dans Hijs de zeilen! lesmateriaal garagetdi.nl

Transcriptie

1 dans Hijs de zeilen! lesmateriaal garagetdi.nl

2 Voorwoord Binnenkort gaan de leerlingen van uw groep kijken naar de voorstelling Hijs de zeilen! van Drents Jeugdtheater Garage TDI. Voor u ligt het lesmateriaal van de voorstelling. Door dit lesmateriaal te gebruiken zijn kinderen langer met het thema en de voorstelling bezig waardoor de voorstelling voor een langere periode bij ze blijft leven. Ze zullen nog meer uit de thematiek van de voorstelling halen, zichzelf gaan verbinden met personages uit de voorstelling en het zet hen nog meer aan tot nadenken over de voorstelling. De opdrachten in dit lesmateriaal plaatsen de voorstelling in een context en geven de leerlingen inzicht in wie zij zelf zijn en welke plaats zij innemen in de dagelijkse omgeving. Deze lesbrief geeft informatie over Garage TDI en informatie over de inhoud van de voorstelling. Daarnaast vindt u in deze lesbrief een aantal praktische opdrachten die u zelf als voorbereiding op de voorstelling met de leerlingen kunt doen en een aantal opdrachten die u na de voorstelling als verwerking van de voorstelling kan gebruiken. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 2

3 Drents Jeugd Theater Garage TDI Garage TDI is op 1 januari 2015 ontstaan uit de fusie van danstheater ZiRR, Theatergroep NiznO en DJT De Reus. De naam van het gezelschap komt niet uit de lucht vallen. Een garage is een plek waar gesleuteld wordt. Een werkplaats waar mensen producten maken en als die garage ook een showroom heeft, is het een fantastische plek om producten tentoon te stellen aan publiek. De T, in TDI, staat voor theater. De D voor dans, maar waar staat die I eigenlijk voor? Het is een geintje richting de auto industrie: Turbo Diesel Injectie. Garage TDI maakt professionele dans- en theatervoorstellingen voor de jeugd. Het gezelschap maakt voorstellingen voor het onderwijs, festivals, en speelt op locaties en in zalen. De professionele voorstellingen spelen nationaal en internationaal. Ook is er een opleiding voor jong talent uit Drenthe, Groningen, Friesland en Overijssel, dat zich voorbereidt op een HBO theateropleiding. Er zijn vier jeugdtheaterscholen in Drenthe (onder de naam Honk N) en een educatietak waar workshops en educatieprojecten dans en theater, soms in combinatie met multimedia, worden ontwikkeld. De I staat daarom voor het ruime begrip: Inclusief. Jaarlijks bezorgt Garage TDI ruim kinderen en jongeren een TDI-ervaring. Voorstellingen zoeken het jonge publiek op en spelen daarom vaak op scholen. Voor veel kinderen is een theater of dansvoorstelling van Garage TDI bij hun op school de allereerste aanraking met de magie van theater. Garage TDI wil door middel van theater, bijdragen aan de ontwikkeling van jeugd en jongeren tot nieuwsgierige, empathische en ruimdenkende mensen. Het gezelschap heeft een sterk sociale component. De voorstellingen van Garage TDI gaan over de complexe wereld waarin kinderen opgroeien. De voorstellingen scheppen hoop, structuur, bieden houvast in conflictsituaties, stralen warmte uit, houden een spiegel voor en maken kinderen nieuwsgierig. Werkplaats Havenkwartier Garage TDI is gehuisvest in een voormalig autobedrijf in Assen. In 2015 is hier een werkplaats gecreëerd, waar geleerd en geëxperimenteerd wordt. Het pand is met behulp van vormgever en industrieel ontwerper Harm Naaijer ingericht met mobiele units, zoals een keuken en toiletten en heeft de authentieke stijl van een garage. Het beschikt over een eigen theater, een dansstudio en een multimedialaboratorium. In de showroom is een grote multifunctionele ruimte waar publiek ontvangen wordt voor de voorstellingen, maar waar ook workshops, symposia, tentoonstellingen of andere evenementen georganiseerd kunnen worden. Er is een bar, drie kantoorruimtes, kostuumopslag en voldoende parkeergelegenheid. De decorwerkplaats heeft een grote schuifdeur, waardoor de transportbussen overdekt ingeladen kunnen worden, alvorens zij de weg opgaan richting één van de honderden speellocaties in Drenthe of de rest van Nederland. In en rondom de Werkplaats Havenkwartier organiseert Garage TDI diverse publieksgerichte activiteiten. Denk hierbij aan voorstellingen, workshops, symposia, masterclasses voor docenten of bijeenkomsten met het werkveld en locatieprojecten in het Havenkwartier. Een dagje theateractiviteiten in Assen met uw team of leerlingen kan dus volledig op maat verzorgd worden! Lesmateriaal Hijs de zeilen! 3

