6,5. Werkstuk door een scholier 5000 woorden 30 oktober keer beoordeeld

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 5000 woorden 30 oktober ,5 64 keer beoordeeld Vak Biologie Wat zijn stamcellen? Stamcellen zijn ongespecialiseerde cellen, die onbeperkt zichzelf kunnen delen zonder te differentiëren/ specialiseren. Stamcellen afhankelijk van waar de cel terecht komt, krijgen een functie. Ze worden dus gespecialiseerde cellen. Verschillende klassen van stamcellen kunnen worden onderscheiden, enerzijds naargelang hun oorsprong, anderzijds naargelang hun differentiegraad. Soorten stamcellen * Totipotent (bevruchte eicel) * Pluripotent of embryonaal - blastocyst (= 4 tot 5 dagen oud) - mesoderm (zoals spier of beenmerg, ) - endoderm ( zoals long of pancreas, ) - ectoderm (zoals huid of zenuw, ) * Multipotent of volwassen - beenmerg - andere weefsels - bloed Totipotente stamcellen Als een eicel met een zaadcel samensmelt, ontstaat een zygote. Een zygote kan onder de juiste omstandigheden uitgroeien tot een organisme en is dus een totipotente stamcel. De zygote begint zich dan te delen, die eerste delingen zijn klievingen. De cellen die worden gevormd worden blastomeren genoemd en zijn nog totipotente stamcellen. Elk van deze cellen kunnen, als ze worden teruggeplaatst in de baarmoeder, uitgroeien tot een foetus. Embryonale pluripotente stamcellen Na drie dagen van deling is het morulastadium bereikt. Dan bestaat de celklomp uit acht nietgedifferentieerde cellen. Deze cellen delen echter verder wanneer ze het 32-cellig morulastadium bereikt, wijken de cellen uiteen waardoor een holte ontstaat, de blastula. De buitenste cellaag rondom de blastulaholte noemt men de trofoblast. Het geheel noemen we de blastocyst. De trofoblast ontwikkelt zich tot de placenta en de andere ondersteunende weefsels die bij de vorming van een embryo noodzakelijk zijn. Deze cellen maken geen deel uit van het eigenlijke embryo. Dat ontstaat uit de binnenste celmassa. De binnenste celmassa bestaat uit een groepje van ongeveer ongedifferentieerde cellen waaruit de circa 210 gespecialiseerde celtypes en alle weefsel van het kind gevormd worden. Maar uit deze groep cellen alleen kan geen organisme ontstaan. Daarvoor zijn de buitenste cellen nodig. Pagina 1 van 13

2 De binnenste celmassa is dan ook pluripotent: de cellen kunnen zich specialiseren tot vele, maar niet tot alle celtypen die nodig zijn voor de ontwikkeling van de foetus. In dit stadium zijn de cellen niet meer totipotent. Volwassen multipotente stamcellen Gedurende de ontwikkeling van een embryo tot een foetus en uiteindelijk een volgroeid dier of mens, specialiseren deze pluripotente stamcellen zich verder tot stamcellen waaruit op hun beurt enkel nog cellen kunnen ontstaan met een meer specifieke functie. Voorbeelden hiervan zijn bloedstamcellen en huidstamcellen. Deze stamcellen heten dan ook multipotent. Multipotente stamcellen zijn dus cellen die tot een beperkt aantal celtypes kunnen differentiëren. De meeste multipotente stamcellen zijn volwassen stamcellen (AS of adult stamcellen). Een volwassen stamcel is een nog niet gedifferentieerde of een niet-gespecialiseerde cel die voorkomt in een gedifferentieerd en gespecialiseerd weefsel of orgaan van een organisme na de geboorte. Ze kan aanleiding geven tot meerdere weefsels. Een voorbeeld hiervan is de bloedstamcel. Bloedstamcellen bevinden zich in het beenmerg van ieder mens, en in heel kleine hoeveelheden in de bloedbaan. Ze spelen een cruciale rol bij de voortdurende vernieuwing van de bloedcellen (rode bloedlichaampjes, witte bloedlichaampjes en bloedplaatjes) gedurende een mensenleven. Stamceltherapie In verschillende onderzoeksinstituten in de wereld prepareren wetenschappers stamcellen vrij uit blastocystes. Het cultiveren (telen of verveelvuldigen) van deze cellen doen zij door deze cellen op een speciale voedingsbodem te enten (aan te brengen). Door deze cellen in het juiste milieu te brengen, gaan zij zich delen (vermenigvuldigen). Het is de bedoeling dat er geen spontane niet-gecontroleerde differentiaties van deze cellen optreden, dus dat ze ongedifferentieerd blijven