ik het een heel leuk boek om te lezen, met een boeiend onderwerp. Pagina 5 van 5