Entomofagie: insecten eten als oplossing voor de eiwitcrisis ONDERZOEK IN DE PRAKTIJK

Transcriptie

1 ONDERZOEK IN DE PRAKTIJK Entomofagie: insecten eten als oplossing voor de eiwitcrisis Het schaarser worden van eiwit door de toegenomen vraag naar vlees wordt ook wel de eiwitcrisis genoemd. Het eten van insecten is een oplossing. Wat weten we daarover? INLEIDING Naast de groeiende wereldbevolking is ook de stijgende welvaart in Azië een belangrijke oorzaak van de toenemende vraag naar vlees. En met de groeiende consumptie van vlees wordt ook de druk op de veehouderijen steeds groter. En dat terwijl de productie van broeikasgassen door vee een groot deel van het broeikasprobleem vormt. Het zoeken naar milieuvriendelijke alternatieve eiwitbronnen is daarom van groot belang. De productie van insecten is vele malen milieuvriendelijker dan die van vlees. Ook is de voedingswaarde van insectenvlees veelal beter dan die van vlees. In westerse landen is het eten van insecten echter nog niet geïntegreerd. WAAROM DIT ONDERZOEK? Diëtisten krijgen vragen over nieuwe voedingstrends. Entomofagie, het eten van insecten, is zo n trend. Wetenschappelijke informatie over entomofagie en praktische handvatten voor het eten van insecten kunnen diëtisten houvast bieden bij het beantwoorden van vragen en het adviseren over dit onderwerp. METHODEN Er is literatuuronderzoek en kwalitatief onderzoek uitgevoerd. Het literatuuronderzoek richtte zich op wat entomofagie inhoudt, waar ter wereld insecten worden geconsumeerd, wat de voedingswaarde van verschillende soorten insecten is en welke milieubelasting de productie van insecten geeft in vergelijking tot vlees uit vee. Het kwalitatief onderzoek bestond uit het interviewen van acht diëtisten en acht consumenten over de acceptatie van entomofagie in Nederland. Ook is er een interview gehouden met een entomoloog. RESULTATEN Meerdere onderzoeken ondersteunen het feit dat de productie van insectenvlees vele malen milieuvriendelijker is dan de productie van vlees uit de veeteelt. 1 Gekeken naar de voedingswaarde zijn insecten bovendien een goed alternatief voor vlees. 2 In westerse landen wordt het eten van insecten veelal als primitief beschouwd, maar toch worden insecten steeds meer gezien als exclusief voedsel, een delicatesse die inmiddels wordt geëxporteerd naar wereldsteden als New York, Tokyo en Parijs. 3 De mindset voor het eten van insecten lijkt een grote rol te spelen in de acceptatie >> 13 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(5)

2 In een glas (200ml) zit Energie kj/66kcal Vet...3.6g waarvan verzadigd...0.6g Koolhydraten...1.6g waarvan suikers...1.4g Eiwitten...6.0g + Bron van Calcium en vitamine B2, B12 en D Alpro sojadrink Mild: de eerste sojadrink met oneindig veel mogelijkheden Heerlijk om te drinken uit een glas bij de boterham, lekker door ontbijtgranen, smoothies en shakes. Deze drink is uitermate geschikt om op te schuimen in de koffie en om te gebruiken in warme gerechten, zoals aardappelpuree en sauzen. Een verrijking binnen de voedingsadvisering. Alpro Sojadrink Mild is 100% plantaardig, bevat hoge kwaliteit soja-eiwitten en is van nature laag in verzadigd vet. De drink is licht verteerbaar, want van nature vrij van lactose. Zo natuurlijk en zacht van smaak, dat het perfect is voor elk moment van de dag! * Een gevarieerde en evenwichtige voeding en een gezonde levensstijl zijn belangrijk voor een goede gezondheid.

3 Product (per 100 gram) Energie (kcal) Eiwit (gram) van entomofagie. Barrières voor het eten van insecten zijn onder andere gevoelens van walging en angst voor ziekten. 4 Het promoten van entomofagie, het verstrekken Insecten van informatie over smaak, bereiding, gezondheidsrisico's, en het verwerken van Termiet Vlinder insecten vlees in producten kan mensen laten wennen aan het idee van entomofagie. 5 Diëtisten en consumenten staan over het algemeen onwennig maar positief tegenover het eten van insecten. Zowel de consument als de diëtist denkt dat het eten van Mot Kever insecten met de tijd gangbaarder zal worden. De consument heeft praktische informatie nodig over hoe hij de insecten kan bereiden en wat de voordelen hiervan zijn. Vlees, kip, vis Varkensvlees CONSEQUENTIES VOOR DE PRAKTIJK Dit onderzoek biedt diëtisten kennis over entomofagie en inzicht in de smaak van insecten (tabel 1), de voedingswaarde (tabel 2) en toepassingen in de wereldkeuken Rundvlees (zie Toegelicht op pag. 17). Kipfilet rauw Vis Insecten Smaak Tabel 2. Vergelijking van het energieen eiwit gehalte van vier eetbare insecten en vier eiwitrijke producten uit de Nederlandse keuken. Dit artikel is gebaseerd op een afstudeerscriptie. Gele meelwormen Boomwormen Wespen Witte agave-wormen Rode agave-wormen Termieten Nopalwormen Libellelarven en ongewervelde insectenlarven Sprinkhanen en krekels Mieren Volkorenbrood Varkensvlees Pijnboompitten Uitgebakken spek Pittig Nootachtig Gebakken aardappel Vis Mild, neemt de smaak van andere ingredienten over Zoet, nootachtig literatuur 1 Oonincx DGAB, Itterbeeck J, Heetkamp MJW, et al. An exploration on greenhouse gas and ammonia production by insect species suitable for animal or human consumption. PLoS One 2010,5(12): e Santos Oliveira JF, Passos de Carvalho J, Bruno de Sousa RFX, et al. The nutritional value of four species of insects consumed in Angola. Ecology of Food and Nutrition 1976;5(2): Ramos-Elorduy J. Creepy crawly cuisine - The Gourmet guide to edible insects. Vermont: Park Street Press; Chapter 2, p Looy H, Dunkel F, Wood J. How then shall we eat? Insect-eating attitudes and sustainable foodways. Springer Science 2014;31(1): Yen A. Edible insects Traditional knowlegde or western phobia? Entomological Research 2009;39(5): Tabel 1. De smaak van insecten. auteurs hetty korsten student mylana uitenbogaardt student dr. hanna zijlstra docent (psycholoog, diëtist en onderzoeker) allen verbonden aan de hogeschool van amsterdam, opleiding voeding en diëtetiek contact j.w.zijlstra@hva.nl 15 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(5)