tijdens het cultiveringsproces. Dit lukt slechts in enkele onderzoekscentra ter wereld. De problemen die men hierbij moet trotseren zijn o.a. het vinden van het juiste voedingsmilieu voor deze cellen. De differentiatie van stamcellen naar cellen, weefsels en zelfs complete organen Na het cultiveren van stamcellijnen gaan wetenschappers over tot het differentiëren van de stamcellen naar "eind"-cellen, weefsels of organen. Hierbij is het belangrijk dat de differentiatie op een gecontroleerde manier gebeurt. Spontane woekeringen of instabiele of verkeerde differentiaties moeten verhinderd worden. Na het plaatsen van een pluripotente cel in het inwendige milieu van een eicel (zonder celkern) blijkt dat deze zich kan differentiëren tot een embryo. Dit is het stadium met de hoogst mogelijke differentiatiemogelijkheden. De transplantatie Afhankelijk van de oorsprong van de stamcellen is sprake van auto- of allotransplantatie. Dit is het inbrengen van de stamcellen op de plaats van het beschadigde of afwezige weefsel. Bij een autotransplantatie gaat het om stamcellen afkomstig van de patiënt zelf. Bij een allotransplantatie gaat het om stamcellen van een andere persoon (of dier) afkomstig zijn. Bij autotransplantatie is er geen afstoting omdat het om lichaamseigen materiaal gaat. In de tweede situatie kan het nodig zijn om immunosuppresiva te gebruiken om de afstotingsverschijnselen tegen te gaan. Mogelijkheden van stamceltherapie Vanuit een theoretisch standpunt zou men stamcellen kunnen gebruiken bij volgende gevallen: Pagina 2 van 13

3 - Herstel van aangeboren genetische defecten - Herstel van verworven cellulaire defecten bij ziekten, waarvan men weet dat één specifiek celtype onherroepelijk beschadigd of versleten is en vervangen zou moeten worden: Ziekte van Parkinson/Alzheimer Multiple sclerose, amyotrofische laterale sclerose Dwarslaesies na ongevallen Diabetes Chronisch hartfalen Nierfalen Leverfalen - Vervanging van defecte weefsels: Beenmergziekten Aantasting van het afweer- of immuunsysteem - Als immunologisch wapen tegen kanker - Stamcellen kunnen worden gebruikt als transporterend medium voor gentherapie. De huidige protocols van gentherapie zijn gevaarlijk en niet zelden dooft het effect uit (het gen gaat verloren). Door eeuwigdurende stamcellen te gebruiken, waarin het bewuste gen voortdurend wordt aangemaakt, verwacht men bestendiger resultaten. - Vervangers voor dierproeven en voor tests op vrijwilligers. Dit is echter nog allemaal theoretisch, aangezien men nog geen echte basiskennis heeft over de stamcellen. De stamceltherapie staat nog in zijn kinderschoenen. Wetgeving: In de Embryowet staat in grote lijnen de volgende regels vast: 1. wat er wel en niet mag bij een door menselijk ingrijpen van buitenaf doen ontstaan van embryo's; 2. meer specifiek is geregeld dat geslachtskeuze of beïnvloeding daarvan enkel is toegestaan op basis van een overtuigende medische indicatie; 3. het gebruik van embryo's voor andere doeleinden dan een zwangerschap. Onder die mogelijkheden behoort het vooruitbrengen van de medische wetenschap op zich en wetenschappelijk onderzoek aan foetussen; 4. het ter beschikking stellen van geslachtscellen; 5. de zeggenschap over de embryo's en de toestemmingsvereisten van degene van wiens geslachtscellen de embryo's tot stand worden gebracht. Absoluut verboden blijven in de wet het totstandbrenging van mens-diercombinaties, het kweken van genetisch identieke individuen en het laten ontwikkelen tot mensen van embryo's buiten de baarmoeder. Embryo s mag men maximaal 14 dagen buiten de baarmoeder zich laten ontwikkelen. Ook geslachtskeuze anders dan ter vermijding van ziekte is verboden, evenals het gebruik van embryo's voor doeleinden anders dan de voortschrijding van de medische wetenschap. De Embryowet is in het leven is geroepen door het Internationale Biogeneeskundeverdrag om de rechten van de mens nader te beschermen op het gebied van biogeneeskunde. Gevaren stamceltherapie Er zijn een aantal hindernissen die moeten worden overwonnen wilt men stamceltherapie veilig kunnen toepassen. Dit zijn enkele gevaren waar mee men rekening moet houden. Pagina 3 van 13

