De kracht van kennis en netwerken

Transcriptie

1 Agrarische ondernemers werken vanuit het netwerk Multifunctioneel Ondernemerschap samen aan belangen in Stichting Natuurrijk Limburg De kracht van kennis en netwerken Om in een gezamenlijk proces tot een gezamenlijk doel te komen, moet je rekening houden met individuen. En al die individuen hebben hun eigen belangen. Niet gek dus, dat de eerste bijeenkomsten van het project Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap gekenmerkt werden door moeizame discussies. We moesten voor onszelf eerst duidelijk krijgen waar we nu precies naar op zoek waren en wat ons dat zou gaan opleveren. Aan het woord is Ger Roersch. Ondernemer en bestuurlijk actief in onder meer de coöperatie Groen Plus. Hij schetst de eerste herkenbare stappen die een groep natuurboeren zette, op zoek naar professionalisering van de multifunctionele landbouw. Discussie, richting bepalen Het was echt noodzakelijk, stelt Bram Derikx. Eind 2012 zette hij het proces als begeleider binnen het netwerk van de natuurboeren in gang. We wilden weten wat nodig was om de toekomst van het agrarisch natuurondernemerschap op professionele wijze vorm te kunnen geven. Hoe lagen de behoeften binnen de groep ondernemers? Waar de mogelijkheden de opbrengsten? Dan komen veel belangen om de hoek kijken. Het was de kunst om die allemaal te combineren. Al snel in het proces kwam naar voren dat er behoefte was aan een instituut dat de belangen samenvoegde en dat de power zou hebben om namens alle ondernemers te praten. Het zaadje was geplant Uiteindelijk groeide hier de Stichting Natuurrijk Limburg uit voort. Het resultaat van ondernemersgericht denken. Vanuit een praktische aanpak: combineren van kennis in een netwerk van deskundigen. We laten op de volgende pagina s een aantal deelnemers en deskundigen aan het woord. Zij maakten, met anderen, deel uit van het Netwerk Multifunctioneel Ondernemerschap. Ieder met zijn eigen achtergrond en belangen. Maar allemaal gedreven door het uiteindelijke doel, om de krachten te bundelen.

2 Bram Derikx: We zagen al snel het belang in van het bundelen van krachten Bram Derikx, begeleider van het netwerk Natuurrijk Limburg. Ondanks veel discussie, was van begin af aan in het proces duidelijk dat we als groep ergens naartoe wilden. Al in 2009, bij het uitbrengen van de Verklaring van Roermond, werden afspraken gemaakt over maatregelen die de betrokkenheid van de landbouw bij het realiseren van plattelandsdoelen zouden vergroten. Daar is door het netwerk bij aangehaakt. Uit alles bleek dat de tijd er nu rijp voor was. Alle deelnemers waren het er vanaf de eerste bijeenkomst met elkaar over eens dat dit vooral schreeuwde om een organisatorische aanpak. Alleen op die manier is het immers mogelijk om sterk te staan ten opzichte van andere partijen, zoals overheid en TBO s. Van organisatievraag naar inhoud De Stichting Natuurrijk Limburg is uiteindelijk het doel van het netwerkproces geworden. Mijn rol als begeleider van het netwerk was het stimuleren van de ondernemers om het eigen verhaal kwijt te kunnen om op deze manier mede richting te geven aan de koers van de Stichting Natuurrijk Limburg. Als netwerkgroep hebben we hier gezamenlijk veel van geleerd. In plaats van Hoe kunnen we ons organiseren?, wijzigde het proces zich meer naar de inhoudelijke kant: Wat kunnen we via de Stichting bereiken en wat levert dat op?. Professionele organisatie Bram Derikx is blij dat de Stichting er uiteindelijk ook daadwerkelijk is gekomen: Voor de sector, maar ook voor de individuele natuurboer. De Stichting Natuurrijk Limburg gaat namelijk zorgen voor een combinatie van de tijdens het netwerkproces uitgesproken wensen en activiteiten. Als individu zou geen enkele natuurboer dat voor elkaar krijgen. Met de Stichting vormen we een grote partij in het totale proces van de gebiedsontwikkeling. We richten ons daarbij op de ecologische hoofdstructuur. Niet lukraak, maar met name in die gebieden waar mogelijkheden liggen en waarvan de landbouw zegt dat het goed is. Als de agrarische sector het er niet mee eens is, dan lukt het immers ook niet. Grote pre van het netwerkproces is volgens Derikx dat de natuurboeren nu een spreekbuis hebben via welke ze zelf mee kunnen bepalen wat er gebeurt: Er wordt niet meer voor de boer bepaald De boer bepaalt mee!