4 De jeugdtheater voorstellingen van Garage TDI Garage TDI maakt theater en dansvoorstellingen voor de jeugd. Om dit goed te kunnen doen, is het van belang dat je de doelgroep kent en meebeweegt in hun belevingswereld. Garage TDI werkt veelal met acteurs met een pedagogische achtergrond, welke een grote affiniteit hebben met kinderen. Tijdens het maakproces, vindt Garage TDI goed contact met de kinderen zelf en het onderwijs van essentiële waarde om aansluiting te vinden en te houden bij de doelgroep. Dit realiseert Garage TDI door gesprekken op scholen, try-outs, onderzoek en activiteiten op pilotscholen en door middel van het cultuursalon, waar gesprekken en symposia plaats vinden met het werkveld. Theater laat het leven zien in al haar verrukkelijke complexiteit. Het is goed om kinderen en jonge mensen deze rijkdom aan schakeringen en nuances te tonen en vooral, te laten ervaren. Dit helpt hen op te groeien tot ruimdenkende en genuanceerde mensen. Garage TDI prikkelt de verbeelding en draagt daarmee bij aan de ontwikkeling van creatieve jonge mensen. Het aanwakkeren van creativiteit zien wij als een noodzaak in onze maatschappij. Elke oplossing van een probleem begint bij een idee. Zonder voorbij te willen gaan aan ernst en moraal, vindt Garage TDI dat jeugdtheater een positieve grondtoon moet hebben en hoop moet uitstralen. Garage TDI speelt grote verhalen voor kleine mensen Garage TDI maakt verhalend theater. De voorstellingen worden gedragen door een sterke verhaallijn, zowel de theater- als de dansvoorstellingen. Het repertoire is vaak geïnspireerd op de grote verhalen uit film, sages of literatuur, onderwerpen uit de geschiedenis, kunst of wetenschap. Personages van Garage TDI laten zich verwonderen. Op hun pad komen ze terecht in grootse werelden, waarin grootse heldendaden hun tegemoetkomen. Het repertoire wordt zelf geschreven of bewerkt. De thematiek van de verhalen wordt vertaald naar het hier en nu en bewerkt naar de belevingswereld van de jeugd. Voorstellingen van Garage TDI beginnen in de realiteit en nemen de toeschouwer mee in een gespeelde werkelijkheid. Vaak begint een voorstelling met woorden als moet je horen... of stel je voor dat.... En dan volgt een relaas waarbij het publiek direct wordt aangesproken. Door dit te doen zuigt de acteur de toeschouwer direct het verhaal in. Soms worden ze letterlijk deelnemer van de voorstelling. Garage TDI maakt eigentijds, uitdagend en aanraakbaar theater Garage TDI maakt theater vanuit de noodzaak om de tijd waarin we leven ter discussie te stellen en te beschouwen. Zij wil kinderen een houvast geven in de complexe tijd waarin zij opgroeien en hen leren te dromen en vooruit te kijken naar de toekomst, waarvan zij op een dag onderdeel zullen zijn. Garage TDI schroomt het niet om middelen in haar voorstellingen te gebruiken die boven op de tijd zitten, zoals nieuw media en andere technologie. Garage TDI wil de toeschouwer raken in de ziel. Ze zijn amusant om naar te kijken, maar dagen hen vooral uit om mee te leven, mee boos te worden, mee te verwonderen en er over na te denken. Ze laten de jonge kijkers een wereld beleven die existentiëler en veelzeggender is dan de echte wereld, juist omdat hij verzonnen is. Het theater van Garage TDI is aanraakbaar, dat wil zeggen transparant en toegankelijk, geïnspireerd op de manier waarop kinderen zelf spelen. Namelijk door voortdurend op meta-niveau over het spel te communiceren:... en dan was ik de koning en jij de prinses... zonder ooit de draad van het verhaal kwijt te raken. Dit vereist van de acteur een grote verbeeldingskracht, immers hij is degene onder wiens leiding een wereld, een collectieve fantasie wordt gecreëerd. De acteurs en dansers van Garage TDI spelen dicht op het publiek. Zij communiceren met het publiek en doorbreken op verschillende manieren de vierde wand. Kinderen worden betrokken in, of kijkende deelnemers van, de voorstelling. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 4

