Bijdrage gezondheidsbrief Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven?
|
|
- Mirthe van den Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bijdrage gezondheidsbrief Marc Boogaerts Stamcellen, bron van eeuwig leven? Stamcellen liggen aan de basis van elk leven. De oer-stamcel wordt gevormd tijdens de bevruchting door de versmelting van de ei- en zaadcel. De belangrijkste eigenschap van stamcellen is dat ze een heel leven meegaan en, voor zover bekend, onveranderd blijven. Met deze stamcellen kunnen in principe alle nieuwe celweefsels gekweekt worden en zouden we zo over een oplossing beschikken voor een hele reeks van ziekten en aandoeningen. Maar, dat blijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan. Deze stand van zaken geeft slechts een voorlopig zicht op waar we staan. Voorlopig, want de evolutie in deze sector gaat uiterst snel. Stamcellen bezitten de unieke eigenschap dat ze zichzelf volledig kunnen vernieuwen zonder te verouderen. Zij kunnen zich splitsen en dus nakomelingen voortbrengen met exact hetzelfde genetische materiaal. Met andere woorden, zij kunnen zichzelf klonen. Tegelijk kunnen stamcellen ook rijpe nakomelingen voortbrengen, dus cellen met een hoge specialisatiegraad die uiteindelijk de bouwstenen vormen voor alle verschillende weefsels en organen van het lichaam. Dit proces van ontwikkeling tot een specifiek weefsel wordt differentiëren genoemd. Dank zij de combinatie van deze 2 eigenschappen worden talrijke cellen van het lichaam voortdurend hernieuwd zodat dat lichaam tot op relatief hoge leeftijd zeer efficiënt kan blijven functioneren. De oer-stamcel De oer-stamcel is de bevruchte eicel die ontstaat uit de versmelting van een ei- en zaadcel. Via een serie van delingen en een steeds verder gaande specialisatie leidt deze oerstamcel tot de vorming van de verschillende soorten weefsels en het ingewikkeld geheel van organen dat uiteindelijk de mens vormt. De wijze waarop deze specialisatie en ontwikkeling verlopen, ligt grotendeels vast in de genetische code. Via een indrukwekkend en complex geheel van signalen worden achtereenvolgens diverse delen van de genetische informatie aan en uit gezet waardoor een exact en harmonieus levend geheel ontstaat. In het embryo wordt één hart gevormd, twee longen, één lever, tien vingers, één brein, enz. Al die organen zijn via verschillende weefsels zoals zenuwen en bloedvaten met elkaar verbonden en werken op een onwaarschijnlijk vernuftige wijze samen. Sedert tientallen jaren wordt getracht de genetische code die dit alles bestuurt, te ontrafelen Er wordt daarbij vooral gezocht naar de precieze signalen die bv. een spierstamcel er toe aanzetten zich in het been tot niet een hartspiercel om te vormen, maar wel tot lange beenspiercel. Er zijn nog talloze vragen waarvoor geen antwoord gevonden is, zoals "hoe wéét die cel welke richting zij moet uitgaan, hoe wéét ze wanneer ze moet stoppen met groeien, wanneer bv. het hart àf is en er aan de verbinding met de longen moet worden begonnen?" Eeuwig leven? Tot voor kort werd aangenomen dat de zich specialiserende afstammelingen van een stamcel onherroepelijk op weg waren naar de dood. Volgens schattingen delen afstammelingen van stamcellen zich slechts zo'n 50 maal in de loop van het hele leven. Daarna worden ze op een geprogrammeerde wijze vernietigd, een proces dat apoptosis genoemd wordt. Apoptosis is een belangrijk proces. Het zorgt er immers voor dat de cel netjes opgeruimd wordt en dat dit zo weinig mogelijk hinder veroorzaakt voor het lichaam. De aanzet tot de geprogrammeerde celdood wordt gegeven door de telomeren, speciale DNA-stukjes die als een soort beschermkapjes op de uiteinden van de chromosomen zitten. Die telomeren worden bij elke celdeling iets korter. Wanneer ze te kort geworden zijn, kan de cel zich niet meer delen. Ze treedt dan in haar laatste levensfase en wordt uiteindelijk opgeruimd. Een bepaald eiwit, het telomerase, zorgt ervoor dat de telomeren niet korter worden bij elke celdeling. Dat eiwit is echter alleen actief in stamcellen en kankercellen, waardoor deze zich in zekere zin het eeuwig leven bezitten. Bij kankercellen is dit een ongunstige eigenschap omdat deze zich ongeremd en chaotisch blijven vermenigvuldigen en zo voor problemen zorgen. Bij stamcellen is dat niet het geval. Zij delen zich zeer geordend en veroorzaken géén chaos. Recent is vastgesteld dat verschillende organen slapende stamcellen bevatten. Deze stamcellen nemen niet actief deel aan de continue activiteit in het lichaam, maar kunnen blijkbaar opnieuw actief worden
2 waarneer daar nood aan is. Het bestaan van deze reserve stamcellen kan misschien verklaren waarom er na beschadiging soms een nieuw stukje weefsel kan groeien, zoals bv. in de lever kan worden vastgesteld. Dit verschijnsel is een beetje vergelijkbaar met de staart van een hagedis die opnieuw kan uitgroeien. Deze vaststelling heeft een schokgolf veroorzaakt in de geneeskunde. Wie 5 jaar geleden durfde verklaren dat sommige hersencellen bij volwassenen zich nog konden vermenigvuldigen, werd gek verklaard. Inmiddels weten we echter beter. We weten ook dat het mogelijk is zulke slapende cellen op de ene plaats in het lichaam te oogsten en ze vervolgens tot andere weefsels te laten uitrijpen. Uit beenmergcellen kan men bv. nieuwe zenuwcellen of spiercellen laten groeien. Deze ontdekking heeft eveneens schokgolven veroorzaakt in de geneeskunde. Soorten stamcellen Er bestaan verschillende