PRODUCT 4. GIDS VOOR DE ONTWIKKELING VAN DE NATIONALE EN SECTORALE KWALIFICATIE KADERS IN DE LANDEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "PRODUCT 4. GIDS VOOR DE ONTWIKKELING VAN DE NATIONALE EN SECTORALE KWALIFICATIE KADERS IN DE LANDEN"

Transcriptie

1 PRODUCT 4. GIDS VOOR DE ONTWIKKELING VAN DE NATIONALE EN SECTORALE KWALIFICATIE KADERS IN DE LANDEN EQF-SPREAD Proposals for the implementation and development of the Sectoral and National Qualifications Frameworks LLP-1-ES-KAI-KAI1EQF

2 Inhoudsopgave Inleiding Doelstelling en inhoud van de gids Arbeidsmarkt en politiek gerelateerde context van de gids Europese instrumenten voor kwalificaties Arbeidsmarkt situatie in Europa Algemeen overzicht Belangrijkste beroepen per land Samenvatting en conclusie EQF, principes en criteria voor verwijzing Belangrijkste elementen in het proces van verwijzing: Casus Malta en het Verenigd Koninkrijk Belangrijkste effecten van het verwijzingsproces: transparantie en validatie van leren (criterium 3) Samenvatting en conclusie DE ONTWIKKELING VAN NQFS IN de partnerlanden Verwijzingen naar het EQF MALTA Kwalificatiestructuren identificeren behoeften en vaardigheden Het vaststellen van gemeenschappelijke normen via niveau descriptoren Het credit systeem om al het leren te valideren Samenvatting en conclusie Verwijzingen naar het EQF VERENIGD KONINKRIJK (QCF) De kwalificaties en het Credit Raamwerk Credit en niveau Ontwerpspecificaties van QCF eenheden Verwachte voordelen van de QCF EQF-SPREAD Methodologie voor verwijzing Methodologische referenties Selectie van de belangrijkste beroepen Verzorgende IG Technisch adviseur milieukunde Verpleegkundige Maatschappelijk werker Maatschappelijk werker Criteria voor de indeling van leerresultaten Producten van EQF-Spread Beschouwingen over de EQF-Spread methodiek... 73

3 8. CONCLUSIES Bibliografie en documentatie Trefwoordenlijst BIJLAGE 1. Vergelijkende analyse van NQF ontwikkeling in de partnerlanden BIJLAGE 2. EQF TABEL ANNEX 3. CURRICULUM VITAE MODEL

4 Inleiding EQF-Spread Project is een initiatief gepromoot door het opleidings- en Sociale Studies Institute-IFES (Spanje) binnen het Leven Lang Leren Programma van de Europese Commissie, projectnummer LLP ES-KA1-KA1EQF, voor de periode 2010 tot EQF-Spread wordt ontwikkeld in Bulgarije, Spanje, Nederland, Italië, Malta, Polen en het Verenigd Koninkrijk met deelname van de volgende organisaties: Europroject (Bulgarije), IFES (Spanje), De Plannenmakers (Nederland), CERES (Italië), Malta Kwalificaties Raad (Malta), Procesy (Polen) en Konrad Associates International (Verenigd Koninkrijk). Het project heeft de steun van technici en deskundigen in het onderwijs, beroepsonderwijs en in opleiding en kwalificaties van overheidsdiensten, opleidingscentra, consultant, bedrijven, bedrijfsorganisaties, vakbonden en universiteiten in elk van de deelnemende landen. De samenwerking van deze organisaties is gericht op het verstrekken van informatie, het ontvangen van rapporten en het verkrijgen van een bevestiging van de resultaten Doelstelling en inhoud van de gids Volgens de bovenstaande beschrijving is de algemene doelstelling van EQF-Spread om voorstellen vanuit het oogpunt van de arbeidsmarkt - vertegenwoordigd door de overheid, sociale partners, opleidingscentra en bedrijven- een specifieke methodologie en een set instrumenten voor de uitvoering en ontwikkeling van het EQF in de nationale en sectorale kwalificatiekaders [NQF en SQF] te ontwikkelen. Een van de specifieke doelstellingen van het EQF-Spread-project is het ontwikkelen van een leidraad voor de ontwikkeling van NQF en SQF in de deelnemende landen, rekening houdend met de context van de Europese strategie voor 2020 (ET 2020), de situatie van de beroepen in de arbeidsmarkt, de instrumenten voor de ontwikkeling van professionele kwalificaties (EQF, ECVET, Europass) en de status van nationale kaders kwalificaties uit verschillende landen. De gids wordt gepresenteerd als "GIDS VOOR DE ONTWIKKELING VAN NATIONALE EN SECTORALE KWALIFICATIEKADERS IN DE LANDEN", en is gericht aan belanghebbenden (overheid, sociale partners, opleidingscentra en bedrijven) die betrokken zijn bij de ontwikkeling van de arbeidsmarkt en de Leven Lang Leren programma's in Europa. De inhoud die u kunt vinden in deze gids zijn de volgende: Socio-arbeid in Europa. Vergelijkende analyse over de arbeidsmarkt situatie (nationale rapporten) en beschrijving van de belangrijkste beroepen in deze context (inventarisatie van beroepen). EQF: Principes en criteria voor verwijzing. Om de principes van het EQF te identificeren en 10 criteria voor de verwijzingsproces van NQF en SQF aan EQF. NQF Situatie in de landen. Vergelijkende analyse van de verschillende kwalificaties kaders in deelnemende landen (nationale verslagen, CEDEFOP).

5 Verwijzingen naar de EQF Malta: Malta Qualification Framework. Het vaststellen van gemeenschappelijke normen via de descriptoren: leerresultaten. Verwijzingen naar de EQF UK: Volgens het Kwalificatie en Credit Kader voor Engeland, Wales en Noord Ierland [QCF]: het verwijzingsproces. Niveaus, Sectoren, Credits. EQF-Spread. Methodologie voor verwijzing. Identificatie van de voorgestelde methodologie voor de beschrijving van kwalificaties in EQF-Spread en vergelijking met de best-fit praktijken in MQC (Malta) en QCF (VK) gevallen. Conclusies. Belangrijkste voordelen van de verwijzing van nationale en sectorale kwalificaties naar EQF Arbeidsmarkt en politiek gerelateerde context van de gids De Europese Commissie erkent dat, als gevolg van de wereldwijde economische crisis, de afgelopen twee jaar miljoenen mensen werkloos zijn geworden. Het heeft een schuldenlast veroorzaakt die vele jaren zal duren. Daarnaast heeft de crisis geleid tot nieuwe druk op onze sociale cohesie. De economische crisis heeft het ook enkele fundamentele waarheden over de uitdagingen die de Europese economie heeft aan het licht gebracht waar, in de tussentijd de mondiale economie gewoon vooruit gaat. De reactie vanuit Europa zal voor een groot deel onze toekomst bepalen. Op dezelfde manier concludeerde de nieuwste economische Outlook van de OESO, dat het wereldwijde herstel goed op gang is, maar vindt plaats op verschillende snelheden in verschillende landen en regio's. Historisch gezien blijft hoge werkloosheid één van de meest urgente erfenissen van de crisis. Dit betekent dat de verschillende landen het belang van het bijstellen van het arbeidsmarktbeleid in moeten zien en dit beleid zodanig bij moeten stellen dat het scheppen van banen gestimuleerd wordt en daarmee ook voorkomen wordt dat de huidige hoge werkloosheid in de toekomst uit blijft. Het mondiale bruto binnenlands product (BBP) ligt naar verwachting op 4,2% dit jaar en zal tot 4,6% toenemen in In OESO- landen ligt het BBP naar verwachting op 2,3% dit jaar en zal tot 2,8% stijgen in 2012, dit is in lijn met de eerdere prognoses van november Volgens OESO- secretaris generaal Angel Gurría is dit een delicaat moment voor de wereldeconomie en is de crisis niet voorbij totdat onze economieën weer voldoende banen creëren. Ook is er enige bezorgdheid met betrekking tot het moment wanneer neerwaartse risico s elkaar versterken, hun cumulatieve effect het herstel aanzienlijk zal verzwakken en mogelijke zorgt voor stagnatie in (de ontwikkeling van) een aantal ontwikkelde economieën. mogelijk triggering stagflatie in een aantal ontwikkelde economieën." De belangrijkste uitdaging voor landen blijft het omgaan met massale werkloosheid, die meer dan 50 miljoen mensen treft in het OESO- gebied. Regeringen moeten ervoor zorgen dat de diensten voor arbeidsvoorziening en trainingsprogramma s een match bieden tussen de werklozen en de banen. Daarnaast moeten zij de bescherming van de werkgelegenheid richting de tijdelijke werknemer weer in evenwicht brengen door een verlaging van de belasting op arbeid via gerichte subsidies, voor laagbetaalde banen, te overwegen en de afspraken met betrekking tot de werkverdeling bevorderen om zo het banenverlies tijdens recessies te minimaliseren".

6 1 OECD (2011): Global recovery firmly underway but surrounded by risks, says OECD Economic Outlook. Aan de andere kant, volgens de statistieken van de EU is de situatie van de werkgelegenheid per sector toont ons de volgende situatie: In de Europese Unie, daalde de werkgelegenheid met ongeveer 5,3 miljoen mensen (-2,4%) tussen 2008 en De daling in (-3,9 miljoen) was groter ten opzichte van (-1,4 miljoen). De crisis heeft in het bijzonder, de werkgelegenheid in de industriële sector (beneden 3,9 miljoen, of 10,4%) en de bouw (ongeveer 2 miljoen minder werkzaam, of een daling van 10,7%) getroffen. De handel sector verloor ongeveer 1 miljoen werknemers en de sector transport en opslag een extra half miljoen (3,4% en 4,7% daalt respectievelijk). Desalniettemin zijn deze sectoren nog steeds goed voor groot aandeel in de totale Europese tewerkstelling. Lichte negatieve trends zijn ook geregistreerd in andere sectoren, zoals overheid, de primaire sector, de informatie en communicatie sector, de financiële en de dienstverlenende sector. In deze sectoren daalde de werkgelegenheid tussen de - 0,9% en 2,2%, overeenkomstig met kleinere absolute dalingen (variërend van tot vacatures). Ondanks de crisis, is de werkgelegenheid in activiteiten met betrekking tot de menselijke gezondheid en maatschappelijk werk met ongeveer 1 miljoen, of 4,5% gestegen. Ook de onderwijssector heeft plaats gemaakt voor banen, een toename van 3,1%. Ook andere sectoren verzetten zich tegen de crisis namelijk, beheer en ondersteuning, professionele, wetenschappelijke en technische activiteiten, logies en maaltijden en elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht, welke allemaal groei een toename in banen zag tussen de en De werkgelegenheid bleef

7 stabiel bij kunst en amusement, huishoudelijke activiteiten en vastgoed even als bij watervoorziening, riolering, afvalbeheer en sanering. De strategie Europa 2020, betreffende de kwalificaties in Europa, wees erop dat "Ongeveer 80 miljoen mensen weinig vaardigheden of basisvaardigheden hebben, waar een leven lang leren vooral voordelen heeft voor de hoger opgeleiden. Tegen 2020 zullen 16 miljoen meer banen een hoge kwalificaties vereisen, waar de vraag naar laaggeschoold zal dalen met 12 miljoen banen. Het bereiken van een langer werkzaam leven vereist ook de mogelijkheid om nieuwe vaardigheden te werven en te ontwikkelen tijdens de gehele levensduur ". Een ander belangrijk probleem is de mismatch tussen de kwalificaties van de beroepsbevolking en de arbeidsmarkt. Naar aanleiding van het rapport met de titel "The Skill matching challenge" of De vaardigheid matcht de uitdaging, kunnen we zien dat de mismatch met betrekking tot de vaardigheden een complex verschijnsel is dat effect heeft op burgers, bedrijven, economieën en samenlevingen. Het verwijst niet alleen naar gaten en tekorten in vaardigheden, maar ook naar vaardigheden binnen functie-eisen". In bepaalde sectoren kan hierin gelijktijdig een tekort ontstaan waar in andere sectoren een overschot is aan scholing. Wanneer er een mismatch ontstaat tussen vaardigheden en werk, kost het oplossen ervan veel tijd en zorgt het voor werkelijke kosten voor individuen, bedrijven en samenlevingen (Cedefop, 2010). In het voorwoord van het document EUROPA 2020 Een strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei (ET 2020), stelt de Europese Commissie dat, "om een duurzame toekomst te realiseren, moeten we nu al verder kijken dan de korte termijn. Europa moet weer terug op de rails en vervolgens op schema blijven. Dat is het doel van Europa Op deze manier moet de EU bepalen waar ze willen staan in De Commissie heeft de volgende EUstreefcijfers gesteld: - 75% van de bevolking tussen jaar moet werkzaam zijn. - 3% van het EU-bbp moet worden geïnvesteerd in R & D. - De "20/20/20" klimaat / energie doelstellingen moeten gehaald worden (inclusief een verhoging tot 30% van het verminderen van de uitstoot, indien de omstandigheden goed zijn). - Het aandeel voortijdige schoolverlaters moet minder dan 10% zijn en ten minste 40% van de jongere generatie moet een hoger diploma hebben miljoen minder mensen moeten risico lopen op armoede. 1 EUROPEAN COMMISION (2010): COMMUNICATION FROM THE COMMISSION EUROPE A strategy for smart, sustainable and inclusive growth. 1 CEDEFOP (2010) The skill matching challenge Analysing skill mismatch and policy implications. De ET 2020-strategie vast dat Europa actief moet zijn op drie gebieden: - Werkgelegenheid: Als gevolg van demografische veranderingen, is onze beroepsbevolking aan het krimpen. Slechts twee derde van onze werkzame beroepsbevolking is momenteel werkzaam, tegenover ruim 70% in de VS en Japan. De arbeidsparticipatie van vrouwen en oudere werknemers zijn zeer laag. Jonge mensen zijn zwaar getroffen door de crisis, met

8 een werkloosheid van meer dan 21%. Er is een groot risico dat mensen in de lagere sociale klasse terrein verliezen op de arbeidsmarkt. - Vaardigheden: Ongeveer 80 miljoen mensen hebben weinig vaardigheden of basisvaardigheden, waar een leven lang leren vooral voordelen heeft voor de hoger opgeleiden. Tegen 2020 zullen 16 miljoen meer banen een hoge kwalificaties vereisen, waar de vraag naar laaggeschoold zal dalen met 12 miljoen banen. Het bereiken van een langer werkzaam leven vereist ook de mogelijkheid om nieuwe vaardigheden te werven en te ontwikkelen tijdens de gehele levensduur. - Bestrijding van armoede: 80 miljoen mensen liepen vóór de crisis een risico op armoede. 19 miljoen van hen zijn kinderen. 8% van de mensen verdient niet genoeg om boven de armoedegrens uit te stijgen. Werklozen hebben vooral te maken met armoede of worden er als zodanig sneller aan bloot gesteld Europese instrumenten voor kwalificaties Het verdrag van Kopenhagen (2002) stelt prioriteiten voor de intensievere Europese samenwerking inzake beroepsonderwijs en opleiding (VET). Dit proces heeft als doel het verbeteren van de prestaties, de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van beroepsonderwijs en opleidingen binnen Europa. Het beoogt de bevordering van het gebruik van de verschillende kansen op een beroepsopleiding binnen de leven lang leren (LLL) context en met de hulp van de LLL instrumenten. Na afloop evalueert het communique van Helsinki het proces van Kopenhagen en herzien ze de prioriteiten en strategieën. Sinds de goedkeuring van het communique van Maastricht, is vooruitgang geboekt op het gebied van gemeenschappelijke Europese kaders en instrumenten voor beroepsonderwijs en opleiding. Het Europass enkel kader voor de transparantie van kwalificaties en competenties is aangenomen en er wordt gewerkt aan het Europees kwalificatiekader, het European Credit System voor beroepsonderwijs en opleiding (ECVET) en het Europese referentiekader voor kwaliteitswaarborging voor beroepsonderwijs en opleiding. Het Europees kwalificatiekader voor een leven lang leren (EQF) voorziet in een gemeenschappelijk referentiekader dat helpt bij het vergelijken van de nationale kwalificatiesystemen, kaders en hun niveaus. Het dient als een vertaling om kwalificaties leesbaarder en begrijpelijker te maken binnen de verschillende landen en hun systemen in Europa, en daarmee levenslang, levensbreed leren en de mobiliteit van de Europese burgers, of voor studie of werk in het buitenland te bevorderen. Om het EQF werkbaar te laten zijn, worden de Europese landen die deelnemen in "Onderwijs en Opleiding 2020", verzocht hun nationale kwalificatieniveaus die betrekking hebben op de juiste niveaus van het EQF aan elkaar te linken en daarbij een indicatie te geven aan alle nieuwe certificaten, diploma's en Europass documenten die relevant zijn voor het EQF niveau. De lidstaten worden opgeroepen om verbanden tussen de nationale kwalificatiesystemen en het Europees kwalificatiekader (EQF) te creëren. Door competenties en kwalificaties transparanter te maken, kan het Europees kwalificatiekader (EQF) gebruikt worden als een

9 instrument voor de bevordering van levenslang leren. Deze kaderregeling is van toepassing op zowel het Hoger Onderwijs, het beroepsonderwijs als op de beroepsopleidingen en zal het gemakkelijker maken voor mensen in de EU om de relevante informatie over hun competenties en hun kwalificaties te verkrijgen en te begrijpen. Het verhogen van de transparantie van kwalificaties zal de individuele burger in staat stellen om de relatieve waarde van kwalificaties te beoordelen en werkgevers de mogelijkheid geven het profiel, de inhoud en de relevantie van de kwalificaties op de arbeidsmarkt te verbeteren. Onderwijs en opleidingsaanbieders zullen ook in staat om het profiel en de inhoud van hun opleidingen te vergelijken en hun kwaliteit te garanderen. De goedkeuring van het EQF zal de mobiliteit van werknemers en studenten bevorderen. Het EQF zal werknemers de mogelijkheid geven om hun mobiliteit te verhogen en tegelijkertijd erkenning van kwalificaties buiten hun eigen land toekennen. Dit instrument vergemakkelijkt de overgang van werk naar opleiding en visa versa, op een levenslange basis. Werking en uitvoering. Het EQF is een instrument gebaseerd op leerresultaten in plaats van op de duur van de studies. De belangrijkste referentieniveau descriptoren zijn: Vaardigheden, competenties, kennis. De kern van het Europees kwalificatiekader is een set van acht referentieniveaus (zie bijlage 2) welke beschrijven: wat de lerende kent, wat de lerende begrijpt en wat de lerende in staat is om te doen, ongeacht het systeem waarin een specifieke kwalificatie wordt toegekend. In tegenstelling tot systemen die een academische erkenning garanderen op basis van de duur van de studies, omvat het EQF leren als geheel en met name het leren dat plaatsvindt buiten de formele onderwijs- en opleidingsinstellingen. Door de Europese instellingen is in 2008 overeengekomen dat het EQF in de praktijk wordt gebracht in heel Europa. Het moedigt landen aan hun nationale kwalificatiesystemen in verband de brengen met het Europees kwalificatiekader, zodat alle nieuwe diploma's die vanaf 2012 een verwijzen naar een passende EQF-niveau. Een EQF nationaal coördinatiepunt is aangewezen voor de uitvoering hiervan in elk land.

10 Gemeenschappelijke beginselen voor kwaliteitsborging in het Hoger Onderwijs, het beroepsonderwijs en opleidingen in het kader van het Europees kwalificatiekader Bij de toepassing van het Europees kwalificatiekader, kwaliteitsborging - dat is noodzakelijk om de verantwoordelijkheid en de verbetering van Hoger Onderwijs, beroepsonderwijs en de beroepsopleiding te waarborgen - moet worden uitgevoerd in overeenstemming met de gevestigde beginselen. Andere Europese instrumenten voor de kwalificatie zijn Europees systeem van ECVET en Europass. Het Europees systeem voor beroepsonderwijs en opleiding (ECVET) heeft als doel om mensen meer controle over hun individuele leerervaringen te geven en het aantrekkelijker te maken om te mobieler te worden binnen de verschillende landen en verschillende leeromgevingen. Het systeem is gericht op de validatie, erkenning en accumulatie van werkgerelateerde vaardigheden en kennis, opgedaan tijdens een verblijf in een ander land of in verschillende situaties. Het moet ervoor zorgen dat deze ervaringen bijdragen aan de beroepskwalificaties. ECVET streeft naar een betere compatibiliteit tussen de verschillende beroepsonderwijs enopleiding (VET) systemen in heel Europa en hun kwalificaties. In 2012, zou het dan een technisch kader om kwalificaties te beschrijven in termen van eenheden van leerresultaten gevormd hebben, welke de beoordeling, transfer, accumulatie en erkenning van procedures omvat. Elk van de onderdelen wordt geassocieerd met een bepaald aantal ECVET-punten ontwikkeld op basis van gemeenschappelijke normen namelijk: 60 ECVET-punten worden toegekend aan de leerresultaten die in een jaar voltijd beroepsonderwijs en-opleiding behaald kunnen worden. Europass 7 Europass bestaat uit vijf documenten waaruit potentiële werkgevers, onderwijsinstellingen en aanbieders van opleidingen kunnen opmaken welke onderwerpen zijn bestudeerd, welke opleiding is afgerond of hoe veel ervaring is opgedaan tijdens werk. Het registreert ook niet-formeel leren en taalvaardigheid. Europass helpt individuen hun capaciteiten uit te lichten op een effectieve manier. Het bevordert de mobiliteit van individuen in heel Europa door het wegnemen van barrières die betrekking hebben op werken, studeren of het volgens van een opleiding in Europa. Het is gratis en stelt mensen in staat hun competenties, vaardigheden en kwalificaties op een duidelijke manier te presenteren European Commission (2009). Recommendation of the European Parliament and of the Council of 18 June 2009 on the establishment of a European Quality Assurance Reference Framework for Vocational Education and Training (EQAVET). 1 European Commission The European Credit system for Vocational Education and Training (ECVET)

11 2. Arbeidsmarkt situatie in Europa 2.1. Algemeen overzicht De Europese markt is momenteel herstellende van de wereldwijde financiële crisis die ontstond in Dat was de meest ernstige recessie die van invloed was op de wereldwijde economie sinds de Tweede Wereldoorlog. Deze crisis deed de economische groei die was bereikt over de voorgaande tien jaar vergeten. Het BBP van de EU daalde met 4,2% in 2009, industriële productie niveaus werden aanzienlijk verminderd en de werkloosheid steeg met 1,8% (dat wil zeggen, in de praktijk, dat ongeveer. 23 miljoen mensen hun baan hebben verloren sinds het begin van de recessie in 2008). Ondanks dat is de huidige situatie op de Europese arbeidsmarkt beter dan de huidige situatie op andere wereldwijde markten. Dit lijkt het gevolg te zijn van de, door de EU-lidstaten geïnitieerde specifieke aanpak om de stijgende werkloosheid aan te pakken. Deze EUlidstaten zorgen voor een sterke focus op mitigatie door middel van de werkgelegenheid flexibiliteit (bijvoorbeeld door middel van snijden werkuren of in te voeren tijdelijke sabbatical's, in plaats van het snijden van het aantal banen), maar ook door het verminderen van de salarissen in ruil voor de stabiliteit in werkgelegenheid. Dit lijkt de onrust over de omwenteling van de arbeidsmarkt bij een meerderheid van de EU-lidstaten te hebben voorkomen, of op zijn minst te hebben vertraagd. Ondanks de invoering van deze maatregelen, is het echter duidelijk dat de arbeidsmarkten in de EU momenteel niet zo robuust zijn als ze waren voor de recessie. Het beeld in dit opzicht verschilt tussen de verschillende EU-landen. Zoals hierboven vermeld, hebben bepaalde economieën een veel sterkere klap te voortduren gekregen dan anderen. Dit heeft een duidelijke impact op de werkgelegenheid en in het bijzonder langdurige werkloosheid. Dus, hoewel de algemene tendens gematigd optimistisch is, lijken er nog steeds gebieden te zijn waar de situatie ernstig is. In het bijzonder, mannen, jongeren, migranten, laaggeschoolden en werknemer met een contract voor bepaalde tijd zijn het meest getroffen door de economische neergang. en de stijging van de werkloosheid. Het is dus duidelijk dat de werkgelegenheid groepen die traditioneel het meest benadeeld zijn getroffen naar de hoogste graad, die de noodzaak (dat is vooral sterk in het licht van de huidige wereldwijde economische situatie) om het probleem van de segmentatie van de arbeidsmarkt te pakken hoogtepunten. Uit de meest recente gegevens blijkt dat de EU langzaam uit de economische crisis begint te komen, hoewel er nog steeds grote bezorgdheid is ten aanzien van bepaalde markten (bijvoorbeeld die van Ierland, Griekenland, Spanje en Italië), die lijken te worstelen met een aanzienlijke financiële schuldenlast. Echter de werkgelegenheid is, ondanks de crisis in bepaalde sectoren lijkt stabiel gebleven of lijkt zelfs te verbeteren. 1 EUROPASS: Opening doors to learning and working in Europe 1 See

12 Tussen 2008 en 2010 steeg bijvoorbeeld de werkgelegenheid met betrekking tot de activiteiten rond menselijke gezondheid en maatschappelijk werk met ongeveer 1 miljoen, of 4,5%. Het aantal banen in het onderwijs is toegenomen met circa (een 3,1% stijging) en ook andere sectoren deden het goed ondanks de crisis. Deze sectoren omvatten beheer en ondersteuning, professionele, wetenschappelijke en technische activiteiten, huisvesting, voeding dienstensector en noteerden samen een groei van de werkgelegenheid. Ondertussen bleef de werkgelegenheid in de entertainment en vastgoed sector stabiel tijdens de crisis periode. Tevens blijkt de situatie op arbeidsmarkten geleidelijk te verbeteren. Werkgevers zijn steeds positiever over kans op werk en meer open over het inhuren van nieuwe werknemers. Echter, economische prognoses wijzen erop dat het nog enige tijd kan duren voordat de voorzichtige opleving van de economische activiteit die we op dit moment ervaren voor een stevige reactie zorgt op de arbeidsmarkt Situatie op belangrijke markten Polen is een van de minst professioneel actieve landen in de Europese Unie. Het niveau van de economische activiteit van mensen in de leeftijd van jaar schommelt rond de 60%, terwijl het niveau van de werkgelegenheid slechts iets meer dan 55% is (ten opzichte van de EU-gemiddelden van ca. 70%, in beide gevallen). Het aantal mensen in vaste dienst in Polen is duizend. Van deze medewerkers, zijn 75,5% werkzaam op de basis van een formeel dienstverband. In 2009, 1823 duizend mensen bleven werkloos, waaronder mannen en vrouwen. De werkloosheid was 11,9%. Een bijzonder alarmerende nieuwe trend is de werkloosheid onder universitair afgestudeerden, 20% weet geen werk te vinden binnen 12 maanden vanaf het moment van afstuderen. Een fenomeen wat specifiek geldt voor de Poolse arbeidsmarkt is de werkgelegenheid in de zogenaamde "grijze-zone", dat wil zeggen niet-geregistreerde werkgelegenheid. Er wordt verondersteld dat deze grijze-zone ongeveer 9,5% van het totale personeelsbestand in Polen omvat. Dit betreft vooral jonge, ongeschoolde mensen welke een over het algemeen zwakkere arbeidsmarktpositie hebben. In het licht van de huidige economische situatie en de lopende demografische processen, waaronder het buitengewoon snelle tempo van technologische veranderingen, is het duidelijk dat een radicale verandering nodig is in de arbeidsmarkt strategieën. Een mogelijke oplossing zou de evolutie in de richting van flexizekerheid en innovatieve werkgelegenheid zijn welke gericht zijn op het terugdringen van kosten in plaats van het aantal werknemers. Verenigd Koninkrijk. Ondanks van de wereldwijde economische crisis, blijft de arbeidsparticipatie in het Verenigd Koninkrijk een van de hoogste in Europa, op ca.. 75%. De totale beroepsbevolking van het Verenigd Koninkrijk bestaat uit circa 29 miljoen mensen, waarvan ongeveer 3 miljoen zelfstandigen. Van het overige deel van de beroepsbevolking is ongeveer 25% werkzaam zijn in bedrijven met minder dan 50 werknemers, waar ongeveer 50% in dienst is van bedrijven met meer dan 50 werknemers. Van het totaal aantal werknemers in het Verenigd Koninkrijk, is meer dan 20% werkzaam in de publieke sector. De arbeidsparticipatie van kansarme groepen, zoals alleenstaande ouders en mensen met gezondheidsproblemen en handicaps blijft stijgen.

