Boekverslag door Y woorden 20 juli keer beoordeeld. Ferdinand Bordewijk Psychologische roman Eerste uitgave 1938 Nederlands

Transcriptie

1 Boekverslag door Y woorden 20 juli keer beoordeeld Auteur Genre Ferdinand Bordewijk Psychologische roman Eerste uitgave 1938 Vak Nederlands THEMA / MOTIEVEN Thema; vorming van een sterk, onafhankelijk karakter. Ten eerste wordt Jacob door zijn ouders, ieder op hun eigen manier, gestimuleerd om iemand te worden; zelfstandig en hard voor zichzelf; gedisciplineerd. Zelf is hij ook bezig een karakter te worden, door zijn leergierigheid en zich doelen te stellen; uiteindelijk een 'allround-man' te worden. Dit terwijl zijn vader qua karakter aan het aftakelen is => wordt onverschillig en houdt uiteindelijk alleen lichaam van staal en zijn hardheid tegenover anderen over. Motieven: - De verhouding tussen zoon en ouders. Zie ondertitel => relatie zoon-vader. Moeder, vader en zoon zijn alledrie karakters. Vader en moeder hebben allebei hun eigen manier om een karakter van Jacob te maken. Moeder door hem alles zélf te laten doen en ontdekken, vader door het hem erg moeilijk te maken en hem op die manier hard te maken. - Eenzaamheid. Zijn moeder is eenzaam vanwege haar koppigheid en het kiezen voor zelfstandigheid, zijn vader is eenzaam vanwege zijn koppigheid en de afwijzing van Joba en Jacob is eenzaam vanwege zijn koppigheid, zelfstandigheid en ook in zekere mate afwijzingen van meisjes. - Koppigheid. Alledrie zijn ze te koppig, waardoor ze het zichzelf erg moeilijk maken. Joba en Jacob wat betreft gevoel tonen; liefdes afwijzen en Jacob giften/hulp afwijzen. Ze willen zelfstandig blijven. - Liefde. Alledrie kunnen ze niet met gevoelens van liefde omgaan en kunnen ze het niet aan elkaar tonen. - De maatschappelijke ladder. En dan met name het opklimmen. Jacob is afkomstig van het gewone volk. Eerst verhuizen ze van het armst naar minder arm, dan gaat hij bij een advocatenkantoor werken, verdiend geld, studeerd waardoor hij zijn diploma haalt, krijgt promotie op zijn werk, haalt zijn tweede diploma en is uiteindelijk advocaat en heeft als doel een echte Heer te worden. Hoewel hij zegt nooit zijn ware afkomst, nl. het volk, te zullen vergeten. En ook het communisme dat door het verhaal loopt ondersteund dat; eerst bij het gewone volk horen, maar als hij geld gaat verdienen wordt hij als kapitalist beschouwd, volgens Jan Maan. GENRE Pagina 1 van 5

2 Psychologische roman, zoals de titel al doet vermoeden; het gaat over de vorming van Jacob. VERTELWIJZE Het is een hij/zij-verhaal. Alles wordt je verteld, maar dan wel uit de ogen van Jacob. TIJDSVERLOOP Leestijd is 302 blz. en de verhaaltijd is ongeveer 30 jaar. Er zitten een paar tijdsversnellingen/vertragingen in. Kort wordt bijvoorbeeld zijn jeugd verteld, maar lang de tijd dat hij leert voor zijn eerste examen en tegelijkertijd opklimt binnen het advocatenkantoor. Het einde is weer versneld verteld. Het wordt chronologisch verteld, met af en toe een flashback; gedachte, maar die zijn haast niet noemenswaardig. TITEL & MOTTO Titel 'Karakter' slaat vooral op Jacob, maar ook op zijn moeder en vader. Het hele boek draait om de vorming van het karakter van Jacob, de weg naar een compleet mens, dat gestimuleerd en gestuurd wordt door zijn ouders op een afstandelijke en eigenzinnige manier. Ook zie je dat, naarmate zijn ouders ouder worden, zijn moeder lichamelijk aftakeld, maar haar karakter behoudt, en zijn vader juist qua karakter aftakeld, maar zijn lichaam van staal behoudt. Ondertitel: Roman van zoon en vader. Vooral de sturing van vader Dreverhaven lijkt een tegenwerking; eerst weet Jacob helemaal niet wie zijn vader is, daarna wordt hij niet speciaal behandeld door zijn vader bij het faillisamente; zij botsen de hele tijd. Dit om Jacob te harden. Aan het einde zegt Jacob Dreverhaven niet meer als zijn vader te beschouwen, omdat hij de tegenwerking van zijn vader verkeerd beoordeelt. Want hij werkt hem tegen niet om hem te pesten, maar om zijn werklust, zijn streven naar een karakter te versterken. Motto: A sadder and a wiser man. He rose the morrow morn. Een eenzamer en wijzere man; hij stond de volgende morgen op. Aan het einde van het boek komt Jacob tot de ontdekking dat hij gegroeid is, maar dat hij nog maar aan het begin staat van een echt karakter te zijn. Ook ziet hij dat hij heel erg eenzaam is; met niemand waarom hij geeft heeft hij een goede band; zijn vriend Jan Maan kan hij niet redden; hij wil hem wijzer maken en ook hem ambitieus maken, maar Jan is daar niet vatbaar voor. Zijn moeder en hij kunnen slecht met elkaar opschieten omdat ze veel te veel op elkaar lijken en daarom alleenmaar afstotend werken en hij heeft zijn kans om met Lorna te George een relatie te krijgen verspild door niet iets te ondernemen en afstandelijk te blijven. Hij is dus wijzer, maar eenzamer geworden en zijn overdenking is een soort van opstaan, dus dan breekt de volgende morgen aan. PERSONEN Pagina 2 van 5