klassen met verschillende eigenschappen en capaciteiten. Ze kunnen worden onderscheiden naargelang hun oorsprong en hun differentiatiegraad (tabel 1). Ook hier moet opgemerkt worden dat er voortdurend nieuwe ontdekkingen zijn en dat wat vandaag nog voor waar aangenomen wordt, morgen misschien reeds achterhaald kan zijn. Voorlopig kunnen we de stamcellen in de volgende grote groepen onderbrengen. Embryonale stamcellen De embryonale stamcellen van het vroege embryo (4 tot 5 dagen oud) zijn nog echt pluripotent. Zij kunnen uitrijpen tot elk van de 220 verschillende celtypes die ons lichaam rijk is. Naarmate het embryo ouder is, neemt deze eigenschap af omdat de differentiatie tot een specifiek weefsel toeneemt. Embryonale stamcellen bezitten in principe het ééuwig leven. In de juiste omstandigheden kunnen zij zich oneindig verder blijven delen. Ze geven op die wijze het leven door van generatie op generatie. Het gebruik van embryonale stamcellen bij de mens roept veel ethische en emotionele bezwaren op die voor sommigen onoverkomelijk zijn. Embryonale stamcellen worden op dit moment uitsluitend voor onderzoek aangewend. Meestal gebruikt men daarvoor stamcellen die in het onderzoekslaboratorium systematisch gekweekt worden. Het is dus niet zo dat er voor elk onderzoek telkens nieuwe embryo's nodig zijn. Bovendien zijn de embryo's meestal zeer bewust voor dat doel afgestaan door ouders die een programma voor kunstmatige bevruchting gevolgd hebben. Soms zijn er van deze ouders nog steeds een aantal ingevroren embryo's beschikbaar, maar wenst het koppel deze niet meer te benutten omdat ze voldoende kinderen hebben. In dat geval kunnen de ouders kiezen wat er met de overtallige embryo's kan gebeuren. Ofwel worden de embryo's vernietigd ofwel kunnen ze afgestaan worden voor onderzoek. Een aantal ouders kiest voor dit laatste. In de toekomst zullen de discussies rond het gebruik van embryo s wellicht omzeild worden door gebruik van volwassen stamcellen die afkomstig zijn van de persoon zelf, een vrijwillige donor of van navelstrengbloed. Foetale stamcellen Foetale stamcellen zijn reeds meer gedifferentieerd in de richting van een bepaald weefsel, bv. levercellen, zenuwweefsel, enz., maar ze zijn toch nog redelijk multipotent. Met andere woorden, ze kunnen nog uitgroeien tot een grote reeks van weefsels. Actueel wordt er zeer weinig onderzoek verricht op basis van foetale stamcellen. Er zijn immers volwaardige alternatieven beschikbaar, zoals embryonale en volwassen stamcellen. Volwassen stamcellen Volwassen of zogenaamd adulte stamcellen zijn nog cellen die nog niet volledig gespecialiseerd (of gedifferentieerd) zijn. Ze komen voor in gedifferentieerde weefsels, bv. spierweefsel of beenmerg. Ze zijn wellicht nog aanwezig in elk orgaan, als een soort reserve die aangesproken wanneer het weefsel hersteld moet worden. Ze kunnen uitgroeien tot alle rijpe cellen van het weefsel waaruit ze werd geïsoleerd. Ze zijn dus multi-, maar niet pluripotent. Met andere woorden, zij kan uitgroeien tot meerdere, maar niet alle menselijke weefsels. Volwassen stamcellen kunnen identieke kopieën van zichzelf maken, tenminste voor de levensduur van het organisme waarin ze zich bevinden. Adulte stamcellen kunnen worden geoogst uit beenmerg, bloed, hoornvlies (cornea), netvlies (retina), hersenen, spieren, hart, tandweefsel, lever, huid, darm, pancreas, enz. Volwassen stamcellen bezitten ook nog een zekere plasticiteit. Zij kunnen blijkbaar nog worden gehérprogrammeerd. Onder specifieke omstandigheden kunnen ze blijkbaar tóch nog uitgroeien tot andere weefsels dan diegene waarvoor zij specifiek waren bedoeld. Bloedvormende stamcellen kunnen
3 dan bv. uitgroeien tot zenuw-, hartspier-, kraakbeen-, alvleeskliercellen, enz. De manier waarop dit gebeurt, is nog niet volledig opgehelderd, maar blijkbaar kunnen in het volwassen menselijk lichaam stamcellen van het ene weefsel een helende rol gaan vervullen in een ander weefsel of orgaan. Dit is na transplantaties reeds vastgesteld bij patiënten zonder dat dit doelbewust nagestreefd werd. In principe kunnen zulke stamcellen dan ook gebruikt worden bij de behandeling van ziekten zoals Parkinson of Alzheimer, hartinfarcten, reuma, artrose, diabetes, enz., maar hoe dat juist moet gebeuren, is nog onbekend. Stamcellen uit navelstrengbloed Enigszins op de wip tussen volwassen en embryonale stamcellen zitten de stamcellen die afkomstig zijn uit het navelstrengbloed. In de foetus zitten de bloedvormende stamcellen nog niet in de beenmergholten, maar wel in de lever en de milt en daarnaast circuleren zij ook nog vrij rond in het bloed. Het foetale bloed dat nog in de placenta en navelstreng is overgebleven, kan onmiddellijk na de bevalling en de afnaveling kan op zeer eenvoudige manier worden gecollecteerd. In dit navelstrengbloed zitten meestal voldoende stamcellen om het bloedvormende systeem te redden van een kind dat bv. geboren is zonder beenmerg of dat verkankerd beenmerg (leukemie) heeft. Navelstrengbloedstamcellen hebben méér groeipotentieel dan de klassieke beenmergstamcellen van volwassenen en misschien ook meer plasticiteit. Zij zijn met andere woorden wellicht iets meer multipotent en vormen een potentiële bron van reserveweefsels voor een grote verscheidenheid van ontvangers. Deze stamcellen zijn, biologisch gezien, ook nog redelijk naïef. Zij geven naar alle waarschijnlijkheid ook minder aanleiding tot afstoting dan volwassen stamcellen, die