4 ARLA PROTINO heerlijk frisse zuiveldrank BOORDEVOL SMAAK EN EIWIT WINNAAR van de FOODCARE INNOVATIETROFEE in de categorie Food & Beverage De jury over Arla Protino: Eindelijk ook een smaakvol product dat nu eens geen nare nasmaak heeft. Is zeer goed in te zetten bij ondervoeding/kans op ondervoeding. Past prima in een eiwitrijk dieet. 13,6 GRAM EIWIT PER FLESJE SLECHTS 125 ML Arla Protino is ook beschikbaar voor thuisconsumptie. Kijk op voor de verkooppunten.

5 TOEGELICHT Insecten: van primitief naar exclusief Het eten van insecten wordt in het Westen vaak nog gezien als iets primitiefs. Toch eten wereldwijd ongeveer twee miljard mensen insecten. Entomofagie is voor ons nu dus nog exclusief, maar gaat dat veranderen? Driehonderd verschillende etnische groepen uit 113 verschillende landen consumeren samen meer dan 1500 verschillende eetbare insectensoorten. Deze zogenoemde entomofagie is al zeer oud: ruïnes in China wijzen erop dat de mens 2000 tot 2500 jaar voor Christus al insecten at. In chocolade gedipte mieren Voor stammen in het Amazonegebied zijn wormen uit bomen een bron van essentiële vetten. De wormen worden uit de schors van de boom gehaald, door de lengte gesneden en boven vuur gehangen. Het vet druipt uit de worm, wordt opgevangen en gebruikt als bakvet; de wormen zelf drogen uit en worden als krokante snack gegeten. In het Westen beschouwt men het eten van insecten doorgaans nog als primitief, maar in sommige westerse landen is het al lang een traditie. In Frankrijk en Sardinië worden sommige kazen en stukken vlees bereid met een vlieglarf; deze producten worden gezien als een delicatesse. Entomofagie krijgt meer en meer een exclusief karakter. Steeds vaker worden insecten geëxporteerd naar grote steden zoals Tokyo, Parijs en New York. Daar worden insecten in restaurants als luxe gerechten geserveerd. Op de kaart staan in chocolade gedipte mieren, bijen in siroop en gefrituurde sprinkhanen. Insecten in pindakaas Insecten kunnen geschikt worden gemaakt voor consumptie via vriesdrogen, zondrogen of koken. De smaak verschilt per insectensoort. Ze kunnen in zijn geheel gegeten worden of verwerkt worden tot poeder of extract en toegevoegd worden aan gerechten als soep, salade, pasta en rijst. Ook als garnering op de pizza of als snack bij een drankje zijn ze geschikt. In Europa worden insecten nog niet op grote schaal voor menselijke consumptie geproduceerd. Alleen de cochenilleluis een schildluis wordt veelvuldig gebruikt als rode kleurstof karmijnzuur (E120). Deze kleurstof wordt gebruikt in roze koeken, vruchtenyoghurt en limonadesiroop. Toch worden naast de cochenilleluis in Europa ook andere insecten geconsumeerd. Dit komt doordat het niet mogelijk is om voedingsmiddelen tijdens de groei, oogst en verwerking geheel insectenvrij te krijgen. Zo bevat pindakaas gemiddeld 30 microscopische insectfragmenten per 100 gram en kerriepoeder 100 microscopische insectfragmenten per 25 gram. In Nederland zijn bij sommige (ecologische) supermarkten insecten te koop. Dit zijn gevriesdroogde meelwormen, buffalowormen en sprinkhanen. Zie ook Onderzoek in de praktijk op pag. 13. auteurs hetty korsten student mylana uitenbogaardt student dr. hanna zijlstra docent (psycholoog, diëtist en onderzoeker) allen verbonden aan de hogeschool van amsterdam, opleiding voeding en diëtetiek 17 NED TIJDSCHR VOOR VOEDING & DIËTETIEK ;70(5)