13 Een belangrijke kwestie in het kader van de EU-banenmarkt is de productiviteit, welke nog steeds achterblijft bij het niveau in andere EU-lidstaten. Vaardigheden zijn relatief onderontwikkeld in het Verenigd Koninkrijk ten opzichte van in de buurlanden binnen de EUlidstaten zoals Frankrijk en Duitsland. Deze vaardigheden zijn geïdentificeerd als een belangrijke factor bij het stimuleren van de productiviteit. Een andere belangrijk factor blijkt de managementstijl te zijn. Uit onderzoek blijkt dat de verschillen in management praktijken tussen de VS en het Verenigd Koninkrijk zorgen voor een verschil van 10-15% in productiviteit tussen de twee landen. Een moet dus voor een passende aanpak worden gekozen waarin rekening wordt gehouden met de huidige fenomenen en factoren. Het lijkt erop dat, in deze tijden van financiële crisis, werknemers het beste behouden kunnen worden op de arbeidsmarkt en de mobiliteit verhoogt dient te worden waar dit mogelijk is. Om deze doelstelling te bereiken is het belangrijk te focussen op de vaardigheden van de werknemer. In het bijzonder moeten de mechanismen waardoor vaardigheden en kwalificaties te behalen zijn verbeterd worden opgezet, waardoor werknemers zich makkelijker aan kunnen passen aan veranderende marktomstandigheden. Deze aanpak, die is gebaseerd op onderzoek uitgevoerd voor de Leitch Report (2006), mag niet worden gesteund door de toekomstige overheidsuitgaven vanaf 2011, tenzij de werkgevers hun bijdrage aan de ontwikkeling van vaardigheden verhogen. Nederland. In het algemeen kan gesteld worden dat er momenteel een daling van de werkgelegenheid plaats vindt op de Nederlandse markt. Er zijn echter een aantal sectoren waar nog steeds groei zichtbaar is. Deze groei is vooral mogelijk op het gebied van telefonie en in de transportsector. Daarin tegen is er in de handel sector sprake van een terugval, net als in de dienstensector. De werkgelegenheid in de zorg en het onderwijs blijft stabiel. Een specifiek kenmerk van de Nederlandse arbeidsmarkt is dat er meer banen beschikbaar komen naar mate de beroepsbevolking ouder wordt. Echter, een probleem gebied is dat een toenemend aantal mensen kiest voor Hoger Onderwijs, wat betekent dat er veel banen waarvoor een voortgezet onderwijs diploma nodig is, niet worden opgevuld. De verdeling van arbeid op de arbeidsmarkt wordt hierdoor scheef getrokken en richt zich voornamelijk op banen waar een hoger opleidingsniveau is vereist. Door de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd in Nederland, is er ook een toename van het aantal oudere werknemers op de arbeidsmarkt. Daarnaast zijn er meer vrouwen op de arbeidsmarkt dan voorheen. Dit komt onder andere doordat de moderne Nederlandse gezinnen de neiging hebben een tweede salaris nodig hebben en daarmee de hoge kwaliteit van leven te handhaven. Het doel van het huidige Nederlandse werkgelegenheidsbeleid is om de arbeidsparticipatie te verhogen tot 80%. 1 Stephanie Flanders (2011), Is the labour market coming back to earth? 12 October, 1 See Leitch Report (2006), In tegenstelling tot dit beleid tonen studies aan dat er een overschot aan banen is in Nederland en niet genoeg geschoolde werknemers voor het uitvoeren van de betreffende functies. De belangrijkste factoren in dit fenomeen zijn, zoals hierboven vermeld, de vergrijzing van de bevolking in Nederland en de overmaat van personen met een diploma Hoger Onderwijs in vergelijking met de verspreiding van banen op de arbeidsmarkt. Dit zijn

14 vraagstukken die in de toekomst moeten worden aangepakt om ervoor te zorgen dat alle functies en rollen op de arbeidsmarkt worden gevuld. Spanje. Sinds het begin van de wereldwijde economische crisis in 2008, is de Spaanse economie verwikkeld geraakt in een grote recessie. Deze is veroorzaakt door interne factoren die voortvloeien uit de onevenwichtigheden opgedaan tijdens de laatste fase van uitbreidingen en externe factoren die ontstaan zijn als een natuurlijk gevolg van de wereldwijde recessie. In 2010 was er een arbeidsparticipatie van 80% op de Spaanse arbeidsmarkt en een werkende bevolking (beroepsbevolking) van De verdeling van de werkgelegenheid binnen de verschillende sectoren was in 2010 als volgt: 72,9% - dienstverlenende sector, 14% - industrie sector, 9% - bouw en 4,1% - agrarische sector. Volgens verschillende studies zijn de meest populaire beroepen in Spanje de volgende: medewerker in het restaurant, persoonlijke-, bescherming- en handelaars diensten ( (17,10%)), wetenschappelijke- en intellectuele technici en professionals ( (14,41%)), ongeschoolde arbeiders ( (31 %)), ambachtslieden en geschoolde arbeiders in de industrie, bouw en mijnbouw industrie ( (12,79%)) en ondersteuning van technici en professionals ( (12,63%)). Hoewel het opleidingsniveau in Spanje onder de Spaanse werknemers over het algemeen goed is, is er aanzienlijke ruimte voor verbetering in het volgende opzicht: 33% van de personen die beschikt over een diploma Hoger Onderwijs, 28% heeft een diploma in voortgezet onderwijs (eerste fase) en nog eens 24% heeft een diploma in het middelbaar onderwijs (tweede fase). Gezien het huidige economische klimaat is het duidelijk dat de bovenstaande statistieken verbeterd kunnen worden om naar Spanje meer op één lijn te brengen met de rest van de EU. Daaruit blijkt dat een productieve strategie, dus focussen op productieve verandering in de onderwijs-en opleidingsmogelijkheden leidt tot het ontwikkelen van de demografische factoren binnen de arbeidsmarkt. Italië. In 2009, na het begin van de recessie, lag het percentage arbeidsparticipatie van de Italiaanse beroepsbevolking op 57,5%. Werkloosheid is niet gelijk verdeeld in het hele land, met onmiskenbaar meer inactiviteit in het zuiden (in het bijzonder ten aanzien van vrouwen, jongeren en ouderen). Studies tonen aan dat de redenen voor deze trend tweeledig zijn. Ten eerste; er is een aanzienlijk aantal mensen welke gewoonweg niet geïnteresseerd in het werken en ten tweede; (misschien nog wel belangrijker) er zijn mensen die niet in staat zijn om te werken. Dit is te wijten aan hun kansen op werk door slechte kwalificaties en opleidingsmogelijkheden. De wereldwijde economische crisis heeft een duidelijke impact op de Italiaanse arbeidsmarkt. De arbeidsparticipatie is gedaald in alle takken van de productie en in alle geografische gebieden. De industriële sector (inclusief de energie-en bouwsector) en de agrarische sector lijken de zwaarste klap te hebben gehad. Er was een meer dan gematigde daling van de werkgelegenheid in de dienstensector (hoewel het in dit geval lijkt op een regionale trend en met de meeste banenverlies in het zuiden van het land). Een belangrijk probleem dat moet worden aangepakt op zowel politiek als praktisch niveau is het gebrek aan werk voor geschoolde en hoogopgeleide jongeren. Op dit moment ondervinden afgestudeerden van de universiteit en middelbare school ernstige moeilijkheden

15 bij het betreden van de arbeidsmarkt en worden ze geconfronteerd met afwisselende periodes van werkloosheid en onzekere banen. Italië wordt ook gekenmerkt door matig hoeveelheid nascholing en zeldzame gevallen waarin de stage wordt gekozen als een opstapje naar een stabiele carrière. Het is dus duidelijk dat, om de algemene situatie op de arbeidsmarkt te verbeteren, een meer nadruk moet worden gelegd op de beschikbaarheid van onderwijs en opleiding, inclusief de beroepsopleidingen. Bulgarije. Hoewel Bulgarije in 2008 relatief ongeschonden bleef als gevolg van de wereldwijde recessie en er zelfs erin om gematigde groei van de economische indices en dynamische ontwikkeling van de arbeidsmarkt te bereiken, bleek vrijwel de gehele Bulgaarse economie in 2009 last te krijgen van de negatieve effecten van de economische crisis. De arbeidsmarkt niet uitgezonderd, met zichtbare veranderingen ten aanzien van de arbeidsmarkt dynamiek en de professionele ontwikkeling van individuen. Zo ligt de totale beroepsbevolking in 2009 op 67,4% ten opzicht van de bevolking. De totale arbeidsparticipatie in Bulgarije voor mensen tussen de 15 en 64 betreft 67,4%. De Bulgaarse arbeidsmarkt is zeer specifiek en kan in veel gevallen voor een grote uitdaging zorgen bij werkgevers. Ten eerste; de Bulgaarse arbeidsmarkt is een beperkt, voornamelijk als gevolg van de kleine nationale bevolking (7,8 miljoen). Ten tweede; de Bulgaarse vergrijst snel en bovendien kiezen veel jonge mensen ervoor het land te verlaten en elders een baan te zoeken in verband met betere werkgelegenheidsvooruitzichten (bijvoorbeeld in het VK, de VS, Australië). Als gevolg hiervan ontbreekt het in een aantal belangrijke sectoren van de economie op de Bulgaarse arbeidsmarkt aan geschoold personeel. De economische neergang in 2009 heeft het meest invloed gehad op de verwerking-, productie- en bouwsectoren, volgens recent onderzoek. Belangrijke factoren in deze trend behelzen negatieve tendensen in de economische ontwikkeling van de textiel-, voedingsmiddelen- en drankenindustrie, apparatuur- en machineproductie, metaal, rubber, kunststoffen en andere niet-minerale bronnen productie. Op zijn beurt lag het percentage ontslagen in de bouwsector in 2009 op 13,5%. Op dit moment is er een duidelijk trend onder de werkgevers. Deze willen voornamelijk hooggeschoolde werknemers werven. In 2005, werknemers met een basis en/of een laag niveau van onderwijs vertegenwoordigen 20,95% van de beroepsbevolking, terwijl dit percentage in 2009 gedaald was naar 15,7%. Daarnaast is het aantal mensen met hoger niveau onderwijs gestegen van 23,85% in 2005, naar 25,2% in Deze tendens wordt weerspiegeld in de Bulgaarse werkgelegenheid sector. Het is echter duidelijk dat er meer werk verzet moet worden om deze veranderingen door te zetten en een verdere economische groei op de Bulgaarse markt te veroorzaken, ondanks de momenteel turbulente situatie op de wereldwijde financiële markten Belangrijkste beroepen per land Zoals hierboven uiteengezet, is elk van de arbeidsmarkten in het kader van het project, gerichte gekenmerkt door de variatie van demografie en de spreiding werkgelegenheid. Als gevolg hiervan, vraagt elke markt om een verschillende verdeling van de werkgelegenheid en benadrukt het belang van de verschillende functies ten aanzien van de algemene werking en de groei van de economie. De beroepen welke geïdentificeerd zijn als de belangrijkste binnen elk land binnen het project zijn de volgende.

16 Polen Ontwerper computersystemen Polen wordt gekenmerkt door een groot aantal hooggekwalificeerde IT-specialisten, maar wordt vaak onderworpen aan de "brain drain", dat wil zeggen emigratie van geschoolde werknemers naar andere wereld economie (bijvoorbeeld de VS, het VK, Australië). Er is dus een constante vraag naar specialisten op dit gebied en met competenties ten aanzien van computer hardware & software, het functioneren van de IT-netwerken en hun creatie, implementatie procedures en het creëren van aanbiedingen en documentatie. Agrarisch consultant Ondanks de dynamische groei van de Poolse economie de afgelopen jaren en de relatieve stabiliteit in het licht van de wereldwijde economische crisis, speelt de agrarische sector nog steeds een belangrijke rol in de Poolse arbeidsmarkt. Het is daarom van cruciaal belang dat de juiste consultants worden opgeleid en worden behouden, om ervoor te zorgen dat deze sector op de juiste manier vertegenwoordigd is en landbouwbeleid zo wordt geformuleerd en geïmplementeerd, dat het leidt tot algemeen economische succes. Verpleegkundige De gezondheidszorg is een van de gebieden in de Poolse economie die, van oudsher en nog steeds, van cruciaal belang blijft voor duurzame groei. Factoren zoals het toenemende sociale bewustzijn van een handicap en een vergrijzende bevolking hebben op hun beurt, veel belang bij de rol van verpleegkundige. Deze zorg omvat zorg voor de terminaal zieken en gehandicapten, kennis van de therapeutische programma's, evenals samenwonen en sociale communicatie vaardigheden. Milieu technicus Het beroep van milieubescherming technicus is aanzienlijk belangrijker gewonnen in het licht van de invoering van het EU-energie -en klimaatbeleid en de relevante nationale wet-en regelgeving die daarop betrekking hebben. Om deze reden, is dit beroep geïdentificeerd als de sleutel tot het waarborgen van de juiste richting van groei voor de Poolse economie. Logistiek technicus Een andere belangrijk beroep in het licht van de structuur van de Poolse economie en de belangrijkste betekenis van de handel in deze context, is dat van de logistiek technicus. De bijzondere vaardigheden, geïdentificeerd als zijnde kenmerk van dit beroep zijn onder meer: kennis van het systeem van de wetgeving met betrekking tot logistiek, management en marketing expertise, boekhouding en financiële vaardigheden, capaciteiten met betrekking tot de totstandkoming van offertes en documentatie. Nederland Medewerker schoonmaak

17 Het beroep medewerker schoonmaak is geïdentificeerd als een traditionele beroep in het kader van de Nederlandse arbeidsmarkt. Het is beroep is geselecteerd omdat het relatief toegankelijk is voor verschillende groepen van werknemers en toch goede ontwikkelingsmogelijkheden biedt, waarbij de frequente uitbreiding van kennis en vaardigheden in overeenstemming zijn met de technologische ontwikkeling ten aanzien van schoonmaakproducten en technieken. Verkoopassistent De detailhandel wordt gekenmerkt door frequente veranderingen, met betrekking tot zowel de productselectie als de eisen van de klant (maatschappelijke trends en ontwikkelingen), maar ook verkoop-technieken en technologieën. Zoals in het geval het beroep medewerker schoonmaak, is dit beroep ook gekozen omdat het toegankelijk is voor verschillende groepen van werknemers in de Nederlandse arbeidsmarkt. Onderwijsassistent Dit is een zeer traditioneel beroep in het kader van de Nederlandse arbeidsmarkt. Gegeven de verwachte tekorten met betrekking tot personeel in het onderwijs en de huidige focus op continue professioneel ontwikkelen als een instrument om duurzame werkgelegenheid groei van de markt te bevorderen, zullen zorgen voor het waarborgen van verticale mobiliteit met betrekking tot beroepen binnen het onderwijs. Verpleegkundige voor de individuele zorg Zoals hierboven vermeld, de Nederlandse bevolking is een vergrijzende bevolking. Een van de belangrijkste - en de traditionele rol - is dan ook de rol van de zorg voor ouderen door een verpleegkundige. Dit zal waarschijnlijk niet veranderen de komende decennia, omdat de vergrijzing blijft zich ontwikkelen en steeds meer de nadruk moet worden gelegd op het garanderen van een adequate opleiding en daarbij behorende zorg mechanismen.

18 Vrachtwagenchauffeur voor goederen Import- en export activiteiten spelen een belangrijke rol in de Nederlandse economie. Het beroep van de chauffeur is dan ook gekozen omdat dit beroep van groot belang is, in die zin, dat dit beroep ervoor zorg dat de sector zich blijft ontwikkelen. Dit beroep vereist kennis, vaardigheden en kwalificaties die regelmatig worden bijgewerkt, in overeenstemming met de technologische ontwikkelingen op het gebied van transport en het laden/lossen, alsmede de daarbij behorende wet- en regelgeving. Spanje De beroepen gekozen als de belangrijkste in het kader van de Spaanse markt zijn: Agrarische Arbeider Ondanks het feit dat de Spanje een op services gebaseerde economie heeft, is de landbouw nog steeds een belangrijke sector, met name in de citroen-, olijf-en wijnproductie. Dus een aanzienlijk aantal landarbeiders is vereist, vooral in de tijden van het oogsten. Mechanisch technicus Dit is het sleutel beroep voor de Spaanse industrie, meestal voor de mechanische industrie, welke gebruik maakt van processen en/of technologieën als de mechanische productie bewerkingen, smeden, embossing, montage, metalen constructies, transformatie en de verwerking van metalen. Medewerker thuiszorg Dit beroepsprofiel heeft betrekking op een groot aantal ongeschoolde werknemers welke in Spanje werken zonder professionele accreditaties. De noodzaak om dit beroep te professionaliseren heeft ertoe geleid dat de regering een wet geïntroduceerd heeft om deze werknemers een professionele erkenning te geven. Dit betreft alle autonome gemeenschappen. Trainer Het beroep trainer vertegenwoordigt een groep van professionals die verantwoordelijk zijn voor de aanpassing van de kwalificaties in het land, met name in het kader van de Professional Training System voor de werkgelegenheid. Dit is met name van belang in de context van het proces van professionalisering van maatschappelijk werkers. Bouwvakker Vanuit het perspectief van levenslang leren en werkgelegenheid bekeken zijn de beroepen in de bouw zeer belangrijk in Spanje. De ernstige crisis in de sector heeft deze beroepen zwaar getroffen en maakt dat haar reconversie nodig is voor een werknemer met een hoge mate van specialisatie en met professionele accreditaties in nieuwe technologieën, veiligheid, milieu en nieuwe materialen.

19 Deze beroepen zijn gekozen op basis van een aantal criteria namelijk; de positie van de beroepen in productieprocessen, niet-formeel leren binnen de beroepen en behoeften voor de erkenning en certificering van leerresultaten in het Spaanse kwalificatiekader. Italië Arbeidsconsulent De rol van arbeidconsulent is een traditionele beroep welke het gebruik van nieuwe bevoegdheden, met name ten aanzien van het gebruik van specialistische software, maar ook van nieuwe kennis betreffende de snelle wijzigingen in de fiscale en wettelijke procedures, omvat. Dit beroep is geselecteerd als gevolg van de toenemende flexibiliteit van de arbeidsmarkt. Er is een toenemende behoefte aan gekwalificeerde arbeidsconsulenten in alle sectoren. IT Architect De IT- sector is onderhevig aan intense veranderingen en biedt een scala aan uitdagingen. IT- architecten zijn nodig om de huidige groei tendens, werken aan internationale projecten, pleiten voor nieuwe vaardigheden en competenties te onderhouden en zijn de scheppers van innovatie. Bouwtechnicus De rol van de bouwtechnicus is een traditionele en één die onderhevig is aan voortdurende veranderingen in het licht van veranderende milieu- en ARBO wetten. Dit is een belangrijke functie als gevolg van het economisch belang van de bouwsector op de Italiaanse markt en bestrijkt een breed scala van competenties en verantwoordelijkheden. Gekwalificeerde telers De Italiaanse economie is in veel opzichten nog steeds een traditionele en is als zodanig voornamelijk gebaseerd op de landbouw. De functie van (gewas) teler is dan ook een traditionele functie en één die centraal staat binnen Italië. Fitness instructeur In de Italiaanse markt hebben fitnessinstructeurs vaak beperkte beroepskwalificaties die niet worden erkend op nationaal niveau en niet relevante ervaringen uit het verleden. Echter, dit beroep is geïdentificeerd als de belangrijkste in het handhaven van de gezondheid en het welzijn van de Italiaanse bevolking. Er is dus een definitieve beweging in de richting van het aanbieden van voldoende opleiding om te zorgen voor minimumnormen voor een opleiding tot fitness instructeur. Grafisch en multimedia ontwerper Vanwege het grote belang van het internet in marketing- en handelsactiviteiten van vandaag, is de rol van webdesigner meer en meer op de voorgrond de afgelopen jaren. De webdesigner wordt aan voortdurende uitdagingen onderworpen, inclusief de mate en snelheid van concurrentie, om innovatieve, creatieve en aantrekkelijke eindproducten te

20 maken en moeten daarom worden gekenmerkt door een combinatie van creativiteit en technologisch bewustzijn. Bulgarije Engineer Manager (in aanbouw) Het beroep van engineering manager is een zeer populaire beroep in Bulgarije in verband met de recente uitbreiding in de bouwsector, wat heeft geleid tot een gestage toename in de vraag naar professionals die gespecialiseerd zijn in engineering. Het is ook een populaire keuze bij afgestudeerden welke te wijten is aan, relatief gezien, financiële zekerheid. Vertegenwoordiger Het beroep van vertegenwoordiger is ook een zeer populair beroep in Bulgarije en wordt gekenmerkt door een zeer groot aantal aanbiedingen op HR en recruitment platforms, in weerwil van de huidige financiële crisis. Net als bij de Engineering manager spelen salarisgerelateerde factoren spelen een belangrijke rol in de aantrekkingskracht van dit beroep. Zowel bij de afgestudeerden als bij al deelnemende mensen op de arbeidsmarkt. IT Developer Bulgarije is een belangrijke bestemming voor de outsourcing van ICT-bedrijven over de hele wereld. Deze bezetting wordt gekenmerkt door zeer specifieke kennis en het snel ontwikkelen van vaardigheden en wordt vertegenwoordigd door een beperkt aantal professionals. De vraag naar specialisten in deze sector is ondanks de recessie niet afgenomen en - wellicht als gevolg - het beroep van IT-ontwikkelaar blijft een van de meest populaire beroepskeuzes in Bulgarije. Bakker De Bulgaarse voedingsindustrie is een van de grootste traditionele sectoren binnen de Bulgaarse economie en heeft het grootste aantal werknemers, maar werd sterk beïnvloed door de wereldwijde recessie. Het beroep van bakker is gekozen binnen deze sub-sector omdat blijkt uit vacatures dat er op dit moment een veel vraag is naar gekwalificeerde specialisten op dit gebied. Vrachtwagenchauffeur De Bulgaarse transportsector is een van de weinige sectoren die worden gekenmerkt door positieve economische ontwikkeling in de afgelopen twee jaar. Het beroep van vrachtwagenchauffeur is erg populair en er is veel vraag naar op de arbeidsmarkt. Verenigd Koninkrijk Verenigd Koninkrijk heeft gekozen voor een andere aanpak en concentreert niet zozeer op de vaststelling van de belangrijkste beroepen, maar op welke sectoren het meest te voortduren hebben door een tekortkoming aan vaardigheden en kwalificaties nodig verbeteringen nodig

21 hebben. Landbouw De gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking in de landbouw is aan het stijgen en representeert voornamelijk mannen met een laag niveau van technische vaardigheden. Migranten hebben een tijd lang gezorgd voor een balans in deze tendens, maar zijn onlangs terug verhuisd naar eigen land of gaan werken in andere sectoren. Technische productie Werknemers in deze sector zijn steeds ouder worden en vaak vastgeroest in hun functie. Om deze reden ervaart deze sector een mismatch tussen de vaardigheden en vraag en aanbod. Bouw Deze sector had een ongelukkig imago door lage lonen, slechte werkomgeving en weinig werkzekerheid. Bovendien is deze sector gevoelig voor de macro-economische veranderingen en dus onderworpen aan de variërende beroepsbevolking. Dat is de reden waarom de sector problemen heeft met het aantrekken van diverse, getalenteerde en flexibele arbeidskrachten, ondanks de concurrerende lonen die ze te bieden hebben. Leraar beroepsonderwijs en- opleiding Dit is een belangrijk beroep met de ingevoerde Licence to Practice in 2007, zodat de verbetering van de kennis en competenties van de beroepsbevolking nu een publieke aangelegenheid. De belangrijkste doelgroepen zijn de vergrijzende beroepsbevolking en de werknemers die zijn gestagneerd binnen hun functie en waarbij het nodig is hun vaardigheden te ontwikkelen en ze te leren in verschillende rollen te werken. Gezondheid & Sociale Zorg Evenals in Spanje, moet ook in het Verenigd Koninkrijk dit beroep geprofessionaliseerd worden. De samenleving wordt steeds ouder terwijl ouderen worden aangemoedigd om te leven en zelfstandig wonen zo lang als mogelijk waardoor ze hulp van maatschappelijk werkers nodig hebben. Werknemers in deze sector hebben heel vaak een gebrek aan basisvaardigheden zoals rekenen, lezen en schrijven op gevorderd niveau. Malta Dameskapper Een steeds groter worden beroep dat geregeld Pre-press machine-operator (drukker) Een traditioneel beroep waarin het van belang is nieuwe vaardigheden te ontwikkelen om concurrerend te zijn op de arbeidsmarkt.