door de vele contacten met vreemde stoffen en indringers zoals bacteriën en virussen reeds gewapend zijn om zich te verzetten tegen alles wat niet van het eigen lichaam afkomstig is. Een stand van zaken Het gebruik van stamcellen is de laatste vijf jaren in een duizelingwekkende stroomversnelling terechtgekomen. In principe kan men stamcellen gebruiken om een uitgebreide reeks van aandoeningen en andere gezondheidsproblemen te behandelen, maar in de praktijk staat de toepassing nog in de kinderschoenen. Er is reeds veel informatie uit onderzoek bij dieren, maar de aanwending bij de mens is nog zéér beperkt. De grote uitzondering op dit alles vormt de behandeling van leukemie met bloedvormende stamcellen. Daarvoor reikt de ervaring toch reeds tot 30 jaar terug en deze behandeling maakt dan ook deel uit van de normale dagelijkse medische zorgen. De overige behandelingen situeren zich allemaal nog in een experimenteel stadium. Resultaten met embryonale stamcellen Menselijke embryonale stamcellen worden totnogtoe enkel gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek. Ze zijn een uiterst belangrijke bron voor diepgaande wetenschappelijke inzichten die hopelijk snel vrucht zullen afwerpen voor de dagelijkse medische zorg. Dankzij deze cellen kunnen we veel bijleren over de rijpingsprocessen in het prille levensbegin en over de functie van bepaalde genen. Ze zijn ook zeer interessant om na te gaan of het mogelijk is aangeboren stoornissen te corrigeren en wat de oorzaak kan zijn van vele chronische ziekten. Met dierlijke embryonale stamcellen zijn, weliswaar bij dieren, reeds veel behandelingsmogelijkheden uitgetest. Er is zwart-op-wit bewijs dat embryonale stamcellen bij dieren ziekten zoals diabetes, Parkinson, hartinfarct, ruggenmergletsels en aangeboren stoornissen van het afweersysteem kunnen corrigeren en misschien ook genezen. Maar, de toepassing bij de mens wordt gehinderd door volgende obstakels. We kunnen nog niet voldoend grote hoeveelheden embryonale stamcellen kweken. We weten niet exact welk type van stamcellen we moeten aanwenden: nog niet gedifferentieerde of reeds lichtjes gedifferentieerde? We weten grotendeels, maar niet zeker wat embryonale stamcellen doen eenmaal ze in een vreemd lichaam ingebracht zijn. Zullen zij exact dát doen wat we wensen of kunnen ze voortijdig stoppen met groeien, ontsporen en tumoren veroorzaken? We zijn niet zeker van de absolute zuiverheid van de stamcellen. We beschikken nog niet over de technieken en tests om besmettingen met virussen of prionen op te sporen zonder bij die test de stamcellen te beschadigen. We weten nog te weinig over de mogelijke afstotingsreacties. Er is hoop dat deze stamcellen door hun embryonaal (maagdelijk) karakter zonder problemen aanvaard zullen worden door het ontvangend lichaam, maar er is geen zekerheid.
4 Resultaten met foetaal weefsel Foetussen bevatten een overvloed aan bruikbaar materiaal, maar voor de meeste onderzoeken worden geen cellen, maar weefsels gebruikt. Dit maakt een vergelijking met stamceltransplantaties moeilijk. Men gebruikt meestal gedifferentieerde cellen die een reeds specifieke functie vervullen in de foetus. Ze zijn dus niet meer pluripotent. Ze kunnen alleen nog dát uitvoeren waarvoor zij geprogrammeerd werden en er wordt gehoopt dat zij dit ook zullen doen bij de ontvanger. Het succes is niet onverdeeld. Mensen met de ziekte Parkinson hebben een tekort aan dopamine-producerende cellen. De resultaten van de inplanting van zulke foetale cellen waren eerder ontgoochelend, maar sommige symptomen leken toch te verbeteren. Het effect was echter niet blijvend. Foetaal zenuwweefsel werd ingeplant bij slachtoffers van verkeersongevallen met dwarslaesie en verlammingen. Het verhoopte herstel van de zenuw- en spierwerking trad niet op, maar er waren evenmin afstotingsverschijnselen of andere belangrijke ongewenste effecten. Netvliescellen van foetussen werden gebruikt in een poging het zicht te herstellen of te verbeteren bij mensen met zeldzame netvliesaandoeningen. Bij sommige mensen werd een blijvende verbetering opgemerkt, maar globaal bleef het herstel onder de verwachtingen. Foetale levercellen werden aangewend voor de behandeling van leukemie en de resultaten zouden even goed zijn als deze van de klassieke beenmergtransplantatie. Dit onderzoek moet nog bevestigd worden. Resultaten met volwassen stamcellen Beenmerg Sedert het midden van de jaren '70 worden stamcellen uit beenmerg van vrijwillige donoren gebruikt om mensen met een ziek, vernietigd of door kanker overwoekerd beenmerg te genezen (UZ-Gezondheidsbrief 25 en 103). Eén enkele multipotente bloedstamcel is immers in staat het volledige beenmerg te herstellen. Het principe van deze behandeling is eenvoudig. Een verkankerd beenmerg kan efficiënt worden vernietigd door chemo- of radiotherapie. Daarbij worden echter niet alleen de kwaadaardige, maar ook de goedaardige beenmergcellen vernietigd. De patiënt kan bijgevolg slechts overleven en genezen mits de inplanting van nieuwe, gezonde, bloedvormende stamcellen. Deze worden in het bloed ingespoten. Ze nestelen zich vervolgens in het beenmerg en beginnen er een nieuwe productie van bloedcellen. Het oogsten van beenmergstamcellen is vrij eenvoudig. Ze kunnen onder verdoving rechtstreeks uit het merg gezogen worden of na een voorafgaande stimulatie uit het rondstromende bloed met een speciale bloedzuiveringsmachine. Er is géén risico voor de donor. Beenmergstamcellen