RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK. basisschool Jan Prins

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK basisschool Jan Prins Plaats : Rotterdam BRIN nummer : 03DX C1 Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 11 maart 2014 Datum vaststelling : 4 juni 2014

2 Pagina 2 van 16

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN TOEZICHTARRANGEMENT Pagina 3 van 16

4 Pagina 4 van 16

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 11 maart 2014 een onderzoek uitgevoerd op basisschool Jan Prins naar aspecten van de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. De aanleiding voor dit onderzoek was het volgende. De inspectie heeft op 5 november 2013 de basisschool Jan Prins bezocht in het kader van een vierjaarlijks bezoek en de pilot sociale kwaliteiten. Tijdens dit onderzoek is naar voren gekomen dat er mogelijk risico's zijn in de kwaliteit van het onderwijsleerproces. Op 5 november heeft de inspectie de uitkomsten van deze risicoanalyse met het bestuur besproken. Naar aanleiding van dit gesprek is besloten om na ontvangst van de tussenopbrengsten van februari 2014 en de eindopbrengsten van maart 2014 een kwaliteitsonderzoek uit te voeren om eventuele tekortkomingen vast te stellen. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids en het schoolplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijke verplichte onderdelen in de schoolgids en het schoolplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Onderzoek en analyse van jaardocumenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen onderbouw a, b, c, e, f en g, middenbouw a, b en g en bovenbouw d, e en f. Gesprekken met de directie en de intern begeleiders over de kwaliteit van de indicatoren. Een eindgesprek met de directie, de intern begeleiders en een vertegenwoordiging van het bestuur. Tijdens het onderzoek beoordeelde de inspectie, om inzicht te krijgen in de oorzaak van achterblijvende opbrengsten en de invoed van het onderwijsleerproces daarop, indicatoren van de volgende aspecten : de opbrengsten, het leerstofaanbod, de leertijd, het didactisch en pedagogisch Pagina 5 van 16

6 handelen, de afstemming, de zorg en begeleidng en de (voorwaarden voor) kwaliteitszorg. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2012 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek naar de onderwijskwaliteit en de wettelijke vereisten. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 6 van 16

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2012 op De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Pagina 7 van 16

8 Opbrengsten * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2* De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. Leerstofaanbod * Bij de aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde betrekt de school alle kerndoelen als te bereiken doelstellingen. 2.2* De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 2.4* De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlinggewicht biedt bij Nederlandse taal leerinhouden aan die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. Tijd De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. Schoolklimaat Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. Didactisch handelen * De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 5.2* De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3* De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. Pagina 8 van 16

9 Afstemming De leraren stemmen de instructie af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.3 De leraren stemmen de verwerkingsopdrachten af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.4 De leraren stemmen de onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Begeleiding * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3* De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. Kwaliteitszorg De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Voorwaarden voor kwaliteitszorg De schoolleiding stuurt de schoolontwikkeling inclusief de kwaliteitszorg aan De schoolontwikkeling is verbonden met de visie op onderwijs, zoals geformuleerd in het schoolplan De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. Pagina 9 van 16

10 Voorwaarden voor kwaliteitszorg Bij de zorg voor kwaliteit zijn bestuur, directie, team en andere belanghebbenden betrokken. Wet- en regelgeving Ja Nee NT1A NT2A NT4A NT4B De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). Pagina 10 van 16