22 Bouwvakker Een belangrijke beroep welke evolueert door de jaren heen. Restaurateur Vanwege het belang van de nationale culturele bezienswaardigheden, is er een behoefte van het hebben van gekwalificeerde restaurateurs. Medewerker kinderopvang Een steeds groeiend beroep, vooral met veel participerende ouders op de arbeidsmarkt Samenvatting en conclusie In de afgelopen maanden is heel duidelijk geworden dat de EU financiële- en arbeidsmarkten nog steeds significant verzwakt zijn door de huidige financiële crisis. De situatie in dit opzicht verschilt binnen de verschillende EU-landen. Bepaalde economieën zijn veel harder getroffen dan andere. Dit heeft een duidelijke impact op de werkgelegenheid en in het bijzonder langdurige werkloosheid. De groepen die vooral geraakt worden in dit soort situaties en meestal het meest benadeeld worden op de arbeidsmarkt zijn mannen, jongeren, migranten, laaggeschoolden en de werknemers met een contract voor bepaalde tijd. Zij zijn het zwaarst getroffen door de economische neergang en de stijging van de werkloosheid. Er is dus een duidelijke behoefte aan een aanpak van de segmentatie op de arbeidsmarkten. Een extra probleem, wat eveneens van essentieel belang is, is dat van een tekort aan vaardigheden in specifieke markten. Dit probleem moet ook worden aangepakt om een groter evenwicht te creëren tussen de arbeidsmarkten in de verschillende EU lidstaten. In het licht van de huidige economische situatie en de lopende demografische processen, evenals het buitengewoon snelle tempo van technologische veranderingen, is het duidelijk dat een radicale verandering nodig is die verband houdt met de strategieën die arbeidsmarkt gerelateerd toegepast worden. Een mogelijke oplossing zou de evolutie (ontwikkeling/innovatie) in de richting van flexibele zekerheid en innovatieve werkgelegenheid zijn en is gericht op het terugdringen van kosten in plaats van het aantal werknemers. Bovendien lijkt de beste oplossing, in deze tijd van financiële crisis, om werknemers te behouden op de arbeidsmarkt en daarmee de relatieve mobiliteit op deze arbeidsmarkt. Dit vereist een specifieke focus op vaardigheden. In het bijzonder moeten de mechanismen waardoor vaardigheden en kwalificaties te behalen zijn verbeterd worden opgezet, waardoor werknemers zich makkelijke aan kunnen passen aan veranderende marktomstandigheden. 3. EQF, principes en criteria voor verwijzing 3.1. European Qualification Framework Het EQF is een nieuwe benadering van de Europese samenwerking op het gebied van kwalificaties. De invoering van een reeks van leerresultaten op basis van de referentieniveaus

23 / descriptoren verspreid over alle vormen van kwalificaties en een heel scala van kwalificatieniveaus is nog niet eerder geprobeerd. Om een succesvolle implementatie van het Europees kwalificatiekader te kunnen bewerkstelligen is het nodig dat iedereen met de neus dezelfde kant op staat als het gaat om: - de doelstellingen en de belangrijkste beoogde functies van het kader; - de principes en logica toegepast bij het bepalen het kader (hoe zijn de descriptoren gebouwd, hoe moeten ze worden gelezen?); - de vereisten voor toepassing (in termen van betrokkenheid van de belanghebbenden, transparantie, kwaliteitsborging en peer review). Het EQF is ontworpen om op te treden als referentie voor de verschillende kwalificatiesystemen en- kaders in Europa. Het houdt rekening met de diversiteit van de nationale systemen en faciliteert de vertaling en vergelijking van kwalificaties tussen landen. In die zin is het EQF is een raamwerk voor de kaders en-/of systemen en kan dus worden omschreven als een 'meta-framework' (Een kwalificatiekader kan worden gezien als onderdeel van een kwalificatiesysteem, waarin de niveaus van kwalificaties expliciet hiërarchisch zijn beschreven). Dit meta-framework zal kwalificaties systemen in staat stellen met hun impliciete niveaus en- /of nationale en sectorale kwalificatiekaders om zich tot elkaar verhouden. In het proces van de uitvoering van het EQF is het de bedoeling dat elk land zijn nationale kwalificaties (in termen van diploma's, certificaten of prijzen) refereert aan de acht EQF- niveaus via de nationale kwalificatiekaders of de impliciete niveaus in de nationale kwalificatiesystemen. Dit betekent dat in de eerste fase niveaus van het nationale kwalificatiekaders of delen van kwalificaties systemen zullen worden gekoppeld aan de EQF- niveaus. Op de lange termijn, moeten alle kwalificaties in Europa beschikken over een verwijzing naar het EQF Criteria voor het verwijzing proces Het EQF verzoekt de lidstaten om hun nationale kwalificatieniveaus aan het EQF te koppelen in Om aan deze termijn te voldoen en ervoor te zorgen dat het verwijzingen proces zodanig is ontworpen dat het wordt begrepen en er op wordt vertrouwd door de belanghebbenden in alle betrokken landen, heeft de EQF Advisory Group overeenstemming bereikt over een set van criteria en procedures om dit proces te begeleiden. In aanvulling op de lijst van 10 criteria zijn procedures overeengekomen door de EQF Advisory Group, deze nota bevat een korte verklarende rol om de context en de intenties te verduidelijken. Deze criteria hebben als doel ervoor te zorgen dat de informatie en documentatie die wordt ingezet in het publieke domein wordt gevalideerd door de bevoegde autoriteiten, relevant is, transparant is, kan worden vergeleken en vertrouwen genereert. Deze nadruk weerspiegelt dat het succes van het EQF afhankelijk is van het vermogen van de landen om hun kwalificaties en -niveaus te verwijzen naar het EQF in een aantoonbare, expliciete en verdedigbare manier, dat wil zeggen op een manier die de informatie kan worden beoordeeld als geldig of niet door degenen die niet vertrouwd zijn met de kwalificaties van een land. De criteria voor verwijzing zijn essentieel in die zin dat ze de algemene richting van het verwijzingsproces aan geven. Het is echter belangrijk op te merken dat de criteria moeten worden bewezen door middel van de praktijk. Dit betekent dat een akkoord over een set van referentie criteria slechts een eerste stap is en dat de toepassing van de criteria dient te worden opgevolgd door middel van begeleiding en systematische uitwisseling van ervaringen

24 uit de praktijk. De Nationale Coördinatie Punten, alsmede de test- en proefprojecten spelen een belangrijke rol spelen in het nastreven van deze criteria. Criteria en procedures voor het verwijzen van de nationale kwalificatieniveaus naar het EQF 1. De verantwoordelijkheden en/of juridische bevoegdheden van alle relevante nationale instanties die betrokken zijn bij het verwijzing proces, waaronder het Nationale Coördinatie Punt, zijn duidelijk vastgesteld en gepubliceerd door de bevoegde overheidsinstanties. 2. Er is een duidelijk en aantoonbaar verband tussen de kwalificatieniveaus in het nationale kwalificatiekader of systeem en de niveau descriptoren van het Europees kwalificatiekader. 3. Het nationaal kwalificatieraamwerk of systeem en de kwalificaties zijn gebaseerd op het principe en het doel van leerresultaten en gekoppeld aan regelingen voor de validatie van niet-formeel en informeel leren en, waar deze bestaan, credit-systemen. 4. De procedures voor de opname van kwalificaties in het nationale kader of kwalificaties voor het beschrijven van de plaats van de kwalificaties in het nationale kwalificatie-systeem zijn transparant. 5. Het nationale kwaliteitssysteem voor onderwijs en opleiding verwijzen naar de nationale kwalificatie kaders of systeem en zijn in overeenstemming met de relevante Europese beginselen en richtlijnen (zoals aangegeven in bijlage 3 van de aanbeveling). 6. Het verwijzingsproces omvat de genoemde overeenkomst van de desbetreffende kwaliteitsborgingsorganisaties. 1 European Commission: Explaining the European Qualifications Framework for Lifelong Learning

25 7. Het verwijst naar het proces en betrekt internationale experts. 8. De bevoegde nationale instantie of instanties certificeert de verwijzing van het nationaal kwalificatieraamwerk of systeem met het EQF. In een uitgebreid verslag, met daarin de verwijzing en het bewijs, wordt deze bekendgemaakt door de bevoegde nationale instanties, waaronder het Nationaal Coördinatie Punt en zal afzonderlijk elk van de criteria aandoen. 9. Het officiële EQF-platform beheert een openbare lijst van de lidstaten die hebben bevestigd dat ze de verwijzing voltooid hebben (inclusief links naar afgerond referentie rapporten). 10. Na het verwijzing proces en in lijn met de vastgestelde termijnen in de aanbeveling, worden alle nieuwe certificaten, diploma's en de Europass-documenten die door de bevoegde autoriteiten een duidelijke verwijzing hebben gekregen, door middel van nationale kwalificatiesystemen, naar het juiste Europese Kwalificatie Kader niveau geschikt worden Belangrijkste elementen in het proces van verwijzing: Casus Malta en het Verenigd Koninkrijk Verwijzingsproces Malta Malta lanceerde haar brede nationale kwalificatiekader voor een leven lang leren (NQF) in juni 2007, waarbij alle niveaus van formeel, informeel en niet-formeel onderwijs en opleiding (zie hoofdstuk 4) waren inbegrepen. Het Malta Kwalificatie Kader volgde een reeks criteria die werd overeengekomen door de EQF Advisory Group die een methodologische leidraad bieden voor de verwijzing proces. Deze tien indicatoren zijn omvatten aspecten zoals: 1. De verantwoordelijkheden en de wettelijke bevoegdheid van de bevoegde instanties die betrokken zijn; 2. Een bewezen directe koppeling met het Europees kwalificatiekader; 3. Leerresultaten op basis van kwalificaties en de link naar de validatie van informeel en nietformeel leren en Credit-systemen; 4. Transparant opnemen van de kwalificaties in een van de niveaus van het kader; 5. Een kwaliteitsbeleid dat overeenkomt met de Europese beginselen; 6. De instantie voor kwaliteitsborging keurt de verwijzingsprocessen; 7. De betrokkenheid van internationale experts bij het verwijzen; 8. De publicatie van een rapport over het verwijzingsproces (dit rapport); 9. In een notitie op Europees niveau betreffende de lidstaten die het proces voltooid hebben; 10. Het verwijzingsproces moet worden voltooid binnen de gevestigde EU-termijnen. 1

26 In de methodiek hebben we ons gericht op de herkomst van de niveau descriptoren van het MQF als de politieke, economische, culturele en sociale prioriteiten van een natie die nu deel uitmaakt van de Europese Unie. Deze niveau descriptoren werden gelezen rekening houdend met: De economische en sociale ontwikkeling van een kleine natie binnen het grotere Unie; De impact van het EQF en de QF-EHEA niveau descriptoren op de cultuur en het systeem van ons onderwijs; De relevantie van de niveau descriptoren van het MQF, het EQF en de QF-EHEA; De overdraagbaarheid van een dergelijk niveau descriptoren betreffende levenslang leren, de validatie van informeel en niet-formeel leren en een grotere transparantie van kwalificaties in een veranderende arbeidsmarkt. Wat volgde was een evolutie van dit proces ondersteund door de al even uitdagende ontwikkelingen van het EQF en het QF/ EHEA namelijk de Kopenhagen en Bolognaprocessen ondersteund door het verdrag van Lissabon. MQF heeft een methodologie aangenomen waarin niveau descriptoren werden getoond in twee kolommen naast elkaar om de vergelijking van zowel het niveau descriptoren van het EQF en van het MQF te vergemakkelijken. Een dergelijke vergelijking is gebaseerd op het Europees Kwalificatie Kader leerresultaten paradigma van kennis, vaardigheden en competenties. De eindtermen van de MQF introduceert de term; het toepassen van kennis en begrip en maakt onderscheid tussen soorten vaardigheden, zoals die in de communicatie, oordeel en leren, zoals het niveau descriptoren van de QF/EHEA en komt overeen met de competenties autonomie en verantwoordelijkheid. Het niveau descriptoren van het MQF zijn ook gerelateerd aan het kwalificatiekader voor de Europese Hoger Onderwijs Ruimte (QF/EHEA). Dit aspect geeft meer transparantie en waarde aan de geaccrediteerde kwalificaties en kwaliteit verzekerd door MQF. Het veranderende karakter van de kwalificaties van de nationale naar de Europese en internationale, van theoretisch naar praktisch, van leren naar leerresultaten en de grotere nadruk op de investeringen in hooggeschoolde arbeidskrachten die de huidige en toekomstige industrie voldoet aan de noodzakelijk betrokkenheid van de belanghebbenden en MQC's deelname aan en organisatie van nationale, Europese en internationale activiteiten. Deze methodologische aanpak blijkt uit de gedetailleerde tabel hieronder weergegeven. Dergelijke evenementen waarbij het MQF en de belanghebbenden betrokken waren, waren essentieel voor MQF om gelijke tred te kunnen houden met ontwikkelingen op het vakgebied en ervoor te zorgen dat het verwijzingsproces de behoeften en verwachtingen van onze onderwijs- en werkgelegenheidsbeleid weerspiegelt. De lokale bijdragen van belanghebbenden waren ook een belangrijk element in de vorming van het Malta Kwalificatie Kader en zijn de verwijzingen naar het EQF en de QF/EHEA. Betrokkenheid bij het ontwerp van leerresultaten, kwalificaties, beroeps- normen en het MQF zelf gaf de belanghebbenden een gevoel van eigenaarschap, die de synergie tussen onderwijs en opleiding en de industrie faciliteren, waardoor wederzijds vertrouwen en nieuwe vormen van transparantie zijn ontstaan/gecreëerd. Het verwijzingsrapport en het proces wat daartoe heeft geleidt, was als het ware ook gebaseerd op onderzoek dat leidt tot de publicatie van vier beleidsdocumenten gepubliceerd door MQF waaruit de waardering van alle Learning Series evenals de besprekingen op basis

27 van de voorgestelde principes blijkt. Het Malta kwalificatie kader is gericht op: 1. Een nationaal kwalificatiekader voor een leven lang leren; 2. Beroepsonderwijs en- opleiding 3. Een Quality Assurance beleid; 4. De validatie van informeel en niet- formeel leren. Verwijzingsproces Groot-Brittannië In 2007 heeft de Britse regering zich ingeschreven/aangemeld voor de oprichting van een Europees Kwalificatie Kader (EQF), samen met het principe van de verwijzing van nationale kwalificatiesystemen aan het EQF in In september 2008 werden drie oefeningen uitgevoerd ten behoeve van een verwijzing van het Verenigd Koninkrijk Kwalificatie Kaders naar het EQF in overeenstemming met de criteria en procedures die zijn ontwikkeld door de EQF Advisory Group. Dit rapport beschrijft de officiële verwijzing van de kwalificaties en het Credit Framework (QCF) aan het EQF in Engeland en Noord-Ierland. Afzonderlijke rapporten beschrijven de verwijzing van de kaders in Wales en Schotland en een samenvatting van de positie van alle kaders in het Verenigd Koninkrijk zal later in 2009 worden gepubliceerd. De QCF werd geïntroduceerd in 2008 met de bedoeling dat het alle kwalificaties in Engeland, Wales en Noord-Ierland zou dekken, anders dan het Hoger Onderwijs, welke gedekt worden door het kader voor Hoger Onderwijs (FHEQ) en de gekwalificeerde status die beroepsorganisaties zijn. Het introduceert een standaard valuta voor prestaties in de vorm van een kader van niveaus op basis van leerresultaten, evenals een systeem van credit en principes voor het erkennen van de vorige gecertificeerd en niet gediplomeerd leren. De QCF heeft negen verdiepingen, met de eerste (instap, toetreding) niveau onderverdeeld in Entry 1-3. Entry 1 staat voor het meest elementaire niveau van de prestaties en niveau 8 de meest geavanceerde. Laatste verwijzing van de QCF het EQF Het NCP stelt vast dat het EQF niet een niveau of het niveau heeft dat overeenkomt met QCF Entry 1 en 2, die erkend zijn als belangrijk in de ondersteuning van leerlingen die een laag niveau basisvaardigheden of een gebrek aan vertrouwen hebben. Het moedigt daarom de EQF Advisory Group aan om te overwegen hoe, prestatie op deze niveaus, kunnen worden opgenomen in de EQF. Het EQF is een reeks gemeenschappelijke beginselen voor kwaliteitsborging die de nationale kwalificatiesystemen naar verwachting zullen volgen. Het NCP heeft het kwaliteitsborgingbeleid en de procedures die gebruikt worden in Engeland en Noord-Ierland beoordeeld en bevestigt dat zij voldoen aan deze principes. Dit verslag werd goedgekeurd door de bevoegde nationale instanties in Engeland en Noord- Ierland en zal worden gepubliceerd op de QCDA en CCEA websites. 1 MALTA QUALIFICATIONS COUNCIL (2009). Referencing of the Malta Qualifications Framework (MQF) to the European Qualifications Framework (EQF) and the Qualifications Framework of the European Higher Education Area (QF/EHEA)

28 De Europese Commissie zal worden geïnformeerd over de afronding van het rapport en zal een link verstrekken die verwijst naar het rapport. Het Britse rapport, bestaande uit de verslagen van Wales, Schotland en Engeland en Noord-Ierland, zal formeel worden voorgelegd aan de Europese Commissie aan het eind van het jaar. Het nationale kader of kwalificatiesysteem en zijn kwalificaties zijn gebaseerd op het principe en het doel van leerresultaten en gekoppeld aan regelingen voor de validatie van nietformeel en informeel leren en, waar deze bestaan, Credit-systemen. Het Verenigd Koninkrijk heeft een geschiedenis met betrekking tot het gebruik van leerresultaten die teruggaat tot het midden van de jaren 1980 en het is nu de standaard voor de specificatie van kwalificaties in termen van waarin leerlingen in staat moeten zijn om aan te tonen, dat ze hierover beschikken. De QCF is uitdrukkelijk gebaseerd op een systeem van eenheden, gespecificeerd in termen van leerresultaten, welke gecombineerd samen komen in kwalificaties. Het bereiken van een of meerdere eenheden wordt erkend door de toekenning van credit. Leerlingen die studiepunten ontvangen hebben het recht deze te laten erken tegenover een kwalificatie welke de desbetreffende eenheden binnen het reglement van combinatie omvat. De QCF steunt de erkenning van voormalig leren van gecertificeerd en niet-gecertificeerde bronnen waar leerlingen kunnen aantonen dat zij aan de eindtermen hebben voldaan binnen de unit (s) waarnaar ze op zoek zijn. De principes die ten grondslag liggen zijn hiervoor toegelicht in het document: Leidraad voor de Erkenning Verworven Competenties binnen de QCF (2010) Belangrijkste effecten van het verwijzingsproces: transparantie en validatie van leren (criterium 3) De resultaten worden voorgesteld het EQF-Spread-project welke probeert de transparantie van kwalificaties en de mobiliteit van werknemers te vergemakkelijken. In die zin is dit project geïdentificeerd met criterium 3, wat van mening is dat "de nationale kwalificatie kaders of systemen en de kwalificaties gebaseerd zijn op het principe en het doel van leerresultaten en gekoppeld aan regelingen voor de validatie van niet-formeel en informeel leren en, waar deze bestaan, credit systemen. Leerresultaten vormen het kern mechanisme van de Europese instrumenten gericht op de transparantie, vergelijkbaarheid, overdraagbaarheid en erkenning van competenties en/of kwalificaties, tussen verschillende landen en op verschillende niveaus (Europese Commissie, 2002). Als gemeenschappelijke taal of wel munteenheid, worden verwacht dat leerresultaten mobiliteit bevorderen tussen de verschillende beroepsonderwijssystemen van verschillende landen en tussen sectoren en niveaus van onderwijs binnen landen. 14 QCDA (2009). Report on referencing the Qualifications and Credit Framework to the European Qualifications Framework for Lifelong Learning.

29 Europese instrumenten zijn gericht op het verwijderen van de geografische, institutionele en sectorale belemmeringen voor onderwijs, opleiding en leren. Dit is belangrijk voor het verlichten van de toegang tot levenslang leren, het bevorderen van een soepeler progressie in leren ten behoeven van de waardering en erkenning van leren. De fundamentele basis en de sleutel tot het behalen van deze ambitieuze doelstelling is om met behulp van deze instrumenten de verschuiving te maken naar een op leerresultaten gebaseerde benadering (Cedefop, 2009d, p. 106). Voor de uitvoering van de Europese instrumenten zoals het Europees kwalificatiekader, het Europees systeem voor beroepsonderwijs en- opleiding en het Europese referentiekader voor kwaliteitsborging, zijn landen aangemoedigd om nationale kwalificatie kaders en de kwalificaties die gebaseerd zijn op leerresultaten te bepalen. Doordat ze de basis voor de beoordeling en certificering aanreiken, kan van kwalificatie kaders en kwalificatienormen worden verwacht dat zij invloed uit oefenen op het onderwijzen en leren. Volgens de ruime definitie van het curriculum, kunnen de kwalificatie normen worden beschouwd als onderdeel van het curriculum, aangezien zij bijdragen aan het sturen van het leerproces en zijn gerelateerd naar de andere elementen van het curriculum. Eerder onderzoek heeft al aangetoond dat er ontwikkelingen zijn ten aanzien van de aanneming van de kwalificatie normen en nationale kwalificatie kaders op basis van leerresultaten in vele Europese landen (Cedefop, 2009c). Vandaar dat de Europese strategieën en instrumenten een belangrijke achtergrond en motivatie zijn voor de hervorming van beroepsonderwijs en- opleidingsleerplannen door de invoering van leerresultaten. In het studies per land, bleek dit vooral het geval te zijn voor de landen die tot voor kort niet beschikten over hun eigen nationale benadering van competentiegericht onderwijs en leerresultaten. Polen, Roemenië en Slovenië zorgen voor een goede voorbeelden van dergelijke landen en proberen de Europese terminologie en instrumenten vast te leggen in het kielzog van de radicale hervormingen van het gehele beroepsonderwijs, gesteund door Europese fondsen. Landen met een oudere traditie van competentiegerichte curricula, zoals Frankrijk en Duitsland, zijn ook bezig met het doorvoeren van hervormingen om mee te gaan met EU-ontwikkelingen en nieuwe eisen, met behoud van hun eigen begrip van leerresultaten en competenties. Regelingen voor de validatie van niet- formeel en informeel leren. Valideren van formeel, non-formeel en informeel leren wordt steeds meer gezien als een manier van het verbeteren van levenslang en levensbreed leren. Meer Europese landen benadrukken het belang van het zichtbaar maken hiervan en waardering te geven aan het leren dat plaatsvindt buiten de formele onderwijs- en opleidingsinstellingen, bijvoorbeeld op het werk, in de vrije tijd activiteiten en thuis. Valideren van informeel en niet- formeel leren is van toenemend belang in heel Europa. Verder is de inzet van een groot aantal landen bij OESO- activiteiten op dit gebied nodig en de deelname in de Europese Commissie zal peer learning cluster geven zodat de validatie wordt gezien als een belangrijk element van nationaal beleid inzake onderwijs, opleiding en werkgelegenheid. Het feit dat de validatie kan worden gezien als onderdeel van de onderwijs-, opleidings- en werkgelegenheidbeleid is belangrijk en illustreert het overbruggende karakter van deze aanpak. Uitbreiding en diversificatie van onderwijs- en opleidingsbeleid naar een bredere, levenslang lerende omgeving, verwijdt de focus van de levering van de kwalificaties door formele onderwijs- en opleidingsinstellingen om ook andere, meer flexibele routes naar kwalificatie te

30 creëren. Deze zijn gevoelig voor verschillende manieren waarop mensen hun kennis en vaardigheden hebben verkregen en de manier waarop ze hun leven leven. Om dergelijke flexibele trajecten te verlichten, zorgt het valideren van niet-formeel en informeel leren ervoor het leren opgedaan buiten onderwijsinstellingen zichtbaarder te maken. Door het hele land betekent dit een enorme onaangeboorde bron van onzichtbare kennis en vaardigheden en in aanvulling op de rechten van personen en hun leeractiviteiten, kan de verhoogde zichtbaarheid leiden tot een aanzienlijke economische en sociale voordelen voor individuen, gemeenschappen en landen. Routes van leren naar certificering. Validatie van niet- formeel en informeel leren is anders georganiseerd in heel Europa. Het systeem voor het valideren van de resultaten kon worden ontworpen als een integraal onderdeel van de bestaande formele onderwijs- en opleidingsstelsel, wanneer dit het geval is, wordt het gezien als een andere nationaal onderschreven route naar erkenning van leerresultaten en mogelijk naar certificering. In sommige landen functioneert de validatie van niet-formeel en informeel leren parallel aan het formele systeem. Het word anders beheerd, maar maakt gebruik van een deel van de infrastructuur van het formele systeem, zoals de onderwijs benchmarks of normen voor formele kwalificatie. Het kan ook een volledig gescheiden proces zijn dat leidt tot een bijzondere erkenning waarbij er geen institutioneel, normen of certificatie gekoppeld staat aan het formele systeem. Rollen belanghebbenden. Het aantal partijen en instanties die betrokken zijn bij de validatie van niet- formeel en informeel leren kunnen het moeilijk maken om het hele plaatje van elk perspectief te zien. De geïntegreerde visie weergegeven in tabel 1, brengt deze in kaart en breidt de huidige grenzen van het denken over hoe, waar en waarom de validatie komt uit. Vijf verschillende maar onderlinge niveaus van het management door de belanghebbenden zijn beschreven: Individuele leerlingen, organisaties, onderwijs en opleiding, nationale en regionale beleidsmakers en Europese beleidsmakers. Deze integrale visie kan worden gebruikt om inzicht in de praktische uitdagingen van het valideren van niet-formeel en informeel leren te verbreden bij de ontwikkeling en uitvoering van validatie aanpak op alle niveaus. 15 CEDEFOP (2010) Learning outcomes approaches in VET curricula. A comparative analysis of nine European countries.