3 Jacob katadreuffe: - Mooie jongen met speciale ogen en een glimlach waar alle meisjes voor smelten. - Hij wordt zelfstandig. - Hij krijgt zelftucht. - Hij kan geen geschenken aannemen of andere vorm van hulp => overdreven bescheidenheid. - Hij is erg eerlijk; bij zijn 2de faillisement staat hij erop geen hoger salaris te krijgen om er minder onder te lijden. - Hij wil iedereen overvleugelen, zijn vader en ook Stroomkoning, hoofd van het advocatenbureau. Om uiteindelijk een 'allround-heer' worden. - Hij is erg volhoudend en werkt keihard, soms ten koste van zijn gezondheid. - Hij kan slecht met liefdesgevoelens omgaan; als hij genegenheid voor Lorna te George voelt, negeert hij dat zo goed en kwaad als het gaat. - Hij is erg op zichzelf, maar later ontwikkelt hij toch een zekere socialiteit. RUIMTE Het speelt zich voornamelijk af in Rotterdam. Dit is wel belangrijk voor het boek, ten eerste vanwege de haven; dat is van het volk, meestal een arme buurt. Dit geeft dus een mooie tegenstelling met waar hij naar toe klimt, namelijk een advocaat op een advocatenbureau. Ook wordt het huis van Dreverhaven nauwkeurig beschreven waardoor een goede sfeer van armoe, eenzaam, donker wordt geschept. Ten tweede wordt Rotterdam vergeleken met Asterdam en Den Haag en de conclusie is dat Jacob het meest van Rotterdam houdt en het altijd trouw zal blijven. OPBOUW Het verhaal bestaat uit 28 hoofdstukken, elk voorzien van een korte titel. Opvallend is dat sommige titels herhaald worden, of juist tegenovergesteld gebruikt worden. Zoals eerst hoofdstuk 'Dreverhaven en Katadreuffe' en als laatste hoofdstuk 'Katadreuffe en Dreverhaven'. Dit geeft de verschuiving van macht weer; eerst ondervindt Jacob nog tegenwerking van zijn vader, aan het einde heeft hij zich los gemaakt van hem. SAMENVATTING Jacob Katadreuffe is de onwettige zoon van de dienstbode Joba Katadreuffe, en de deurwaarder Dreverhaven. Joba weigert Dreverhaven echter als vader te erkennen, en vertrekt nadat ze ontdekt dat ze zwanger is. De bevalling viel Joba zwaar, maar ze kwam haar te boven. Dreverhaven stuurt Joba enkele malen geld, maar ze stuurt het steeds retour, ook op een aantal huwelijksaanzoeken gaat zij niet in. Joba woont inmiddels zelfstandig met haar zoontje. Sinds haar ontslag bij Dreverhaven verdient Joba wat geld bij met het maken van handwerk, en ze verhuurt een kamer aan de fabrieksarbeider Jan Maan, die duidelijk communistische gevoelens heeft. Jacob wordt vrienden met Jan Maan, en blijft het voor altijd. Na de lagere school mag Jacob van zijn moeder geen vak leren, " hij moest zichzelf door de wereld slaan", net als zij. Jacob leest erg graag, het liefst uit een oud Duits lexicon waarvan de laatste delen ontbreken. Pagina 3 van 5