4 1. Een gevaar is dat de ingebrachte cellen niet stoppen met delen. Als een cel maar blijft delen ontstaat een gezwel en er kan een tumor ontstaan. 2. Ook moet men rekening houden dat het lichaam de ingebrachte cellen kan afstoten. Het afweer- of immuun-systeem detecteert lichaamsvreemde stoffen in het lichaam en gaat dan afweerstoffen vormen die vermenigvuldiging of vergroeiing moet voorkomen. 3. Het risico op infecties met ziekten zoals Creutzfeld-Jakob of het HIV-virus. 4. Allergische reacties 5. Kwaadaardige gezwellen 6. epileptische aanvallen Dit zijn natuurlijk niet alle gevaren. Het is heel precies werk waarbij veel mis kan gaan. Daarom zijn er ook strenge regels waaronder men deze behandeling mag uitvoeren. Cells4Health Cells4health is een omstreden Nederlands bedrijf, dat tegen hoge prijzen ongeveer euro - zwaar zieke patiënten een stamceltherapie aanbiedt. De behandeling zelf en de resultaten zijn echter nog niet wetenschappelijk bewezen. Ze noemen zich een specialist op het gebied van afname, bewerken en het opslaan van stamcellen uit zowel navelstrengbloed (Health-Baby) als beenmerg (Health-People). Daarnaast biedt Cells4health enkele vormen van stamceltherapie aan. De mogelijkheden die zij op dit moment bieden zijn: het behandelen van (acute) (hart)infarcten (Health- Cardiac MI), het behandelen van dwarslaesies (Health-Spinal C) en de behandeling van ischaemie aan het been (Healht-Vasc). De behandeling bestaat uit een injectie met eigen stamcellen. Neurologen en andere specialisten hebben er geen goed woord voor over en hebben dan ook de noodklok geluid bij de Gezondheidsinspectie. Deze doet nu een onderzoek naar het bedrijf Cells4Health. Op de site van Cells4Health kun je succesverhalen en lovende artikelen lezen. Nova heeft een documentaire gemaakt over Cells4Health en heeft 6 patiënten gevolgd in de periode vlak voor de behandeling, direct erna en zes maanden later. De patiënten werden allemaal behandeld voor de gevolgen van herseninfarcten, zoals slechtziendheid, spasme, spraakstoornissen en verminderde loopfunctie. Na zes maanden zocht Nova de patiënten op. De patiënten en familieleden melden dat er kleine verbeteringen zijn. Maar een behandelend neuroloog van één van de patiënten schrijft die kleine veranderingen toe aan het placebo-effect. De kleine positieve verbeteringen in de lichamelijke conditie hebben te maken met de hoge verwachtingen van de patiënt zelf en zijn omgeving. Men heeft er per slot van rekening veel geld, tijd en moeite in gestopt. Literatuurlijst Internetlinks Stamcel Stamceltherapie Beenmergtransplantatie Parkinson Pagina 4 van 13

5 Archief verslagen stamcellen 9. Stamcellen wetgeving dossiers stamcellen religieuze bezwaren medisch centrum video audio reportage Cells4Health Tijdschriften 1. Bio-aktueel Nummer: 29, februari 2003 Nummer: 38, februari Explore Nummer: 5, september Elsevier Nummer: /, december 2005 Kranten 1. Algemeen Dagblad 2. NRC Handelsblad Anderen Woordenboek Van Dale Artikel 1 uit de Elsevier Datum: 23 december 2005 Koreaans kloononderzoek bewust vervalst De Zuid-Koreaanse wetenschapper Hwang Woo-Suk, die in zijn eigen land als nationale held wordt beschouwd, heeft zijn meest bekende onderzoek vervalst. Woo Suk Hwang Hij heeft zich niet vergist, oordeelt een commissie van zijn eigen universiteit in Seoul, hij heeft grote delen van zijn onderzoek uit zijn duim gezogen. Vals Hwang Woo-Suk moet diep door het stof. De geruchten over vervalsing deden al langer de ronde, maar hij Pagina 5 van 13