31 3.5. Samenvatting en conclusie Om te zorgen voor een succesvolle implementatie van de nationale en sectorale kwalificatieniveaus en kaders in de Europese landen, moeten alle betrokkenen een duidelijk inzicht hebben in de doelstellingen en de belangrijkste functies van het Europese Kwalificatie Kader (EQF), de principes en de manier waarop deze gedeeld en gebruikt zouden moeten worden. Betrokkenen moeten zich bewust zijn van de voorwaarden voor de uitvoering van het EQF, de voordelen voor beroepsonderwijs en- opleidingssystemen en voor de werkgelegenheid binnen de context van Europese Strategie (ET 2020). De goedkeuring van het EQF-model zal de transparantie van kwalificaties en de mobiliteit van werknemers en studenten verhogen. Het EQF zal werknemers in staat stellen mobiel te zijn en tegelijkertijd erkenning geven voor hun kwalificaties buiten hun eigen land. EQF zal de

32 overgang van werk naar opleiding en visa versa faciliteren, op een niveau van leven lang leren. Vanwege het voortdurend veranderende karakter van de kwalificaties over de hele wereld, is investeren in hooggeschoolde arbeidskrachten nodig om gelijke tred te houden met de ontwikkelingen in de sectoren. Dit zal leiden tot tevredenheid in behoeften en aspiraties et betrekking tot ons onderwijs-en werkgelegenheidsbeleid. Door het creëren van verbanden tussen de nationale en Europese kwalificaties systemen kunnen trainingsprogramma's transparanter worden ontworpen en kunnen daardoor efficiënter worden gebruikt door de verschillende werkgevers in elk land. De EQF adviesgroep heeft ons voorzien van een methodologische leidraad, inclusief 10 indicatoren welke door de Europese landen gevolgd moeten worden. De 10 criteria voor het verwijzing proces hebben als doel ervoor te zorgen dat alle informatie en documentatie wordt beschouwd als relevant en transparant, transparant worden vergeleken en wederzijds vertrouwen genereert tussen de belanghebbenden. De 10 criteria, vermeld in paragraaf 3.2. zijn van essentieel belang tijdens de implementatie van het EQF. Criterium 3 beschouwt leerresultaten als het kern mechanisme voor de transparantie van kwalificaties en voor de mobiliteit tussen de verschillende stelsels voor beroepsonderwijs en de arbeidsmarkt van de verschillende landen. Anderzijds, de erkenning van verworven competenties is een belangrijk middel om het niveau van de economische activiteit in de arbeidsmarkt, ongeacht Kwalificatieniveaus en de verbetering van de burger' te motiveren door betrokkenheid bij een leven lang leren. De casussen van Malta en het Verenigd Koninkrijk tonen aan hoe leeruitkomsten systemen goede resultaten laten zien op de arbeidsmarkt als gevolg van het verstrekkenen van een flexibel proces van certificatie en accreditatie van de kwalificaties van de werknemers. Het vergemakkelijken van de kansen op de arbeidsmarkt en in de onderwijs-en opleidingsstelsels. Tot slot, de goedkeuring van het Europees kwalificatiekader zal de mobiliteit van werknemers en studenten verhogen en de overgang van werk naar opleiding en visa versa vergemakkelijken, op een levenslange basis.

33 4. DE ONTWIKKELING VAN NQFS IN de partnerlanden. Dit hoofdstuk heeft als doel een overzicht te geven van de huidige fase en de belangrijkste ontwikkelingen van de nationale kwalificatie kaders in EQF Spread partnerlanden. Het biedt een overzicht van de belangrijkste kenmerken van niveaus en- descriptoren, de verwijzingen naar het EQF en de geleerde lessen voor elk land. In de conclusie worden een aantal belangrijke verschillen en overeenkomsten tussen de landen beschreven, inclusief de fundamentele uitdagingen in de toekomstige ontwikkeling en uitvoering van de kaders. EU-landen zijn in toenemende mate geneigd om NQFs te zien als de belangrijkste instrumenten voor het beïnvloeden van het nationale beleid en de hervormingen in onderwijs, opleiding en de werkgelegenheid. Ze hebben zich gecommitteerd aan de ontwikkeling en invoering van nationale kwalificatiekaders voor levenslang leren die verwijzen naar het EQF. Op hetzelfde moment zijn de opkomende NQFs een afspiegeling van de nationale systemen waar binnen ze zouden moeten opereren. Hoewel de verschillen kunnen worden waargenomen in specifieke NQFs 'doelstellingen en de NQFs' ontwerp kenmerken, is het algemeen bepaald dat het kader een expliciete set van kwalificatie niveaus en niveau descriptoren dient te introduceren, dat zij de leerresultaten aanpak daarvan weerspiegeld en dat een breed scala aan belanghebbenden (uit onderwijs, opleiding en werkgelegenheid) moeten worden betrokken Situatie in de deelnemende landen Malta Introductie Malta lanceerde haar brede nationale kwalificatiekader voor een leven lang leren (NQF) in juni 2007, waarbij alle niveaus van formeel, informeel en niet-formeel onderwijs en opleiding betrokken zijn. Over het MQF werden vier werkdocumenten gepubliceerd, gericht op het conceptueel kader, een hervormingsstrategie voor beroepsonderwijs en- opleiding, een kwaliteitsbeleid voor beroepsonderwijs en- opleiding en niveau descriptoren voor kerncompetenties op niveaus 1, 2 en 3 van het MQF. Niveaus en- descriptoren Het Maltese NQF heeft acht niveaus van kwalificaties. Het MQF is beïnvloed door de achtniveau-indeling van het EQF, maar houdt een direct verband met een langdurige systeem van het Maltese kwalificatiesysteem. De MQF niveau descriptoren zijn meer gedetailleerd dan die van het EQF en meer gecontextualiseerd aan de Maltese cultuur, de nationale, sociale, economische en politieke prioriteiten. Elke niveau descriptor wordt gedefinieerd in termen van kennis, vaardigheden, competenties en leerresultaten. De niveau descriptoren meten complexiteit, het volume en het te verwachten niveau van leren voor de specifieke kwalificatie. Ze geven een breed profiel van wat een individu zou moeten weten en kunnen doen met een variërende mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Verwijzingen naar de EQF Malta was de eerste lidstaat die een uitgebreid verwijsrapport had geschreven om hun kwalificaties te verwijzen naar het EQF en de QF-EHEA. Het werd officieel gelanceerd door de minister van Onderwijs in november De directe correspondentie met de EQFniveaus werd opgericht.

34 MQF EQF Geleerde lessen en de weg vooruit De ontwikkeling van de MQF heeft gediend als een katalysator voor de hervorming van het onderwijs en innovatie, evenals het creëren van een de nieuwe cultuur leerling gerichte kwalificaties en de te bouwen en te verbeteren permeabiliteit tussen beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs centraal staan. De volgende vier hoofdpunten waren van controversieel belang op nationale context: a) De gelijke waardering van beroepsonderwijs en algemeen onderwijs. De ervaring leert nu al dat de samenwerking tussen het beroepsonderwijs en het Hoger Onderwijs is versterkt. Er is nu meer bewijs dat VET-kwalificaties erkend worden als toelating voor niet alleen de BVE-instellingen, maar ook voor universitaire opleidingen. Academische kwalificaties worden in het algemeen beschouwd als toelating tot beroepsonderwijs en programma's; b) Validatie van informeel en niet-formeel leren wordt niet zomaar aanvaard door de algemene opleidingsroute en wordt in het algemeen niet zo goed erkend als de academische hogere niveaus van het MQF. Het voorstel voor het nieuwe school diploma voegt, voor de eerste keer, waarde toe aan alle formele, non-formele en informele leeractiviteiten. c) Een credit systeem om dwars door het MQF heen te gaan, wordt gezien als een uitdagende taak voor de private en publieke opleidingsverstrekkers om hun kwalificaties, overeenkomstig te herontwerpen; d) Het reden van de behoefte aan sectorale kaders als Malta al een NQF heeft. Over dit probleem wordt nog steeds gedebatteerd. Groot-Brittannië Engeland en Noord-Ierland Introductie De kwalificaties en het Credit-kader (QCF) is een gezamenlijk geregeld studiepunten- en kwalificatiekader voor Engeland, Wales en Noord-Ierland. Het kader heeft betrekking op alle niveaus en typen van kwalificaties, behalve op de Hoger Onderwijs diploma's die door het kader voor het Hoger Onderwijs (FHEQ) gedekt zijn en gekoppeld zijn aan het proces van Bologna. Het QCF herkent vaardigheden en kwalificaties door het toekennen van credit voor de kwalificaties en eenheden. Verondersteld wordt dat mensen in staat worden gesteld om kwalificaties te verkrijgen in hun eigen tempo langs flexibele routes. Het QCF onderging een twee jaar durende test en een proefperiode en werd formeel goedgekeurd in het najaar van 2008.

35 Niveaus en- descriptoren Het QCF bestaat uit negen niveaus, van instapniveau (onderverdeeld in entry level 1-3) tot aan de verwezenlijking op niveau 8. De vijf bovenste verdiepingen horen in overeenstemming te zijn met de niveaus van het raamwerk voor het Hoger Onderwijs. De niveau descriptoren houden zich bezig met de uitkomsten van het leren en niet het proces van het leren of de wijze van beoordeling. De indicatoren voor elk niveau zijn gegroepeerd in drie categorieën: (a) kennis en begrip, (b) het toepassen en optreden, (c) autonomie en verantwoordelijkheid. Naast het systeem van niveaus, bestaat het CQF uit een systeem van eenheden en Credits. Het QCF bevat ook uitgangspunten voor het samenstellen van de kwalificaties van de eenheden, met een vermelding van welke eenheden moeten worden bereikt voor elke kwalificatie. Een set van principes voor het erkennen van eerdere gecertificeerde en niet-gecertificeerde leren is ook inbegrepen. Verwijzingen naar de EQF De QCF is in februari 2010 gerelateerd aan het EQF: QCF EQF Entry level 1 Entry level 2 Entry level Het Hoger Onderwijs kader (FHEQ) is formeel niet gerelateerd aan het EQF. De vijf hogere niveaus van het QCF komen overeen met de FHEQ, een impliciet en indirect verband is vastgesteld. Belangrijke lessen geleerd en de weg vooruit De goedkeuring van de QCF toont de noodzaak aan om NQFs verder te ontwikkelen. Als een 'tweede generatie' kader, de QCA introduceert veel sterkere overschrijvende elementen, die verder gaat dan de strekking van het eerdere NQF. Deze evolutie is meer dan een decennium lang door gegaan, waarin de nadruk lag op de noodzaak van een lange- termijn perspectief op dit gebied. Terwijl de QCF nu gekoppeld is aan het EQF, is dit niet het geval voor de FHEQ. Of dit een permanente oplossing blijf is onduidelijk. Schotland Introductie Het SCQF werd oorspronkelijk ingevoerd in 2001, maar is geleidelijk herzien en verfijnd in de periode daarna. Het SCQF is georganiseerd als een bedrijf wat een unieke oplossing is in Europa, een liefdadigheidsinstelling opgericht in Het kader heeft betrekking op alle niveaus en types van kwalificaties. Het SCQF is niet een regelgevend kader. Het helpt bij het maken van duidelijke de verbanden tussen de Schotse kwalificaties en de kwalificaties in de rest van het Verenigd Koninkrijk, Europa en daarbuiten. Zo verduidelijkt het de mogelijkheden voor internationale progressie routes en overschrijving van credit. Het SCQF ziet zichzelf als een integrerende kader. Het kader helpt iedereen in Schotland, waaronder aanbieders van opleidingen en werkgevers. Niveaus en- descriptoren Er zijn 12 niveaus in de Schotse kader, beschreven op basis van gemeenschappelijke niveau

36 descriptoren, welke gelden voor alle vormen van leerprogramma's en kwalificaties. Het is noemenswaardig dat het SCQF, op dezelfde manier als de andere Britse kaders, werkt met instapniveaus. Niveaus 1-3 worden gezien als belangrijk bij het aanpakken van particulieren met bijzondere leerbehoeften en als een belangrijk onderdeel van een de algemene strategie voor levenslang leren. Voor sommigen kan de toegang tot het niveau, functioneren als een weg terug naar het formele onderwijs en opleiding. Verwijzingen naar de EQF Het SCQF is gerelateerd aan het EQF in februari 2010 als een onderdeel van het totale Britse verwijzingsproces. Schotland heeft zijn self-assessment tegen de EHEA als onderdeel van het Bologna-proces voltooid. Met dit werk wordt nu rekening gehouden binnen de verwijzing van het volledige SCQF naar het EQF. Het werk van de groep resulteerde in de volgende verwijzingen: SCQF EQF Wales Introductie Het CQFW is een beschrijvend vrijwillig kader dat werd ontwikkeld door het samenbrengen van een aantal sub-kaders die reeds bestaan in Wales: het kader voor het Hoger Onderwijs kwalificaties (FHEQ), het Nationaal Kwalificatie Kader (NQF) voor gereglementeerde nationale opleidingen en de verzekerde kwaliteit van levenslang leren. Het omvat zowel de academische als beroepskwalificaties en kan worden omschreven als alomvattend. Niveaus en- descriptoren Er zijn negen niveaus in het CQFW: instapniveau plus acht niveaus. Er zijn gemeenschappelijke niveau descriptoren, die gelden voor alle vormen van leerprogramma's en kwalificaties. Verwijzingen naar de EQF Het CQFW is gerelateerd aan het EQF als een onderdeel van het totale Britse verwijzingen proces in februari Het volgende verband werd gelegd tussen de CQFW het EQF (dit komt overeen met de koppeling tussen QCF en EQF). CQFW EQF Net als in Engeland en Noord Ierland, heeft de groep die werd opgericht om het 'bereik' van het verband tussen de FEHQ en EQF geconcludeerd dat er geen bijkomend voordeel van de koppeling aan het EQF wat kan worden geïdentificeerd. Deze beslissing kan echter opnieuw worden beoordeeld in de toekomst, afhankelijk van de ontwikkelingen van het EQF en de feedback van potentiële gebruikers van de kaders.

37 Bulgarije Introductie Bulgarije is op dit moment bezig met het ontwikkelen van een uitgebreid, op leerresultaten gebaseerd Nationaal Kwalificatie Kader (NQF) voor alle niveaus binnen het onderwijs- en opleidingsstelsel en de bijbehorende diploma's. Een ontwerp set van descriptoren voor beroepsonderwijs en- opleiding niveaus van de NQF werden ontworpen in januari Ze zijn gebaseerd op leerresultaten en worden gebouwd door graden van beroepskwalificatie. Er is werk verleend aan de algemene opleidingsniveaus, rekening houdend met de nieuwe structuur van het secundair onderwijs die worden vastgesteld door een wet op de school- en voorschools onderwijs ontwikkeling ten behoeve van de goedkeuring. Niveaus en- descriptoren Het NQF ontwerp bestaat uit acht niveaus en houdt rekening met de specifieke kenmerken van het nationale onderwijsstelsel. De niveaus 6 tot 8 in het ontwerp worden beschreven volgens de descriptoren van de QFEHEA en de niveaus 1 tot 5 in termen van kennis, vaardigheden en competenties. De eindtermen van de kwalificaties weerspiegelen de rechtshandelingen voor verschillende subsystemen van het onderwijs en opleiding. Het ontwerp houdt ook rekening met de ISCED-97 benadering om de correspondentie tussen de NQF niveaus en ISCED te bieden, om zo uitkomsten gebaseerde aanpak te combineren met input factoren. Verwijzingen naar de EQF De verwijzingen naar de EQF wordt gezien een geïntegreerd onderdeel van de totale werkzaamheden aan de NQF. EQF NQF ,8 Het eerste niveau van het EQF bestaat niet in de Bulgaarse kwalificatieraamwerk, dus de eerste Bulgaarse niveau is gelijk aan het tweede EQF niveau. Het NQF ontwerp was klaar in juni 2011 en zal na overleg afgerond worden tegen het einde van oktober De belangrijkste lessen en de weg vooruit Een van de doelstellingen van het NQF is om te zorgen voor een grotere systeem transparantie. Terwijl de Bulgaarse ontwikkelingen streven naar een uitgebreid NQF waarin alle niveaus en types van kwalificaties, is de mate waarin het kader voorziet in het verhogen en vereenvoudigen van verticale en horizontale progressie en de transfer tussen onderwijs en opleidingssubsystemen te vergemakkelijken niet duidelijk. Het gebruik van afzonderlijke niveau descriptoren voor verschillende delen van het kader kan het vermogen van het kader, om de bestaande grenzen tussen instellingen en leeromgevingen beïnvloeden verzwakken. De ontwikkeling van de sectorale kwalificatiestructuur (SQF) wordt als zeer belangrijk beschouwd. Door de SQF s worden de sectorale kwalificaties in sectoren van de economie op een duidelijkere en transparantere manier beschreven voor alle doelgroepen en belanghebbenden, met behulp van de leerresultaten aanpak en door de koppeling aan het credit systeem wanneer nodig.

38 Spanje Introductie Spanje is momenteel bezig met de ontwikkeling van een NQF voor levenslang leren (Spaans kwalificatiekader, MECU), gebaseerd op leerresultaten. Het zal de coördinatie van verschillende onderwijs- en opleiding subsystemen koppelen. De hogere vier niveaus van MECU zullen worden gekoppeld aan het kwalificatieraamwerk voor het Hoger Onderwijs (MECES), welke afzonderlijk geplaatst worden. Een voorontwerp van het QF voor het Hoger Onderwijs is voorbereid en wordt besproken met alle betrokken partijen. Niveaus en- descriptoren Een acht level kader is voorgesteld om alle belangrijke soorten Spaanse diploma's te dekken. De vier hoogste niveaus zullen compatibel zijn met de Spaanse QF voor Hoger Onderwijs. Niveau descriptoren worden gedefinieerd in termen van kennis, vaardigheden en competenties. Ze zijn gebaseerd op de EQF- niveau descriptoren, maar zo aangenomen dat ze in de nationale context te passen. Dit is met name het geval voor vaardigheden, waar het vermogen om te communiceren in verschillende talen en analytische vaardigheden worden benadrukt. Competentie wordt gedefinieerd als autonomie en verantwoordelijkheid en met het leren van vaardigheden en gedrag. Brede generieke descriptoren voor het NQF zullen worden aangevuld met meer gedetailleerde descriptoren voor subkaders indien nodig (bijvoorbeeld voor beroepskwalificaties). De descriptoren voor de niveaus 5-8 zijn compatibel met de Dublin descriptoren, zodat deze MECU niveaus vergeleken kunnen worden met de MECES niveaus. De leerresultaten aanpak, wordt gezien als een essentieel onderdeel voor de ontwikkeling van het NQF en wordt ondersteund door alle belanghebbenden. Verwijzingen naar de EQF Het verwijzingsrapport zal naar verwachting worden voorbereid in De directoraatgeneraal voor beroepsonderwijs en- opleiding werd door de regering benoemd voor de coördinatie en het opstarten van het proces en te handelen als nationaal contactpunt (NCP).

39 MECU MECES NQF Education System EQF Level CNCP Level PhD Level 8 -- Master Level 7 Level 5 Bachelor Level 6 Level 4 VET Higher level Level 5 Level 3 VET Medium level Level 4 Compulsory secondary education (ESO). Primary education Level 3 Level 2 Level 2 Level 1 Level 1 -- De belangrijkste lessen en de weg vooruit Omdat Spanje is in een vroeg stadium van ontwikkeling van de NQF voor LLL is, is het te vroeg om te spreken over bepaalde problemen. Echter, er is een uitdaging om de twee NQF ontwikkelingsprocessen te koppelen en om de samenwerking tussen alle betrokken partijen uit alle subsystemen te versterken. Italië Introductie Italië houdt zich al sinds 2003 bezig met de oprichting van een Italiaanse nationale kwalificaties en certificering kader. In Italië is de staat verantwoordelijk voor de bepaling van de kwalificatie die behaald wordt door het onderwijs, terwijl de regio's verantwoordelijk voor het beroepsonderwijs en- opleidingen. Een concreet resultaat van de ontwikkelingsprocessen sinds 2006, is de recente hervorming in het hoger secundair onderwijs (72), waarin nieuwe niveaus, gedefinieerd door leerresultaten als gevolg van de EQF- niveau descriptoren geïntroduceerd werden. De hervorming introduceert de drie belangrijkste middelbare school routes: algemeen- (lycees), technisch- en beroepsonderwijs, wat leidt tot vijfjarige diploma's en leerresultaten gekoppeld aan het EQF. Bovendien zullen het beroepsonderwijs en- opleidingen worden beheerd door regio s welke werken volgens de overeengekomen nationale beroeps- en opleidingenstandaard (in overeenstemming met de EQF-niveaus). Driejarige beroepskwalificaties en vierjarige beroepsopleiding diploma s zullen worden toegekend. De implementatie start in september 2010 en zal doorgaan tot Sinds 2005 wordt er gewerkt aan het QF voor Hoger Onderwijs. Het eerste ontwerp werd opgesteld in 2008 en is uitgebreid besproken met de belangrijkste belanghebbenden van de universitaire sector tijdens een consultatieproces. Niveaus en- descriptoren De structuur van het NQF niveau en de niveau descriptoren zijn nog niet gedefinieerd, maar

40 er zijn wel componenten beschikbaar. Italië maakt gebruik van de leerresultatenaanpak en de EQF niveau descriptoren als een basis voor verdere ontwikkelingen. In het QF voor Hoger Onderwijs, zijn de Dublin descriptoren landelijk gebruikt voor drie cycli, overeengekomen in het Bologna proces. Meer specifieke descriptoren worden gedefinieerd voor elk programma door de universiteiten. Korte kwalificatie cycli zullen worden gedefinieerd door sub descriptoren, rekening houdend met verschillen in de specifieke elementen van de kwalificaties (bv. werkdruk, lengte of toegang). Verwijzingen naar de EQF Het verwijzingsrapport zal naar verwachting worden voorbereid in Het Hoger Onderwijs is al gekoppeld aan de EQF niveaus, de drie cycli van de Bologna structuur zijn gerelateerd aan EQF niveaus De belangrijkste lessen en de weg vooruit De eerst les die geleerd is dat de oprichting van het NQF een zeer belangrijke nationale kwestie is, om individuen een transparante manier te bieden om kwalificaties te verwerven en om de vooruitgang in hun carrière te waarborgen. Echter, het is nog steeds een zeer complex en ambitieus proces. De wet die de titel V van de Grondwet (2001) hervormde maakte dit proces nog ingewikkelder met het oog op de relaties tussen de Staat en de Gewesten (sommige regio s zijn bezig hun eigen regionale kwalificaties op te zetten). Deze hervorming, gecombineerd met de autonomie van de verschillende belanghebbenden (regionale overheden in het reguleren van opleiding, universiteiten en scholen, enz.) creëerde een moeilijke te beheren situatie. De betrokken partijen zijn zich bewust van het fundamentele belang van een nationaal systeem. Dit systeem moet de 'echte infrastructuur' gaan vormen voor de verschillende onderwijsinstelling en het arbeidsmarktbeleid. Taalverschillen en het gebruik van op elkaar afgestemde concepten tussen sectoren en belanghebbenden leiden wel tot een aantal uitdagingen. Onlangs geïntroduceerde hervormingen binnen het onderwijs en opleidingen gaf een indicatie dat de Italiaanse beroepsonderwijs en hogere onderwijssystemen steeds vaker worden afgestemd op de Europese doelstellingen van transparantie en vergelijkbaarheid, uitgedrukt door Bologna proces en het EQF. Nederland Introductie In Nederland is men in januari 2009 begonnen met de voorbereidingen voor een uitgebreid NQF. Een eerste voorstel werd gevraagd en aangeboden aan het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap in mei Het NKK wordt beschouwd als een cruciale voorwaarde voor het uitvoeren van deze verwijzingen. In mei 2011 is een advies geschreven door de raadgevende commissie van het NLQF - EQF. In het rapport beschrijft de adviesgroep het NQF zoals het is voorgelegd aan het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Het

41 breed opgezette kader wordt momenteel ontwikkeld en bouwt voort op het kwalificatiekader voor Hoger Onderwijs, ontwikkeld (vanaf 2005) in het kader van het Bologna proces. Dit culmineerde in het nationale kwalificatieraamwerk voor het Hoger Onderwijs in Nederland, die werd gecontroleerd door een onafhankelijke externe commissie van vakgenoten in februari De NVAO, de accreditatie-instelling voor Nederland en de Vlaamse gemeenschap van België, staat garant voor de uitvoering van het accreditatie proces, dat verplicht is voor alle formeel erkende Hoger Onderwijs. Niveaus en- descriptoren De niveaus en descriptoren moeten in staat zijn het huidige Nederlandse onderwijs- en opleidingssysteem op een realistische manier weer te geven. De invoering van een samenhangend, geheel op leerresultatenniveau gebaseerd systeem wordt gezien als een belangrijk element in het raamwerk omdat het een gemeenschappelijke taal en een gemeenschappelijk referentiekader omvat wat nog ontbrak. Rekening houdend met de descriptoren gebruikt door het EQF, zullen de Nederlandse descriptoren de nationale tradities en benaderingen omvatten en weergeven. Het NLQF ontwerp bestaat uit negen niveaus. In het advies worden deze descriptoren beschreven in termen van kennis, vaardigheden en verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Vaardigheden in het NLQF worden gedefinieerd in toepassing van kennis, probleemoplossend vermogen, leren en ontwikkeling van vaardigheden, informatievaardigheden en communicatieve vaardigheden. Verwijzingen naar de EQF Het NLQF bevat, in vergelijking tot het EQF een extra niveau. Dit niveau is een instapniveau dat in het korte staat voor; kennis van een woon- en werkomgeving. Deze niveaus zijn beschreven in het advies. EQF NLQF Entry Level Het verwijzingsproces gaat van start in het derde kwartaal van 2010 en zal naar verwachting resulteren in een concept verwijzingsrapport dat zal worden voorgelegd aan de EQF Advisory Group aan het einde van het vierde kwartaal van Benadrukt wordt dat deze verwijzingen, volledig afhankelijk wordt van de invoering van een samenhangend geheel van leerresultaten gebaseerde niveaus, welke het gehele onderwijs-en opleidingsstelsel dekken. De noodzaak om de uitvoering van de verwijzing naar het EQF parallel te laten lopen aan de ontwikkeling van het NQF wordt gezien als een bijzondere uitdaging. In vergelijking met Ierland en het Verenigd Koninkrijk, waar NQFs al waren vóór dat de verwijzing begon, is de complexiteit van het Nederlandse proces aanzienlijk toegenomen. De belangrijkste lessen en de weg vooruit Het NLQF is nog steeds in een ontwikkelingsfase. Op het moment is de NLQF adviesgroep in afwachting van een reactie van het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap.