5 Over Hijs de zeilen! Korte inhoud We schrijven het jaar 1650, de Gouden Eeuw, de VOC bloeit als nooit tevoren. Het leven aan boord is niet voor watjes. Overal loert gevaar: stormen, windstiltes, we moeten oppassen voor piraten en andere zeeschuimers. Een matroos moet daarom wel stoer, sterk en een beetje ruig zijn. Hijs de zeilen! is een educatief en actief dansproject voor kinderen vanaf 6 jaar. De nadruk ligt op actie en zelf dansen. De kinderen zitten op de grond rondom een kleine dansvloer (3x3m) en zien een korte, stoere dansvoorstelling van ca. 15 minuten over twee matrozen. Daarna gaan de kinderen samen met de matrozen door de hele zaal dansen. Deze dans laten ze ook aan elkaar zien. Als afsluiting kijken de leerlingen naar een slotduet waarin beide zeebonken dikke maten worden. Over het harde leven aan boord, over argwaan en vertrouwen, over vriendschap en verbroedering en over piraten. Hijs de zeilen! is gemaakt door: Spel en dans: Choreografie: Decor: Kleding: Lesmateriaal: Joop Oonk en Jochem van Rijsingen Marlien Seinstra en Rudi Emmelkamp Kuipers Decorbouw Geertje Hiemstra Rudi Emmelkamp Thema uitgelicht De voorstelling laat zien hoe vooroordelen, vriendschap in de weg kan staan. Het wantrouwen in elkaar wordt er door gevoed. Door open te staan voor nieuwe ideeën en vertrouwen te tonen in een ander, kunnen we letterlijk op elkaar leunen. Samenwerking kan leiden tot grote vriendschappen. De voorstelling sluit aan op de volgende kerndoelen: Kunstzinnige oriëntatie, Nederlands, Bewegingsonderwijs, Oriëntatie op jezelf en de wereld: Tijd. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 5

6 Voorbereiding Doel: Tijdsduur: Leerlingen vertellen over hun ervaringen van andere voorstellingsbezoeken. Leerlingen maken kennis met de regels en gedrag bij een theatervoorstelling. 30 minuten Opdracht 1 Kringgesprek Vertel de leerlingen dat ze binnenkort naar een voorstelling gaan kijken. Voer aan de hand van onderstaande vragen een kringgesprek. Door deze vragen krijgt u een beeld van de ervaringen die leerlingen hebben opgedaan bij een eerdere (dans) theatervoorstelling. Als u de beginsituatie goed kent, kunt u de juiste afstemming maken met de onderstaande opdracht en uw groep beter voorbereiden op de voorstelling. Vragen: Wie is er wel eens naar een theatervoorstelling geweest? Waar werd de voorstelling gespeeld? In het theater, op straat, buurthuis, op school? Weet je nog waar het over ging en wat vond je er van? Was het grappig, spannend, boeiend, mooi of saai? Weet je nog wat je iets leuks of spannends te vertellen over deze voorstelling? Hoe zag het decor eruit? De kleding? Was er muziek bij de voorstelling? Was er ook iets wat je niet leuk vond of wat je niet snapte? Opdracht 2 Televisie versus Theater Kinderen zijn allemaal vertrouwd met televisie kijken. Maar vaak moeten ze nog vertrouwd raken met het kijken naar een theatervoorstelling. Een voorstelling is live en wordt dus gemaakt waar je bij bent. Het gedrag van het publiek is van invloed op de kwaliteit van de voorstelling in positieve, maar ook in negatieve zin. Houdt een gesprek met de leerlingen over de grote verschillen tussen televisie en theater: Televisie kijken het programma is al af als je er naar kijkt je kunt het volume harder of zachter zetten je kunt de televisie uitzetten wanneer je wilt speelt zich in de huiskamer af schuifelen, praten, eten of even weglopen is alleen storend voor de mensen die kijken, de voorstelling heeft er geen last van Kijken naar een voorstelling wordt gemaakt waar je bij bent je kunt het volume niet harder of zachter zetten je kunt de voorstelling niet zomaar stopzetten speelt zich in een speciale ruimte af: schuifelen, praten, eten(!) of even weglopen is ook storend voor de artiesten, zij raken uit de concentratie TIPS: Ga vooraf even plassen! Naar de wc gaan tijdens de voorstelling is erg storend. Je mag wel lachen tijdens de voorstelling, maar niet praten. Dat horen de spelers ook. Blijf zitten als je het niet zo goed ziet. Als je staat zien de kinderen achter je niets. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 6