6 bleef ontkennen. Hij sprak van vergissingen, maar hij heeft nu officieel zijn excuses aan moeten bieden. En hij heeft ontslag genomen als professor aan de universiteit van Seoul. In mei publiceerde de 'kloonpionier' in het tijdschrift Science een baanbrekend onderzoek. Hwang beschrijft hoe hij als eerste ter wereld menselijke embryo's kloonde om daar vervolgens stamcellen aan te onttrekken, die kunnen worden gebruikt voor het behandelen van ongeneeslijke ziekten. Valse hoop voor al die mensen die lijden aan bijvoorbeeld suikerziekte of Parkinson, blijkt nu. De collega's die met de Koreaan hadden samengewerkt hadden zich na twijfel al van het onderzoek afgekeerd. Afgang De afgang van nationale held Hwang is groot nieuws in Zuid-Korea. De presentatie van het rapport van de universiteitscommissie was live op televisie te volgen. Maar de vervalsing komt ook hard aan in de wetenschappelijke wereld. Hwang Woo-Suk stond bekend als een van de belangrijkste onderzoekers op het gebied van klonen, en er worden nu ook vraagtekens gezet bij zijn eerdere werk. Verklarende woordenlijst Kloononderzoek Een onderzoek waar men zich richt op klonen. Klonen Een techniek waarmee genetisch identieke organismen worden gemaakt. Woo Suk Hwang Een Zuid-Koreaanse wetenschapper die wereldberoemd werd, toen hij in het wetenschappelijke tijdschrift Science beschreef hoe in zijn laboratorium aan de Nationale Universiteit van Seoul was gelukt om als eerste ter wereld een menselijk embryo te klonen. Suikerziekte Ookwel diabetes genoemd. Het is een stofwisselingsziekte waarbij het lichaam niet meer het vermogen heeft glucose om te zetten in energie. Parkinson Een ziekte waarbij hersencellen uit de substantia nigra ("zwarte substantie", een onderdeel van de basale ganglia) langzaam afsterven (degenereren). Deze ziekte zorgt ervoor dat de functie van de substantia nigra vermindert. Onderwerp Dit is een van de meest bekende zaken van fraude in de medische wereld. Dr. Woo Suk Hwang is een Zuid- Koreaanse vooraanstaande wetenschapper die werd gezien als de kloonkoning of stamcelgoeroe, toen hij in het tijdschrift Science een baanbrekend onderzoek liet publiceren. Hij beschreef hoe hij als menselijke embryo s kloonde om daar vervolgens stamcellen aan te onttrekken. Hwang gebruikte in dit onderzoek 242 eicellen, afkomstig van 16 vrouwen, en verving de kern van elke eicel door die van een lichaamscel van dezelfde vrouwelijke donor. Zo kweekte hij uiteindelijk 30 levensvatbare embryo s. Als volgende stap wilde hij niet het DNA gebruiken van de vrouwelijke eiceldonor, maar van een Parkinsonof suikerziektepatiënt. Hij claimde elf patiënteigen stamcellijnen te hebben opgekweekt, afkomstig van elf verschillende patiënten. Hij slaagde er ook in een hond te klonen. Honden zijn moeilijker te klonen dan bijvoorbeeld katten of schapen, want hondeneicellen willen niet rijpen in een reageerbuis. Hwang slaagde erin rijpe eicellen uit Pagina 6 van 13

7 een hond te isoleren. Het resultaat was hond Snuppy (Seoul National University puppy), een kerngezonde Afghaanse windhond. Hoe hij dit voor elkaar kreeg, beschreef Hwang in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Hwang groeide uit tot een nationale held. Scientific American plaatste Hwang op de lijst van s werelds vijftig meest veelbelovende onderzoekers. Financierders stonden in de rij, collega s waren vol ontzag, patiënten keken hoopvol naar de toekomst. Zijn populariteit was zo groot dat maar weinig mensen aandacht schonken aan een gerucht dat al een tijdje de ronde deed. Een van Hwangs jonge promovenda had aan Nature verteld dat zij en een vrouwelijke collega eicellen hadden gedoneerd voor Hwangs kloononderzoek. Hwang ontkende natuurlijk. De promovenda trok haar verklaring in en de commotie ebde weg. De Koreaanse zender MBC rakelde de zaak in november 2005 echter opnieuw op met een documentaire die de geruchten wel heel aannemelijk maakte. En zo ontstond het eerste schandaal. Dit zou een behoorlijke ethische misstap betekenen. Het afstaan van eicellen kan onder druk zijn gebeurd: werk mee en we maken je co-auteur, of werk niet mee en je kunt je carrière wel vergeten. Na anderhalf jaar van ontkenning gaf Hwang in november 2005 toe dat zijn medewerksters inderdaad tot de donoren behoorden. Na een anonieme tip van een van Hwangs labmedewerkers deed MBC tests uitgevoerd op het onderzoeksmateriaal van Hwang. Dat leidde tot een schokkende conclusie: ten minste negen van de elf stamcellijnen waren bedrog. Hwang weigerde verder mee te werken en zweeg. De Nationaal Universiteit van Seoul stelde een onderzoek in en concludeerde dat zelfs alle elf cellijnen bedrog waren. De cellijnen behoorden niet toe aan de elf patiënten. Bovendien had hij de cellijnen niet verkregen door klonen, maar