42 Sommige belanghebbenden hebben vraagtekens gezet bij de toegevoegde waarde van het initiatief, waarin de nadruk wordt gelegd op het feit dat het Nederlandse kwalificatiesysteem belangrijke hervormingen heeft ondergaan in de afgelopen jaren (zowel voor beroepsonderwijs en-opleiding als het Hoger Onderwijs) en dat verdere hervormingen averechts kunnen gaan werken. In tegenstelling tot deze groep zien anderen het nieuwe NQF wel een toegevoegde waarde en achten het mogelijk voort te bouwen op deze hervormingen. Het succes van de Nederlandse procesindustrie in de komende jaren zal grotendeels afhangen van de vraag of laatstgenoemde perspectief gaat domineren tijdens het debat. Belanghebbenden, betrokken bij het proces benadrukken het belang van een algemene communicatiestrategie in de komende periode om ervoor te zorgen dat zo veel mogelijk belanghebbenden worden betrokken bij de ontwikkeling en implementatie van het kader. Een grote meerderheid is het eens met het aantal niveaus in het NLQF. Het is belangrijk dat, zodra het EQF op grote schaal wordt uitgevoerd, onderzocht wordt of het nationale kwalificatiekader in lijn loopt met het EQF. De inhoud van het NLQF moeten worden beschreven op een manier dat het begrijpelijk is voor de onderwijzers, maar belangrijker voor de bedrijven. Polen Introductie Een belangrijk element van het op standaardiseringgebaseerde systeem van beroepskwalificaties in Polen was de uitvoering door het Ministerie van Werkgelegenheid en Sociaal Beleid van het project "Uitwerking en verspreiding van nationale beroepskwalificatie normen", die werd medegefinancierd uit het Europees Sociaal Fonds. De standaardisaties van beroepskwalificaties kunnen worden behandeld als een inleiding tot de uitwerking en uitvoering van een Nationaal Kwalificatie Netwerk, welke compatibel is met het Europees Kwalificatie Kader. Deze manier van werken werd in Polen geïntroduceerd in Het Poolse NQF is gestart in directe reactie op de internationale ontwikkelingen, het Bologna proces en het EQF. Een ontwerpvoorstel voor een kwalificatieraamwerk voor het Hoger Onderwijs werd afgerond in 2007, maar niet geïmplementeerd. In plaats daarvan werd besloten, na de goedkeuring van het EQF in april 2008, om een allesomvattend kader na te streven. Dit nieuwe NQF zou voortbouwen op de conclusies van het kader voor Hoger Onderwijs, maar verder gaan dan dat en alle niveaus en typen kwalificaties. Op dit moment bevinden de deskundigen zich in de tweede ontwerpfase van het Poolse NQF model (tot medio eind ). Niveaus en- descriptoren Het concept voorstel van het NQF is geaccepteerd door alle belangrijke institutionele actoren en bestaat uit zeven niveaus. De niveau descriptoren zijn vooral gebaseerd op het EQF en bestaat uit de volgende belangrijke categorieën: a) Kennis van: (i) omvang, (ii) diepte van inzicht;

43 b) Vaardigheden: (i) communicatie, (ii) het oplossen van problemen, (iii) het gebruik van kennis in de praktijk; c) Gedrag: (i) de identiteit / autonomie, (ii) samenwerking, (iii) de verantwoordelijkheid. Alle andere sectoren (algemeen onderwijs, Hoger Onderwijs, beroepsonderwijs enopleiding) worden aangemoedigd om de descriptoren te ontwikkelen op basis van hun specifieke behoeften en het beroepsprofiel, maar altijd met een duidelijke verwijzing naar de kern descriptoren. Dit proces wordt geïllustreerd door VET waar de complexiteit van het werk, autonomie in het professioneel werken en de bereidheid om de verantwoordelijkheid voor individueel en collectief werk (inclusief intellectuele, emotionele en ethische aspecten) te nemen, in aanmerking komen. Deze specificaties geven de basisbegrippen van de beroepskwalificatie normen, geïntroduceerd in Polen in de afgelopen jaren, weer. Het is belangrijk op te merken dat alle niveaus open zijn voor beroepsonderwijs en-opleiding. Verwijzingen naar de EQF De verwijzingsrapport zal naar verwachting worden voorbereid in De belangrijkste lessen en de weg vooruit Het NQF is een platform voor de dialoog tussen de belanghebbenden, met name binnen het onderwijs en opleidingen, welke normaal gesproken werkzaam zijn in aparte bureaucratische en institutionele segmenten. Het NQF introduceert een instrument voor de coördinatie hiervan welke tot zover ontbrak. In potentie kan dit de basis vormen voor een meer samenhangend systeem en het verminderen van de belemmeringen voor levenslang leren. Een aantal concrete uitdagingen, welke zijn vastgelegd zijn: - Uitwerking van volledig gebalanceerde kwalificaties in Polen, wat de basis legt voor de creatie van een officieel register in de toekomst; - Analyse en het opstellen van de wetswijzigingen die nodig zijn voor de uitvoering van het NQF; - Oprichting van instellingen, coördineren en toezicht houden op de werking ten aanzien van het NQF en er vervolgens voor zorgen goede werking; - Geleidelijke invulling geven aan het NQF door middel van programma-inhoud, validatie en kwaliteitsborgende processen, tot het punt waar een volledige beschrijving van de erkenningsregeling in Polen wordt gecreëerd, in overeenstemming met de eisen van de NQF Conclusie De verschillende lidstaten die samenwerken voor het EQF Spread bevinden zich verschillende stadia van het NQF ontwikkelingsproces zoals weergegeven in de onderstaande tabel. NQF fasen van de uitvoering I. Conceptualisatie en II. Consulteren en III. Officiële aanname IV. Praktische

44 ontwerp testen implementatie Spanje Italië Nederland Polen Bulgarije Verenigd Koninkrijk Malta Nederland moet nog bepalen voor welke precieze omvang en structuur van hun kaders ze kiezen. In Italië debatteren ze over hoe verder te gaan en zijn we verder gaan: hier is een gebrek aan overeenstemming over de relatie tussen de regio s en het federale niveau wat duidelijk vraagt om verduidelijking. Polen en Spanje hebben in grote lijnen beslissingen genomen over de totale omvang en structuur van de kaders en richten zich nu op het invullen van (definitie en de overeenkomst) de niveau descriptoren, de verdeling van de rollen van de verschillende belanghebbenden, de verantwoordelijkheden van de instellingen en de relatie tussen de verschillende subsystemen (VET en HE in het bijzonder). Het Bulgaarse NQF ontwerp werd afgerond in juni 2011, het consultatieproces zal voort worden gezet tot het einde van oktober Er kan een scheidslijn gemaakt worden tussen de landen die uit gaan van een leerresultaten gebaseerde benadering of van een competentie gebaseerde benadering. Nederland en Spanje hebben reeds grote nationale hervormingen doorgevoerd op basis van leerresultaten en gaan op deze voet verder met het inrichten van de nieuwe NQFs. Italië heeft wat op leerresultaten gebaseerde hervormingen uitgevoerd, terwijl deze aanpak voor Polen relatief nieuw is. Deze verschillende uitgangsposities kunnen invloed hebben op de manier waarop NQFs zich ontwikkelen in de fase van conceptualisering naar volledige praktische uitvoering. Het is interessant op te merken dat de aandacht voor de op leerresultaten gebaseerde aanpak steeds sterker wordt; Polen bijvoorbeeld, is gestart met een breed programma om het gebruik van leerresultaten in het Hoger Onderwijs te promoten door systematisch te werken met instellingen en beroepsbeoefenaren. Groot-Brittannië heeft gewerkt aan de toepassing van het EQF voor meerdere jaren. De goedkeuring van de kwalificaties en het credit kader (QCF) voor Engeland en Noord-Ierland (in 2008) illustreert hoe raamwerken evolueren, in dit geval door stevig te integreren in de structuur en de bijbehorende praktijken. Veel doelstellingen van de verschillende NQFs lijken op elkaar, maar ook bepaalde specifieke nationale doelstellingen kunnen worden geïdentificeerd. Een belangrijke doelstelling is bijvoorbeeld het gebruik van het kader te ontwikkelingen en zodanig te versterken dat het zorgt voor een beter geïntegreerde validatie van niet- formeel en informeel leren. De meeste landen richten een uitgebreid NQF in, welke alle niveaus en types van kwalificaties omvat en op basis van een enkele nationale kwalificatiestructuur niveaus en descriptoren. In een aantal gevallen zijn de kader ontwikkelingen al in gang gezet in subsystemen en zijn zo nu en dan ontwikkeld tot sub-kaders, met name voor Hoger Onderwijs

45 (als onderdeel van het Bologna-proces), voor beroepsonderwijs en- opleidingen. De NQFs verschillen in termen van aantal niveaus. Italië en Nederland, moeten nog steeds een besluit nemen over het aantal te gebruiken niveaus in hun kaders. De meeste andere landen hebben acht niveaus voorgesteld of aangenomen. Alleen het Verenigd Koninkrijk (10-12) en Polen (7) hebben gekozen een verschillende aantal niveaus ten opzichte van het eerder genoemde en zijn het meest geschikt ten aanzien van de nationale behoeften. De niveau descriptoren tot nu bepaald, tonen aan dat landen niet alleen maar EQFdescriptoren kopiëren. In plaats daarvan is ontwikkeling van descriptoren specifiek gericht op de nationale context. Deze variëren dus sterk in termen van conceptuele benadering en detail. Hoewel dit een positieve en noodzakelijke ontwikkeling is, is delen de beschikbare casussen een sterke gemeenschappelijke perspectief. Begrippen en woorden verschillen enigszins maar dezelfde basisaanpak wordt gebruikt bij het maken van onderscheid tussen het niveau van de kwalificaties. Dit is vooral merkbaar in de manier waarop de derde kolom (competenties) van het EQF landelijk wordt geïnterpreteerd in termen als context, autonomie en verantwoordelijkheid welke een belangrijke rol spelen in het onderscheid te maken tussen niveaus en voor de oprichting van een gemeenschappelijke kern taal die gebruikt kan worden op nationaal en Europees niveau. Belangrijkste kwesties en uitdagingen die ons te wachten staan om alle partnerlanden die hun NQFs implementeren zijn de volgende: De Europese NQFs worden ontwikkeld onder grote externe druk. De snelheid van de voortgang kan tegenvallen, in die zin dat landen in de verleiding komen om een 'pro forma' kwalificatiekader te creëren welke niet voldoende is ingebed in de nationale structuren en praktijken. Het succes van het NQF is afhankelijk van de vertaling naar leerresultaten. Ondanks dat het van belang wordt geacht door de meeste landen en in de meeste sectoren, is de praktische uitvoering is onregelmatig en soms traag. Het succes van de NQFs hangt af van het vermogen om ondersteunende functies, zoals de validatie van niet-formeel en informeel leren en de overdracht van studiepunten te managen. Bij de ontwikkeling van brede kaders loopt men het risico dat deze minder geschikt zijn voor sub-systemen (algemeen vormend onderwijs, beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs). Een uitdaging in de komende periode zal zijn om de behoefte voor de totale permeabiliteit en de behoefte aan sector specialisatie en specificiteit. De betrokkenheid van belanghebbenden verschilt per land. Het NQF succes is direct gekoppeld aan het succes in het betrekken van belanghebbenden en in het bereid zijn tot het bespreekbaar maken bestaande uitdagingen. Er zal een behoefte zijn om systematische monitoren, onderzoek en evaluatie van strategieën te ontwikkelen. Indicatoren moeten worden ontwikkeld ten behoeve van een beter begrip van de voorwaarden voor succes (en voor het bereiken van eindgebruikers; individuen, werkgevers).

46 Het succes van de NQFs vereist ook het onder de aandacht brengen van de volgende onderwerpen: Steun aan financiële onderhoudsbedrijven voor de ontwikkeling en uitvoering van de NQFs; de ontwikkeling van NQFs waarin in de ontwikkeling van bredere vaardigheden in strategieën gekoppeld zijn aan technologische veranderingen en tekorten aan vaardigheden in de lidstaten. Hoe kan het NQF inputs en resultaten met elkaar kan verbinden, hoe de NQFs gebruikt kan worden om nieuwe curricula en beoordeling procedures te ontwikkelen, hoe de NQFs zichtbaar gemaakt kunnen worden aan eindgebruikers. De partnerlanden zijn in een vroeg stadium van de ontwikkeling van het NQF (met uitzondering van Malta en het Verenigd Koninkrijk). Alleen de ontwikkelingen in de komende jaren tonen een volledige hervorming van de potentiële nationale kaders aan en de mate waarin ze het bestaande onderwijs-, opleidings-en kwalificatiestructuren en praktijken kunnen verbeteren. Tot zover is zeker dat het van belang is rekening te houden moet worden met de geleerde lessen bij de ontwikkeling en implementatie processen. Ontwerpen en implementeren van een NQF impliceert iets meer dan eens worden over een reeks van technische functies. Het opzetten van een NQF betreft het creëren van een platform voor een dialoog met een groep van belanghebbenden op een zo breed mogelijk vlak. De diepte van deze dialogen is een belangrijke eerste indicator ten aanzien van het belang dat wordt gehecht aan de NQF s in verschillende landen. Een hoge mate van betrokkenheid (met inbegrip van onenigheid en controverse) signaleert dat het kader serieus wordt genomen en zal waarschijnlijk invloed hebben de bestaande structuren, praktijken en belangen; een gebrek aan dialoog, betrokkenheid en eigenaarschap kan duiden op een mogelijk beperkte toekomstige impact van het kader.

47 5. Verwijzingen naar het EQF MALTA 5.1. Malta kwalificatiekader Het Malta kwalificatiekader (MQF) werd gelanceerd in juni 2007 als eerste stap in een lang proces om een hele kwaliteitssysteem van kwalificaties, evenals een cultuur die overeenstemt met het construeren daarvan te genereren. Het volgende proces, de verwijzing van het MQF aan het Europees kwalificatiekader (EQF) is de consequent belangrijke stap in de rationalisering van de kaderrichtlijn met de beginselen, de indicatoren en mechanismen die ervoor zorgen dat het kader relevant en effectief is, om het Maltese onderwijsstelsel in een Europese context te plaatsen. Deze stap werd genomen in september 2009 tegelijk met de lancering van Malta's verwijzing van het MQF en het EQF en het QF/EHEA, gepubliceerd door de Malta Kwalificaties Raad (MQC). Dit verslag is datzelfde jaar voorgelegd aan de EQF Advisory Group, waardoor Malta als tweede land, na Ierland, haar nationale kwalificatie raamwerk (NQF) verwees aan EQF, en het eerste land dat de verwijzing maakt naar het QF/EHEA referentie. De gelijktijdige aanpak van de verwijzingen naar deze beide overkoepelende kaders is als voorbeeld genomen bij de toetsing de kaders van andere landen. Het Malta kader is ook gebaseerd op acht niveaus, net als het EQF en bestaat uit zowel algemene/academische- en beroepsonderwijs, wat het concept van de gelijke waardering tussen de twee parallelle stromen vaststelt. Malta heeft haar verwijzingsrapport in december 2010 bijgewerkt, zijnde het eerste land dat, in de implementatiefase, een update van het verwijzingsproces aan het EQF AG presenteerde in februari Naast de algemene updates, bestond dit rapport voornamelijk uit drie innovaties. De eerste is een uitwerking van de rol van de belanghebbenden, de tweede een voorstel voor nationale prijzen gebaseerd op het MQF en de derde is de invoering van de validatie van informeel en niet-formeel leren in het diploma en het portfolio wat wordt erkend na voltooiing van de leerplicht. Malta zal ook een nationale database van gereguleerde nationale kwalificaties en erkende toekennende instanties opstellen en opzetten. Het MQF gerelateerd aan het EQF induceert het concepten van de niveau descriptoren, leerresultaten, voortgang, transparantie, erkenning, en verantwoording. Deze concepten hebben betrekking op wat geleerd is, hoe dat wordt gedaan en wat men kan weten of doen. 16 For a comprehensive analysis of the implications of the development of NQFs for EQF, see Raffe D, Gallagher J and Toman N (2007/8), The Scottish Credit and Qualifications Framework: Lessons for the EQF, European Journal of Vocational Training, 42-43, pages

48 De reikwijdte van het verwijzingsrapport Malta is dan ook drieledig: - Ten eerste om ervoor te zorgen dat de kwalificaties waardevol zijn en leerervaringen als zodanig worden beschouwd; - Ten tweede dat leren geen grenzen en kaders meer kent waardoor leerlingen de vrijheid hebben om te leren zonder bureaucratische of overbodige beperkingen; - Ten derde is om een cultuur van kwaliteitsverbetering te bouwen, zowel in de levering en in de vorming van een personeelsbestand, welke de uitdagingen van een steeds geavanceerdere kennissamenleving en de arbeidsmarkt aan kunnen Kwalificatiestructuren identificeren behoeften en vaardigheden Een van de belangrijkste punten van het verwijzingsproces is de toepassing van de leerresultaten-aanpak om kwalificaties te beschrijven. De leerresultaten aanpak in Malta gaat geleidelijk, maar gestaag en werd de dominante factor in het beschrijven van kwalificaties. Er voor zorgend dat de verwijzingen van dergelijke kwalificaties aan de niveau descriptoren van het kwalificatieraamwerk transparant, coherent en begrijpelijk wordt gedaan. Een belangrijk kenmerk van de leerresultaten op basis van kwalificaties is de eis dat kwalificaties vraag gestuurd zijn. Aan het eind van het leerproces van de leerling moet deze die leerresultaten hebben verworven die hem/haar in staat stellen hun positie te behouden in een veranderende arbeidsmarkt. Een resolutie van de Raad over nieuwe vaardigheden voor nieuwe banen benadrukken de noodzaak van investeringen in menselijk kapitaal om de inzetbaarheid te vergroten, om behoeften aan vaardigheden te voorspellen en de lacune tussen vaardigheden te minimaliseren door de kwalificaties af te stemmen op de behoeften van de industrie. Dergelijke politieke beslissingen hebben een impact op de nationale, Europese en internationale concurrentievermogen markten en de economie, vooral in tijden van economische crisis wordt het investeren in omscholing en bijscholing beschouwd als een lange termijn/duurzame oplossing. Tijdens de economische crisis zijn zelfs in Malta een aantal ondernemingen die in een vierdaagse werkweek de vijfde dag gebruiken voor een opleiding. Dit initiatief wordt ondersteund door de nationale overheid en geeft blijk van de nodige publiek-private samenwerking die moet worden aangemoedigd op een permanente basis, niet alleen als een maatregel in tijden van crisis. Veel beleidsmakers en onderzoekers stellen dat de behoeften aan een beoordeling van vaardigheden de taak moet zijn van regeringen, werkgevers of personen. Anderen beweren dat individuen en bedrijven de lacunes in vaardigheden moeten identificeren. In Malta is er consensus over een partnerschap tussen het onderwijs, de opleidingen en het bedrijfsleven bij het identificeren en het voorspellen van de vaardigheden die nodig zijn in vijftien tot twintig jaar tijd. Het voorspellen resultaten moeten worden weerspiegeld in leerresultaten gebaseerde kwalificaties. Zo moeten leerresultaten toekomstgericht zijn en moet het resultaat een dialoog tussen de aanbieders van opleidingen en belanghebbenden stimuleren. Een product van een dergelijke synergie zal de uitkomsten zijn van twee ESF-projecten, gecoördineerd door MQC. De VQPACK welke zich bezig houdt met de zichtbaarheid van vraaggestuurde VET kwalificaties en competenties, behandelt het ontwerp, de publicatie en de promotie van beroepsmatige normen Beschrijving van de Leeruitkomsten: Kennis, vaardigheden en

49 competenties Leerresultaten zijn verklaringen die beschrijven wat een volledige kwalificatie vertegenwoordigt in termen van de toepassing van haar componenten, namelijk kennis, vaardigheden en competenties. Volgens de definitie van een NQF is een leerdoel wat een leerling begrijpt en in staat is te doen aan het eind van een leerproces. Daarmee bereiden leerresultaten leerlingen voor op het werkvel en verdere opleiding en training. Een manier om de leerresultaten binnen beroepsonderwijs en- opleidingen te meten is door middel van leerjaren en door cursussen met een toelatingseis voor Hoger Onderwijs. Het leerresultaten systeem is inclusief omdat het al het leren via flexibele leertrajecten integreert, waaronder informele en niet-formeel leren en het is niet gebonden aan tijd. Sleutelcompetenties, zoals communicatie, vooral in goed Engels, zijn competenties die werkgevers zoeken. Deze moeten worden aangevuld met persoonlijke kwaliteiten, zoals zelfpresentatie en het kunnen werken in een team, dat vaker wel dan niet het gevolg kan zijn van de informele leerervaring en niet perse geleerd is op school. Zelfpresentatie is van toepassing op alle sectoren, waar het beeld van de persoon, een belangrijke factor is voor de inzetbaarheid. Het is een eerste vereiste voor iedereen die werkzaam is in bepaalde sectoren, zoals de toeristische sector in het bijzonder de horeca, waar bijvoorbeeld hygiëne vereist is. Deze kwaliteiten zijn, samen met de kerncompetenties, belangrijk voor elk niveau van onderwijs, maar zijn nog meer nodig voor mensen op niveau 1 van het MQF ten aanzien van hun inzetbaarheid. Een van de belangrijkste uitdagingen van vandaag is inzetbaarheid ofwel employability. Om deze uitdaging aan te kunnen gaan moet men flexibel zijn en zich aan kunnen passen aan de snel veranderende business cyclus en deelnemen aan de cyclus welke het hertrainen van vaardigheden, het opnieuw opvoeden en het herstructureren omvat Het Directoraat voor kwaliteit en Standaarden in het Onderwijs (DQSE) erkende de waarde van de kerncompetenties, persoonlijke kwaliteiten en informeel en niet-formeel leren. Zo had het MQC een adviserende rol in het proces van de erkenning van deze manier van leren door de invoering van het opnieuw ontworpen School Leaving Certificate en Profiel, dat deel uitmaakt van de nationale hervormingsplannen in het onderwijs in Malta. Kennis heeft betrekking op de basiskennis van, feitelijke en theoretische informatie en wordt normaal geassocieerd met formeel leren en daarom met leerboeken, met zelfstudie uren en als men verder is in het leertraject kan men zich bezighouden met onderzoek, het deelnemen aan seminars en conferenties. Toch kan kennis ook worden verkregen bij informele en niet-formele instellingen. Vaardigheden omvatten de toepassing van de verworven kennis en inzicht in verschillende contexten. Een vaardigheid niet noodzakelijk het gevolg zijn van formeel leren en kennis zoals hierboven beschreven. Dit kan ook het gevolg zijn van repeterend werk in een informele omgeving. Competenties hebben betrekking op het begrip of men bevoegd is om de vaardigheden, met of zonder toezicht uit te oefenen, met of zonder autonomie en/of met of zonder verantwoordelijkheid. Aan het einde van de 100 maanden leerplicht zullen er naar verwachting basis kerncompetenties behaald zijn die fundamenteel zijn voor het nastreven van studies aan een post- secundair onderwijs en voor de inzetbaarheid in laaggeschoolde banen. Het feit dat een individu een succesvolle bijdrage heeft in deze belangrijke competenties heeft impact op

50 de prestaties van het individu, op de totale dienstverlening op de werkplek, op de inzetbaarheid en tenslotte op de nationale economie. Zo zijn er aanvullende cursussen, zoals de Merhba koers die door de Malta Tourism Authority aangeboden wordt, welke zorgt voor basiskennis, zoals elementaire Maltese geschiedenis en communicatieve vaardigheden voor mensen die diensten verlenen in de toeristische sector. Zulke korte cursussen en andere soortgelijke initiatieven geven basiskennis aan mensen die over het algemeen ervaren zijn en beschikken over vaardigheden en competenties, bevorderen de continue professionele ontwikkeling en het bevorderen van levenslang leren Het vaststellen van gemeenschappelijke normen via niveau descriptoren Als een voorwaarde voor de verwijzing van kwalificaties om het MQF aan het EQF te koppelen, moeten de kwalificaties op leerresultaten gebaseerd zijn. Leerresultaten zijn uitspraken die beschrijven wat een leerling weet en kan doen aan het eind van een leerproces. Ze zijn een combinatie van kennis, vaardigheden en competenties. Kennis wordt beschreven als theoretisch of feitelijk. Vaardigheden zijn het vermogen om kennis toe te passen en die kennis te gebruiken om taken uit te voeren en problemen op te lossen. Competenties zijn verbonden met autonomie en verantwoordelijkheid. De aard van het niveau descriptoren is generiek, net als een neutraal referentiepunt zodat ze kunnen worden toegepast op alle vormen van diploma's hetzij formeel, informeel en nietformeel en aan alle sectorale kwalificaties. Zij hebben als doel standaarden te maken door het beschrijven van de voortschrijdende moeilijkheidsgraad. Het niveau descriptoren van het MQF moet gedetailleerder zijn dan die van het EQF. Dit aspect biedt nadere verduidelijking en maakt ze meer gebruiksvriendelijke. Een ander kenmerk van het niveau van het MQF en de descriptoren is dat ze zijn gericht op het individu, het werkwoord in enkelvoud laat zien dat de descriptoren zijn ontworpen met het individu als achterliggende gedachten. Het niveau descriptoren kan worden gelijkgesteld met kwalificatie criteria die de mate van complexiteit, het volume en het niveau van leren te verwachten voor de specifieke kwalificatie. Ze geven een breed profiel van wat een individu zou moeten weten en doen met een verschillende mate van autonomie en verantwoordelijkheid. De MQF niveau descriptoren worden gelijk gepresenteerd aan het EQF om een vergelijkende kennis van beide systemen te vergemakkelijken. Malta's niveau descriptoren werden gebouwd op, door de regering van Malta bekend gemaakte Legal Notice 347 van 2005 toen de eerste poging om een nationaal kwalificatiekader te creëren een feit was. Malta's kwalificatiestructuur is beïnvloed door de acht-niveau-indeling van het EQF, maar houdt rechtstreeks verband met het al langdurige bestaande Maltese kwalificatiesysteem. Eigenlijk werd het oorspronkelijke niveau descriptoren van het MQF werden goedgekeurd in juni 2007 toen het officiële National Qualifications Framework werd gelanceerd door de minister van Onderwijs. De beoordeling van de progressie wordt vergemakkelijkt door de nummering van elke component in de kennis, vaardigheden, competenties en leerresultaten velden die de vergelijking tussen de niveaus verhoogt. Echter, het niveau descriptoren van het MQF onderscheiden van die van het EQF, omdat ze een lijst van leerresultaten welke de kennis, vaardigheden en competenties en welke punten van specifieke vaardigheden zoals communicatieve vaardigheden, veroordelend vaardigheden en het leren van vaardigheden samenvatten in het kader. De progressie in het MQF is niet vastgelegd in termen van kennis, vaardigheden en competenties, maar in termen van kennis

51 en inzicht, toepassen van kennis en inzicht; communicatieve vaardigheden, oordelende vaardigheden, het aanleren van vaardigheden en autonomie en verantwoordelijkheid. De leerresultaten in alle MQF niveau Descriptoren zijn vermeld in de volgende volgorde: 1. Kennis en inzicht; 2. Het toepassen van kennis en inzicht; 3. Communicatieve vaardigheden; 4. Oordelende vaardigheden; 5. Het aanleren van vaardigheden; 6. Autonomie en verantwoordelijkheid. De volgende tabel geeft (in de gemarkeerde tekst) een vergelijking tussen de Malta kwalificatiekader niveau descriptoren en die van het Europees kwalificatiekader weer in een geportretteerd voorbeeld van niveau 1. Het is belangrijk te onderstrepen dat de Maltese niveau descriptoren het onderwijs en de cultuur van Malta reflecteren, maar kan aanzienlijk worden gerelateerd aan de EQF-niveau descriptoren. Bij het vergelijken van de twee sets van niveau descriptoren, heeft men kennis genomen van de langere versie van het beschrijven van de moeilijkheidsgraad, verwacht op elk van de acht niveaus van kwalificaties in Malta. De stijl van de beschrijving van de niveau descriptoren is typisch voor een systeem van onderwijs die de nadruk legt op het uitdrukkelijke schriftelijke kader van het beschrijven van kwalificaties.