3 Pieter van Melick: Van groot belang dat de organisatie bottom-up plaatsvond. Pieter van Melick is in de eerste plaats ondernemer: melkveehouder, akkerbouwer en tevens actief in verblijfsrecreatie, zorg en natuurbeheer. Ook vervult hij enkele bestuurlijke functies. Op het moment dat we als deelnemers tijdens het project Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap in gesprek raakten over de relatie landbouw en natuur, zaten we als agrarische natuurverenigingen in een dal. Men was vrij ver ingezakt. Samen dingen doen stond op een laag pitje, terwijl iedereen eigenlijk best wel inzag dat een betere organisatie van de landbouw gewenst en ook mogelijk was. Grote vraag die we elkaar tijdens de eerste bijeenkomsten hebben gesteld was dan ook: Hoe doen we dat? Op zoek naar iets Pieter van Melick is als LLTB-bestuurslid van begin af aan betrokken geweest bij het netwerk en bij het totstandkomingsproces van de Stichting Natuurrijk Limburg. Voor ons was de Stichting, zoals hij er uiteindelijk gekomen is, geen doel op zich. We zijn er wel erg blij mee. Het is een prachtig resultaat. Voor de LLTB was het, volgens Van Melick, ook wel duidelijk dat er iets moest komen: Iedereen was op het gebied van agrarisch natuurbeheer teveel op zichzelf bezig. Dat was niet effectief en voor de betrokkenen ook niet leuk. Als individuele boer liep je tegen teveel regels aan. Op het moment dat er een organisatie is die dat voor jou en je collega s regelt en oplost, is dat eenvoudiger en je staat sterker ten opzichte van andere partijen. 100% van onderuit Van begin af aan stond voor Van Melick vast dat zo n organisatie alleen maar een goed resultaat zou kunnen geven als deze bottom-up zou ontstaan: Voor mij had het alleen maar kans van slagen als het 100% van onderuit gedragen zou worden. Ik weet ook wel dat zoiets snel gezegd is, want er komt veel bij kijken. Vandaar dat we als LLTB een regierol hebben genomen en tijdens het proces top-down een duwtje in de richting van uiteindelijk de Stichting Natuurrijk Limburg hebben gegeven. Grote stappen De gesprekken en discussies in het project Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap hebben een leidende rol gespeeld in de vorming van de uiteindelijke Stichting, zegt Van Melick: Uit de onderlinge gesprekken bleek een grote gemeenschappelijkheid. Dat gebeurt zelden. Het idee van Natuurrijk Limburg paste als een maatpak. De weg was er, die zijn we ingeslagen, en daarna hebben we hele grote stappen gezet. Er zat een groep bij elkaar, die besefte dat nú het moment was om aan de slag te gaan en dat daarbij het resultaat voorop stond. Elke bijeenkomst werd dat verder uitgekristalliseerd. Door de oprichting van de Stichting Natuurrijk Limburg is de kloof tussen cultuur, landbouw en natuur veel kleiner geworden. De deelnemers kwamen met elkaar tot de conclusie dat er zóveel overkoepelende belangen zijn, dat problemen en tegenstellingen eenvoudigweg opzij gezet moeten worden. Dat geeft een stimulans voor de toekomst van het agrarisch natuurbeheer.

