' & A<8HJF5E<89 6B?B:<F6;8 &BA<GBE<A: Inhoud. NEM essentieel voor biodiversiteitsgraadmeters. Jaargang 7 juli 2008

Transcriptie

1 9 Jaargang 7 juli 28 Inhoud NEM eentieel voor biodiveriteitgraadmeter Rode Lijten worden langer Klimaatverandering heeft invloed op oorten De tand van het boerenland NEM eentieel voor biodiveriteitgraadmeter Tijden de UN World Summit on Sutainable Development (Johanneburg, 22) i afgeproken dat na 21 de nelheid van biodiveriteitverlie aanzienlijk moet zijn verminderd. De EU gaat nog verder en wil dat per 21 de biodiveriteit binnen de EU niet verder achteruitgaat. Om te beoordelen in hoeverre dat gaat lukken zijn graadmeter (indicatoren) nodig, ook in Nederland. Onlang heeft Nederland hiertoe een et biodiveriteitgraadmeter gepreenteerd. Daarbij waren de NEM-meetnetten cruciaal. ' & A<8HJF5E<89 NEM-meetnetten vormen ' bai -voor kernindicatoren + $ in In het kader van het Biodiveriteitverdrag (CBD) zijn voortellen voor biodiveriteitgraadmeter gemaakt en ook de EU i daar mee Korte berichten uit het NEM bezig, in een project Streamlining European Biodiverity Indicator Vleermuizen tellen (SEBI). Nederland heeft al één van vanuit de auto de eerte landen een et nationale graadmeter gepreenteerd die genem-meetnetten in Drenthe ënt i op die voortellen. Mark van monitor Veen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL): We hebben Rekening houden met de graadmetervoortellen opgetrefkanen pakt om te zien of we voldoende gegeven hadden om ze te kunnen Slapende vogel tellen maken. Dat bleek goed te gaan. De meetnetten van het NEM waren eentieel om de trend in de biodiveriteit te meten. Dat gold niet alleen voor trend in gevoelige oorten, maar ook voor het weergeven van algemene verchuivingen in de oortenamentelling. Biodiveriteitverlie i namelijk niet alleen een kwetie van meer oorten op rode lijten, maar ook van homogeniering, dat wil zeggen dat enkele opportunitiche oorten toenemen en veel oorpronkelijke oorten verdringen. Natuurbalan 28 6B?B:<F6;8 &BA<GBE<A: De graadmeter zijn in een overzichtelijke brochure amengevat, getiteld Halting biodiverity lo in the Netherland: Evaluation of progre. Daarin gaat het niet alleen om biodiveriteit op zich, maar ook om milieudruk, duurzaam gebruik en milieubewutzijn. Deze brochure i door het PBL gepreenteerd op een recente bijeenkomt in Bonn van alle partijen die het CBD-verdrag hebben ondertekend. Met de brochure willen we aan de hand van een klein aantal overzichtelijke figuren laten zien hoe het er momenteel voortaat met de biodiveriteit in Nederland. Dat beeld i niet rookleurig: het verlie gaat door, al zijn er ook uitzonderingen, aldu Mark. Mark van Veen Voor een aantal graadmeter zijn NEM-gegeven gebruikt. Allereert i de huidige abundantie van oorten vergeleken met een hitoriche referentie; dat leverde de graadmeter Mean pecie abundance op. Ook zijn NEM-gegeven gebruikt voor de graadmeter over de lengte van rode lijten. De rodelijttatu van oorten wordt namelijk mede op bai van recente trend vatgeteld. De graadmeter over trend in Vogelrichtlijn- en Habitatrichtlijnoorten i eveneen gebaeerd op trend uit de NEM-meetnetten. Verder zijn NEM-trend van divere oortgroepen gebruikt voor de nieuw ontwikkelde klimaatgraadmeter (zie elder in deze nieuwbrief). Mark van Veen: Op het moment dat er nieuwe vragen opkomen, zoal met betrekking tot klimaatverandering, i het NEM goed bruikbaar om daarover een beeld te cheten. Dat kan alleen doordat het NEM betaat uit lang volgehouden en algemeen inzetbare meetprogramma. Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 1