52 Het onderliggende principe achter het MQF en de EQF-niveau 1 opleiding is dat er van de leerling wordt verwacht dat hij/zij over elementaire leerresultaten beschikt. De term basis is gedefinieerd als elementaire nog fundamenteel en die dient als uitgangspunt. Men moet beschikken over basiskennis van de directe omgeving of van basis-leerboeken en deze kennis toe kunnen passen door een beperkt aantal eenvoudige routinematige taken uit te voeren en instructies te volgen. Zowel de communicatie als de kerncompetenties op dit niveau zijn ook de basis. De taken worden, onder begeleiding, stap voor stap volbracht en daarom zal men niet de volledige verantwoordelijkheid toekennen. De verantwoordelijkheid wordt gedeeld met de persoon die de taken begeleid. Voor het volgende niveau descriptoren en de beschrijvingen van elk van de MQF niveaus, dient men het verwijzingsrapport van Malta te raadplegen (met speciale aandacht voor pagina's 87-96). Deze kan worden geraadpleegd via de volgende link: /revisedreferencingreport

53 5.5. Het credit systeem om al het leren te valideren Malta's kwalificatiekader omvat alle niveaus en sectoren in het onderwijs. Dit verwijzingsproces borduurt voort op het reeds bestaande credit systeem voor Hoger Onderwijs, dat helpt bij het in kaart brengen van bestaande en nieuwe kwalificaties binnen het kader. Credits hebben als functie het volume en de werklast van het leren te waarderen met een bepaalde norm ten aanzien van kwalificaties. De beoordeling van de leerresultaten geeft de leerling het recht op Credits en dus een diploma erkend door de MQF. Credits worden toegekend naar aanleiding van de beoordeling van de behaalde resultaten. MQC erkent de kwalificaties aangeboden door erkende instellingen volledig of gedeeltelijk. Credits moeten worden beschouwd als de bouwstenen van de kwalificaties en ze kunnen worden verzameld en overgedragen. Echter, moet men erop wijzen dat de overdracht van punten afhankelijk is van de vaststelling van wederzijdse erkenning van diploma's van de verzendende en de ontvangende instellingen door middel van de ondertekening van een bilateraal memorandum van overeenstemming. Het MQF stelt geen overdracht van studiepunten voor wanneer het gaat om exit-punten. De toegang wordt bepaald aan de hand van het oordeel van de betrokken instelling, die wordt bepaald door haar beleid. Het MQF vergemakkelijkt de overdracht van studiepunten. Kwalificatiekaders die niet over de functie Credits beschikken, resulteren in vele doodlopende kwalificaties die een leven lang leren ontmoedigen. Werkgevers hebben de neiging om meer waarde te hechten aan een verband tussen eenheden en leren in plaats van simpelweg volwaardige kwalificaties. Dit is zo omdat units flexibel zijn en zijn dus geschikt zijn voor de behoeften van de industrie. De moderne arbeidsmarkt zoekt zachte- of overdraagbare vaardigheden en specialistische kennis en vaardigheden. De waarde van de Credits voor het MQF is gebaseerd op het ECTS-model, zodat Credits worden geharmoniseerd en compatibel worden gemaakt met andere internationale onderwijssystemen. De waarde van de ECTS-credits is dat één ECTS-studiepunt staat voor 25 uur van het totale leren en is overeengekomen in het Bologna Proces door de 46 deelnemende landen. Het MQC is deze norm van 25 uren voor alle niveaus binnen het kader. Dit single credit systeem is eenvoudig te bedienen en zorgt voor permeabiliteit tussen beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs. Volledige certificering op niveau 1 zal naar verwachting gelijk staan aan 40 Credits per jaar. Van de cursisten op niveau 2 tot 7 wordt verwacht dat zij 60 studiepunten behalen per jaar om een volledige certificering te behalen op een bepaald niveau. De waarde van een studiepunt gelijk staat aan 25 uur studie, die volgens het Bolognaproces staan voor 6.25 uur contacturen en uur voor zelfstudie, zoals lezen, onderzoek, seminars, conferenties, tutorials, opdrachten, testen en de bijbehorende georganiseerde activiteiten, waaronder informele en niet-formeel leren. Dit wordt berekend op basis van de veronderstelling dat een voltijd leerling 40 uur per week, maal 37,5 weken per jaar, besteed aan onderwijs- en opleidingen, wat overeenkomt met een totaal van 1500 uren besteed aan leren. Iets minder dan 40 studiepunten per jaar voor niveau 1 en 60 studiepunten per jaar voor de

54 niveaus 2-7 leidt niet tot volledige certificering waardoor deze gedeeltelijke certificering niet noodzakelijk toegang geeft tot het volgende niveau. In het geval van beroepsonderwijs en- opleiding, is Malta het sturende land ten behoeve van de implementatie van het ECVET systeem. In het beginstadium is de aanpak nog flexibel, waar de benchmark is dat 1 studiepunt gelijk staat aan 25 uur studie, maar die niet nog weerspiegelt hoe de specifieke verdeling is tussen contacturen en zelfstudie. Dit is te wijten aan de verschillende behoeften van de verschillende vormen van beroepsonderwijs enopleiding het onderwijs. Toch is wederzijds vertrouwen gegenereerd door middel van de kwaliteitsborging van het bereiken van de opgegeven leerresultaten van de leerling. Alle cursussen die meer opleveren dan 4 credits, worden voorgedragen aan de Malta Kwalificatie Raad voor kwaliteitsborging en niveaubepaling. 1 credit = 25 hours of total learning* (contact hours, practical sessions, mentoring, self-study such as reading, research, seminars, conferences, tutorials, assignments and assessment and related organized activities such as informal and non-formal learning) For MQF Levels 2 to 7 60 credits per year X 25 hours of learning per credit = 1,500 hours total learning per year For Level 1 40 credits per year X 25 hours of learning per credit = 1,000 hours total learning per year The number of hours for compulsory education refers to the number of contact hours

55 Malta s verwijzingsproces pleit ook voor het opnemen van kerncompetenties in het leerproces op verschillende niveaus in het beroepsonderwijs om de leerlingen een aangeleerde vorm van onderwijs mee te geven en hen uit te rusten met de nodige basiskennis en aanvullende vaardigheden. Het aantal studiepunten en het minimum aantal uren is afhankelijk van het percentage kerncompetenties, zodanig dat Level 1 70% van de vastgestelde Credits omvat wat wil zeggen, 70% van 40 studiepunten en daarmee die 28 studiepunten heeft. Ook de toegekende tijd wordt geschat op 70% van het totaal aantal uren van het leren, wat voor niveau 1, 1000 uur betekend. Een leerling heeft 700 uur leren nodig om een set kerncompetenties te behalen op niveau 1. Dit principe geldt voor alle niveaus en ook voor de sectorale vaardigheden en cursus Onderbouwing Kennisaspecten. Om het aantal studiepunten per competentie op te zoeken, zijn de totale Credits vastgelegd voor elk niveau gedeeld door 8, wat staat voor het aantal kerncompetenties. Een van de onderdelen van de kerncompetenties op beroepsonderwijs en- opleidings niveau 1 is 3,5 Credits (28 Credits gedeeld door 8). Hetzelfde geldt voor alle vijf beroepsonderwijs enopleidingsniveaus tot aan het beroepsonderwijs, het Hoger Onderwijs en certificaten niveaus 1 tot 3 toe. Malta's verwijzingsrapport stimuleert trainers en docenten om een systeem in te voeren waarbij, rekening houdend met de Kern Competenties die worden verdeeld in degenen die

56 zijn inhoudelijk gericht zijn en welke transversaal zijn, Credits worden verdeeld volgens het niveau van kennis, vaardigheden en competenties vereist door een bepaalde groep leerlingen. Toch, dienen de leerkrachten en opleiders dit voorstel te beschouwen als een flexibele benadering om ervoor te zorgen dat alle leerlingen de benodigde sleutelcompetenties verwerven tijdens de studie. Kerncompetenties moeten op het zelfde moment beschouwd worden als afzonderlijke en verenigende eenheden en dus een mix en match zijn van wenselijke sleutelcompetenties, zoals een tweede taal + cultureel bewustzijn; ondernemerschap + leren leren, wetenschap en technologie + digitale competentie Samenvatting en conclusie De domeinen binnen onderwijs en opleiding blijven een steeds evoluerende beleidsterrein, welke nauw verbonden is met ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Malta erkent het verwijzingsproces van het MQF en het EQF als een continu proces. De nieuwste versie van de verwijzingsrapport weerspiegelt de ontwikkelingen in 2010, desondanks zal naar verwachting een jaarlijkse update van het rapport nodig zijn om de nieuwe implicaties in het verwijzingsproces, met name in de na- verwijzingsfase en in de uitvoeringsfase vast te leggen. Malta erkent dan ook het belang van een scherpe communicatiestrategie en ondersteunt dit door middel van een scala aan projecten, met name ondersteund via nationale middelen, het Leonardo da Vinci-programma voor levenslang leren projecten, ESF-projecten en steun van de Europese Commissie via het EQF portaal en de mogelijke subsidies voor de Nationale Coördinatie Punten (NCP's). De verspreiding van informatie en raadpleegfunctie wordt gezien als een belangrijk aspect van de Maltese proces, zowel op nationaal als op Europees niveau. Dit is de enige manier om belanghebbenden te betrekken in het relevant laten zijn van het verwijzingsproces tan aanzien van het Maltese scenario door het delen van eigendom. Van het geactualiseerd wettelijk kader wordt verwacht dat het bijdraagt aan de opdracht van het MQC om de validatie van informeel en niet-formeel leren uit te breiden en het opzetten van de Sector Vaardighedeneenheden, de accreditatie van instellingen en programma's, alsmede de kwaliteitsborging van de kwalificaties andere dan die van de leerplicht. Deze laatste zal dienen als een systeem van controle and balans dat zowel het nationale als internationale wederzijdse vertrouwen bevorderd. Malta is ook op zoek naar het op elkaar aftemmen van verschillende instrumenten, ontwikkeld op nationaal en Europees niveau die relevant zijn voor het beleidsterrein en de stand in de versterking van het EQF, zoals ECVET, EQAVET en ESCO. Deze met elkaar verbonden instrumenten bevorderen een gemeenschappelijke taal die transparantie, mobiliteit, kwaliteit en de Europese integratie versterkt. Door het gebruik van de niveau descriptoren voor alle vormen van leren, inclusief de validatie van informeel en niet-formeel leren, is het onderwijs verbeterd naar een meer inclusieve samenleving omdat alle leren is gewaardeerd, ongeacht de omgeving waarbinnen het is verworven.

57 6. Verwijzingen naar het EQF VERENIGD KONINKRIJK (QCF) 6.1. Het Europees kwalificatiekader en de QCF Beroeps-en werkgerelateerde diploma's veranderen om meer inspelen op de specifieke eisen van de werkgevers en de lerenden. Ze worden steeds relevanter voor de behoeften van de werkgevers en meer toegankelijk voor een breder scala leerlingen. Een essentieel instrument in deze hervorming van beroepskwalificaties is het Qualifications and Credit Framework (QCF) - het nieuwe kader voor het creëren en erkennen van kwalificaties in Engeland, Wales en Noord-Ierland. Het is het hart van een belangrijke hervorming van het beroepskwalificatie systeem, dat eenvoudiger te begrijpen en te gebruiken is, meer toegankelijk is voor een breder scala van leerlingen en relevanter is voor de lerenden en behoeften van de werkgevers. Het QCF verwijst naar het Europees kwalificatiekader (EQF). Het EQF verbindt de kwalificatiesystemen van de Europese landen aan elkaar en maakt het gemakkelijker om verwijzingen te maken in relatie tot kwalificaties tussen landen. De belangrijkste doelstellingen van het EQF zijn; ondersteunden bij mobiel en flexibel maken van de Europese beroepsbevolking en op steun te bieden bij de ontwikkeling van levenslang leren. Het Europees kwalificatiekader zal werken als een vertalingsapparaat dat het makkelijker maakt om kwalificaties tussen landen te verbinden. Dit zal werknemers en leerlingen helpen die verhuizen binnen Europa, van baan veranderen binnen Europa en van onderwijsinstelling wisselen binnen Europa. Het zal werknemers helpen hun kennis, vaardigheden en competenties te begrijpen en te presenteren aan de werkgevers in verschillende landen en leerlingen om hun verdere onderwijs-en opleidingsmogelijkheden te begrijpen in andere landen. Voor werkgevers en aanbieders van opleidingen, zal het EQF het gemakkelijker maken om het niveau van de kwalificaties van verschillende nationale systemen te vergelijken. Dit zal ondersteunen bieden aan mobiliteit op de arbeidsmarkt tussen en binnen landen en sectoren. Het zal zorgen voor een veel betere match tussen vraag en aanbod van kennis, vaardigheden en competenties. Het EQF maakt gebruik van acht verschillende niveaus die zijn gebaseerd op de kennis, vaardigheden en competenties die nodig zijn om de kwalificatie te behalen. De acht niveaus bestrijken alle mogelijke kwalificaties van basis-(niveau 1, bijvoorbeeld schooluitval certificaten) tot gevorderden (niveau 8, bijvoorbeeld doctoraten) niveaus. Elk niveau moet, in principe, worden bereikt door een verscheidenheid van onderwijs-en loopbaantrajecten. De focus ligt op leerresultaten - wat een persoon die een bepaalde kwalificatie eigenlijk kent en in staat is te doen - in plaats van op input, zoals de lengte van de studie. 16 The Qualifications and Curriculum Development Agency. The European Qualifications Framework and the QCF

58 Het is belangrijk op te merken dat: - Het EQF is geen vervanging van de bestaande nationale kwalificatiesystemen of vereist een aanpassing op welke wijze dan ook; - Het omvat niet de kwalificaties of de te beschrijven specifieke kwalificaties, noch individuele competenties; - De verwijzingen naar het EQF is een vrijwillig proces; - Het EQF heeft geen regelgevende functie; - Individuele kwalificaties zijn niet gerelateerd aan het EQF - het niveau van de kwalificaties van een Nationaal kader zijn gerelateerd aan het niveau van de Europees kwalificatiekader. Hoe is het Verenigd Koninkrijk betrokken bij het EQF? De QCF is gerelateerd aan het EQF door het nationale coördinatie punt (NCP) wat is opgericht in het Verenigd Koninkrijk. Een NCP is de officiële instantie binnen dat land, die verantwoordelijk is voor de toetsing van hun kader aan het EQF. Een NCP werd opgericht om de QCF en het EQF. Het NCP wordt gezamenlijk geleid door de Qualifications and Curriculum Development Agency (QCDA) in Engeland en de Raad voor de Curriculum, Examens en Evaluatie (CCEA) in Noord Ierland, met het lidmaatschap van over de onderwijs, opleiding- en vaardigheden sector. De onderstaande tabel laat de NCP s in het Verenigd Koninkrijk zien. Hoe stemt het QCF zich af op het EQF? In Engeland en Noord-Ierland is verwijzingsproces voltooid, met behulp van criteria uitgegeven door de Europese Commissie en een gepubliceerd verslag over de resultaten ( In het verslag worden de betrokken partijen, de methodologie voor de verwijzing proces, inclusief het overleg dat werd uitgevoerd en de wijze waarop de criteria zijn gericht beschreven. 19 The Referencing report for the UK as a whole is available from 20 Qualifications and Curriculum Development Agency: Report on referencing the Qualifications and Credit Framework to the European Qualifications Framework for Lifelong Learning.

59 Wat gebeurt er nu? Het NCP voor Engeland en Noord-Ierland zal het laatste deel van het verwijzingsproces in 2012 voltooien door uit te zoeken of alle nieuwe certificaten, diploma's en "Europass"- documenten een duidelijke verwijzing bevatten, op basis van de nationale kwalificatiesystemen en een passende EQF- niveau. Zodra het NCP het QCF heeft afgestemd op het EQF, zullen personen, werkgevers en onderwijs-en opleidingsverstrekkers in het Verenigd Koninkrijk in staat zijn om individuele kwalificaties te vergelijken, beide uit verschillende landen en uit verschillende onderwijs-en opleidingsstelsels De kwalificaties en het Credit Raamwerk Het QCF is een raamwerk ontworpen ter ondersteuning van een vraaggeleide aanpak om vaardigheden op basis van opbouw en overdracht van een credit te voorzien voor het leren in een flexibele, responsieve en inclusieve manier. De kwalificaties en het Credit kader werden officieel geïntroduceerd in 2008 na een proefperiode van twee jaar. Het QCF vormde een belangrijk onderdeel van het Verenigd Koninkrijk s Vocational Qualifications hervormingsprogramma, zodanig dat de initiële focus op de beroeps-en verwante kwalificaties lag. Het QCF is ontworpen als een inclusief en flexibele gereguleerd kader van eenheden en kwalificaties die in staat is een zo breed mogelijk aanbod van hoogwaardige verzekerde leerling prestaties te herkennen. Het introduceert een standaard valuta voor prestaties in de vorm van een kader van niveaus op basis van leerresultaten, evenals een systeem van Credits. Naast het feit dat het nationale kader voor kwalificaties (met uitzondering van een diploma Hoger Onderwijs) in Engeland en Noord-Ierland, heeft het QCF een bredere toepassing als een op eenheid gebaseerd credit kader. De essentiële ontwerp principes van de QCF zijn: Een systeem van niveaus, gebaseerd op leerresultaten. Het QCF bevat negen niveaus: een instapniveau (onderverdeeld in instapniveau 1, 2 en 3) voor prestaties die normaal gesproken geassocieerd worden met het algemeen onderwijs-en beroepskwalificaties, plus numerieke niveaus 1 tot 8. Niveau- descriptoren bepalen de complexiteit van leer-of prestatie vereist op elk niveau. Instapniveau 1 is het meest basale niveau in termen van de vereiste resultaten en niveau 8 de meest geavanceerde. Een systeem van eenheden en Credits. Eén studiepunt is gebaseerd op 10 uur leren (in overeenstemming met de Britse credit accumulatie en overdracht praktijk), ongeacht waar of hoe het leren plaatsvindt. Alle eenheden in het QCF hebben een unieke titel, leerresultaten en de bijbehorende beoordelingscriteria, een credit waarde en een level. Uitgangspunten voor het samenstellen van de kwalificaties van de eenheden zijn: Alle QCF kwalificaties moeten gebaseerd zijn op eenheden binnen het QCF, de regels van de combinatie worden toegepast om aan te geven welke eenheden moeten worden bereikt voor elke kwalificatie.

60 Principes voor het erkennen van eerdere gecertificeerd en niet- gecertificeerd (dat wil zeggen, informeel en niet-formeel) leren. Een standaard regeling voor de erkenning van titels. Titels uit het niveau van de kwalificatie, een aanduiding (award, certificaat of diploma) met betrekking tot de credit grootte (zie figuur 1) en het onderwerp of de beroepsgroep die de kwalificatie dekt. De erkenning van organisaties voor bepaalde functies in het QCF. Organisaties kunnen worden erkend om eenheden te ontwikkelen, kwalificaties toe te kennen of één of beide van deze functies te combineren met de ontwikkeling van de regels van de combinatie en de te bepalen kwalificaties. Een systeem van kwaliteitszorg, dat dezelfde normen hanteert met betrekking tot de werking en vergelijkbaarheid van toepassing op alle eenheden en de kwalificaties binnen het QCF. Scheiding van het ontwerp/de toekenning en de regulerende functies. Niveau en Credit in het Kwalificatie en Credit Framework Bron, Qualifications and Curriculum Development Agency 6.3. Credit en niveau Het QCF is een nieuwe manier van erkenning van de bekwaamheden en kwalificaties. Het doet dit door het toekennen van Credits aan de kwalificaties en eenheden (kleine stappen van het leren). Het stelt mensen in staat om de kwalificaties te behalen in hun eigen tempo langs de flexibele routes. Op dit moment is het moeilijk om alle verschillende soorten kwalificaties die leerlingen beheersen te begrijpen van welk niveau ze zijn, hoe lang ze duren, welke inhoud ze dekken en hoe ze te vergelijken zijn met andere kwalificaties. Het nieuwe kader zal helpen bij het presenteren van de kwalificaties op een manier die gemakkelijk te begrijpen en te meten is. Elke eenheid en kwalificatie in het kader zal een Credit waarde (één Credit staat voor 10 uur, waaruit blijkt hoeveel tijd het in beslag neemt) toegekend krijgen en een niveau tussen het instapniveau en niveau 8 (om de moeilijkheidsgraad aan te geven). Er zijn drie maten van de kwalificaties in de QCF: Onderscheiding (1 tot 12 studiepunten) Certificaten (13 tot 36 studiepunten) Diploma's (37 studiepunten of meer) Dus in het nieuwe kader kunt u een onderscheiding op niveau 1 of een onderscheiding op niveau 8 behalen. Dit komt omdat het kwalificatie type 'onderscheiding, certificaat of diploma' staat voor de grootte van een kwalificatie en niet voor de moeilijkheidsgraad.

61 Elke kwalificatie titel bevat het volgende: Het niveau van de kwalificatie (van instapniveau aan de onderkant naar niveau 8 aan de top) De grootte van de kwalificatie (prijs/getuigschrift/diploma) Gegevens waaruit de inhoud van de kwalificatie blijkt. Gewoon door te kijken naar de titel van een kwalificatie kunt u zien hoe moeilijk die kwalificatie is, hoe lang het gemiddeld duurt om de kwalificatie te behalen en de algemene inhoud. Om de moeilijkheidsgraad van de eenheden en de kwalificaties in het nieuwe kader te begrijpen is het misschien handig om te weten dat GCSE's (grade A *- C) zijn op niveau 2, GCE A niveaus zijn op niveau 3 en een PhD niveau 8 betekend. Het voorgaande zal u helpen de moeilijkheid en uitdaging van elk niveau in het kader te plaatsen Ontwerpspecificaties van QCF eenheden QCDA, Department for Children, onderwijs, levenslang leren en Vaardigheden (DCELLS) en de Raad voor het Curriculum Tentamens en Evaluatie (CCEA) hebben een leidraad ontwikkeld voor de belanghebbenden welke eenheden en assessments schrijven om tegemoet te komen aan de vereisten beschreven in de gereglementeerde regelingen voor het Qualification en Credit Frame. Deze richtlijnen richten zich op de principes en het proces van de ontwikkeling van eenheden en richten zich aanzienlijk op de documentatie geproduceerd als gevolg van het Credit- en kwalificatiekader voor Wales (CQFW)-project, het Noord Ierse Credit Verzamel- en Overdracht Systemen (NICATS)-project, het Schotse Credit en Kwalificatiekader (SCQF) en de extra begeleiding door het QCDA tijdens het eerste jaar van de implementatie van het QCF. De kwalificatie toezichthouders hebben richtlijnen opgesteld bij het ontwerpen, inclusief beroepskwalificaties om ervoor te zorgen dat de organisaties geen discriminerende eenheden ontwikkelen. Verwacht wordt dat de belanghebbenden deze richtlijnen zullen gebruiken naast deze set van begeleiding, bij het ontwikkelen van een goede kwaliteitseenheden voor het QCF. De ontwerp specificaties voor de QCF eenheden voor evaluatie zijn opgenomen in het sjabloon in bijlage A. Dit sjabloon is verdeeld in twee secties. Het eerste deel is voor de set van resultaten op basis van gedetailleerde specificaties. Het tweede deel van het sjabloon is voor het opnemen van de aanvullende informatie die de prestaties begeleidt. Een aantal van de velden in de aanvullende informatie sectie moeten worden ingevuld, zoals het eenheid doel, terwijl anderen optioneel zijn, zoals de beoordeling vereist. 21 Design specifications of QCF units from the Regulatory arrangements for the Qualifications and Credit Framework

62 Eenheden kunnen generiek en toepasbaar worden op een scala van contexten en kwalificaties. Het is nuttig om de mogelijke diversiteit van het gebruik van een set van prestaties te overwegen bij het schrijven van eenheden. Een eenheid van beoordeling schrijft niet een bepaald leerplan, benaderingen van onderwijzen en leren of de evaluatiemethoden. Deze ontwerpspecificaties laten kennis- of prestatiegerelateerde en kennis of inzicht zien met betrekking tot prestaties van verschillende contexten die vertegenwoordigd te zijn in een gemeenschappelijk format, expliciet heeft het te maken met hoe een leerling de Credits bereikt voor een bepaalde unit. Deze sets van de resultaten kunnen dan worden gecombineerd tot samenhangende en zinvolle kwalificaties. De regulerende regelingen voor het QCF staan toe dat vaardigheden-of prestatiegerelateerde en de kennis-of inzicht gerelateerde prestaties met betrekking tot verschillende contexten vertegenwoordigd zijn in een gemeenschappelijk format, waardoor het duidelijk is hoe een leerling Credits voor een eenheid behaald. Deze set van prestaties worden vervolgens gecombineerd tot samenhangende en zinvolle kwalificaties. Een eenheid van beoordeling wil niet per definitie een bepaald curriculum of de benaderingen van onderwijzen en leren voorschrijven. In veel gevallen kunnen units generiek en toepasbaar worden op een scala van contexten en kwalificaties. Het is nuttig om de mogelijke diversiteit van het gebruik van een set van prestaties te overwegen bij het schrijven van eenheden. Definitie van een eenheid - De kwalificaties toezichthouders eisen dat alle organisaties die actief zijn binnen de QCF voldoen aan al die specificaties van het ontwerp die relevant zijn voor hun verantwoordelijkheden te voldoen. - Eenheden vormen de bouwstenen van alle kwalificaties in het QCF. - Alle eenheden moeten een eenheid titel hebben. - Alle eenheden moet leerresultaten bevatten. - Alle eenheden moet beoordelingscriteria bevatten. - Alle eenheden moeten een niveau voor elke eenheid identificeren. - Alle eenheden moeten een credit waarde voor elke eenheid identificeren waarna een zeker aantal Credits worden toegekend aan een leerling welke de eindtermen van het de unit heeft behaald. - Ontwerpkenmerken kunnen niet worden toegevoegd aan dit standaard formaat. Het eenheidformat bevat ook aanvullende informatie over de eenheid 22 Qualifications and Curriculum Development Agency: Guidelines for writing credit-based units of assessment for the Qualifications and Credit Framework. Eenheden van beoordelings-en evaluatiemethoden. Om te zorgen voor een grotere flexibiliteit in assessment methoden, die worden gebruikt met

63 eenheden variëren en niet zijn voorgeschreven in het QCF, hoewel de keuze van de methode wordt beïnvloed door het type van prestatie en het doel van de kwalificatie waarin het bijdraagt. Elke eenheid moet onafhankelijk van andere eenheden beoordeeld kunnen worden. Leerlingen zullen worden beloond met één credit voor elke eenheid die ze behalen, onafhankelijk van eenheden in relatie tot de kwalificatie. Deze credit wordt alleen de set van prestaties toegekend en zal worden opgenomen door de toegekende organisatie op het persoonlijk leren record. Bijvoorbeeld, Credits voor een eenheid genaamd 'Painting practice' zouden onafhankelijk van elkaar kunnen worden toegekend, omdat de ene vaardigheid in verband met die ene vaardigheid kunst gerelateerd is. Echter, een scala van andere eenheden, met betrekking tot andere vaardigheden zoals tekenen zou in de praktijk moeten worden bereikt voordat een volledige kwalificatie in de kunst en vormgeving kan worden toegekend Verwachte voordelen van de QCF Voor leerlingen zal het QCF: Bieden van meer vrijheid, keuze en flexibiliteit; Geven van gemakkelijke toegang tot informatie over de inzet die nodig is voor de verschillende routes naar succes, leerlingen de balans laten opmaken tussen familie, werk en andere verantwoordelijkheden; Hen in staat stellen Credits op te bouwen in hun eigen tempo en combineren op een manier die hen zal helpen en zal krijgen waar ze willen zijn; Hen in staat te stellen Credits tussen de kwalificaties te dragen om te voorkomen dat ze hun leerproces te herhalen; Registreert al hun prestaties op een elektronische schijf om ze zo aan te moedigen in het waarderen van de door hun in het verleden behaalde resultaten. Voor het leren van aanbieders (scholen, hogescholen, werkplekken) zal het QCF: Hen in staat te stellen meer flexibele programma's te ontwerpen, geschikt voor de individuele behoeften van leerlingen; Hen te helpen progressie te bewaken en te verbeteren door de erkenning van kleinere stappen van prestatie; Kunnen volgen alle leerlingen en hun prestaties door gebruik te maken van een uniek leerling-nummer (ULN) en een individuele elektronische schijf te nemen per leerling, waardoor providers standaard informatie te weten komen over in het verleden behaalde resultaten van elke leerling; Hen helpen prestaties te beschrijven richting werkgevers en de lerende in een taal die gemakkelijk te begrijpen is. Voor werkgevers zal het QCF: Hen helpen om snel het niveau en de grootte van de prestaties van potentiële medewerkers te meten; Ze in staat stellen in-house trainingen te laten erkennen binnen het nationale kader; Niveau van de prestaties in termen beschrijven die voor iedereen te begrijpen zijn; Ervoor zorgen dat trainingen en routes helder zijn, dat het werknemers en werkgevers helpt bij het vinden van de juiste training voor hun leer- en zakelijke behoeften.