4 Hidde Hoetink: Snelkookpansessie gaf inzicht in waardeproposities. Hidde Hoetink was als begeleider betrokken bij het netwerk om de deelnemers uitleg te geven over het Canvas Business Model. In de loop van het project Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap begeleidde Hidde Hoetink de deelnemers aan de hand van het Canvas Business Model. Normaal gesproken worden daar drie sessies voor uitgetrokken, om alle bouwstenen te behandelen die laten zien hoe een bedrijf geld - en andere meerwaarde - wil en kan verdienen, vertelt Hoetink. Op het moment dat ik bij het proces betrokken raakte, was men echter al op weg en bevond de Stichting Natuurrijk Limburg zich in de oprichtingsfase. We kozen daarom voor een drie uur durende bijeenkomst. Die snelkookpansessie was vooral bedoeld om de groep te prikkelen en om te kijken waar de waardeproposities voor de aanwezigen lagen. Op zoek Ondanks dat de vorm van de uiteindelijke organisatie op dat moment al bekend was, legde Hoetink de deelnemers de vraag voor, waar nu precies de verdiensten voor de natuurboer liggen binnen het agrarisch natuurbeheer. Het is essentieel dat men die verdiensten traceert en dat men weet hoe een en ander te organiseren. Welke waarden kun je als groep leveren en welke klanten kun je daarmee verdienen? Als je dat weet en je zet dat tegenover wat je al doet, dan kun je verdere stappen zetten. Zweverig? Tijdens de bijeenkomst zijn de ondernemers gepikkeld om anders te denken en zo op zoek te gaan naar iets extra s. Hidde Hoetink hierover: Dat kwam in eerste instantie wat zweverig over. Niet alle plussen die te halen zijn kun je immers concreet vastpakken vanuit je eigen praktijk. Het was de bedoeling om de nieuwe mogelijkheden - en de klanten die daarbij horen - te leren kennen. Volgende stap is dan, om te ontdekken wat je daar allemaal zelf en als groep nog aan kunt toevoegen. Als je er op die manier naar kijkt, dan is dat andere, out-of-the-box -denken ineens best wel belangrijk. Behoefte Aan het eind van de sessie werden, op basis van de ideeën en meningen van de deelnemers, het doel en het nut van de Stichting Natuurrijk Limburg bevestigd. Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers van agrarisch natuurbeheer gaan profiteren van het centrale contactpunt dat wordt gevormd door Natuurrijk Limburg, is de mening van Hidde Hoetink. In de nabije toekomst levert dat volgens hem op; Dat de boeren, als grootste groep landeigenaren, worden gezien als een volwaardige partij op het gebied van natuurbeheer. De juiste koppeling tussen natuur, boer, particulier, overheid en TBO s zal de toekomst van het (agrarisch) natuurbeheer dan ook zeker versterken.

5 Harry Kortstee: Optimaal gebruik maken van de energie van ondernemers. Harry Kortstee is onderzoeker ondernemerschap, kennis en innovatie voor LEI Wageningen UR in Wageningen. De aandacht en werkzaamheden van Kortstee hebben voornamelijk betrekking op vraagstukken die ontstaan in de contacten tussen ondernemers en de omgeving. Ik was bij de start van het project aanwezig en heb ook aan de tussentijdse evaluatie meegewerkt, legt Harry Kortstee zijn betrokkenheid bij het project Netwerken Multifunctioneel Ondernemerschap uit. Bram Derikx had mij gevraagd om vanuit LEI/WUR het proces mee te begeleiden. Tijdens de eerste bijeenkomst heb ik vooral aangegeven hoe het proces het beste zou kunnen verlopen, om optimaal gebruik te kunnen maken van de energie van de ondernemers. Mijn conclusie na de tussentijdse evaluatie was dat het netwerk druk bezig was met de organisatie van de Stichting Natuurrijk Limburg. Verkenners Het eerste idee was om in het netwerk te kijken waar de energie bij de ondernemers zelf zat, in relatie tot agrarisch natuurbeheer. Daar zouden we dan de speerpunten uitpikken en die gaan uitvoeren. Binnen dat proces werd aan de ondernemers - in de vorm van een opdracht - gevraagd om gezamenlijk op zoek te gaan naar aanknopingspunten bij derden. Ofwel: verken welke behoefte er bij potentiële klanten is voor activiteiten en diensten rond agrarisch natuurbeheer. Natuurrijk Limburg: Dat had uiteraard gevolgen voor het proces en beïnvloedde de betrokkenheid van de deelnemers. Dit soort stappen kunnen leiden tot verwarring over wie welke taak heeft en welke rol je als deelnemer in het proces hebt. Lopen we elkaar niet voor de voeten?, is een veelgestelde vraag in dit soort situaties. Tijdens de tussentijdse evaluatie is besproken hoe de verhouding van de groep ten opzichte van Natuurrijk Limburg moest worden gezien: Mijn stelling was: Jullie zijn nog steeds verkenners! In eerste instantie voor je eigen geld. Iedereen zit er immers voor z n eigen zaak én voor Natuurrijk Limburg. Blijf daarom samenwerken. Alleen dan zal het werk van de Stichting een succes worden. Voor de initiatiefnemers van Natuurrijk Limburg heeft Kortstee als advies: Blijf laten zien hoe de Stichting werkt en waarvoor hij staat, zodat mensen gestimuleerd worden om mee te blijven doen. Als ondernemers een helder antwoord krijgen op de vraag Wat heb ik er aan?, dan zullen ze het idee zeker omarmen. Zoektocht Die vrije zoektocht, zonder een bepaalde status van de betrokkenen, werd doorkruist door de oprichting van

6 Ger Roersch: De ruwbouw was er. Wij hebben de afwerking gedaan. Als ondernemer, kiest Ger Roersch voor zijn bedrijf, maar daarnaast (en zeker ook daardoor) voor de natuur. Als bestuurslid van Vereniging Innovatief Platteland (V.I.P.) is hij belast met de portefeuille natuur. Over de reden van zijn deelname in het project Netwerk Multifunctioneel Ondernemerschap is Ger Roersch helder: In eerste instantie ben ik agrarisch ondernemer; melkveehouder om precies te zijn. Ik ben echter ook bestuurlijk actief, onder andere in de Vereniging Innovatief Platteland (V.I.P.). Daarnaast ben ik lid van de coöperatie Groen Plus, en ja, dan vragen ze je wat eerder. Ik moet daar dan meteen bijzeggen dat ik het ook heb gedaan omdat het goed is voor de ontwikkeling van mijn eigen kennis en netwerk. Wat dat betreft is het ook dubbelop: je levert een bijdrage en je krijgt er zelf wat voor terug. En in dit geval kwam er nog bij, dat al snel duidelijk werd dat het proces waar we in het netwerk bij betrokken waren zou leiden naar een resultaat waar alle natuurboeren van zouden gaan profiteren. Serieuze gesprekspartner Roersch is positief over het netwerkproces, waarbij werd aangestuurd op de oprichting van de Stichting Natuurrijk Limburg, : De ruwbouw stond er als het ware al. Aan ons als deelnemers van het netwerk de taak om voor de afwerking te zorgen. Het was ook een logische stap in vervolg op de Verklaring van Roermond. Die stelt weliswaar heel mooi dat de boeren met betrekking tot natuurbeheer dezelfde rechten hebben als overheid en TBO s, maar hoe organiseer je dat als individuele boer? De verhoudingen lagen op dat moment scheef. Overheid en TBO s hadden geld en mankracht in overvloed. Als wij boeren ook die organisatorische kracht zouden hebben, dan zouden we gezien worden als serieuze gesprekspartner, waardoor onze kansen toenamen om aanspraak te maken op agrarisch natuurbeheer. Samenwerken is wennen Tijdens de bijeenkomsten van het project Netwerk Multifunctioneel Ondernemerschap is heel veel gediscussieerd. Het idee van een gemeenschappelijke Stichting is mooi, maar dan komen de vragen: Wat wil je ermee? Hoe zet je dat neer? Hoe werkt het in de toekomst? Wie zijn de klanten? Wat levert het op? Bij het beantwoorden van die vragen en tijdens de discussies zag je dat je rekening moet houden met veel individuele meningen. Via bepaalde opdrachten werden de deelnemers geconfronteerd met hoe moeilijk het is om te denken vanuit het algemeen nut. Zo moesten we met tweeën een TBO bezoeken en daar de ideeën van Natuurrijk Limburg presenteren, zónder eigenbelang. Maar iederéén heeft een belang. Voor de een is dat meer ecologisch, voor de ander economisch. Uitdaging Het is ons uiteindelijk gelukt om een organisatie tot stand te brengen, die voor onze gezamenlijke economische en ecologische belangen staat. Dat is meteen ook de grote uitdaging voor de toekomst. Stichting Natuurrijk Limburg kan namelijk uitgroeien tot een professioneel instituut dat voor een redelijke prijs klaarstaat om de boeren te ondersteunen. Als gelijkwaardige intermediair naar overheid en TBO s en als loket, waar boeren terecht kunnen met hun vragen.