2 Volgen Mark van Veen luiten de ontwikkelde Halting biodiverity lo graadmeter in the Netherland goed aan bij Evaluation of progre het beleid voor biodiveriteit, zoal dat naar voren komt in het nieuwe beleidprogramma over biodiveriteit (28-211) Biodiveriteit werkt: voor natuur, voor menen, voor altijd van 7 departementen amen. Edo Knegtering van de Directie Natuur (LNV) beaamt het belang van graadmeter voor het evalueren van het beleid. LNV gebruikt nu zelf ook biodiveriteitgraadmeter. Deze zijn opgenomen in de LNV-begroting en zijn gebaeerd op rodelijtgegeven en trend van Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijnoorten. Ze luiten nauw aan bij de graadmeter van het PBL. In het beleidprogramma over biodiveriteit wordt het werk aan graadmeter en het belang van monitoring daarbij dan ook volop onderchreven. Het werken met graadmeter bevalt het PBL zo goed dat vanaf 28 ook in de jaarlijke Natuurbalan met een vate et gaat worden gewerkt (zie elder in deze nieuwbrief). Hierin zullen ook de CBD graadmeter terug komen. De graadmeter zijn overigen nog niet uitontwikkeld. Mark van Veen wijt erop dat er nog verdere gedachtevorming over het definiëren van biodiveriteitverlie nodig i. Het homogenieringproce kan nog cherper in beeld gebracht, denkt hij. Daarbij i de informatie uit het NEM van belang om een en ander uit te diepen. Verder zijn er nog hiaten. Zo i met de troomlijning van de gegeven over het zoete water nog een wereld te winnen en i er ook gebrek aan informatie over de opkomt van exoten in Nederland. Maar al met al zijn we in Nederland al ver gevorderd met de informatievoorziening. Rode Lijten worden langer Op rode lijten taan de oorten die bedreigd zijn in hun voortbetaan. Aangezien het behoud van oorten in Nederland een belangrijk beleiddoel i, gebruikt het miniterie van LNV de relatieve lengte van rode lijten al graadmeter. Deze graadmeter i ind 27, naat enkele andere graadmeter, opgenomen in het LNV-onderdeel van de rijkbegroting en heeft daarmee een aanzienlijke tatu (zie www. rijkbegroting.nl). Het beleiddoel daarbij i dat het aantal op de rode lijt taande oorten, gecombineerd met de ernt van de bedreiging in 22 niet groter i dan in de periode Om dat te meten wordt in eerte intantie gebruik gemaakt van rode lijten die inmiddel herhaald zijn voor vijf diergroepen (zoogdieren, reptielen, amfibieën, vogel en dagvlinder). Uit een vergelijking van deze rode lijten met die van ongeveer 1 jaar geleden blijkt dat de totale bedreiging met 7 procent i toegenomen. Dat wil du zeggen dat er meer oorten zijn aangemerkt al verdwenen, erntig bedreigd, bedreigd, kwetbaar of gevoelig dan op de Mate van bedreiging van oortgroepen Verandering tuen periode 1 (circa ) en periode 2 (circa ) Zoogdieren Vogel Dagvlinder Verbetering Verlechtering Amfibieën en reptielen Totaal deze diergroepen -2-1 eerte rode lijt. Dat geldt voor zowel vogel, reptielen, amfibieën al dagvlinder. Alleen voor zoogdieren i de mate van bedreiging afgenomen. De indicator i nu gebaeerd op de boventaande electie van oortgroepen, maar de bedoeling i daar nog meer oortgroepen aan toe te voegen De rode lijten zijn door de betrokken PGO amengeteld aan de hand van verpreidinggegeven en voor zover bechikbaar re- Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina % cente trend uit NEM-meetnetten. CBS en LNV hebben vervolgen de rode-lijt- graadmeter ontworpen. Soorten die na 195 in Nederland zijn verchenen en in een rode lijt terecht zijn gekomen, zijn niet in de analye meegenomen. Zie voor de actuele verie van de graadmeter en de techniche toelichting nl in het doier biodiveriteit/bedreigde oorten.