door een gewone eicel te bevruchten. De foto s, zogenaamd van elf verschillende cellijnen, bleken afkomstig van slechts twee cellijnen. Dezelfde cellen waren vanaf verschillende kanten of onder verschillende hoeken gefotografeerd, zodat het leek alsof het verschillende cellen waren. Verdere controle wees uit dat er was geknoeid met de DNA-tests die moesten uitwijzen dat de elf cellijnen van Hwangs elf patiënten afkomstig waren. Het DNA van de patiënten werd niet vergeleken met het DNA van de cellijnen, maar met hun eigen DNA. Dat leverde inderdaad identieke fingerprints op. Scientific American schrapte hem van de lijst van vijftig meest veelbelovende onderzoekers. Science en Nature startten beiden een procedure voor het terugtrekken van Hwangs artikelen. In januari hoopt het tijdschrift Nature uitsluitsel te kunnen geven over of Snuppy een echte kloon is. Artikel 2 uit de Volkskrant: Datum: 22 juni 2002 Verklarende woordenlijst Therapeutisch klonen Klonen met de bedoeling om lichaamscellen te produceren die kunnen bijdragen aan de genezing van bepaalde ziekten. Stamcel Een cel die oneindig kan delen en gespecialiseerde cellen aan kan maken Volwassen stamcellen Stamcellen die alleen nog maar kunnen uitgroeien tot de verschillende cellen uit het orgaan waar ze gevonden zijn. Pagina 7 van 13

8 Bloeiende stamcelcultuur Stamcellen die zijn opgekweekt tot een groot aantal. Pluripotente stamcellen Stamcellen die zich kunnen differentiëren tot vele types van gespecialiseerde cellen (bijvoorbeeld cellen van de hersenen, de lever, de nieren, etc.). Ze kunnen geen volledig organisme worden en ook niet uitgroeien tot een embryo. Deze cellen bevinden zich in het embryo na de vierde dag maar ook bij de foetus en de volwassene. Genetisch manipuleren Een stukje DNA uit de cellen van het ene organisme weg te halen, eventueel veranderen en vervolgens in te brengen in cellen van een ander organisme. Parkinson Een ziekte waarbij hersencellen uit de substantia nigra ("zwarte substantie", een onderdeel van de basale ganglia) langzaam afsterven (degenereren). Deze ziekte zorgt ervoor dat de functie van de substantia nigra vermindert. Afstotingsreacties Het afweer- of immuun-systeem detecteert lichaamsvreemde stoffen in het lichaam en gaat dan afweerstoffen vormen die vermenigvuldiging of vergroeiing moet voorkomen. Hemato-oncologie Hematologie is een onderdeel van het vakgebied inwendige geneeskunde dat zich richt op de diagnostiek en behandeling van ziekten van bloed, beenmerg en lymfklieren. Hemato-oncologie richt zich op die ziekten waarbij sprake is van maligniteit (kanker). Fluorescentie Een optisch verschijnsel waarbij een molecuul een hoog-energetisch foton absorbeert, in een aangeslagen toestand belandt en vervolgens terugvalt naar de grondtoestand onder uitzending van een foton van lagere energie (langere golflengte). Dopamine Een verbinding die fungeert als neurotransmitter (en soms als hormoon) op verschillende plaatsen in het lichaam. Onderwerp: Het artikel gaat over de stamceldeskundige Catherina Verfaillie, die als eerste overtuigend heeft aangetoond dat ook volwassen stamcellen zich nog tot heel verschillende lichaamscellen kunnen ontwikkelen. Catherina Verfaillie isoleerde bijzondere stamcellen waarna zij ze in het laboratorium verder opkweekte en in een heel pril embryo inbracht. En dit is het bijzondere, de stamcellen ontwikkelden zich tot vele verschillende lichaamscellen. Dus de volwassen stamcellen werden pluripotent. Deze bijzondere stamcellen worden slapende cellen genoemd en zijn lastig te winnen. De zuiveringsstappen die hiervoor genomen moeten worden kosten maanden tijd. Dit is dus een belangrijke ontdekking want aan pluripotente stamcellen worden helende eigenschappen toegekend. Er zouden dus veel mensen bij gebaat zijn als deze techniek zich verder ontwikkeld,zodat het op mensen zou worden toegepast. Natuurlijk zijn er onderzoekers die twijfelen aan het resultaat. De ontdekking heeft weliswaar wel concurrentie van de embryonale stamcel. Dat is de echte pluripotente Pagina 8 van 13