produceren elke dag enkele miljarden nieuwe bloedcellen. Beenmergtransplantaties zorgen minstens voor een verdubbeling van de genezingskansen van mensen met leukemie. Ze vormen voor veel mensen met lymfeklierkanker (lymfomen) en myeloom (ziekte van Kahler) tot nu de enige kans op genezing. Navelstrengbloedstamcellen De stamcellen in de navelstreng en in de moederkoek na de afnaveling van de pasgeboren baby vormen een excellente bron van multipotente stamcellen. Zij kunnen zonder énig risico voor moeder of kind, geoogst worden. Ze worden, spijtig genoeg, meestal nog steeds weggegooid. Sedert het begin van de jaren '90 worden navelstrengbloedstamcellen routinematig aangewend bij de behandeling van leukemie bij kinderen of voor de behandeling van aangeboren stoornissen van de bloedaanmaak of van het afweersysteem bij pasgeboren baby's. Deze stamcellen blijven na het oogsten direct beschikbaar voor gebruik. Dit is een immens voordeel in vergelijking met de zoektocht naar verenigbare beenmergstamcellen van donoren waarnaar men soms maandenlang op zoek moet gaan en waarvoor men dan nog de toestemming en medewerking van de volwassen donor moet krijgen voor het oogsten van die stamcellen. Toekomst? Van zowel beenmerg- als navelstrengboed-stamcellen is sedert kort geweten dat zij plastisch zijn gebleven en dat zij niet noodzakelijk aanleiding moeten geven tot enkel rijpe bloedcellen of rijpe afweercellen. Mits lichte manipulatie kunnen zij ook uitgroeien tot spier-, zenuw-, gewrichts-, bot-, darmcellen, enz. Op verschillende plaatsen ter wereld wordt getracht deze cellen aan te wenden bij het herstel van hartspierletsels (infarct), degeneratieve hersenletsels (Alzheimer en Parkinson, multiple sclerose, beroerte), botletsels (artrose en reuma), darmletsels (colitis), pancreasziekten (diabetes), hoornvliesletsels (bepaalde vormen van blindheid), leverbeschadiging (cirrose), enz. De eerste resultaten bij proefdieren zijn spectaculair, maar routinetoepassing bij de mens zal minstens vijf tot tien jaar op zich laten wachten. Meestal om dezelfde redenen als bij embryonale stamcellen.
5 Kaderstuk 1 Eigen of vreemd? Bij het gebruik van volwassen stamcellen kan men kiezen tussen eigen (autologe) of donorstamcellen (allogene). Bij embryonale stamcellen heeft men die keuze niet. Embryonale stamcellen zijn altijd van een ander wezen afkomstig. Bij de klassieke toepassingen van stamcellen in de kankergeneeskunde lijkt het gebruik van donorstamcellen betere resultaten te leveren dan eigen stamcellen. De eigen stamcellen van de patiënt zijn na de oogst en een eerste behandeling meestal nog verontreinigd met restjes kwaadaardige cellen. Ze vormen daardoor uiteraard minder veilig materiaal voor het herbevolken van het vernietigde beenmerg. Bovendien transplanteert men met de donorstamcellen tegelijk ook een nieuw afweersysteem, dat de eventuele restjes van kanker van de patiënt ook als vreemd herkent en zo bijdraagt tot een betere genezing. Kaderstuk Mogelijk of wensdromen? Bij de correctie van hartinfarct of herseninfarct (beroerte) is het de bedoeling de ontwikkeling van blijvend littekenweefsel te voorkomen en zo snel mogelijk helende cellen ter plaatse te sturen. Er wordt momenteel nagegaan of het mogelijk is om onmiddellijk na het incident eigen stamcellen te oogsten uit de eigen beenmergholten, deze snel zuiveren of te bewerken in het labo en ze terug in te spuiten binnen de 24 uur. Een alternatief zou kunnen zijn dat er vooraf reeds specifiek uitgerijpte stamcellen gekweekt worden, afkomstig van vreemde donoren en dat deze op een aangepaste wijze bewaard worden "klaarvoor-gebruik". Er wordt nagegaan of dit bvb.haalbaar is voor spier-zenuw-bloedvat-stamcellen gekweekt uit de navelstrengbloedbanken. Talrijke vragen zitten de toepassing van zulk onderzoek echter nog in de weg. Stel dat men bij een patiënt met een chronische ziekte, bv. Parkinson, tijdig eigen stamcellen kan oogsten. Men zou deze dan in het laboratorium rustig kunnen laten opgroeien en zich differentiëren tot precies die cellen die men wil (bv. dopamine producerende cellen). Zulke cellen zouden geen enkel gevaar voor afstoting inhouden. Tabel 1: verschillende soorten stamcellen Voorlopig kennen we verschillende soorten stamcellen die op verschillende momenten in het leven en in verschillende weefsels aanwezig zijn. Oorsprong Bevruchte eicel Embryo Foetus Multipotent vroeg stadium: kiemcellen laat stadium: bv. navelstrengbloed, lever Na de geboorte beenmerg, bloed, andere weefsels Differentiatie Totipotent Pluripotent Multipotent
STAMCELLEN. 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu
STAMCELLEN 1. Definitie 2. Soorten 3. Eicel 4. Morula 5. Blastocyst 6. Foetus 7. Navelstrengbloed 8. Stamcellen uit volwassen individu DRIE EIGENSCHAPPEN: DEFINITIE VAN STAMCELLEN A) NIET- DIFFERENTIATIE
Nadere informatieVersus Tijdschrift voor Fysiotherapie, 21e jrg 2003, no. 5 (pp. 241 249)
Auteur(s): R. Lulofs Titel: Het oog van Versus 3: De stamcel als hulpverlener Jaargang: 21 Jaartal: 2003 Nummer: 5 Oorspronkelijke paginanummers: 241-249 Deze online uitgave mag, onder duidelijke bronvermelding,
Nadere informatieBOTTUMOREN. 1. Normaal botweefsel
BOTTUMOREN Om beter te kunnen begrijpen wat een bottumor juist is, wordt er in deze brochure meer uitleg gegeven over de normale structuur van het bot. Op die manier krijgt u een beter zicht op wat abnormaal
Nadere informatieKlonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen.
Boekverslag door P. 2303 woorden 18 juni 2003 4.9 27 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudopgave: Wat is een kloon? Klonen kun je onderverdelen in twee categorieën: therapeutisch- en reproductief klonen
Nadere informatieLESPAKKET : STAMCELLEN
LESPAKKET : STAMCELLEN 1. DEFINITIE VAN STAMCELLEN Een stamcel is een cel die zichzelf kan vermenigvuldigen en daarnaast nog in staat is zich om te vormen (= te differentiëren) naar één of meer gespecialiseerde
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Een organisme bestaat uit verschillende weefsels, die opgebouwd zijn uit cellen. Cellen zijn dus de bouwblokken van elk levend organisme. De ontwikkeling van slechts een
Nadere informatieCel- en weefseltherapie
e e n kijk op biote chnologie 9 Een inforeeks van e e n kijk o p VIB is een non-profit onderzoeksinstituut in de levenswetenschappen. Zo'n 1100 wetenschappers en technici verrichten basisonderzoek naar
Nadere informatieXenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van de ene diersoort naar de andere diersoort, dus ook van dier naar mens.
Samenvatting door een scholier 1810 woorden 7 maart 2002 5,5 59 keer beoordeeld Vak ANW Xenotransplantatie uitleg in het kort Xenotransplantatie is de transplantatie van organen, weefsels of cellen van
Nadere informatieWerkstuk ANW Gentherapie
Werkstuk ANW Gentherapie Werkstuk door een scholier 2605 woorden 27 april 2003 5,8 40 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp dat wij hebben gekozen is: genezen met gentherapie. Wij hebben voor
Nadere informatieDrs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor
Stamceltherapie bij netvliesziekten!? Drs. Anna Bennis, Prof.dr. Arthur AB Bergen Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen, KNAW-AMC, Amsterdam Recent werd het eerste deel van de eerste klinische trial
Nadere informatieHet leven duurt niet eeuwig
Het leven duurt niet eeuwig Alle levende wezens verouderen en vroeg of laat sterven ze. Sterven kan door een natuurlijke dood, opgegeten worden of een andere gebeurtenis. Doorheen de evolutie hebben alle
Nadere informatieUitzaaiing: de rol van tumorstamcellen
Uitzaaiing: de rol van tumorstamcellen 19de Antoni van Leeuwenhoek symposium 13 juni 2013 Ed Roos 1 Kennis over uitzaaiing is nog beperkt Uitzaaiing is een ingewikkeld proces, met veel onwaarschijnlijke
Nadere informatieStralingsbeschermingsdienst SBD-TU/e 1
Zwangerschap en Stralingsbescherming Zwangerschap en Stralingsbescherming inhoud Informatie over mogelijke biologische effecten door blootstelling aan ioniserende straling tijdens deterministische effecten
Nadere informatieHet is een ziekte die jarenlang door verschillende factoren zich ontwikkeld. Sommige factoren kun je zelf voorkomen, een paar niet.
Werkstuk door een scholier 1583 woorden 23 april 2011 4,9 12 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn KANKER: Ik ga vandaag mijn spreekbeurt houden over kanker om twee redenen. De eerste is dat iedereen kanker
Nadere informatieGeneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding
Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke
Nadere informatiePraktische opdracht Biologie Transplantatie
Praktische opdracht Biologie Transplantatie Praktische-opdracht door een scholier 1784 woorden 19 oktober 2010 7,5 6 keer beoordeeld Vak Biologie Orgaantransplantatie Wat houdt een transplantatie in? Inleiding
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Beschadigde cellen in weefsels kunnen soms vervangen worden door cellen afkomstig van een donor. Aansprekende voorbeelden zijn transplantaties van cellen bij proefdiermodellen
Nadere informatie7,4. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april keer beoordeeld. Biologie voor jou
Werkstuk door een scholier 1953 woorden 14 april 2009 7,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Stamceltherapie als nieuwe tak in de geneeskunde Volgens onderzoekers biedt stamceltherapie
Nadere informatie6,5 ER ZIJN DRIE SOORTEN BLOEDCELLEN: WAT ZIJN NU DE TAKEN VAN DE DIVERSE BLOEDCELLEN? Spreekbeurt door een scholier 1815 woorden 11 maart 2005
Spreekbeurt door een scholier 1815 woorden 11 maart 2005 6,5 240 keer beoordeeld Vak Nederlands Kanker Om te begrijpen hoe leukemie iemand ziek maakt, moet je eerst iets over je eigen lichaam weten; hoe
Nadere informatieDarmkanker. Dit is leukemie
Darmkanker Dit is leukemie Bloed wordt gemaakt in het beenmerg. Beenmerg zit in je botten. In het beenmerg zitten stamcellen. Uit de stamcellen ontstaan bloedcellen. Bloed stroomt door je bloedvaten naar
Nadere informatieCHAPTER 10. Samenvatting
CHAPTER 10 Samenvatting Samenvatting 147 STAMCELLEN Stamcellen hebben twee unieke eigenschappen. Allereerst zijn ze in staat zichzelf te vermenigvuldigen en zijn daardoor een onuitputbare bron van cellen
Nadere informatieWAT IS KANKER? KANKERCENTRUM. Onco_alg_008
WAT IS KANKER? KANKERCENTRUM Onco_alg_008 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Celindeling 3 03 Het lymfestelsel 4 WAT IS KANKER? 2 01 INLEIDING Kanker is een verzamelnaam voor meer dan
Nadere informatieKanker. Inleiding. Wat is kanker. Hoe ontstaat kanker
Kanker Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat veel mensen niet weten wat kanker precies inhoud en ik zelf er ook meer van wil weten omdat mijn oma er in de zomervakantie aan gestorven is. Dat je
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43820 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Berg, C.W. van den Title: State of the heart : the promise of pluripotent stem
Nadere informatieStamceltransplantatie
Stamceltransplantatie Wat is een stamceltransplantatie? Een stamceltransplantatie is het toedienen van bloedvormende (hematopoietische) stamcellen. Deze stamceltoediening gebeurt eenvoudigweg langsheen
Nadere informatieStructuur en Adaptatie van Cel en Weefsel
Hertentamen Structuur en Adaptatie van Cel en Weefsel 8W240 Dinsdag 16 augustus 2011 14.00-17.00 Faculteit Biomedische Technologie Verantwoordelijk docent: C. Bouten Mededocent: A. Driessen-Mol Dit tentamen
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatieNon Hodgkin lymfoom. Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113
Non Hodgkin lymfoom Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2014 pavo 1113 Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne
Nadere informatieWat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het
1 Wat is Cystic Fibrosis? Hoe krijg je Cystic Fibrosis? Hoeveel mensen hebben Cystic Fibrosis? Hoe ontdekken ze Cystic Fibrosis? Cystic Fibrosis in het kort 2 Cystic Fibrosis = CF = Taaislijmziekte Cystic
Nadere informatiehematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078)
Non-Hodgkin lymfoom Uw hoofdbehandelaar is: hematoloog dr. Uw specialist is op werkdagen tussen 08.30 17.00 uur bereikbaar via de polikliniek Interne geneeskunde, tel. (078) 654 64 64. 1 Inleiding U heeft
Nadere informatieGelet op artikel 2, eerste lid, onder a, en 5 van de Wet op bijzondere medische verrichtingen;
Besluit van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van, houdende regels ten aanzien van stamceltransplantatie (Regeling stamceltransplantatie) Den Haag De Minister van Volksgezondheid, Welzijn
Nadere informatieNavelstrengbloed : private of publieke goudmijn?
Navelstrengbloed : private of publieke goudmijn? Marc Boogaerts Universitair Ziekenhuis Leuven Leuvense Navelstrengbloedbank Inleiding Stamcellen liggen aan de basis van elk leven. Gevormd door de versmelting
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 26 568 (R 1638) Wijziging van de Rijksoctrooiwet, de Rijksoctrooiwet 1995 en de Zaaizaad- en Plantgoedwet ten behoeve van de rechtsbescherming
Nadere informatie5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november 1999 5,8 473 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is klonen? Klonen betekent ongeslachtelijk voortplanten. Tegenwoordig wordt er bij het woord klonen alleen
Nadere informatieBehandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie
Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 15926 13 oktober 2010 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 4 oktober 2010, CZ/TSZ-3008350,
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Kanker
Werkstuk Nederlands Kanker Werkstuk door een scholier 1713 woorden 17 januari 2003 7,2 361 keer beoordeeld Vak Nederlands 1 Wat is kanker? Kanker is de derde ergste doodsoorzaak in Nederland. Er zijn meer
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDE. Het menselijk lichaam
GEZONDHEIDSKUNDE Het menselijk lichaam 1 KENMERKEN VAN HET LEVEN Anatomie à wetenschap die zich bezighoudt met de bouw van het menselijk lichaam (waar ligt wat?). Fysiologie à Wetenschap die zich bezighoudt
Nadere informatieStamcellen & embryo s
Stamcellen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Stamcellen Stamcel: kan onbeperkt delen Totipotent: kan zich tot alle weefsels ontwikkelen Pluripotent: beperkter bereik Unipotent: één
Nadere informatieWerkstuk ANW Leukemie
Werkstuk ANW Leukemie Werkstuk door een scholier 1992 woorden 25 september 2003 5,8 53 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Ik heb van Mnr. Veenema de opdracht gekregen een verslag te maken over een bepaalde
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie
Samenvatting Biologie Erfelijkheid en Evolutie Samenvatting door een scholier 1888 woorden 16 juni 2016 6,5 5 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 De zichtbare eigenschappen (het uiterlijk) van een
Nadere informatie1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkelen van een eilandjesbron ten behoeve van transplantatie van geëncapsuleerde eilandjes van Langerhans voor behandeling van diabetes 1.2 Looptijd van
Nadere informatieWEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het?
WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0145 1 Deze informatiebrochure is voor personen met een weke delen sarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden We geven
Nadere informatieLESPAKKET : STAMCELLEN
LESPAKKET : STAMCELLEN DEFINITIE VAN STAMCELLEN Een stamcel is een cel die zichzelf kan vermenigvuldigen en daarnaast nog in staat is zich om te vormen (= te differentiëren) naar één of meer gespecialiseerde
Nadere informatieAppendix Nederlandse samenvatting Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments
Appendix Resum en Català Curriculum vitae List of publications Acknowledgments Appendix Het menselijk lichaam, dat bestaat uit biljoenen cellen, wordt dagelijks blootgesteld aan gevaarlijke stoffen die
Nadere informatieRetinoblastoom en oogheelkundige screening
Retinoblastoom en oogheelkundige screening 1. Wat is retinoblastoom? 3 2. Verschijningsvormen 4 3. Erfelijkheid 4 3.1 Familiair of niet-familiair 5 3.2 Eenzijdig, niet-familiair 5 4. Kinderwens 6 5. Navelstrengbloed
Nadere informatieNeusspray tegen hersenschade
ZonMw TAS-projecten Neusspray tegen hersenschade Titel Adult mesenchymal stem cells (MSC) to regenerate the neonatal brain Contact Dr. A. (Annemieke) Kavelaars, a.kavelaars@umcutrecht.nl, Divisie Perinatologie
Nadere informatieSnel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek. Een betere aanpak van chronische ziekten
Snel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek Een betere aanpak van chronische ziekten Samenvatting Het probleem Door de vergrijzing van de bevolking groeit het aantal
Nadere informatieFiguur 1: schematische weergave van een cel
Inleiding De titel van het proefschrift is Preventing the transmission of mitochondrial diseases. Dat wil zeggen: het tegengaan dat mitochondriële ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Mitochondriën
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieHet bi-allelisch Lynch syndroom
Het bi-allelisch Lynch syndroom Wat is het bi-allelisch Lynch syndroom? Het biallelisch Lynch syndroom is een erfelijke ziekte veroorzaakt door twee foutjes in het erfelijk materiaal waardoor kinderen
Nadere informatieIVV: Stilleestekstproef: structuur van een medische tekst
www. IVV: Stilleestekstproef: structuur van een medische tekst Inleiding In dit gedeelte wordt er getest of je in staat bent om op (zeer) korte termijn de essentiële elementen uit een wetenschappelijke
Nadere informatieEFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE VROUWELIJKE VRUCHTBAARHEID
EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE VROUWELIJKE VRUCHTBAARHEID KANKERCENTRUM Onco_alg_045 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Invriezen van ovarieel weefsel 3 03 Invriezen van eicellen
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie
Afsluitende les Leerlingenhandleiding DNA-onderzoek en gentherapie Inleiding In de afsluitende les DNA-onderzoek en gentherapie zul je aan de hand van een aantal vragen een persoonlijke en kritische blik
Nadere informatieAllogene stamceltransplantatie
Informatie bijeenkomst Allogene stamceltransplantatie Afdeling Hematologie 6 juni 2016 Allogene stamceltransplantatie Waarom en hoe werkt het? Peter van Balen Internist-hematoloog Stamcellen in het beenmerg
Nadere informatie1. Ouder en beter Inleiding
1. Ouder en beter Inleiding Wat kan er fascinerender zijn dan ons brein? Het produceert de meest fantastische gedachten. Alles wat we weten over werelden zo ver weg als andere zonnestelsels of zo klein
Nadere informatieMitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).
Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van
Nadere informatieTOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S
TOESTEMMING VOOR INVRIEZEN VAN EMBRYO'S Tussen: Universitair Ziekenhuis Gent met zetel te 9000 Gent aan de De Pintelaan 185, hierna genoemd UZ Gent enerzijds, en Mevrouw/ Dhr. geboren te op wonende te
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 1735 woorden 11 april keer beoordeeld. Levensbeschouwing
Werkstuk door een scholier 1735 woorden 11 april 2002 6,2 224 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding. We hebben voor dit onderwerp gekozen omdat ons het wel een interessant onderwerp leek en we
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatie6.7. Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april keer beoordeeld. Biologie voor jou. Erfelijkheidsmateriaal
Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april 2006 6.7 33 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Erfelijkheidsmateriaal Het menselijk lichaam bestaat uit een veel organen, deze organen
Nadere informatieNederlandse Samenvatting 159
Nederlandse Samenvatting 159 NEDERLANDSE SAMENVATTING (voor de leek) In het dagelijkse leven worden wij als mensen steeds geconfronteerd met keuzes. ij de meeste keuzes staan we niet eens meer stil. Je
Nadere informatieBeentumoren (=bottumoren)
Beentumoren (=bottumoren) Inleiding Gezwellen in beenderen worden beentumoren genoemd. Er zijn verschillende typen beentumoren te onderscheiden. Zo zijn er vormen waarbij de tumor of het gezwel direct
Nadere informatieVerklarende Woordenlijst
12 Verklarende Woordenlijst Gebaseerd op een woordenlijst die werd ontwikkeld door Londen IDEAS Genetic Knowledge Park aangepast volgens hun kwaliteitsnormen. Juli 2008 Vertaald door Mies Wits-Douw en
Nadere informatieGelet op de artikelen 2, eerste lid, 5, en 6, tweede lid, van de Wet op bijzondere medische verrichtingen;
Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van, houdende aanwijzing van bijzondere medische verrichtingen voor de uitvoering waarvan een vergunning is vereist (Regeling aanwijzing bijzondere
Nadere informatieKinderwens spreekuur Volendam
Kinderwens spreekuur Volendam Voor wie is deze folder? Deze folder is voor mensen afkomstig uit Volendam met kinderwens. Wat is het kinderwens spreekuur? Het spreekuur is een samenwerking tussen de afdelingen
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
12 Verklarende woordenlijst Gebaseerd op een woordenlijst die werd ontwikkeld door Londen IDEAS Genetic Knowledge Park aangepast volgens hun kwaliteitsnormen. Januari 2008 Gesteund door EuroGentest, NoE
Nadere informatieEen mens is voor 50% genetisch identiek aan een banaan.
Een mens is voor 50% genetisch identiek aan een banaan. Qu3 / DNABAR Noorderlicht 2010 Voorwoord 3 Dit boekje is een initiatief van de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Nadere informatiePERSONTMOETING 18 mei 2005 Geboorte van de eerste HLA baby s
Partner Universitaire Associatie Brussel Academisch Ziekenhuis van de Vrije Universiteit Brussel PERSONTMOETING 18 mei 2005 Geboorte van de eerste HLA baby s Het programma Preimplantatie Genetische Diagnose
Nadere informatieKANKER EN KANKERONDERZOEK
DE GEMENE DELER KANKER EN KANKERONDERZOEK Naam: Klas: Datum: INLEIDING Kanker is een veelvoorkomende ziekte. Bijna een derde van de Nederlanders krijgt er vroeg of laat zelf mee te maken. Op dit moment
Nadere informatieGenen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen
Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder
Nadere informatieBesmettelijke hersenaandoeningen
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Moeten we ons zorgen maken over een huntingtine-invasie? Goed lab
Nadere informatieKANKER EN KANKERONDERZOEK
DE GEMENE DELER KANKER EN KANKERONDERZOEK Naam: Klas: Datum: INLEIDING Kanker is een veelvoorkomende ziekte. Bijna een derde van de Nederlanders krijgt er vroeg of laat zelf mee te maken. Op dit moment
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Al sinds mensenheugenis is het mensen opgevallen dat infectieziekten bij de ene persoon veel ernstiger verlopen dan bij de andere. Terwijl
Nadere informatieDe ultieme droom van de professor is. om planten resistent te maken tegen ziekten.
om planten resistent te maken tegen ziekten. 1 om mensen te leren hoe belangrijk taal is in de geschiedenis van Nederland. 2 om een voor iedereen een goede sport- of bewegingsvorm te vinden. 3 dat scholieren,
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Introductie Wat zijn T cellen? T cellen zijn witte bloedcellen die een cruciale rol spelen bij het beschermen tegen ziekteverwekkers zoals virussen en bacteriën. Dit doen zij door middel van
Nadere informatieRetinoblastoom en oogheelkundige screening
Retinoblastoom en oogheelkundige screening 1. Wat is retinoblastoom? 2 2. Verschijningsvormen 4 3. Erfelijkheid 5 3.1 Niet erfelijke vorm 5 3.2 Erfelijke vorm 6 3.3 Familiair of niet familiair 6 3.4 Eenzijdig,
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/24378 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Melief, Sara Marie Title: Immunomodulatory properties of human multipotent stromal
Nadere informatieEen patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie
Thema: Leukemie Een patiente met acute leukemie Bloed en beenmerg Acute leukemie Chronische leukemie Prof.dr. Hanneke C. Kluin-Nelemans Afdeling Hematologie Samenstelling van onstolbaar gemaakt bloed Bloedcellen
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatie7,4. Keuzeopdracht door een scholier 1316 woorden 25 maart keer beoordeeld. - Wat zijn proefdieren eigenlijk?
Keuzeopdracht door een scholier 1316 woorden 25 maart 2003 7,4 24 keer beoordeeld Vak ANW - Wat zijn proefdieren eigenlijk? Een dierproef is een experiment waarbij (levende) dieren worden gebruikt voor
Nadere informatieERFELIJKHEID. 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2
ERFELIJKHEID 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2 Afbeelding 17-1 Mensen uit elkaar houden vind je vast makkelijker. Toch hebben ook mensen veel meer overeenkomsten dan verschillen.
Nadere informatie6.2. Boekverslag door D woorden 17 oktober keer beoordeeld. Inleiding
Boekverslag door D. 2502 woorden 17 oktober 2003 6.2 128 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Na veel onderzoek in laboratoria werd uiteindelijk op 23 december 1954, met succes een niertransplantatie
Nadere informatieToestemming om embryo s in te vriezen
Toestemming om embryo s in te vriezen Universitair Ziekenhuis Gent, dat een onderdeel is van de Universiteit Gent, openbare instelling met rechtspersoonlijkheid, overeenkomstig het bijzonder decreet van
Nadere informatie3 Rundveefokkerij Melkproductiecontrole Selectie Fokwaardeschatting Inseminatieplannnen 69 3.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Veiligheidsvoorschriften 9 1.1 Genen en hun vererving 9 1.2 Genotype en fenotype 14 1.3 Erfelijke gebreken 18 1.4 Genfrequenties 25 1.5 Afsluiting 27 2 Fokmethoden 28 2.1
Nadere informatieSamenvatting voor niet ingewijden
Samenvatting voor niet ingewijden Samenvatting voor niet ingewijden Hematopoïese Bloedcellen worden in het beenmerg gevormd waar de moedercellen, de zogenaamde stamcellen, zich bevinden. Deze stamcel kan
Nadere informatieSamenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke
Nadere informatieHet vaccin waarmee de meisjes worden geïnjecteerd, beschermt onder andere tegen HPV18.
Examentrainer Vragen HPV-vaccinatie Baarmoederhalskanker is een vorm van kanker die relatief vaak voorkomt bij vrouwen. De ziekte kan zijn veroorzaakt door een infectie met het humaan papillomavirus (HPV).
Nadere informatieVeelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie
NIEUWE PERSPECTIEVEN Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak
Nadere informatieVersie 1.1,
Versie 1.1, 16-07-2015 Informatie voor proefpersonen en bijbehorend toestemmingsformulier voor de vervaardiging en het gebruik van geïnduceerde Pluripotente Stamcellen (ips cellen) voor gezonde proefpersonen
Nadere informatieEFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID
EFFECT VAN ONCOLOGISCHE THERAPIE OP DE MANNELIJKE VRUCHTBAARHEID KANKERCENTRUM Onco_alg_046 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE 01 Inleiding 3 02 Invriezen van testiculair weefsel 3 03 Invriezen van een
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatieChronische leukemie. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie december 2014 (Object-ID )
Chronische leukemie Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 81 11 Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke
Nadere informatieZiekte van Pompe. Wat is de ziekte van Pompe? We kunnen de fout bij RNAsplitsing. corrigeren
Tekst Gert-Jan van den Bemd Fotografie Levien Willemse Ziekte van Pompe Een nieuwe behandeling van de ziekte van Pompe lijkt een stap dichterbij gekomen. Dat blijkt uit twee recente publicaties. We kunnen
Nadere informatiePassantenprijslijst DBC-Zorgproducten geldig vanaf 1 januari 2016 t/m 31 december 2016, bedragen in Euro's
14B168 972804004 Injectie van sperma met stimulatie - punctie - labonderzoek en eventuele terugplaatsing bij Verminderde vruchtbaarheid 2.225,17 14B169 972804005 Operatie aan de eileider(s) bij Verminderde
Nadere informatieBloedtransfusie Inleiding Waarom een bloedtransfusie?
Bloedtransfusie Inleiding Binnenkort zult u een behandeling ondergaan, waarbij er een kans bestaat dat u bloed moet krijgen (een bloedtransfusie). In deze folder vindt u informatie over bloedtransfusie.
Nadere informatieSTAMCELTRANSPLANTATIES: FEITEN EN MYTHEN 1
Tijdschr. voor Geneeskunde, 60, nr. 14-15, 2004 STAMCELTRANSPLANTATIES: FEITEN EN MYTHEN 1 STATE OF THE ART M. BOOGAERTS 2, 4, 6, J. MAERTENS 2, K. THEUNISSEN 2, E. VERBURGH 2, M. DELFORGE 2, 5, G. VERHOEF
Nadere informatieBloedtransfusie. Informatiebrochure
Bloedtransfusie Informatiebrochure Inhoudstafel INHOUDSTAFEL... 3 1 WAAROM EEN BLOEDTRANSFUSIE?... 4 2 WAARUIT BESTAAT BLOED?... 4 3 HOE VINDEN WE PASSEND BLOED?... 5 4 HOE GEBEURT EEN BLOEDTRANSFUSIE?...
Nadere informatieSummary in Dutch (Nederlandse samenvatting voor leken)
Summary in Dutch (Nederlandse samenvatting voor leken) 13_Smakman.indd 173 10-02-2006 11:30:37 Het menselijk lichaam bestaat uit een groot aantal organen en weefsels die zijn opgebouwd uit miljarden cellen.
Nadere informatie