7 Introductie Doel: Met deze les bereidt u de leerlingen voor op het thema en onderwerp van het project. De leerlingen maken kennis met de Gouden Eeuw en de zeilschepen en de zeelui van de VOC. Duur: 30 minuten Een gesprek U legt in het kort en op eenvoudige wijze iets uit over de VOC, de lange zeereizen op zeilschepen (men was wel een jaar van huis) en de piratentijd. Extra informatie over de VOC vindt u in de bijlage bij deze lesbrief. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 7

8 Scheepsmatrozen Dansles Doel: Deze les is een dansante voorbereiding op het project en de voorstelling. De leerlingen maken dansimprovisaties met de bewegingen van scheepsmatrozen. Duur: 45 minuten Muziek: De muziek voor deze les is te downloaden via de link: Inleiding Opdracht 1 (kringgesprek) U praat met de leerlingen over de bemanning op een VOC-schip: Wie zijn en werken daar allemaal? Wat zouden ze doen? (zeilen hijsen, touwen oprollen, lading verslepen, zwabberen, enz.) Hoe doen ze dat? (Kan je dat laten zien?) Hoe zien ze eruit? (Kan je dat laten zien?) Welke verschillende types zullen er zijn? (haastig, blij, stoer, chagrijnig, enz.) Opdracht 2 (vrije opstelling) Alle leerlingen zijn een standbeeld en beelden in houding uit: een stoere zeebonk; een matroos met (té) zware kisten of plunjezakken; een matroos die een zeil hijst; een matroos die over de golven tuurt; een matroos die in een storm rechtop probeert te blijven staan; een matroos die (bedenk zelf een actie) Laat enkele leerlingen zelf een standbeeld bedenken, terwijl de anderen er naar kijken. De kijkers mogen raden wat de standbeelden uitbeelden. Lesmateriaal Hijs de zeilen! 8

9 Kern Opdracht 3 muziekfragment 1 De leerlingen lopen kriskras door het lokaal op het tempo en de maat van de muziek. Zodra u de muziek stopt, staan ze stil op de plaats. Geef de leerlingen telkens een nieuwe opdracht hoe ze zich moeten bewegen als u de muziek weer start. Herhaal dit, zodat de leerlingen met verschillende bewegingsopdrachten hebben gedanst. Enkele voorbeelden: vrolijk, swingend, of huppelend; langzame stap alsof je moe bent, slingerend alsof de golven je heen en weer bewegen, alsof je zware kisten duwt of sleept, alsof je grote plunjezakken draagt. Opdracht 4 De leerlingen worden opgedeeld in groepjes van 4 à 5 leerlingen. Elk groepje beeldt een groepje van matrozen uit. En wat doen de matrozen? Geef elk groepje een opdracht dat ze samen een bepaalde actie in mime laten zien. Enkele voorbeelden: dek zwabberen, zakken sjouwen, zeilen hijsen, aan touwen trekken, uitzwaaien, in de storm, enz. Afsluiting Opdracht 5 muziekfragment 1 Om de beurt dansen dezelfde groepjes uit opdracht 4 op het tempo en de maat van de muziek, als een vrolijke of stoere matroos op het schip. Zodra u de muziek stopt, blijven de leerlingen plotseling stilstaan en nemen een houding aan dat past bij hun actie uit opdracht 4. Als u de muziek weer start, bewegen de leerlingen in de maat van de muziek met hun actiebeweging. (bijv. dek zwabberen.) Dit kan op de plaats of vrij door de ruimte. Laat de leerlingen naar elkaar kijken. Vragen die na afloop gesteld kunnen worden: Welke handeling werd er uitgebeeld? Welke bewegingen vond je leuk en waarom? Welk stukje zou je na willen doen? Wat was een mooie dansbeweging en waarom? Lesmateriaal Hijs de zeilen! 9