9 bouwsteen. Men kan als toepassing hiervan een cellijn van embryonale stamcellen inspuiten, die lijdt echter tot afstotingsreacties. Er komen namelijk lichaamsvreemde stoffen binnen. Dit kan door therapeutisch klonen worden vermeden, maar dat brengt ons weer bij een nieuwe hindernis: religieuze en ethische bezwaren. De twee belangrijkste bezwaren zijn: 1. Recente onderzoeken wijzen erop dat de stamcellen die men uit embryo s wint door middel van therapeutisch klonen heel geschikt en efficiënt zijn. Volgens sommigen is dit ethisch problematisch embryo s een hoge morele status hebben, waardoor het immoreel is om ze eerst tot stand te brengen en vervolgens te vernietigen om stamcellen te verkrijgen. Ook al is het doel, de genezing van een patiënt, positief. 2. Bij vele religieuze auteurs is ook duidelijk de aanwezige opvatting dat menselijke geslachtscellen en menselijk genetisch materiaal een bepaalde mate van onaantastbaarheid bezitten. Artsen en wetenschappers moeten niet, zo vindt men, voor god spelen. Ook in de praktijk boekte Catherina een aantal opmerkelijke successen. Zo ontdekten ze door middel van fluorescentie, dat als je muizenstamcellen in een heel jong muizenembryo plant, de ingespoten cellen mee werken aan de vorming van alle soorten weefsels. Artikel 3 uit de Explore Datum: 5 september 2006 Verklarende woordenlijst Diabetes Ookwel suikerziekte genoemd. Het is een stofwisselingsziekte waarbij het lichaam niet meer het vermogen heeft glucose om te zetten in energie Parkinson Een ziekte waarbij hersencellen uit de substantia nigra ("zwarte substantie", een onderdeel van de basale ganglia) langzaam afsterven (degenereren). Deze ziekte zorgt ervoor dat de functie van de substantia nigra vermindert. IVF-behandeling IVF staat voor In Vitro Fertilisatie, een behandelingstechniek waarbij een eicel buiten het lichaam wordt bevrucht. Embryowet Een wet die in het leven is geroepen door het Internationale Biogeneeskundeverdrag om de rechten van de mens nader te beschermen op het gebied van biogeneeskunde. De belangrijkste bepaling in verband met de Embryowet verplicht een verdragstaat het embryo voldoende bescherming te bieden indien de wet het doen van onderzoek met embryo s toelaat. Dwarslaesie Een onderbreking van het ruggenmerg, waardoor uitval van de zenuwen ontstaat die onder dat niveau (van het hoofd af gerekend) van het ruggenmerg ontspringen. Hierdoor ontstaat een verlamming van benen, bij hogere letsels ook van de armen of zelfs van de ademhalingsspieren. Klinisch kloneren Een techniek waarbij men probeert specifiek embryo s te klonen, om stamcellen te winnen die genetisch identiek zijn aan een patiënt. Teratocarcinoom cellen Pagina 9 van 13

10 Tumorcellen Cytokines Eiwitten die een regulerende functie hebben. Onderwerp Het artikel in de Explorer gaat over de belangen van de ontwikkeling van stamceltherapie en de plasticiteit van stamcellen. Ze leggen uit dat stamcellen instaat zijn om beschadigde weefsels te reparen. Stamcellen, met uitzondering van de embryonale stamcellen, kunnen zich niet tot elk celtype ontwikkelen. Zo kunnen leverstamcellen zich ontwikkelen tot verschillende soorten cellen in de lever, en nierstamcellen kunnen cellen in de nieren vervangen. Medici maken al jarenlang gebruik van de grote mogelijkheden van beenmergstamcellen om leukemie en andere ziekten in het bloed of afweersysteem te bestrijden. Maar de laatste jaren krijgen de embryonale stamcellen de meeste aandacht. Dit vanwege een erg voor de hand liggende reden; embryonale stamcellen kunnen namelijk elk celtype worden. Met de juiste techniek zou men welke cel dan ook kunnen kweken. Je zou insulineproducerende alvleeskliercellen kunnen kweken waardoor je mensen met suikerziekten een oplossing zou kunnen bieden. Dit is echter nog theoretisch gezien. Experimenten op proefdieren zijn succesvol uitgevoerd. De toepassing bij de mens laat echter nog op zich wachten. Toch is de ontwikkeling rond de embryonale stamceltherapie sinds 1998 in een stroomversnelling geraakt, toen twee Amerikaanse onderzoekers voor het eerst succesvol stamcellen isoleerden uit menselijke embryo s. Elke maand wordt er wel iets nieuws ontdekt en gepubliceerd. Miljoenen zieke mensen vestigen dan ook