64 Een recente evaluatie van de voortgang van het QCF omvat de volgende onderwerpen: "Het QCF is behelst met credit gebaseerde kwalificaties binnen een zeer korte periode van tijd. Toekennen van organisaties en eenheid indieners heeft niet altijd volledige mogelijkheden geboden om te leren van de eerdere ervaringen van het QCF. In sommige gevallen kan dit van invloed zijn geweest op de mate waarin de regelingen werden goed bevonden. Als een eenheid niet volledig voldoet aan de ontwerpeisen van het QCF zal dat niet noodzakelijkerwijs leiden tot een slecht afgeleverde of beoordeelde eenheid. Vaak zijn de aanvullende materialen, die door het toekennen van organisaties of assessment levering door aanbieders van opleidingen compenseert de tekortkomingen door de manier waarop ze ontworpen zijn. Dit roept vragen op over de waarde van aspecten van de regelingen. De volledige flexibiliteit binnen het QCF wordt momenteel niet gebruikt. Er is een opwaartse trend in het gebruik van sommige ontwerpen merkbaar. We moeten nagaan of de voordelen van de regelgeving die zorgen voor flexibele kosten kunnen opwegen tegen de opbrengsten. De rol van Sector Skills Councils (SSC's) in de 'goedkeuring' van QCF kwalificaties heeft geresulteerd in verwarring met betrekking tot verantwoording. Sommige toegekende organisaties hebben zich verplicht gevoeld om eenheden te gebruiken en/of ontwerp kwalificaties die ze niet beschouwen als geschikt voor het doel. De wettelijke regelingen voor het QCF zijn niet in overeenstemming met de meer strategische aanpak van de regulering die wordt ingevoerd. Bijvoorbeeld, de regelingen zijn gebaseerd op de voorgaande stelling, dat alle diploma's zullen worden geaccrediteerd door de toezichthouders voordat ze ter beschikking worden gesteld aan leerlingen. Dit is niet langer het geval. De strategische benadering van regulering vereist dat de toezichthouders de toegekende organisatie verantwoordelijk houden voor haar kwalificaties. De gerapporteerde verwarring over de verantwoording bij het gebruik van gedeelde eenheden moet daarom worden aangepakt. " Wat de toekomstige ontwikkeling van het QCF betreft, de eenheid specificaties zijn niet per se als in overeenstemming met de ontwerp principes hierboven geciteerde, als wenselijk is. In het bijzonder, een beperkte reeks van flexibiliteit, bijvoorbeeld in het gebruik van gedeelde eenheden, is momenteel onderbenut en bevat vragen over de waarde van de huidige wettelijke regelingen. Er is ook een spanning in de werking van het QCF tussen de behoeften van de arbeidsmarkt, zoals voorgesteld door de Sector Skills Councils [SSC] en de verantwoordingsplicht en de return on investment door de aanbestedende organisaties die vaak werkzaam zijn in een concurrerende markt. De huidige onderbenutting van de voorziening Erkenning Verworven Competenties [EVC] kan zijn een weerspiegeling van deze kwesties, maar ook van de mate waarin de complexiteit van financiële regelingen kunnen hebben geresulteerd in een gebrek aan bereidheid van aanbieders van opleidingen om deze mogelijkheden te gebruiken. 7. EQF-SPREAD Methodologie voor verwijzing Volgens Cedefop bevinden de meeste landen van de EU zich op dit moment in een stadium voor de uitvoering en de ontwikkeling van hun nationale kwalificatiestructuur (NQF) en sectorale kwalificatiestructuur (SQF). Hoewel een aantal landen beschikken over een NQF, welke de convergentie met het Europees kwalificatiekader (EQF) in 2010 en 2012 toelaat. De

65 belangrijkste obstakels die de implementatie van het EQF in de EU-landen belemmeren zijn het gebrek aan vertrouwen en het ontbreken van een gemeenschappelijke aanpak bij de openbare besturen, sociale partners, universiteiten, bedrijven en opleidingscentra. Een van de doelstellingen van het EQF-Spread-project is het voorstellen van een methodologie vanuit het oogpunt van de arbeidsmarkt, rekening houdend met de volgende aspecten voor de uitvoering en ontwikkeling van nationale en sectorale kwalificatie kaders: De status van beroepen in de arbeidsmarkt, rekening houdend met de economische crisis en het verwachte herstel en de doelstellingen vastleggen in de ET 2020; Behoefte aan transparantie van kwalificaties en de mobiliteit van de werknemers op de arbeidsmarkt met behulp van de beschrijving van kwalificaties in termen van leerresultaten; Links met de Europese instrumenten EQF, ECVET en Europass; Ontwikkeling van de herkenning van leerresultaten (kennis, vaardigheden en competenties) verworven door werkervaring, niet formeel en informeel leren; Vergroting van het wederzijds vertrouwen tussen de belanghebbenden voor de implementatie en ontwikkeling van NQF / SQF; De geconsolideerde ervaringen bij de uitvoering van de NQF / SQ in verschillende landen van de EU als Malta en het Verenigd Koninkrijk 23 Office of Qualifications and Examinations Regulation (Ofqual) (2011), The 2010 Evaluation of the Qualifications and Credit (QCF) Regulatory Arrangements, May, page 5, This report is published jointly by the qualifications regulators in England, (Office of Qualifications and Examinations Regulations (Ofqual)), Wales (Department for Education and Skills (DfES), and Northern Ireland (Ofqual for vocational qualifications; and the Council for the Curriculum Examinations and Assessment (CCEA) for all other qualifications). 24 CEDEFOP (2008). Introduction to the EQF. The role of Cedefop. Ankara. Cedefop. Countries with a National Qualifications Framework are Ireland, UK (England, Scotland and Wales), France and Malta. ZAHILAS LUKAS 25 EUROPEAN UNION (2008): Recommendation of the European Parliament and of the Council (April 2008) on the establishment of the European Qualifications Framework for lifelong learning.

66 7.1. Methodologische referenties. Naar aanleiding van het document "De dynamiek van de kwalificaties: het definiëren en vernieuwen van beroeps- en opleidingsniveaus" (Cedefop, 2008). De formulering van onderwijsnormen als leerresultaten wordt gezien als een effectieve manier om onderwijs te verbinden met de arbeidsvoorwaarden, omdat zij competentiegericht zijn. Normen van leerresultaten kan worden gedefinieerd als "bepalen wat een lerende kent, begrijpt en kan doen na de voltooiing van een leerproces en wordt gedefinieerd in termen van kennis, vaardigheden en competenties '(Cedefop, 2008). Leerresultaten worden de kern van, wat in het algemeen competentiegericht onderwijs genoemd wordt en betekent dat onderwijs 'studenten in staat moet stellen de competenties die nodig zijn in hun toekomstige beroep en in de samenleving als geheel te verwerven' (Biemans). De focus is dus verlegd van wat er wordt geleerd en hoe het wordt onderwezen (input), naar wat een student moet weten en in staat zal zijn te doen (output / outcome). Andere belangrijke referenties voor de ontwikkeling van de EQF-Spread methodiek worden gehaald uit het document: De verschuiving naar leerresultaten (Cedefop, 2008). Functionele analyse Meestal wordt de functionele analyse gebruikt om leerresultaten of competenties voor het beroepsonderwijs en- opleidingen te meten. Deze methode is enige tijd veel gebruikt in het Verenigd Koninkrijk en zoals eerder aangegeven, vaak gebruikt is in een aantal gefinancierde projecten met betrekking tot de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en de hervorming van het beroepsonderwijs en- opleidingen. Bloom s taxonomie In de afgelopen tijd heeft Bloom's taxonomie is de meest bekende manier van categoriseren in kennis en vaardigheden ontwikkeld. Deze taxonomie heeft zeker een directe invloed op inrichten van leerresultaten en we kunnen verwachten dat zelfs wanneer de formulering van de ontwikkeling van schematische beschrijving van leerresultaten niet direct bekend was bij stakeholders, het nog steeds een indirecte invloed kan hebben. Het EQF formulering Het is bekend dat het EQF wordt uitgedrukt als een tabel van acht levels, elk gedefinieerd door een aantal verklaringen met betrekking tot kennis, vaardigheden en competenties. De nadruk van leerresultaten is terecht vereenzelvigd met de noodzaak om deze uitkomsten te definiëren binnen een inclusieve benadering van levenslang leren, in plaats van te worden gekoppeld aan bepaalde soorten en fasen van instellingen, curricula en kwalificaties. EU-kerncompetenties Als onderdeel van het onderwijs en opleidingsprogramma van 2010, heeft de EU een set van

67 kerncompetenties ontwikkeld, samen met groepen van deskundigen die de lidstaten vertegenwoordigen en door middel van consultatie (Europese Commissie, 2005). De EU geeft de voorkeur aan de term competentie. De descriptoren worden gebruikt voor de acht belangrijkste competenties zijn gebaseerd op de categorieën kennis, vaardigheden en attitude. Tot op heden is geen poging gedaan om ze op niveau te definiëren, behalve in de apart verwerkte delen van talen (Lenz en Schneider, 2004) en ICT. Daarnaast zijn andere belangrijke referenties competentie woordenboeken welke op grote schaal worden gebruikt, in grote en middelgrote bedrijven en in alle geïndustrialiseerde landen. De competentie woordenboeken worden beschouwd als een bron van definities om het verkrijgen van een uniek concurrentievoordeel te voorkomen. In dit ligt, ontwierp Hay Mcber (Spencer en Spencer) woordenboeken in verschillende categorieën als: Klantgerichtheid, communicatie, team oriëntatie, technische expertise, resultaatgerichtheid, leiderschap, aanpassingsvermogen en innovatie Selectie van de belangrijkste beroepen Het EQF-Spread begint bij de selectie en indeling van de belangrijkste beroepen in de arbeidsmarkt in elk van de deelnemende landen. De belangrijkste beroepen werden geïdentificeerd met de volgende referenties: naam van de bezetting, het niveau van ISCOclassificatie, functioneel gebied, de belangrijkste functie en taken uitgevoerd in elk beroep, bedrijvigheid in elk beroep, classificatie volgens de NACE, een raming van het EQF niveau, educatief vereiste niveau in de beroepen volgens de ISCED niveaus, de evolutie van het beroep; is het een traditionele, nieuw of opkomend beroep. De beroepen geselecteerd in de partnerlanden, per sector, zijn de volgende: Sector Landbouw Bouw Industrie Landbouw adviseur Landbouw arbeider Gekwalificeerd teler Sleutelberoepen Bouwvakker Ingenieur constructie (in aanbouw) Manager constructie (in aanbouw) Bakker Technicus logistiek Technisch ingenieur werktuigbouwkunde Technicus werktuigbouwkunde 26 CEDEFOP 2008, The shift to learning outcomes: Conceptual, political and practical developments in Europe.

68 Dienstverlening: Transport Verkoop IT Hotel/horeca Zorg Onderwijs Onderhoud Chauffeur goederen vervoer Vrachtwagenchauffeur Verkoopassistent Vertegenwoordiger Computersysteem ontwerper Ontwikkelaar Hotel / restaurant manager Verzorgende IG Technisch adviseur milieukunde Verpleegkundige Maatschappelijk werker Maatschappelijk werker Onderwijsassistent Trainer Medewerker schoonmaak Voor de beschrijving van de leerresultaten in elk beroep heeft EQF-Spread de categorieën kennis gebied, kennis beschrijving, vaardigheden en competenties gebruikt. Kennis gebied: referentiegebied voor de beschrijving van de kwalificatie in leereenheden, bestaande uit: kennis, vaardigheden en competenties. Elke kennis gebied wordt gevormd door een lerende eenheid, samengesteld uit kennis, competenties en vaardigheden. Kennis (Weet wat):kennis is het resultaat van de assimilatie van informatie door middel van leerprocessen. Het omvat feiten, beginselen, theorieën en oefeningen met betrekking tot een specifiek werkveld. Het is geïdentificeerd met het educatieve systeem (formeel leren). Vaardigheden (Weten hoe te doen): Het is de toepassing van kennis en de leerresultaten verworven door werkervaring, cognitieve en praktische voorwaarden. We kunnen ze plaatsen in het gebied van permanente training en loopbaanontwikkelingsproces. Competentie (Weten hoe te gedragen): Het is de toepassing van kennis in een werkomgeving. Dit concept betekent dat het autonomieniveau bij de uitvoering van de te plaatsen vacature en ook de persoonlijke, sociale en organisatorische vaardigheden die nodig zijn in elk beroep. EQF-Spread beschouwd "kennis" en "vaardigheden" als verschillende manieren om het vermogen van werknemers voor hun professionele prestaties aan te tonen en te identificeren. Aan de andere kant worden de "competenties" beschouwd als de weg naar herkenning van veranderende professionele contexten in verschillende aspecten, zoals veelzijdigheid en flexibiliteit. 29 Tejada Fernández, J; Navío Gámez, Antonio. «El desarrollo y la gestión por competencias profesionales: una mirada desde la formación». Grupo Cifo-UAB. Revista Iberoamericana de Formación.

69 Voorbeeld van het beroep landbouwarbeider Kennisgebied Kennis Vaardigheden Competenties* OC01KA01 Voorbereiding van de plaats, planten en het zaaien van de gewassen OCO1KA01SK01 Voor het uitvoeren van reinigings- en opruimingswerkzaamheden OCO1KA01DK01 Vaststellen van de specifieke bodemtypes, veranderingen en meststoffen en beschrijven van de plaats, voorbereiding van operaties. OCO1KA01DK01 Het beschrijven van de verschillende elementen en gewassen en beschermingssystemen. OCO1KA01SK01 Voor het uitvoeren van de basis werkzaamheden voor de infrastructuur installatie. OCO1KA01COM01 Autonomie niveau van bekwaamheid om een beperkt deel van relatief eenvoudige werkgerelateerde activiteiten met betrekking tot genormaliseerde processen uit te voeren OCO1KA01COM01 Persoonlijke competenties. Het vermogen leren te leren. Het opstellen van de leerresultaten. Als het kwalitatief en documentair onderzoek eenmaal is voltooid, is het noodzakelijk om het de leerresultaten volgens de volgende tabel op te stellen, dus de internationale inventarisatie zal in alle gevallen in dat format aanwezig zijn. Voorbeeld van een serie werkwoorden voor het beschrijven van kennis, vaardigheden en competentie afmetingen Kennis Vaardigheden Competenties Om te analyseren Om te vergelijken Om te weten Om aan te geven Om te bouwen Om te definiëren Om te beschrijven Om op te nemen Om toe te passen Om te classificeren Om te vergelijken Om te samen te stellen Om af te sluiten Om op te stellen Om tegenstellingen te vormen Autonomie niveau Persoonlijke competenties. Sociale competenties. Organisatorische competenties. In de taak van de beschrijving en het schrijven van leerresultaten (kennis, vaardigheden en competenties) het EQF-SPREAD project beoogt een gemeenschappelijke woordenboek, met behulp van de volgende referenties: de principes van het Europees kwalificatiekader (EQF), werkwoorden actiepunten die in de taxonomie van Bloom (cognitief domein) en het in woordenboek van vaardigheden Hay McBer, aanbevolen door de OIT / Cinterfor gebruikt worden. 30 EQF-SPREAD (2011) Inventory of occupations.

70 - Beschrijving van kennis. Volgens de terminologie van MEC, is de kennis het resultaat van de assimilatie van informatie door leren. Kennis is het geheel van feiten, beginselen, theorieën en oefeningen die verband houden met werk of studie. In het kader van het Europees kwalificatiekader word met kennis, theoretische kennis en/of feitenkennis bedoeld. Voor de beschrijving van kennis in het EQF-SPREAD project hebben we actieve werkwoorden gebruikt binnen het gebied van kennis, inzicht en van de analyse van de situaties. - Beschrijving van vaardigheden. Volgens de terminologie van het EQF zijn vaardigheden: het vermogen om kennis toe te passen en de knowhow te gebruiken om taken uit te voeren en problemen op te lossen. In het kader van het Europees kwalificatiekader worden vaardigheden als cognitief (betreffende logisch, intuïtief en creatief denken) en praktisch (handigheid en de toepassing van methodes, materialen, hulpmiddelen en instrumenten) aangeduid. Voor de beschrijving van vaardigheden in het EQF-SPREAD-project hebben we actieve werkwoorden gebruikt binnen het gebied van implementatie, synthese en evaluatie. - Beschrijving van competenties. De definitie van het EQF identificeert bevoegdheid als het bewezen vermogen om kennis, vaardigheden en persoonlijke, sociale en/of methodologische capaciteiten te gebruiken bij werk of studie en voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. In het kader van het Europees kwalificatiekader worden competenties in termen van verantwoordelijkheid en zelfstandigheid uitgedrukt". Tegenwoordig werken bedrijven in veranderende omgevingen, binnen organisaties met een netwerkstructuur, met een hoog kwalificeerde werknemers en met hoog gekwalificeerde apparatuur. Organisaties moeten in staat zijn om te innoveren, te leren en creatieve en intelligente oplossingen te vinden voor elk probleem. Dit zorgt ervoor dat de Human Resources-afdelingen op zoek naar oplossingen voor het beheer van en de persoonlijke motivatie problemen. In EQF-Spread stellen wij voor om de volgende categorieën te gebruiken om de leerresultaten in competenties te beschrijven: Autonomy level. - No autonomy - Autonomous within the limits - Autonomous: responsibility and coordination. - Great autonomy to define projects. - Great personal autonomy: execution and evaluation. Key competences 1. - Communication in mother tongue. - Communication in foreign language. - Mathematics competence, science Social competences. - Customer Service Orientation. - Developing Self and Others. - Impact and Influence. - Initiative. - Interpersonal Understanding. - Interpersonal Understanding. - Self-Confidence. - Teamwork and Collaboration. Organisational competences. - Analytical Thinking. - Conceptual Thinking. - Concern for Order. - Flexibility/Adaptability. 31 EUROPEAN COMMISSION (2005): Recommendation proposal by the European parliament and the Council on the key competences for lifelong learning. Brussels, COM(2005)548 final

71 and technologies. - Digital competence: key competencies in ICT. - Ability of learning to learn. - Social and civil competences. - Sense of initiative and entrepreneurship. - Cultural expression. - Organizational Awareness. - Sets and Works to Meet Challenging Goals. - Team Leadership. - Teamwork and Collaboration Criteria voor de indeling van leerresultaten Met het oog op het gebruiken van een gemeenschappelijke structuur voor de beschrijving van leerresultaten, zullen we gebruik maken van de volgende codes: Beroep (OC), Kennisgebied (KA), Kennis (DK), Vaardigheden (SK) en Competenties (COM). Diagram voor de beschrijving van een kwalificatie binnen het beroep Voorbeeld van een geselecteerd beroep Geselecteerde beroepen OC01 Landbouwarbeider OC02 Technisch werktuigbouwkundige OC03 Maatschappelijk werker Voorbeeld van een identificatie van kennisgebieden Beroep OC01 Landbouwarbeider 2. Kennisgebieden OCO1KA01 Voorbereiding van de plaats, planten en het zaaien van de gewassen OCO1KA02 Irrigatie, bemesting en de toepassing van de behandeling in gewassen OCO1KA03 Het verzamelen van en zorgen voor gewassen 7.4. Producten van EQF-Spread EQF-Spread maakt gebruik van de uitkomsten van dit project ter ondersteuning van de belanghebbenden bij de uitvoering en de ontwikkeling van de nationale en sectorale kwalificatiekaders in elk deelnemend land. Alle producten zijn verkrijgbaar op de website in alle talen van de vereniging. Deze site is gratis en iedereen kan toegang krijgen tot alle diensten op de website zoals, informatie vinden over de projectdoelstellingen, activiteiten-, betrokken partners, instrumenten en producten en hun mening, geplaatst in het forum ten behoeve van het verbeteren van de uitkomsten van dit project. EQF-Spread-website 32 The contents derive from the qualification: AGA163_1 AUXILIARY AGRICULTURE ACTIVITIES.

72

73 De instrumenten en producten die beschikbaar zijn op deze site zijn de volgende: - Een instrument voor de zelfevaluatie van kennis, vaardigheden en competenties. - Een instrument voor uitwerking van het Europass CV. (zie bijlage 3). - Een gids voor de ontwikkeling van NQF en SQF in de landen. - Nationale rapporten en de internationale inventarisatie van beroepen. - Een gids voor de begeleiding van het Europese beroepsonderwijs en- opleidingen Beschouwingen over de EQF-Spread methodiek Als volgt kunt u zien hoe de partners de EQF-Spread methodologie met betrekking tot vier belangrijke onderwerpen waarderen: voor-en nadelen van de methodologie, de ontwikkeling van het sectorale kwalificatieraamwerk, het belang van wederzijds vertrouwen en beroepsopleidingen, beroepskeuzevoorlichting en het concurrentievermogen van de Europese bedrijven. Ten aanzien van de voor- en nadelen van het gebruik van een methodologie op basis van de EQF descriptoren, partners waarderen het gemak van het werken met de National Occupational Standards. 33 National Occupational Standards (NOS) describe what a person needs to do, know and understand in their job in order to carry out their role in a consistent and competent way. In essence, they inform best practice by bringing together skills, knowledge and values. Lifelong Learning UK has worked in consultation with a wide range of employers, partner organisations, and stakeholders to develop NOS. This ensures they are relevant and fit for purpose.

Samenvatting project Blueprint - Toekomstbestendige vaardigheden voor de maritieme transportsector (Sector Skills Alliances for implementing a new

Samenvatting project Blueprint - Toekomstbestendige vaardigheden voor de maritieme transportsector (Sector Skills Alliances for implementing a new Samenvatting project Blueprint - Toekomstbestendige vaardigheden voor de maritieme transportsector (Sector Skills Alliances for implementing a new strategic approach ( Blueprint ) to sectoral cooperation

Nadere informatie

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen

De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België Samenvatting en kernboodschappen De evolutie van de sociale situatie en de sociale bescherming in België 2018 Samenvatting en kernboodschappen September 2018 ANNEX 6 : NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING EN KERNBOODSCHAPPEN VAN DE ANALYSE

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert

Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert Project Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Infonamiddag VKS 3 november 2008 OVERZICHT 1. De

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 400 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2013 Nr. 154 BRIEF

Nadere informatie

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's

Voorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor

Nadere informatie

Nederland. EUROBAROMETER 74 De publieke opinie in de Europese Unie. Najaar 2010. Nationaal Rapport

Nederland. EUROBAROMETER 74 De publieke opinie in de Europese Unie. Najaar 2010. Nationaal Rapport Standard Eurobarometer EUROBAROMETER 74 De publieke opinie in de Europese Unie Najaar 2010 Nationaal Rapport Nederland Representation of the European Commission to Netherlands Inhoud Inleiding Context

Nadere informatie

ATLEC. Ondersteunende Technologie Leren via Eenvormig Curriculum. State of the Art en Onderzoeksanalyse Samenvatting

ATLEC. Ondersteunende Technologie Leren via Eenvormig Curriculum. State of the Art en Onderzoeksanalyse Samenvatting ATLEC Ondersteunende Technologie Leren via Eenvormig Curriculum State of the Art en Onderzoeksanalyse Samenvatting WP nummer WP titel Status WP2 State of the Art en Onderzoeksanalyse F Project startdatum

Nadere informatie

Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU?

Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Factsheet 1 WAAROM EEN INVESTERINGSPLAN VOOR DE EU? Als gevolg van de wereldwijde economische en financiële crisis heeft de EU met een laag investeringsniveau te kampen. Alleen met gezamenlijke gecoördineerde

Nadere informatie

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid

Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Juli 2013 De evolutie van de werkende beroepsbevolking te Brussel van demografische invloeden tot structurele veranderingen van de tewerkstelling Het afgelopen

Nadere informatie

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.