4 Zijn ontwikkeling krijgt hierdoor enige vorm. Als Jacob volwassen is, neemt hij een sigarenzaakje over in Den Haag. Het geld hiervoor leent hij van de 'Maatschappij voor Volkskrediet', dat later van zijn vader blijkt te zijn. Het sigarenzaakje loopt echter niet goed, en na een jaar gaat Katadreuffe failliet. Zijn moeder wil hem niet helpen, hij moest het zelf maar uitzoeken, en van Jan Maan accepteert hij geen hulp. Op het kantoor van zijn curator, mr. de Gankelaar, ontmoet hij voor het eerst zijn vader, die daar deurwaarder is. Jacob's faillissement wordt opgeheven bij gebrek aan baten. De Gankelaar, die sympathie heeft voor Jacob, bezorgt hem een baantje op zijn kantoor. Het is een advocatenkantoor van vijf associés, van wie mr. Stroomkoning de voornaamste is. Jacob leert vlot typen en stenograferen, maar zijn doel ligt hoger. Opnieuw wordt het faillissement van Katadreuffe aangevraagd. Katadreuffe had hierop niet gerekend, hij redeneerde: faillissement van de baan, schulden van de baan. Maar Katadreuffe heeft nog steeds schuld bij de Maatschappij voor Volkskrediet. Katadreuffe bezoekt zijn vader, maar zijn vader beschouwt hem als niet meer dan een debiteur die betalen moet. Als alle schulden afbetaald zijn, bezoekt Katadreuffe zijn vader opnieuw, hij moet geld lenen voor zijn privaatlessen, die hij nodig heeft om het staatsexamen te halen. Katadreuffe wil namelijk zijn vader trotseren, hem laten zien dat hij niet bang voor hem is. Katadreuffe krijgt promotie op het kantoor, en neemt de plaats van chef de bureau Rentenstein in, die ontslag kreeg wegens geldverduistering. Opnieuw wordt geprobeerd Katadreuffe faillietverklaard te krijgen, maar het verzoek tot faillissementsverklaring wordt afgewezen. Als Katadreuffe voor zijn staatsexamen geslaagd is, neemt hij van het hele kantoorpersoneel gelukwensen in ontvangst. Lorna te George kan er niet meer tegen dat Katadreuffe alleen voor zijn ideaal leeft en niet voor haar, en neemt ontslag. Vlak voor zijn doctoraal examen rechten ontmoet hij haar nog eens, ze is inmiddels getrouwd. Hij begrijpt dat hij het belangrijkste in zijn leven heeft verzaakt, zijn moeder informeert later naar Lorna en concludeert: "...je bent een grote ezel geweest, Jacob" Na zijn examen moet Katadreuffe nog beëdigd worden. Er zijn wel enkele bezwaren aangetekend: hij is een onecht kind, hij zou communistische sympatieën hebben die in strijd zijn met de grondwet, hij heeft meerdere schulden gehad... Katadreuffe begrijpt dat zijn vader ook hier weer roet in het eten gooide, geen van alle bezwaren wordt echter steekhoudend gevonden, en de beëdiging vindt plaats. Diezelfde avond bezoekt Katadreuffe zijn vader. Hij komt hem vertellen dat hij beëdigd is, en dat zijn vader hem niet klein gekregen heeft en deelt hem tevens mee dat hij hem niet meer als vader erkent. Vervolgens gaat Katadreuffe naar zijn moeder. Hij realiseert zich dat er slechts vier mensen in zijn leven zijn geweest "en het was alles een droefheid": Jan Maan met zijn hart en warmte, voor wie hij te weinig zorg toonde; Lorna te George, "de vrouw wier warmte hij heeft versmaad" ; zijn moeder, die al haar geld aan hem naliet en nog maar kort te leven had; en zijn vader Dreverhaven, als een boom : "hij zag zich met de bijl die teakboom vellen, hij had met zichzelf ook die manmens geveld". Uiteindelijk ontdekt hij dat hij altijd een eenzaam mens is gebleven. F. Bordewijk Oude aantekeningen van Meneer Schoon: Bordewijk is ervan overtuigd dat het leven ongrijpbaar is, dat betekent gevaarlijk. Om dat gevaar zoveel mogelijk te beperken moet je jezelf zoveel mogelijk in de hand houden. Als je dat doet, dan heb je het leven ook in de hand en kan je het gevaar beperken, omdat je invloed op het leven krijgt. Bordewijk toont een gedeformeerde werkelijkheid. Door dwang ben je de hele wereld de baas. Bordewijk zijn stijl is vertegenwoordigd door de nieuwe zakelijkheid waarin hij leefde (= jaren 30 waarin Pagina 4 van 5

5 ruimte. was voor het moderne leven ). Het is eenvoudig en minimaal; korte, kernachtige stijl met staccato zinnen. Bordewijk heeft angst, doordat hij niet weet wat er gaat gebeuren. Zijn hoofdpersoon probeert zichzelf. daartegen te beschermen d.m.v. zelftucht => man van staal worden. Twee sleutelbegrippen die Bordewijk vaak gebruikt: 1. Tucht => zelftucht is een wapening tegen het leven voor zelfbehoud. 2. Angst => voor het individu. Dat de mens niks voorstelt, omdat het zich niet kan wapenen tegen het leven. - Geboren op '84 in Amsterdam en stierf op '65. - Studeerde rechten in Leiden en werkte op een advocatenbureau. - Debuteerde in 1919 met de dichtbundel 'Paddestoelen'. - Bekend: 3 korte romans; 'Blokken', 'Knorrende beesten' en 'Bint' en 2 grote romans; 'Rood paleis' en 'Karakter'. - Schrijft in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid, over de ontmenselijking veroorzaakt door relatie of systeem. - Hij kreeg in 1953 de P.C. Hooftprijs en in 1957 de Constantijn Huygensprijs. Pagina 5 van 5