hun hoop op deze techniek. Er zijn natuurlijk ook tegenstanders, die embryonaal stamcelonderzoek onethisch vinden. Zij vinden dat hoe pril en klein het embryo ook is, het gaat nog steeds om een menselijk leven. In Nederland is dan ook de Embryowet, die verbiedt embryo s aan te maken voor onderzoek. De laatste ontwikkeling op dit moment is klinisch kloneren, oftewel nuclear transfer genaamd. Hierbij kloont met specifieke embryo s om stamcellen te winnen die genetisch identiek zijn aan de patiënt. De kern van de eicel worden hierbij vervangen door een celkern van een patiënt. Dit voorkomt afstotingsreacties van het lichaam. Ondanks dat de techniek nog niet op mensen is uitgevoerd, heeft het grote potentie en worden er in sommige landen flink meer geëxperimenteerd. Artikel 4 Datum: 26 september 2006 Wetenschappers halen stamcellen uit dood embryo Door onze redactie wetenschap Rotterdam, 26 sept. Menselijke embryo s die vroegtijdig gestopt zijn met delen, en daarom als dood beschouwd worden, kunnen nog altijd gebruikt worden om er embryonale stamcellen uit te winnen. Dat blijkt uit onderzoek onder leiding van Miodrag Stojkovic van het Centro de Investigación Príncipe Felipe in het Spaanse Valencia. De resultaten kwamen kortgeleden vervroegd beschikbaar op de website van het wetenschappelijke tijdschrift Stem Cells. Uit dertien embryo s die in het 16- tot 24-cellig stadium (zes tot zeven dagen oud) waren gestopt met delen wist Stojkovic één goede stamcellijn te halen. De stamcellen hadden normale chromosomen en bleken zich spontaan te kunnen specialiseren tot cellen van de drie kiembladen, waaruit alle celtypen ontstaan. Opvallend genoeg lukte het Stojkovic niet om stamcellen te isoleren uit 119 embryo s die nog Pagina 10 van 13

11 vroeger waren gestopt met delen (2 tot 10 cellen groot, 3 tot 5 dagen oud). De onderzoekers kunnen dit niet verklaren. In de Amerikaanse kranten werd het onderzoek van Stojkovic dit weekeinde gepresenteerd als een nieuwe manier om ethische problemen rond embryonale stamcellen te omzeilen. Het winnen van cellen uit een dood embryo zou immers gelijkstaan aan orgaandonatie. Ethici wierpen overigens tegen dat het niet zeker is dat embryo s die gestopt zijn met delen ook daadwerkelijk dood zijn. Dat ze in het laboratorium niet verder groeien, hoeft nog niet te betekenen dat zij zich in de baarmoeder niet verder kunnen ontwikkelen tot gezonde baby. Maar tegenover het Britse vakblad Nature zei Stojkovic dat hij met zijn onderzoek een ander doel voor ogen had, namelijk om gedoneerde menselijke embryo s (uit IVF-klinieken) zo optimaal mogelijk te gebruiken. Veel van de embryo s die ontstaan bij IVF hebben kleine of grote afwijkingen, waardoor slechts een klein deel zich leent voor onderzoek. Stojkovic: We hebben nu ontdekt dat we niet meteen de helft van de embryo s hoeven weg te gooien, zoals we dat altijd deden. Maar het is de vraag of stamcellen gewonnen uit dode embryo s geen verborgen gebreken bevatten. Embryo s stoppen immers niet voor niets met delen. Vooralsnog lijken deze stamcellen echter gezond. En, schrijft Stojkovic in zijn artikel, veel bestaande embryonale stamcellijnen komen al van tweedekeusembryo s. Verklarende woordenlijst 16- tot 24-cellig stadium Het stadium wat een embryo bereikt na een aantal klievingen in 4 a 5 dagen. Er wordt dan een blastocyst gevormd. Blastocyst Het ontstaat wanneer de totipotente stamcellen zich gaan specialiseren waarbij ze een soort holte vormen, de blastocyst. IVF-klinieken Klinieken waar men IVF-behandelingen uitgevoerd. IVF-behandeling IVF staat voor In Vitro Fertilisatie, een behandelingstechniek waarbij een eicel buiten het lichaam wordt bevrucht. Onderwerp In dit artikel gaat het over een onderzoek, onder leiding van Miodrag Stojkovic. Miodrag Stojkovic wist uit dertien embryo s die in het 16- tot 24-cellig stadium waren gestopt met delen één goede stamcellijn te halen. Deze embryo s worden als dood beschouwd als ze stoppen met delen. Deze ontdekking zou een heleboel ethische vragen kunnen omzeilen. Want onderzoekers zouden met embryo s kunnen werken zonder dat ze de Embryowet overtreden. Het zou immers