10 Na de voorstelling Doel: De leerlingen kunnen onder woorden brengen wat ze hebben gezien en hoe ze het hebben ervaren. Tijdsduur: 30 minuten Eigen mening Hoe hebben de leerlingen de voorstelling ervaren? Voer een gesprek met de klas naar aanleiding van de onderstaande vragen en schrijf in steekwoorden de reacties van de leerlingen op het bord. Zo ontstaat er een beeld over wat de kinderen ervan vonden en hoe zij de voorstelling hebben ervaren. Het is van belang dat iedereen zijn eigen mening en gevoel kwijt kan. Meningen kunnen en mogen verschillend zijn. Leuk Wat vond je leuk, mooi of goed? Wat vond je heel bijzonder, grappig, spannend? Wat had nog langer mogen duren? Welke dansen heb je onthouden? Niet leuk Wat vond je niet leuk? Wat gebeurde er waardoor je het niet leuk vond? Waren er ook dansen die je niet leuk of raar vond? Moeilijk Heb je iets vreemds gezien? Iets wat je niet snapte? Of vond je iets raar? Kunstbeschouwingsvragen Waar speelde de voorstelling zich af? Soms werd er niet gesproken, maar alleen bewogen of gedanst. Vond je dat raar of juist leuk? Kon je dan zien wat ze dachten of voelden? Hoe kon je dat zien? Wat kun je zeggen over de kleding van de dansers? Droegen ze gewone kleding zoals jij of ik, waren ze speciaal voor de voorstelling gemaakt? Wat viel je op aan de kleding? Wat stelde het decor voor? Hoe kon je aan het decor zien waar het zich afspeelde? Lesmateriaal Hijs de zeilen! 10

11 Bijlage: De VOC mocht dan wel een fantastische organisatie zijn, om ervoor te werken was een ander verhaal. Je verdiende namelijk maar tien gulden per maand en de kansen dat je heelhuids weer thuiskwam waren klein. Al snel genoeg werd het aantal vrijwilligers dat zich aanmeldde voor de VOC te gering en moesten ze op een andere manier aan bemanning zien te komen. Dit deden ze door zogenaamde ronselaars in te zetten. Deze mensen vingen uit binnen- en buitenland werkzoekende mensen op en brachten deze naar logementen (logeeradressen). Daar kregen deze mensen eten, drinken en een uitrusting, waarbij de ronselaars ervoor zorgden dat zij in dienst traden van de VOC tegen ruil van een schuldbekentenis. Zo hield de VOC voldoende bemanningsleden. Het leven aan boord van een schip was niet leuk! Je had als bemanningslid geen privacy, het eten was slecht en de kans op ziekten erg groot. Ook de kans dat er tijdens de reis iets gebeurde (storm, een overval) was aanwezig. Als het al lukte om weer heelhuids thuis te komen, was meestal de helft van de bemanning al overleden. Als een reis tegenviel waren de zeelieden wel een jaar van huis en zagen ze niets anders dan water en af en toe in de verte een kustlijn. Wanneer je echter bedenkt dat het leven aan wal ook erg armoedig was, hadden de zeelieden het misschien zo slecht nog niet. Extra achtergrondinformatie VOC Wat eten we vandaag? Op zee at men alles wat men lang kon bewaren. Veel voedsel werd gedroogd of gezouten meegenomen. Dan bedierf het voedsel niet zo snel. Lang houdbaar voedsel was: Kaas Boter Scheepsbeschuit Spek Erwten en bonen Stokvis Gedroogd fruit Lesmateriaal Hijs de zeilen! 11

12 Soms nam men zelfs levende koeien, kippen of varkens mee. Die konden dan onderweg geslacht worden. Toch werd de bemanning vaak ziek door een gebrek aan vitaminen. Een gevreesde ziekte was scheurbuik, de tanden gingen los zitten en je werd doodziek. Om deze ziekten tegen te gaan werd op Kaap de Goede Hoop een stad gesticht waar men verse groenten ging verbouwen. Wanneer een schip deze plek passeerde, kon het vers fruit inslaan en schoon drinkwater. Problemen aan boord: Het was niet altijd een pretje aanboord. Want als zeeman had je soms te maken met: Vijandelijke schepen en piraten Dorst, honger of ziekte Windstiltes of zware stormen Onderlinge vechtpartijen Opstanden tegen de leiding van het schip Het uitbreken van brand Paalwormen die hout aten, het schip ging dan lekken. Wie heeft er nog zin in een vaartochtje? Lesmateriaal Hijs de zeilen! 12

13 Garage TDI Industrieweg AA Assen info@garagetdi.nl INFORMATIE EN BOEKINGEN STT-produkties Postbus AA Olst info@sttprodukties.nl Deze voorstelling is mede mogelijk gemaakt door: