door kennis over het werken met (erfgoed)collecties te borgen, versterken en uit te dragen door samenwerking en kennisuitwisseling te faciliteren

Transcriptie

1

2 Het Landelijk Contact van Museumconsulenten helpt musea en andere collectiebeherende organisaties het potentieel van hun collecties optimaal te benutten. Het LCM - als netwerkorganisatie van adviseurs doet dit door kennis over het werken met (erfgoed)collecties te borgen, versterken en uit te dragen door samenwerking en kennisuitwisseling te faciliteren door nieuwe vormen van gebruik van collecties voor nieuw publiek te stimuleren en door overheden en andere stakeholders te informeren en adviseren. In de sport wordt vaak benadrukt hoe belangrijk de breedtesport is voor het realiseren van een goed topsportklimaat. Duidelijk is dat dit ook opgaat voor sectoren als het onderwijs en de zorg. Toponderzoeksinstituten en medische centra worden gedragen door een brede solide basis van onderwijsen zorginstellingen. In de visie van het LCM is het in de erfgoedsector net zo: topinstituten gedijen dankzij een breed gedragen interesse voor erfgoed en kunst in de samenleving, die o.a. tot uiting komt in de ambitie van ook kleinere gemeenschappen om erfgoed en kunst te koesteren en voor het voetlicht te brengen. Net zoals in de sport en de zorg zijn in musea en andere collectie beherende organisaties veel vrijwilligers werkzaam. Dat zoveel mensen zich vrijwillig inzetten, laat zien dat we er als samenleving belang aan hechten dat hierin voorzien wordt, ook al wordt niet alles collectief gefinancierd. En net zoals de lokale voetbalvereniging wel graag ziet dat de (vrijwillig werkende) jeugdleiders en trainers een professionele aanpak hebben, zo wil ook het lokale museum graag op verantwoorde wijze aan de slag. Zorgen voor adequate opleidingen voor de vrijwilligers in beide sectoren is dus een belangrijke maatschappelijke taak. Het LCM wil de breedtesport van het erfgoedveld ondersteunen door juist de kracht en de waarde van deze breedte centraal te stellen en te versterken. Het is de missie van het LCM om musea en aanverwante organisaties in de hele breedte van het veld te ondersteunen in het optimaal benutten van hun collecties, en om het belang van de fijnmazige infrastructuur van collectie beherende instellingen beter zichtbaar te maken en te onderstrepen. Het LCM wil kwaliteitsverbetering en professionalisering realiseren, niet alleen in de grotere collectie beherende instellingen, maar vooral ook in de kleinere, lokale instellingen, die veelal geheel of grotendeels zonder overheidsfinanciering en met uitsluitend vrijwilligers werken, en ook de betekenis van die organisaties in het cultuurhistorische veld beter zichtbaar maken.

3 In missie en visie is dus een focusverbreding besloten. Het LCM richt zich niet meer uitsluitend op musea, maar op alle organisaties die collecties beheren. Wat ons als adviseurs in het veld bindt is het beleven van erfgoed d.m.v. collecties. Erfgoedcollecties en de inzet van die collecties in de samenleving komen centraal te staan. Het gaat immers niet om de specifieke vorm van instituten, maar om de functies en de sociaal-maatschappelijke rollen van collecties. Door in het gehele veld te werken aan het contextualiseren van erfgoed, het leggen van verbindingen en het benutten van meer instrumentele functies, wordt in de gehele breedte van de samenleving de waarde van collecties versterkt. Het LCM ziet zichzelf nadrukkelijk als een netwerk van adviseurs, met in de basis een verankering op provinciaal niveau. Het optimaal benutten van de kracht en waarde van collecties kan het best ondersteund worden als ook de adviseurs een sterke binding hebben en hun kennis en ervaringen delen. Dit betekent dus dat het LCM nadrukkelijk ook een platform wil bieden voor adviseurs die landelijk, regionaal of meer thematisch werken. Met deze verbreding kiest het LCM voor een nieuwe sterke rol in de toekomst, die mede het antwoord is op de veranderende invulling van de rol van provinciaal museumconsulent in de verschillende provincies, en in enkele provincies het verdwijnen ervan. Het LCM stelt zich daarom voor de komende jaren de volgende doelen: Het op laagdrempelige wijze digitaal beschikbaar maken van actuele en betrouwbare kennis en informatie m.b.t. collectiewerk, zodanig dat zowel professionals als anders geschoolden (die als vrijwilliger in de erfgoedsector werken), er hun voordeel mee kunnen doen Het doorontwikkelen van een scholingsaanbod, waarin alle aspecten van het werken met collecties aan bod komen (van publieksparticipatie tot depotbeheer), toegesneden op de scholingsbehoefte van het werkveld, zowel qua inhoud als qua methodiek Het uitvoeren van projecten, die het collectiewerk vernieuwen dan wel versterken, met speciale aandacht voor nieuwe vormen van publieksbereik en participatie en het anders (b.v. meer instrumenteel) inzetten van collecties De realisatie van een verbreding van het netwerk van museumadviseurs en van faciliteiten om elkaar te ontmoeten, uit te wisselen en het veld te ondersteunen (b.v. een pool van deskundigen), waarbij de provinciale/ regionale verankering het uitgangspunt blijft; en in lijn daarmee de ontwikkeling van een nieuwe organisatiestructuur en een nieuw financieringsmodel Het behartigen van het belang van de spreiding en verscheidenheid van collecties en collectiebeherende organisaties, met oog voor de verschillende manieren waarop collecties een rol kunnen spelen in de samenleving

4 Achtergrond en maatschappelijke context Het LCM werd op 22 februari 1984 opgericht en op 6 november 1991 officieel een stichting. Het LCM heeft haar doelen in het stichtingsstatuut beschreven: - Ondersteuning van de provinciaal museumconsulenten in hun eigen taakstelling en in de door hen voor de musea te behartigen belangen; - Professionalisering van musea in Nederland; De overheid wilde hierin bijdragen door de aanstelling van museumconsulenten, eerst op landelijk, en vervolgens ook op provinciaal niveau. Dit alles gestoeld op de nota Naar een nieuw museumbestel uit Tot op de dag van vandaag blijkt dit een vruchtbare manier om inderdaad die bijdrage te leveren aan een gevarieerd, initiatiefrijk museumveld van hoge kwaliteit. De provinciaal museumconsulent staat dichtbij de museumpraktijk, waardoor wensen en noden op lokaal en regionaal niveau helder in beeld zijn en vertaald worden in concrete activiteiten en projecten. - Informeren en adviseren van overheden, instellingen en organisaties, werkzaam op museaal en aanverwant vlak. Vanaf de jaren tachtig riepen alle provincies in Nederland museumconsulentschappen in het leven met als doel het ondersteunen van musea in hun werk en het stimuleren van professionalisering. Nederland heeft ongeveer musea, en veel van die musea zijn het initiatief van burgers. Dit rijke museumleven weerspiegelt de breed gedragen aandacht en liefde voor erfgoed, kunst en natuurhistorie. Zonder dat de museumconsulent daarbij echter het bredere landelijke en internationale perspectief uit het oog verliest en op die manier de musea tot inspiratie is! Zo is de museumconsulent een belangrijke schakel in de museale infrastructuur, vergelijkbaar met de regionale steunpunten voor monumenten en archeologie. Samenwerking van de provinciaal museumconsulenten zorgt ervoor dat wat van nut is voor de ene provincie ook in de andere kan worden gebruikt, en dat gezamenlijk geconstateerde behoeften ook gezamenlijk kunnen worden aangepakt. Zo worden de investeringen optimaal ingezet:

5 door de bottom up benadering geen verspilling van middelen omdat ze in de praktijk niet blijken te passen bij het veld, en door de landelijke samenwerking geen dubbel uitgegeven geld. Kennis en ervaring delen = resultaat vermenigvuldigen. Zo worden met relatief weinig mensen heel veel vrijwilligers bediend. Wat heeft die samenwerking in de afgelopen dertig jaar opgeleverd? Een keur aan publicaties en cursussen, het tijdschrift Museumpeil, de ontwikkeling van het Nederlands Museumregister, de collectieve uitvoering door en toegankelijk zijn voor alle burgers. Kennis en ervaring delen de provinciaal museumconsulenten in toenemende mate niet alleen met elkaar, maar ook met de ons omringende landen. De samenwerking met de Vlaamse provinciaal museumconsulentschappen is al sinds de jaren tachtig intensief, net als de relatie met de Engelse collega s van Collections Trust. Steeds sterker en waardevoller wordt de band met de Duitse regio s grenzend aan onze oostelijke provincies. van tientallen projecten, waaronder de inventarisatie van museumcollecties (MusIP), de netwerkaanpak Veiligheidszorg en de vertaling van SPECTRUM. Deskundigheidsbevordering en kwaliteitsverbetering in de museumsector staan bij al die activiteiten centraal. En collecties nemen steeds een centrale plaats in: het zijn immers de collecties die de kern zijn van het museumwerk. Deskundigheidsbevordering en kwaliteitsverbetering zijn natuurlijk geen doel in zichzelf: voor ogen staat een samenleving waarin die collecties optimaal benut worden Tweejaarlijks ontmoeten de museumconsulenten uit heel Europa elkaar op de European Museum Advisors Conference (EMAC). Het LCM heeft vanzelfsprekend ook nauwe banden met de Nederlandse Museumvereniging, de stichting Nederlands Museumregister, de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en de Reinwardt Academie.

6 De eerste 25 jaar van het LCM kende een voortdurende groei van het werk. In de samenleving was veel aandacht voor behoud en toegankelijk maken van erfgoed en de overheid wilde dit ook met financiële middelen stimuleren. Het was de periode waarin niet alleen heel veel werd verzameld, maar ook het besef kwam dat bewaren om het bewaren niet persé wenselijk was. De vraag naar de betekenis, het waarom, het nut voor de samenleving tekende zich steeds meer af. Dit betekende dat museumconsulenten hun activiteiten uitbreidden en de consulentschappen groeiden: er was veel werk aan de winkel om het toegankelijk maken en fysiek en contextueel goed bewaren te stimuleren. De middelen om dat te doen waren ook beschikbaar. Hiermee zijn fundamentele en duurzame verbeteringen van collectiebeheer en, in meer brede zin, van museumwerk gerealiseerd: de collectieve aanschaf van verantwoord bergmateriaal, het Museumregister, MusIP, veiligheidszorg, SPECTRUM-N, digitalisering van collecties. In de afgelopen tien jaar verschoof de focus naar het integrale werken als nieuwe gewenste praktijk. Na jarenlang de sectoren meer afzonderlijk te hebben benaderd, ontwikkelde zich zowel bij de overheid om organisatorische redenen als in het veld om inhoudelijke redenen het besef dat monumenten, landschappen, historische voorwerpen het best tot hun recht komen in samenhang met elkaar en met de verhalen en tradities die erbij horen. Hierdoor kwam de specifieke museumondersteuning onder druk te staan. Die perspectiefwisseling die zich overigens in de ene provincie sterker ontwikkelde dan in de andere - heeft zeker iets opgeleverd, ook voor de musea. Het besef dat men niet geïsoleerd met de eigen collectie bezig is, maar voortdurend samenwerking en kruisbestuiving zoekt met andere maatschappelijke sectoren heeft de musea een sterkere verbondenheid met de samenleving gebracht. Museumconsulenten hebben deze verandering ook aangemoedigd en ondersteund, bijvoorbeeld met projecten waarin erfgoed en ouderenzorg samenkomen, en met collectieve en geïntegreerde digitalisering van erfgoed. In 2009 begon de economische crisis zich af te tekenen. De bezuinigingsmaatregelen dienden zich aan. Provincies concentreerden zich op hun kerntaken. Cultuurhistorie is een van die kerntaken. De integrale benadering staat nog steeds hoog in het vaandel, maar nu zijn het vooral ruimtelijke ordening, economie en toerisme, waarbinnen men een rol ziet voor het erfgoed. Met deze meer globale aanpak is de ondersteuning van musea inmiddels niet meer in alle provincies een evident onderdeel van erfgoedbeleid, maar projecten waarin contextualisering van erfgoed centraal staan zijn gewilder dan ooit. Dit andere perspectief en de beperking van de budgetten betekent niet dat kwaliteitsverbetering en deskundigheidsbevordering, specifiek voor museale taken maar in ruimere zin voor collectietaken niet meer nodig zouden zijn. Het advieswerk en de verkoop

7 van publicaties en cursussen gaat onverminderd door en laten zien dat in het veld nog immer de behoefte aan ondersteuning aanwezig is. Natuurlijk is deze behoefte niet statisch; de opeenvolgende nieuwe edities van de syllabus bij de basiscursus Informatiebeheer laten bijvoorbeeld heel duidelijk zien hoe dit aspect van het museumwerk is geëvolueerd in de afgelopen dertig jaar. Van het op kaart registreren van de basisgegevens van een historisch object, tot het digitaal beschikbaar maken met foto en publieksgerichte tekst, en de mogelijkheid voor het publiek informatie toe te voegen. Middelen en doelen veranderen, de noodzaak van feedback en scholing verdwijnen niet. Het LCM kiest er daarom nadrukkelijk voor om te focussen op de relatief specialistische kennis die op allerlei vlakken nodig is voor collectiewerk. Het is voor het LCM dus eens te meer van belang dat kennisborging en kennisdeling met betrekking tot collectiewerk doorgaat, en zich vernieuwt. LCM heeft een eigen rol in het veld naast de andere koepelorganisaties en stemt haar activiteiten uiteraard ook af met de hieronder genoemde andere organisaties, en staat vanzelfsprekend open voor uitwisseling met verdere spelers in het veld. Het LCM is een sterk op de inhoud van het collectiewerk gericht netwerk, terwijl OPEN (als overleg van de provinciale erfgoedhuizen) zich richt op de belangenbehartiging van het erfgoed op provinciaal niveau Het LCM werkt nadrukkelijk voor alle collectiebeherende instellingen; NMV en VRM zijn belangenorganisaties van een meer selecte groep van musea Het LCM staat dichtbij de praktijk juist ook op het lokale en regionale niveau en heeft daardoor een andere blik op het collectiewerk dan RCE Het LCM is een platform voor adviseurs die voor musea werken, terwijl NMV een platform voor musea is en OPEN een platform voor erfgoedhuizen Het LCM richt haar scholingswerk op anders geschoolden die als vrijwilliger met collecties werken en op bijscholing van professionals, terwijl de Reinwardt Academie de professionals opleidt voor het erfgoedveld Het LCM signaleert noden, wensen en mogelijkheden op een ander niveau in de samenleving dan de landelijke koepelorganisaties en is vanuit die positie ook een aanjager van nieuwe ontwikkelingen LCM is the Dutch network organization of advisors working for museums. The aim of the Netherlands Museum Advisors Foundation is to help museums and related organizations to realize the full potential of their collections. The English version of this policy plan is available on our website:

8 Colofon Vormgeving: Studio Brederoo Communicatie & Creatie, Rijswijk Drukwerk: Reclameland, Assen , Landelijk Contact van Museumconsulenten