gelijk staan aan orgaandonatie. Hierdoor zou het stamcellenonderzoek sneller vorderen, en de toekomst voor vele zieken (bijv. mensen met de ziekte van Parkinson) een stuk rooskleurige uitzien. Er zit echter wel een maar aan, want veel van de embryo s die ontstaan bij IVF hebben afwijkingen, waardoor slechts een klein deel zich leent voor onderzoek. Ook moeten we ons wel afvragen of het wel zo slim is om met dode embryo s te werken. Ze zijn niet voor niets gestopt met delen. Critici vermoeden dan ook dat de dode embryo s verborgen gebreken bevatten. Ondanks de nadelen/ obstakels die er zijn, lijkt dit een echte doorbraak. Als men deze techniek onder de Pagina 11 van 13

12 knie krijgt, zou zelfs in Nederland onder de strenge Embryowet onderzoek kunnen worden gedaan. Artikel 5 Datum: Dinsdag 03 oktober 2006 Verklarende woordenlijst Stamceltherapie Een behandeling waarbij stamcellen, geïsoleerd uit embryo's, in het lichaam gebracht worden en dan overgaan tot het differentiëren van de stamcellen naar "eind"-cellen, weefsels of organen. Allergische reactie Een reactie die ontstaat doordat een lichaamsvreemde stof (allergeen) in of in contact komt met het lichaam waardoor het afweermechanisme van het lichaam in werking treedt. Deze reactie kan minder heftig of heftig, met het hele scala aan reacties, optreden. De ziekte van Creutzfeld-Jakob De ziekte van Creutzfeld-Jakob is een zeldzame aandoening en werd voor het eerst beschreven in 1920 door de Duitse artsen Creutzfeld en Jakob die er hun naam aan gaven. Het gaat hier om een vorm van dementie of aantasting van de "intellectuele capaciteiten" of van de cognitieve functies (in verband met kennis) van de mens. De eerste symptomen bestaan inderdaad uit een beetje geheugenverlies, wisselingen in het humeur en een discreet verval in de interesse voor bepaalde gebieden uit het leven. HIV-virus Humaan Immunodeficiëntie Virus. Humaan betekent menselijk en immunodeficiëntie betekent dat de afweer, het immuunsysteem, wordt aangetast. Het is dus een virus dat de afweer bij mensen verzwakt. Je afweer is dan niet meer in staat om bepaalde ziekteverwekkers goed te bestrijden. MS Multiple sclerose is een ziekte die het centrale zenuwstelsel aantast en gekenmerkt wordt door een resem symptomen in verschillende lichaamsdelen. Parkinson Een ziekte waarbij hersencellen uit de substantia nigra ("zwarte substantie", een onderdeel van de basale ganglia) langzaam afsterven (degenereren). Deze ziekte zorgt ervoor dat de functie van de substantia nigra vermindert. Afstotingsreacties MHC-eiwitten zitten op de celmembranen van het getransplanteerde weefsel of orgaan. Deze MHCeiwitten worden door het afweersysteem van de acceptor herkend als lichaamsvreemde antigenen. Dus die deze worden aangevallen. Onderwerp Het gaat over de sluiting van een kliniek voor stamceltherapie. De kliniek is het Preventief Medisch Centrum (PMC) in Rotterdam. De sluiting is in opdracht van de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ). Volgens de inspectie kunnen ze niet meer garanderen dat de stamcellen die gebruikt worden veilig of geschikt zijn. De aanleiding voor de directe sluiting was de opname van een voormalig patiënt die vorige weer een stamcelbehandeling onderging. De gevaren die er op de loer liggen zijn o.a. Creutzfeld-Jakob, HIV-virus, allergische reacties, afstotingsreacties en kwaadaardige kankercellen. De stamceltherapie wordt nog niet erkend door de reguliere geneeskunde en valt dan ook onder de Pagina 12 van 13

13 alternatieve geneeskunde. Het PMC is al ruim 25 jaar gevestigd in het centrum van Rotterdam. Inmiddels heeft het PMC ook vestigingen in Spanje en Engeland. Het kenmerkende aan het PMC is het zeer brede aanbod aan behandelmethoden en de uitgebreide aandacht voor de patiënt. Met behulp van ruim 125 jaar ervaring en de beschikbaarheid van de meest geavanceerde apparatuur en methoden kan het PMC zeer gedetailleerd zoeken naar de werkelijke grondoorzaken achter de symptomen van de patiënt en daar tevens direct het juiste behandelplan aan koppelen. Mensen uit heel de wereld reizen af naar Rotterdam voor een behandeling in het PMC. Pagina 13 van 13