Nadere informatie

De arbeidsmarkt klimt uit het dal

De arbeidsmarkt klimt uit het dal Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA..DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA..DEN HAAG Kennis IPC 5200 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag

Nadere informatie

Praktijksessie efficiënt opleiden en ontwikkelen voor volwassenen. Tijs Pijls 18 november 2014

Praktijksessie efficiënt opleiden en ontwikkelen voor volwassenen. Tijs Pijls 18 november 2014 Praktijksessie efficiënt opleiden en ontwikkelen voor volwassenen Tijs Pijls 18 november 2014 Programma 14.00 uur Opening en presentatie Valideren, ECVET en het NLQF door Tijs Pijls, Partnerschap Leven

Nadere informatie

IMMIGRATIE IN DE EU 85% 51% 49% Immigratie van niet-eu-burgers. Emigratie van niet-eu-burgers

IMMIGRATIE IN DE EU 85% 51% 49% Immigratie van niet-eu-burgers. Emigratie van niet-eu-burgers IMMIGRATIE IN DE EU Bron: Eurostat, 2014, tenzij anders aangegeven De gegevens verwijzen naar niet-eu-burgers van wie de vorige gewone verblijfplaats in een land buiten de EU lag en die al minstens twaalf

Nadere informatie

04 Support staff training

04 Support staff training Het introduceren van referentiekaders voor kwaliteitsborging op het gebied van beroepsonderwijs en training (VET) is de afgelopen jaren tot een prioriteit uitgegroeid. Tijdens de vroege stadia van de ontwikkeling

Nadere informatie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie

1.4 Factoren die bepalend zijn voor reële convergentie Productiviteit, concurrentiekracht en economische ontwikkeling Concurrentiekracht wordt vaak beschouwd als een indicatie voor succes of mislukking van economisch beleid. Letterlijk verwijst het begrip

Nadere informatie

UIT de arbeidsmarkt

UIT de arbeidsmarkt Verandering van de werkloosheid. Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt zijn onderhevig aan continue veranderingen. Als gevolg daarvan verandert de omvang van de werkloosheid in een land ook continue. Werkloosheid

Nadere informatie

Maak een eind aan de beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen.

Maak een eind aan de beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen. Maak een eind aan de beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen Samenvatting Wat wordt er bedoeld met beloningsverschillen tussen vrouwen en mannen? Waarom bestaan er nog steeds beloningsverschillen

Nadere informatie

1. WAAROM DIT HANDBOEK? 2

1. WAAROM DIT HANDBOEK? 2 2 1.1. WAAROM DIT HANDBOEK? Internationale mobiliteit wordt steeds meer een absolute noodzaak op een arbeidsmarkt waar een sterke vraag heerst naar meer flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Een van de

Nadere informatie

Eindexamen maatschappijleer vwo 2003-II

Eindexamen maatschappijleer vwo 2003-II Opgave 1 Armoede en werk 1 Het proefschrift bespreekt de effecten van het door twee achtereenvolgende kabinetten-kok gevoerde werkgelegenheidsbeleid. / De titel van het proefschrift heeft betrekking op

Nadere informatie

voor beroepsonderwijs en -opleiding (2009/C 155/02)

voor beroepsonderwijs en -opleiding (2009/C 155/02) 8.7.2009 Publicatieblad van de Europese Unie C 155/11 AANBEVELING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 18 juni 2009 betreffende de invoering van het Europees systeem voor studiepuntenoverdracht voor

Nadere informatie

Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en)

Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Raad van de Europese Unie Brussel, 2 maart 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2015/0051 (NLE) 6144/15 VOORSTEL van: ingekomen: 3 maart 2015 aan: Nr. Comdoc.: Betreft: SOC 70 EMPL 31 ECOFIN 97 EDUC

Nadere informatie

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE

DEMOGRAFIE. Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak COMPLEXITEIT VOOR UWV NEEMT TOE UWV \210 118S212 TR[25 lt. 1 ij If. 1.t. t Aik Aantal klanten van UWV blijft ongeveer gelijk DEMOGRAFIE Mensen werken langer door uit financiële 65+ noodzaak Laagopgeleiden minder lang gezond dan hoogopgeleiden

Nadere informatie

Een Werkende Arbeidsmarkt

Een Werkende Arbeidsmarkt Een Werkende Arbeidsmarkt Bas ter Weel 16 mei2014 Duurzame inzetbaarheid Doel Langer werken in goede gezondheid Beleid gericht op Binden: Gezondheid als voorwaarde voor deelname Ontbinden: Mobiliteit als

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen binnen de EU rond het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert. Project Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid

Recente ontwikkelingen binnen de EU rond het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert. Project Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Recente ontwikkelingen binnen de EU rond het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert Project Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Infonamiddag 11 mei 2009 OVERZICHT 1. De EQF aanbeveling

Nadere informatie

Salarissen en competenties van MBO-BOL gediplomeerden: Feiten en cijfers

Salarissen en competenties van MBO-BOL gediplomeerden: Feiten en cijfers Research Centre for Education and the Labour Market ROA Salarissen en competenties van MBO-BOL gediplomeerden: Feiten en cijfers ROA Fact Sheet ROA-F-2014/1 Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt

Nadere informatie

Beroepsbevolking 2005

Beroepsbevolking 2005 Beroepsbevolking 2005 De veroudering van de beroepsbevolking is duidelijk zichtbaar in de veranderende leeftijdspiramide van de werkzame beroepsbevolking (figuur 1). In 1975 behoorde het grootste deel

Nadere informatie

Monitor Economie 2018

Monitor Economie 2018 Monitor Economie 2018 Economische kerncijfers van de MVSgemeenten Augustus 2018 Inhoudsopgave Economische ontwikkeling 3 Werkgelegenheid 5 Arbeidsparticipatie 10 Inkomen en uitkeringen 13 Armoede en schuldhulpverlening

Nadere informatie

Kwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2

Kwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2 Hans Langenberg In het tweede kwartaal van 2005 vond voor het eerst in twee jaar geen verdere daling plaats van het aantal banen. Ook is de werkloosheid gestabiliseerd. Wel was er een stagnatie in de toename

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS?

WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS? WAAROM IS FRANKRIJK AANTREKKELIJK VOOR NEDERLANDSE INVESTEERDERS? Driekwart van de buitenlandse besluitvormers vindt dat Frankrijk een aantrekkelijke bestemming is voor investeringen (74%, toename van

Nadere informatie

Mobiliteit. Onderwijs Normen

Mobiliteit. Onderwijs Normen Kwaliteit Erkenning Mobiliteit Onderwijs Normen Werkgelegenheid Kwalificaties en opleidingsprogramma s gericht op de arbeidsmarkt ontwikkelen Het VSPORT + Project Het VSPORT + Project heeft als hoofddoel

Nadere informatie

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa

Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa Opgave 1 Jeugdwerkloosheid in Europa 1 maximumscore 4 Het verrichten van flexibele arbeid kan een voorbeeld zijn van positieverwerving als de eigen keuze van de jongeren uitgaat naar flexibele arbeid in

Nadere informatie

(Resoluties, aanbevelingen en adviezen) AANBEVELINGEN RAAD

(Resoluties, aanbevelingen en adviezen) AANBEVELINGEN RAAD 22.12.2012 Publicatieblad van de Europese Unie C 398/1 I (Resoluties, aanbevelingen en adviezen) AANBEVELINGEN RAAD AANBEVELING VAN DE RAAD van 20 december 2012 betreffende de validatie van niet-formeel

Nadere informatie

14129/15 gys/gra/hw 1 DG B 3A

14129/15 gys/gra/hw 1 DG B 3A Raad van de Europese Unie Brussel, 20 november 2015 14129/15 SOC 668 EMPL 438 ECOFIN 853 POLGEN 166 NOTA van: het secretariaat-generaal van de Raad aan: het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e

Nadere informatie

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut.

Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. ONDERZOEKSRAPPORT Nederland zakt vier plaatsen op Human Capital Index: vaardigheden en kennis van oudere leeftijdscategorieën blijven onbenut. Introductie In het Human Capital 2015 report dat het World

Nadere informatie

ALGEMEEN MARKTONDERZOEK In Spain, Nederland, Engeland, Tsjechië en Bulgarije.

ALGEMEEN MARKTONDERZOEK In Spain, Nederland, Engeland, Tsjechië en Bulgarije. 2013-1-ES1-LEO05-66586 SENDI - Special Education Needs and Disability Inclusion ALGEMEEN MARKTONDERZOEK In Spain, Nederland, Engeland, Tsjechië en Bulgarije. Dit project werd gefinancierd met steun van

Nadere informatie

R E C R U I T M E N T R E S O U R C E S R E S U L T S DE DRIJVENDE KRACHT ACHTER DYNAMISCHE ICT RECRUITMENT OPLOSSINGEN

R E C R U I T M E N T R E S O U R C E S R E S U L T S DE DRIJVENDE KRACHT ACHTER DYNAMISCHE ICT RECRUITMENT OPLOSSINGEN R E C R U I T M E N T R E S O U R C E S R E S U L T S DE DRIJVENDE KRACHT ACHTER DYNAMISCHE ICT RECRUITMENT OPLOSSINGEN VERDER KIJKEN HumanR is dé specialist bij uitstek op het gebied van werving, selectie

Nadere informatie

Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald

Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald Bron: O. van Vliet (2017) Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald, Sociaal Bestek, nr. 6, pp. 58-59. Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald Olaf van Vliet Universiteit Leiden Voor veel

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

PERSCONFERENTIE. Technologische industrie blijft groeien

PERSCONFERENTIE. Technologische industrie blijft groeien PERSCONFERENTIE Technologische industrie blijft groeien Groei activiteit en werkgelegenheid versterkt nog in 2016......maar verslechterende wereldconjunctuur...en we mogen aandacht voor herstel concurrentievermogen

Nadere informatie

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal

CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Persbericht PB14 56 11 9 214 15.3 uur CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Meer werklozen aan de slag Geen verdere daling aantal banen, lichte groei aantal vacatures Aantal banen

Nadere informatie

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief

5.6 Het Nederlands hoger onderwijs in internationaal perspectief 5.6 Het s hoger onderwijs in internationaal perspectief In de meeste landen van de is de vraag naar hoger onderwijs tussen 1995 en 2002 fors gegroeid. Ook in gaat een steeds groter deel van de bevolking

Nadere informatie

Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt

Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt VIVES BRIEFING 207/04 Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt Koen Breemersch KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES Met dank aan Cathy Lecocq

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland

Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland Inclusive Growth and Development Report 2017 van het World Economic Forum: Bevindingen voor Nederland Nederland scoort relatief hoog op economische groei en het aanpakken van ongelijkheid, maar de ongelijkheid

Nadere informatie

3.2 De omvang van de werkgelegenheid

3.2 De omvang van de werkgelegenheid 3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal

Nadere informatie

De arbeidsmarkt in maart 2016

De arbeidsmarkt in maart 2016 De arbeidsmarkt in maart 2016 Datum: 11 april 2016 Van: Stad Antwerpen Ondernemen en Stadsmarketing Business en innovatie Betreft: Arbeidsmarktfiche maart 2016 In deze arbeidsmarktfiche zien we dat 1.

Nadere informatie

Datum 09 september 2014 Betreft Aanbieding OESO-rapport Education at a Glance 2014 Onze referentie 659029

Datum 09 september 2014 Betreft Aanbieding OESO-rapport Education at a Glance 2014 Onze referentie 659029 >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag.. Kennis IPC 5200 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag

Nadere informatie

Plan van aanpak Het plan van aanpak voor dit project bestaat uit drie fasen:

Plan van aanpak Het plan van aanpak voor dit project bestaat uit drie fasen: Samenvatting tussenrapport Toekomstvisie FNV KIEM Testen van de geformuleerde visies op de vakbond van de toekomst aan de huidige behoeften van leden en potentiële leden. Aanleiding Project FNV KIEM in

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie 2014-I

Eindexamen vwo economie 2014-I Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor

Nadere informatie

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel

Voor wie verstandig handelt! Daling personeel Daling personeel Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Invloed Conclusie Bronnen Daling personeel Het aantal medewerkers dat werkzaam is in de sector / branche zal gemiddeld genomen hoger opgeleid zijn,

Nadere informatie

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking

Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Betaling én vervanging van vergrijzende arbeidspopulatie worden een probleem Demografie van de Nederlandse beroepsbevolking Peter Ekamper, Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) Op

Nadere informatie

Hoe beïnvloedt het Europese beleid de uitvoering van het arbeidsmarktbeleid in Vlaanderen?

Hoe beïnvloedt het Europese beleid de uitvoering van het arbeidsmarktbeleid in Vlaanderen? Hoe beïnvloedt het Europese beleid de uitvoering van het arbeidsmarktbeleid in Vlaanderen? Cascade van beleidsniveaus en beleidsteksten Beleid EU Strategie Europa 2020 Europees werkgelegenheidsbeleid Richtsnoeren

Nadere informatie

Brussel, 6 september 2002

Brussel, 6 september 2002 ,3 Brussel, 6 september 2002 &RPPLVVLH ]HJW GDW GRHOVWHOOLQJHQ YDQ /LVVDERQ YRRU ZHUNJHOHJHQKHLG QRJ VWHHGV KDDOEDDU ]LMQ DOV OLGVWDWHQ SUREOHHPJHELHGHQ DDQSDNNHQ HQ DDQGDFKW ULFKWHQ RS EDQHQ YRRU YURXZHQ

Nadere informatie

Gegevens met betrekking tot Brussel Economie en Werkgelegenheid Directie Steun aan Ondernemingen Kruidtuinlaan 20 BRUSSEL

Gegevens met betrekking tot Brussel Economie en Werkgelegenheid Directie Steun aan Ondernemingen Kruidtuinlaan 20 BRUSSEL JAARVERSLAG 2014 over de toepassing van de organieke ordonnantie van 13 december 2007 betreffende de steun voor de bevordering van de economische expansie (BS van 10/01/2008) Gegevens met betrekking tot

Nadere informatie

Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012

Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 t.b.v. Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs Provincie Noord-Holland IJmuiden, 23 november 2012 Arjan Heyma www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Belangrijkste

Nadere informatie

67,3% van de 20-64-jarigen aan het werk

67,3% van de 20-64-jarigen aan het werk ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN ECONOMISCHE INFORMATIE PERSBERICHT 28 oktober 67,3% van de 20-64-jarigen aan het werk Tegen 2020 moet 75% van de Europeanen van 20 tot en met 64 jaar aan het werk zijn.

Nadere informatie

ENTANGLE - Nieuwsbrief

ENTANGLE - Nieuwsbrief INHOUD Projectachtergrond 1 Projectomschrijving 2 Partners 3 Kick ck-off meeting in Brussel 4 Rethinking Education 4 Contactgegevens en LLP 5 ENTANGLE vindt zijn oorsprong in de dagelijkse praktijk binnen

Nadere informatie

Facts & Figures. over de lokale besturen n.a.v. de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018

Facts & Figures. over de lokale besturen n.a.v. de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018 Facts & Figures over de lokale besturen n.a.v. de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018 Facts & figures De lokale overheden zijn een zeer belangrijke speler in ons land. De bevoegdheden die ze

Nadere informatie

Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO

Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO Samenvatting onderzoek Medewerkers in het MBO Uitgevoerd door ABF Research in opdracht van SOM Aanleiding De arbeidsmarkt voor mbo-personeel is dynamisch. Nieuw personeel stroomt in en ander personeel

Nadere informatie

Voortgangsrapportage Onderwijs en Opleiding 2010 Beschrijving prestaties Nederland en andere lidstaten op EU benchmarks

Voortgangsrapportage Onderwijs en Opleiding 2010 Beschrijving prestaties Nederland en andere lidstaten op EU benchmarks ANNEX Voortgangsrapportage Onderwijs en Opleiding 21 Beschrijving prestaties Nederland en andere lidstaten op EU benchmarks 1. Deelname voor- en vroegschoolse educatie (VVE) De Nederlandse waarde voor

Nadere informatie

Leeswijzer bij de matrix van het Nederlands nationaal kwalificatiekader voor levenlang leren, het NLQF

Leeswijzer bij de matrix van het Nederlands nationaal kwalificatiekader voor levenlang leren, het NLQF Leeswijzer bij de matrix van het Nederlands nationaal kwalificatiekader voor levenlang leren, het NLQF Inhoud Toelichting... 2 Het European Qualification Framework for Lifelong learning EQF.. 2 Het Nederlands

Nadere informatie

Algemene beschouwing

Algemene beschouwing Algemene beschouwing Arbeidsmigratiebeleid begint bij Nederlands arbeidsmarktbeleid Voor de Nederlandse economie en dus voor bedrijven en werknemers is het van belang om de juiste mensen op de juiste arbeidsplek

Nadere informatie

8301/18 van/pau/sl 1 DG E 1C

8301/18 van/pau/sl 1 DG E 1C Raad van de Europese Unie Brussel, 4 mei 2018 (OR. en) 8301/18 NOTA van: aan: JEUN 48 MIGR 51 SOC 213 EDUC 134 het Comité van permanente vertegenwoordigers (1e deel) Raad nr. vorig doc.: 7831/1/18 JEUN

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 24 515 Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting Nr. 482 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan

Nadere informatie

8763/19 jwe/gra/sp 1 TREE.1.B

8763/19 jwe/gra/sp 1 TREE.1.B Raad van de Europese Unie Brussel, 3 mei 2019 (OR. en) 8763/19 JEUN 64 EDUC 221 SOC 330 EMPL 245 NOTA van: aan: nr. vorig doc.: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente

Nadere informatie

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd 2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd Mensen moeten steeds de keuze maken tussen werken en vrije tijd: 1. Werken * Je ontvangt loon in ruil voor je arbeid; * Langer werken geeft meer loon (en dus kun

Nadere informatie

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.

Nadere informatie

Atradius Landenrapport

Atradius Landenrapport Atradius Landenrapport Nederland November 214 Overzicht Algemene informatie Belangrijkste sectoren (213, % van bbp) Hoofdstad: Amsterdam Diensten: 72% Regeringsvorm: Constitutionele monarchie Industrie:

Nadere informatie

ARBEIDSMARKT. in de Vlaams-Nederlandse Delta 2015-2040. Van knelpunt naar slimme kracht. Dick van der Wouw Joris Meijaard

ARBEIDSMARKT. in de Vlaams-Nederlandse Delta 2015-2040. Van knelpunt naar slimme kracht. Dick van der Wouw Joris Meijaard ARBEIDSMARKT in de Vlaams-Nederlandse Delta 2015-2040 Van knelpunt naar slimme kracht Dick van der Wouw Joris Meijaard Typisch VN Delta Doorvoerhavens en (petro)chemische industrie Goede universiteiten

Nadere informatie

Instituut voor de nationale rekeningen

Instituut voor de nationale rekeningen Instituut voor de nationale rekeningen 2015-02-17 Links: Publicatie BelgoStat Online Algemene informatie Broos herstel in 2013 na krimp in 2012 in Brussel en Wallonië; verdere groeivertraging in 2013 in

Nadere informatie

Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Oktober 2011

Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Oktober 2011 Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Oktober 2011 In deze rapportage van het UWV WERKbedrijf worden de actuele ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt kort toegelicht. Vanuit diverse bronnen

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de 5 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de vijfde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 750 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2014 Nr. 120 BRIEF

Nadere informatie

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland

Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland MEMO/08/76 Brussel, 7 februari 2008 Grensoverschrijdende territoriale samenwerking: België Duitsland Ierland Frankrijk Luxemburg Nederland Verenigd Koninkrijk Zwitserland 1. Operationeel programma voor

Nadere informatie

Armoede en Arbeidsmarkt

Armoede en Arbeidsmarkt 2 Armoede en Arbeidsmarkt Presentatie Masterclass 4: Armoede en arbeidsmarkt op het congres Overerfbare Armoede, Emmen, 25 september 2017 Jouke van Dijk, Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse Arjen

Nadere informatie

De arbeidsmarktintegratie van personen met een handicap in Europa. Barbara Vandeweghe IDEA Consult 12 december 2011

De arbeidsmarktintegratie van personen met een handicap in Europa. Barbara Vandeweghe IDEA Consult 12 december 2011 De arbeidsmarktintegratie van personen met een handicap in Europa Barbara Vandeweghe IDEA Consult 12 december 2011 IDEA Consult 1. Inleiding Studie naar de arbeidsmarktsituatie van personen met een handicap

Nadere informatie

Economische vooruitgang

Economische vooruitgang #EURoad2Sibiu Economische vooruitgang Mei 219 NAAR EEN MEER VERENIGDE, STERKERE EN DEMOCRATISCHERE UNIE De ambitieuze EU-agenda voor banen, groei en investeringen en de versterking van de eengemaakte markt

Nadere informatie

De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt

De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt FEBRUARI 2012 INHOUD Blz 1. Bevolking 2 1.1 Totale bevolking 2 1.2 Doorstromingscoëfficiënt 2 1.3 Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische

Nadere informatie

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s

Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s Samenvatting Flanders DC studie Internationalisatie van KMO s In een globaliserende economie moeten regio s en ondernemingen internationaal concurreren. Internationalisatie draagt bij tot de economische

Nadere informatie

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014 Een uitdagende arbeidsmarkt Erik Oosterveld 24 juni 2014 Wat waren de gevolgen van de recessie? Hoeveel banen zijn er verloren gegaan? In welke sectoren heeft de recessie het hardst toegeslagen? Werkgelegenheid

Nadere informatie

De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt

De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt De 50-plussers op de Limburgse arbeidsmarkt SEPTEMBER 2012 INHOUD Blz 1. Bevolking 2 1.1 Totale bevolking 2 1.2 Doorstromingscoëfficiënt 2 1.3 Bevolking op beroepsactieve leeftijd naar socio-economische

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert

Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert Recente ontwikkelingen binnen de EU betreffende het Europees kwalificatiekader (EQF) Wilfried Boomgaert Project Strategisch Onderwijs- en Vormingsbeleid Infonamiddag VKS 3 februari 2009 OVERZICHT 1. De

Nadere informatie

Vraag nr. 788 van 20 augustus 2013 van JOS DE MEYER

Vraag nr. 788 van 20 augustus 2013 van JOS DE MEYER VLAAMS PARLEMENT SCHRIFTELIJKE VRAGEN PASCAL SMET VLAAMS MINISTER VAN ONDERWIJS, JEUGD, GELIJKE KANSEN EN BRUSSEL Vraag nr. 788 van 20 augustus 2013 van JOS DE MEYER Erasmusprogramma Evaluatie Het Erasmusprogramma

Nadere informatie

Internationale beleidskaders voor onderwijs. Vlaams onderwijsbeleid

Internationale beleidskaders voor onderwijs. Vlaams onderwijsbeleid Internationale beleidskaders voor onderwijs Vlaams onderwijsbeleid Vlor 26 februari 2019 Hoe gaat Vlaams onderwijsbeleid om met internationale kaders? European Qualifications Framework Europese sleutelcompetenties

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud 6 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zesde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

EUROPEES PARLEMENT WERKDOCUMENT. Commissie cultuur en onderwijs 7.3.2008

EUROPEES PARLEMENT WERKDOCUMENT. Commissie cultuur en onderwijs 7.3.2008 EUROPEES PARLEMENT 2004 Commissie cultuur en onderwijs 2009 7.3.2008 WERKDOCUMENT inzake het voorstel voor het besluit van het Europees Parlement en de Raad tot invoering van een actieprogramma ter verhoging

Nadere informatie

Meeste Nederlandse werkgevers houden personeelsbestand op peil in vierde kwartaal 2011 Manpower Arbeidsmarktbarometer Q4 2011

Meeste Nederlandse werkgevers houden personeelsbestand op peil in vierde kwartaal 2011 Manpower Arbeidsmarktbarometer Q4 2011 PERSBERICHT EMBARGO TOT DINSDAG, 13 SEPTEMBER 2011, 00.01 UUR Contact: Irene Bieszke ManpowerGroup Nederland +31 (0) 6 41 05 96 62 irene.bieszke@manpower.nl Meeste Nederlandse werkgevers houden personeelsbestand

Nadere informatie

Openbare raadpleging over de mogelijke herziening van Verordening (EG) nr. 764/2008 (de verordening wederzijdse erkenning)

Openbare raadpleging over de mogelijke herziening van Verordening (EG) nr. 764/2008 (de verordening wederzijdse erkenning) Openbare raadpleging over de mogelijke herziening van Verordening (EG) nr. 764/2008 (de verordening wederzijdse erkenning) Velden met een zijn verplicht. Naam E-mail Inleiding 1 Als een bedrijf een product

Nadere informatie

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken

Nadere informatie

Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018

Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op

Nadere informatie

Uw wegwijzer bij personeelswerving in Europa

Uw wegwijzer bij personeelswerving in Europa Uw wegwijzer bij personeelswerving in Europa Werkgelegenheid & Europees Sociaal Fonds Werkgelegenheid sociale zaken Europese Commissie 1 Eures: uw wegwijzer bij personeelswerving in Europa Bent u op zoek

Nadere informatie

De regionale impact van de economische crisis

De regionale impact van de economische crisis De regionale impact van de economische crisis Damiaan Persyn Vives Beleidspaper 11 Juli 2009 VIVES Naamsestraat 61 bus 3510 3000 Leuven - Belgium Tel: +32 16 32 42 22 www.econ.kuleuven.be/vives De regionale

Nadere informatie

Economische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's

Economische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 5 november 2013 Economische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's In de afgelopen maanden zijn er een aantal bemoedigende signalen geweest

Nadere informatie

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft

Nadere informatie

Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Juni 2011

Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Juni 2011 Barometer Arbeidsmarkt Regio Achterhoek (BARA) Juni 2011 In deze notitie van het UWV WERKbedrijf worden de actuele ontwikkelingen op de regionale arbeidsmarkt kort toegelicht. Vanuit diverse bronnen is

Nadere informatie

Marktontwikkelingen varkenssector

Marktontwikkelingen varkenssector Marktontwikkelingen varkenssector 1. Inleiding In de deze nota wordt ingegaan op de marktontwikkelingen in de varkenssector in Nederland en de Europese Unie. Waar mogelijk wordt vooruitgeblikt op de te

Nadere informatie

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 7 oktober 2010 (12.10) (OR. en) 14479/10 SOC 612 EDUC 158 ECOFIN 580 NOTA

RAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 7 oktober 2010 (12.10) (OR. en) 14479/10 SOC 612 EDUC 158 ECOFIN 580 NOTA RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 7 oktober 2010 (12.10) (OR. en) 14479/10 SOC 612 EDUC 158 ECOFIN 580 NOTA van: aan: Betreft: het Comité voor de werkgelegenheid het Comité van permanente vertegenwoordigers

Nadere informatie