11 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op basisschool Jan Prins is onvoldoende. Dit blijkt uit kwetsbare eindopbrengsten, de tussenopbrengsten en de vele tekortkomingen in het onderwijsleerproces. Het valt de inspectie op dat de leerkrachten kostbare effectieve onderwijstijd (60 tot 100 uur op jaarbasis) verliezen door dagelijks tussen de 15 en 30 minuten extra etenspauze op te nemen in het rooster. Hoewel de school het afgelopen jaar veel inzet heeft gepleegd om de leerlijnen voor de basisvaardigheden rekenen en spelling op orde te brengen is het leerstofaanbod nog onvoldoende. De leerkrachten zijn in staat een veilig pedagogisch klimaat te creëren, maar de kwaliteit van de uitleg is in het algemeen nog onvoldoende en de betrokkenheid van de leerlingen is in de onderbouw overwegend onvoldoende. Het beleid omtrent afstemming en zorg en begeleiding kent indicatoren met een voldoende en onvoldoende oordeel, maar de inspectie heeft gezien dat het wel sterk in ontwikkeling is. De kwaliteitszorg heeft ook onvoldoende onderdelen, maar is qua aansturing aanmerkelijk verbeterd sinds de komst in januari 2014 van de nieuwe directeur. De schoolontwikkeling is nu specifiek gericht op de actuele problemen in de school. De van oudsher zeer volgende Montessorischool heeft wel een grote sprong binnen het handelingsgericht werken gemaakt. Tevens is de school sinds het begin van het schooljaar gestart met het meer opbrengstgericht denken en werken. Deze veranderingen kunnen, als zij systematisch geëvalueerd en geborgd worden, een positief effect op de opbrengsten van de school hebben. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. Toelichting Opbrengsten De eindopbrengsten van Montessoribasisschool Jan Prins zijn voldoende, maar kwetsbaar. In 2012 lagen de eindopbrengsten na correctie boven de ondergrens van de inspectie. In 2013 waren de resultaten van de eindtoets echter onvoldoende en in 2014 waren de resultaten na correctie wederom net voldoende. De school is van mening dat de resultaten aan het eind van de basisschool op dit moment niet passen bij de kenmerken van de leerlingenpopulatie. Pagina 11 van 16

12 Sinds 2013 gebruikt de school nu ook het Cito leerlingvolgsysteem om de tussenopbrengsten in beeld te brengen. Bij de tussenopbrengsten van januari 2014 laat de school echter onvoldoende resultaten zien. De inspectie kijkt bij wijze van steekproef naar de resultaten in groep 3 (technisch lezen), groep 4 (technisch lezen en rekenen) en groep 6 (rekenen en begrijpend lezen). Slechts de resultaten van rekenen en wiskunde en begrijpend lezen in groep 6 liggen boven de ondergrens. De leerkrachten zijn zich door het gebruik van de tussentoetsen bewust dat de leerlingen al in een vroeg stadium onvoldoende resultaten laten zien. De school heeft ingezet om eerst het rekenen en spellen aan te pakken en de eerste resultaten daarvan beginnen zich af te tekenen. De school beschikt voor enkele leerlingen in groep 8 over ontwikkelingsperspectieven. Deze perspectieven tonen op dit moment onvoldoende aan dat de leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte zich voldoende ontwikkelen. Het ontbreken van onderbouwd eenduidig advies ten aan zien van de schoolkeuze vervolgonderwijs gekoppeld aan realistische tussendoelen vraagt van de intern begeleiders de komende tijd aandacht. Basisschool Jan Prins is vorig jaar begonnen met het invoeren van een landelijk genormeerd volgsysteem voor de sociale competenties. De opbrengsten zijn op dit moment nog niet te bepalen, omdat de school alleen nog maar een enkele toets heeft uitgeprobeerd. De inspectie beoordeelt indicator 1.5 daarom niet. Leerstofaanbod De school is bezig met een inhaalslag om de leerlijnen te laten voldoen aan de kerndoelen. Voor spelling en rekenen zijn ze daar in geslaagd. Op het gebied van taal, woordenschat en begrijpend lezen vraagt dit de komende tijd nog veel inspanning (indicator 2.1). In het gesprek met de intern begeleiders en de directie wordt duidelijk dat ongeveer 30% van de leerlingen de leerstof niet of onvoldoende onderbouwd tot en met eindgroep 8 krijgt aangeboden. Het aanbod is voor sommige vakken nog te veel volgend. Dat te veel leerlingen niet het gehele aanbod van het basisonderwijs aangeboden krijgen is waarschijnlijk één van de verklaringen waarom de eindopbrengsten zo kwetsbaar zijn (indicator 2.2). De kleuterbouw werkt niet met een beredeneerd en vastgelegd aanbod. Leer- en ontwikkelingslijnen voor het jonge kind zijn onvoldoende voorzien van tussendoelen voor geletterdheid, gecijferdheid. Op deze wijze kan de school niet aantonen dat alle leerlingen een doorgaande lijn in het aanbod krijgen aangeboden (indicator 2.3). Pagina 12 van 16

13 De directie geeft aan dat er op dit moment ook nagedacht wordt over de noodzaak om het woordenschatonderwijs een extra impuls te geven. De veranderende leerlingenpopulatie vraagt om een talige omgeving en een gericht woordenschataanbod. Het huidige taalaanbod sluit onvoldoende aan bij de onderwijsbehoefte van een deel van de leerlingen (indicator 2.4). Effectieve leertijd Het doelmatig gebruik van de onderwijstijd beoordeelt de inspectie als onvoldoende. Er zijn op dit moment onvoldoende regels over het efficiënt gebruiken van de onderwijstijd. Zo wordt er dagelijks extra tijd uitgetrokken voor extra eten. Het "fruiteten" is niet altijd gekoppeld aan een doelgerichte onderwijsactiviteit. Ook het te laat komen is een fenomeen dat van de totale school aandacht nodig heeft. De roosters vragen van de directie een grondige analyse. Het is op dit moment onduidelijk of de geplande tijd voor rekenen en taal, conform het landelijk gemiddelde van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie, voldoende is. Het didactisch handelen en de afstemming Het didactisch handelen heeft op schoolniveau onvoldoende basiskwaliteit. Er zijn goede voorbeelden door de inspectie waargenomen, maar in het algemeen ontbreken tijdens de lessen zaken als het ophalen van voorkennis, een terugblik op eerdere lessen en het benoemen van het doel alvorens tot de uitleg over te gaan. Ook controleren de leraren tussentijds te weinig of alle leerlingen de instructie begrepen hebben. Daarnaast springt in het oog dat bij de meeste onderbouwgroepen de leerlingen niet actief luisteren of meedoen tijdens de uitleg. Het werken met grote kringen in een heterogene groep zorgt er voor dat de stof onder of boven het niveau van de individuele leerling wordt aangeboden, waardoor kinderen snel afgeleid zijn. In de midden- en bovenbouw wordt vaker gewerkt met kleine instructiegroepen en wordt er veel aandacht besteed aan het zelfstandig werken. De leerlingen zijn daar vaak heel rustig en geconcentreerd met hun werk bezig. In het algemeen mag je verwachten dat er op een Montessorischool gedifferentieerd wordt. De leerkrachten op de Jan Prins zijn daar in het algemeen goed toe instaat. Voor rekenen en spelling zijn daar ook groepsplannen voor opgesteld. In de onderbouw gebeurt het differentiëren vaak in de werkles. Het afstemmen op de verwerkingsopdrachten en de onderwijstijd aan de verschillen in onderwijsbehoeften van de leerlingen gebeurt te volgend en nog onvoldoende sturend. Zeker voor de meerbegaafden en beter presterende leerlingen kan de dag/weektaak beter gebruikt worden om te sturen. Nu geven leerlingen aan dat ze gemakzuchtig met de eigen planning omspringen. Pagina 13 van 16

14 Zorg en begeleiding De school heeft de afgelopen jaren ontwikkelingen doorgemaakt, die de zorg ten goede komt. Zo worden sinds 2013 elk half jaar methode-onafhankelijke toetsen afgenomen. De toetsresultaten van spelling en rekenen worden gebruikt voor de groepsplannen, die de leerkrachten gebruiken om de leerlingen op het juiste niveau les te geven. Het Montessori kindvolgsysteem (MKVS), dat slechts enkele jaren is gebruikt op de school om leerlingen systematisch te volgen, is losgelaten. De school volgt de onderwijsbehoefte van de kleuters voor taal, rekenen, motoriek en de sociaal emotionele ontwikkeling sinds kort met een nieuw observatiesysteem. Dit is nog niet volledig geïmplementeerd. Het mogelijke gevaar is dan dat een kleuter, die mogelijk in ontwikkeling een voorsprong of achterstand heeft, onvoldoende of verkeerd begeleid wordt. De intern begeleiders en de adjunct directeur hebben het afgelopen jaar ingezet om het kindvolgend gedrag van de leerkrachten om te buigen naar sturend gedrag. De meeste leerkrachten zijn echter onvoldoende in staat om (fouten)analyses van de methodegebonden toetsen te maken, waardoor niet altijd wordt achterhaald hoe achterstanden of hiaten zijn ontstaan. Wel zijn de groepsbesprekingen en leerlingenbesprekingen voldoende ingericht om zorgleerlingen te traceren en als de intern begeleider leerlingen te zien krijgt waarvan de leerkracht de zorg uitspreekt, handelt de intern begeleider op een professionele manier. Zij gaat dan op zoek naar de oorzaak van het probleem. Een ander verbeterpunt op de Jan Prins is dat leraren de zorg aan hun zorgleerlingen eenduidig en aantoonbaar plannen en dat leraren de voortgang van de 'extra' hulp bijhouden. Ook het maken van beredeneerde keuzes na een zorgtraject is onvoldoende. Als resultaten achterblijven of als er successen zijn behaald is het belangrijk om na te gaan welke factoren daaraan ten grondslag liggen. (Voorwaarde voor) kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is tot voor kort onvoldoende aangestuurd. De in januari 2014 benoemde directeur is begonnen met een plan van aanpak om de onderwijskwaliteit te verbeteren. De herijking van de visie op Montessori onderwijs vraagt prioriteit, alsmede de daaraan gekoppelde kwaliteitseisen. In het verleden heeft de schoolleiding onvoldoende gewerkt aan een professionele cultuur, waardoor leerkrachten waarschijnlijk te weinig zijn aangesproken of elkaar hebben aangesproken op hun verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het onderwijs. De populatie van de school is de afgelopen jaren veranderd, dat heeft echter niet geleid tot aanpassingen in het onderwijsaanbod. Het onderwijs dat de Pagina 14 van 16

15 leerlingen geboden wordt, sluit niet aan op de behoeftes van de leerlingen. De school geeft aan dat de leerlingen steeds meer met een taalachterstand aan zijn/haar schoolloopbaan begint. Een echte harde onderbouwing ontbreekt nog. Het op groeps- en schoolniveau systematisch evalueren en analyseren van genormeerde toetsen is verbeterd. Dit is gezien de onvoldoende tussenopbrengsten een goede stap. Er is door de nieuwe directie een plan van aanpak gemaakt met concrete doelen, maar dit plan is een noodplan. Een onderbouwing vanuit evaluaties van het onderwijsleerproces ontbreken. Dit wordt (h)erkent door de directie. Na de visieontwikkeling is dat, naast de borging de volgende prioriteit. De nieuwe directeur is nog niet toe gekomen om de reeds ingezette verbeteractiviteiten te borgen door het vastleggen van afspraken en het doen van groepsbezoeken. Pagina 15 van 16

16 3 TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen en is als zwak beoordeeld. Om deze reden kent de Inspectie van het Onderwijs aan de basisschool Jan Prins een aangepast arrangement zwak toe. De school valt onder intensief toezicht. Met het bestuur is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in februari 2015 weer van voldoende niveau is. De inspectie voert in het eerste kwartaal van 2015 een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Verder maakt de inspectie nadere afspraken met het bestuur over te bereiken tussenresultaten en over een tussentijds kwaliteitsonderzoek (tko) naar bereikte verbeteringen. Deze afspraken legt de inspectie vast in een toezichtplan. Naleving De inspectie concludeert tevens dat er geen tekortkomingen zijn in de naleving van de wettelijke voorschriften die zijn gecontroleerd. Pagina 16 van 16