3 Adriaan Gmelich Meyling De aardbeivlinder, één van de bedreigde vlinder van de rode lijt Door het warmer worden van het klimaat houden oorten zich niet meer aan hun oorpronkelijke verpreidinggebied. Soorten uit het warmere Zuid-Europa worden hier vaker geignaleerd dan voorheen. Soorten met een noordelijk verpreidinggebied lijken het in Nederland moeilijker te krijgen om zich te handhaven. Om te bepalen of dit meer dan incidentele waarnemingen zijn, zijn de trend van een aantal oorten nader bekeken. Allereert heeft Alterra een aantal oorten vogel, dagvlinder en amfibieën ingedeeld naar gevoeligheid voor klimaatverandering op bai van literatuuronderzoek. Er zijn drie klimaatgroepen gemaakt: warmteminnende oorten, koudeminnende oorten en neutrale oorten. Daarbij i vooral gebruik gemaakt van uitkomten van zogenaamde Nijlganzen, een terk toenemende warmteminnende oort. climate envelope modellen. Deze modellen bechrijven het verband tuen klimaatomtandigheden en de huidige verpreiding van de oorten. Vervolgen zijn door het CBS de landelijke trend van deze oorten gemiddeld per klimaatgroep. Dat reulteerde in een graadmeter voor het effect van klimaatverandering in het kader van de Convention on Biological Invloed klimaatverandering op oorten 2 Index (199 = 1) Warmteminnende oorten Neutrale oorten 16 Koudeminnende oorten Klimaatverandering heeft invloed op oorten Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 3 Diverity (CBD). De graadmeter bevetigt het beeld dat de arealen van de oorten aan het verchuiven zijn. Precie volgen de verwachting nemen de warmteminnende oorten in populatieomvang in Nederland toe, nemen de koudeminner af en blijven de oorten zonder zo n voorkeur tabiel. De graadmeter betaat uit de gemiddelde landelijke index van 21 warmteminnende oorten, 21 neutrale en 21 koudeminnende oorten, met teed evenveel vogel, dagvlinder en amfibieën per groep. De bedoeling i om deze graadmeter jaarlijk te actualieren en om er meer oortgroepen aan toe te voegen, zodat de reultaten beter te generalieren zijn over allerlei oortgroepen heen. Verder bechrijft de graadmeter dat klimaatverandering

4 al duidelijke effecten op populatie heeft, maar je kan er nog niet aan zien hoeveel oorten verdwijnen en er aan de andere kant weer bijkomen. Ook dat vraagt om verdere ontwikkeling van klimaatgraadmeter. (RAVON) en dagvlinder (Vlindertichting) van het Netwerk Ecologiche Monitoring. Literatuur Nijhof, B.S.J., C.C. Vo en A.J. van Strien (27). Influence of climate change on biodiverity. WOT-Werkdocument 53.7a Wettelijke Onderzoektaken Natuur & Milieu. Wageningen. Zie voor de actuele verie van de graadmeter De gegeven over de trend zijn ontleend aan landelijke meetnetten broedvogel (SOVON), amfibieën in het doier klimaatverandering/effecten van klimaatverandering op de natuur. De tand van het boerenland Door veranderingen in de landbouw zijn veel broedvogel van het agrariche gebied achteruitgegaan. De oorzaken van achteruitgang van de vogel in het boerenland zijn vooral het intenieve gebruik van bouw- en graland, de veranderingen in gewakeuze en de chaalvergroting van de landbouw, waardoor veel kleine landchapelementen al houtwallen en overhoekje zijn verdwenen. Dergelijke ontwikkelingen doen zich in heel Europa voor, zij het dat in ommige gebieden ook de ontvolking van het plattenland en de daarmee gepaard gaande verruiging en verboing van het agrariche landchap de boerenlandvogel parten peelt. Vandaar dat de Europee Unie bij de ubidie voor plattelandontwikkeling ook rekening wil houden met de tand van de boerenlandvogel. De Europee landen worden geacht maatregelen te nemen om door aangepat beheer op landbouwbedrijven de biodiveriteit te verhogen. In het Plattelandontwikkeling-programma (POP) van de EU i een indicator opgenomen die de ontwikkeling in de biodiveriteit van het agrariche gebied weergeeft. Dat betreft de zogenaamde Farmland Bird Index (FBI); dat i de gemiddelde trend van een aantal (voorheen) algemene vogel van het agrariche gebied, zoal geelgor, kievit en veldleeuwerik. Kievit, karakteritiek voor het agrarich gebied. Bij de ubidie voor de nationale POP wordt elk land geacht zelf een nationale variant van de FBI te gebruiken. Niet alle vogel komen namelijk overal in Europa voor en in ommige treken i een Europee agrariche oort oort niet aan agrarich gebied gebonden. Voor Nederland i Vogel van het boerenland 12 Index (199 = 1) Europa (33 oorten) Nederland (13 oorten) gekozen voor 13 oorten (geelgor, gele kwiktaart, gramu, grutto, houtduif, huizwaluw, kievit, putter, ringmu, preeuw, torenvalk, veldleeuwerik en zomertortel). De bedoeling i om de achteruitgang af te remmen en er voor te zorgen dat na 21 geen verdere achteruitgang plaatvindt. Al de graadmeter laat zien dat dit doel niet gehaald wordt, dan i te verwachten dat de EU aandringt op een effectiever gebruik van de EU-middelen. Zie voor meer detail over POP eu/nl/ en POP , en dan baidocumenten en factheet indicatoren. Zie voor de actuele verie van de graadmeter en de techniche toelichting in het doier Ecoytemen/gra- en bouwland. De gegeven zijn afkomtig uit het landelijke broedvogelmeetnet en het landelijke weidevogelmeetnet van SOVON & CBS in het Netwerk Ecologiche Monitoring. De Europee trend i opgeteld door de European Bird Cenu Council (EBCC). Achtergrond literatuur Eurotat (27). Pan-European Common Bird Monitoring cheme. Eurotat Metadata in SDDS format: Summary Methodology. PECBMS (27). State of Europe Common Bird, 27. CSO/RSPB, Prague, Czech Republic. Gregory, R.D., A. van Strien, P. Voriek, A.W. Gmelig Meyling, D.G. Noble, R.P.B. Foppen en D.W. Gibbon (25). Developing indicator for European bird. Phil. Tran. R. Soc. 36: Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 4

5 NEM-meetnetten vormen bai voor kernindicatoren in Natuurbalan 28 Al jaren lang i de Natuurbalan een dankbare gebruiker van de informatie uit de NEM meetnetten. Met de verie van 28, die het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) begin eptember publiceert, i dit nog terker het geval. Er i nu een keu gemaakt voor een kernet van tandaardindicatoren, die regelmatig zullen terugkomen. Naat die vate et wordt elk jaar een thema nader belicht. In 28 i dat natte natuur. De kernindicatoren worden amengevat in een zogenaamde toplichttabel, waarin met rood, oranje en groen wordt aangegeven hoe de toetand, de trend en de kan op tijdig doelbereik i van divere onderdelen van het natuurbeleid, met name de voortgang van de EHS, Natura 2, de Kaderrichtlijn water en doeltellingen van de CBD-21 (het biodiveriteitverdrag). De reden voor de keuze van kernindicatoren i tweeledig. Het PBL had de behoefte om, aanluitend op de Milieubalan, tot een impel leebare overzichttabel te komen voor de Tweede Kamer. En ook LNV hecht meer waarde aan een geregelde rapportage over de voortgang van het natuurbeleid. De centrale overheid moet immer in het kader van het Inveteringbudget Landelijk Gebied cherper overzicht houden van de reultaten van het naar de provincie gedecentralieerde natuurbeleid. De NEM meetnetten pelen een cruciale rol bij het maken van dit overzicht. De kracht van het NEM i dat bij de opzet van de meetnetten duidelijke keuze zijn gemaakt die goed aanluiten op het natuurbeleid, en dat een langjarige reek i opgebouwd. Zo kan nu voor het eert gebruik gemaakt worden van een bijna volledige reek herhalingopnamen van de in 1999 getarte metingen in het Landelijk Meetnet Flora (LMF). Dit jaar krijgt du het thema natte natuur peciale aandacht in de Natuurbalan. Bij het uitwerken van dit thema i het verchil opgevallen tuen het NEM en de monitoring van de natte natuur. Er wordt veel gemeten in waterland, maar het blijkt voor het PBL latiger om de relevante data te vinden. De watermonitoring luit minder goed aan op de evaluatie van natuurbeleid die de Natuurbalan wil uitvoeren. Ook bij terretriche ecoytemen waarbij natuur niet de hoofdfunctie i, met name in het agrarich en tedelijk gebied, luit de gegevenvoorziening niet optimaal aan. Dit ondertreept nog een de waarde die het NEM voor het PBL heeft. De kwaliteit, continuïteit en de goede vertaalbaarheid naar indicatoren zijn enorme plupunten. Dat i niet alleen te danken aan de PGO die de baidata verzorgen, maar zeker ook aan het CBS, dat veel waarde toevoegt door te waken voor de betrouwbaarheid, kwaliteit en tijdige levering van monitoringdata. Onno Knol Korte berichten uit het NEM/Nieuw over meetnetten Vleermuizen tellen vanuit de auto niet of nauwelijk kunt vinden, omdat ze hun winterlaap houden in pouwmuren, holle bomen e.d., du op plekken waar je niet bij kunt of die je niet kunt vinden. Alle 16 nog in Nederland voorkomende vleermuioorten zijn bechermd volgen landelijke en Europee regelgeving. De Habitatrichtlijn verplicht on ook om regelmatig over de taat van intandhouding aan de EU te rapporteren. Van zeven vleermuioorten weten we op bai van tellingen in overwinteringverblijven al groeven, kelder, bunker e.d. dat die oorten het over het algemeen goed doen. Van de andere negen oorten weten we veelal te weinig om daarover iet te kunnen zeggen. Dat we van die oorten zo weinig weten komt niet door hun zeldzaamheid, want er zitten enkele van de meet algedwergvleermui mene oorten bij. Belangrijker i dat je deze negen oorten in de winter Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 5 Vleermuizen tellen vanuit je luie toel komt nu wel heel dichtbij, al je tenminte een luie toel in de auto hebt. In 27 i namelijk door de Zoogdiervereniging VZZ, in amenwerking met het CBS een proefproject uitgevoerd ter voorbereiding van een meetnet vleermuitellingen per auto. Het uiteindelijke doel i om populatietrend te kunnen bepalen voor vleermuioorten waarover we nog teed te weinig weten.

6 De ontwikkeling van teed betere bat-detectoren, navigatie- en opnameapparatuur biedt echter nieuwe mogelijkheden. Door nacht per auto of boot met lage nelheid allerlei gebieden te doorkruien en geluidopnamen te maken kun je veel waarnemingen doen en precie achterhalen welke oort op welke plek werd aangetroffen. Doordat determinatie achteraf plaat vinden, kunnen zelf vrijwilliger die weinig van vleermuizen weten, meedoen. In landen al Ierland, Engeland, Frankrijk en Ootenrijk zijn de afgelopen jaren ook al dergelijke monitoringprojecten van de grond gekomen. In het Nederlande proefproject in 27 werden tijden 11 route ruim 65 vleermuizen van 9 verchillende oorten aangetroffen. De 4 oorten die daarbij het meet werden aangetroffen zijn ook precie de oorten waarover we onvoldoende informatie hadden: gewone en ruige dwergvleermui, laatvlieger en roe vleermui Dit jaar wordt het proefproject vervolgd om de methodiek verder te verfijnen en de meettrategie te bepalen. Het i de bedoeling om uiteindelijk een landdekkend yteem te hebben dat voor enkele oorten populatietrend oplevert en voor andere oorten ook nog verpreidinggegeven. Vanaf de tart van de NEM-meetnetten voor broedvogel en voor Flora natuur- en milieukwaliteit heeft Drenthe daaraan meegedaan. De reultaten zijn verwerkt in tekten en grafieken voor de evaluatie van het provinciale beleid voor de leefomgeving. Deze zijn gepubliceerd op internet onder Voor weidevogel kon dankzij de metingen in amenwerking met SOVON een overzicht worden gegeven van de ontwikkelingen ind In het florameetnet kan de ituatie in worden vergeleken met die in de periode Het florameetnet wordt gebruikt om de ituatie binnen de Ecologiche hoofdtructuur in de tijd te volgen voor gralanden, heide en boen en daarbuiten voor houtwallen, bermen en watergangen. De figuur hieronder geeft een voorbeeld van de toepaing van de gegeven. Het gaat om de veranderingen in kleine zeggenvegetatie. Natte gralanden met een begroeiing van kleine zeggen komen voor op lage, natte plekken in bijvoorbeeld heiden en beekdalen, op plaaten die behalve door grondwater vooral ook door regenwater worden gevoed. Kenmerkende oorten zijn onder meer gewone waternavel, terzegge, moeraviooltje, wateraardbei en het zeldzame moerakartelblad. Op de meetpunten i de preentie van de meete van deze oorten ongeveer tabiel. De bedekking van NEM-meetnetten in Drenthe monitor Veenplui oorten van deze zeggemoeraen i echter iet afgenomen. Dit komt vooral door een lichte afname van zwarte zegge, een van de meet algemene vertegenwoordiger van de groep. Joop Smittenberg Rapport: Ecologiche evaluatie. Regelingen voor natuurbeheer. Zie Trend oorten kleine zeggemoeraen in gralanden gem. bedekking (%) gem. bedekking (%) 1,8,36 1,6,32 1,4,28 1,2,24 1,2,8,16,6,12,4,8,2,4 e art zw gge e z era mo gra i u tr Linkera l ge ve mp lui na zo ge rzeg np ter g te ee v a e z w Rechtera era mo blad l rte ka ter wa bei d r aa era mo oltje vio Bron: provincie Drenthe, Productgroep Landelijk gebied Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 6

7 Rekening houden met trefkanen Het i daarom nodig om te teten of trefkanproblemen een rol pelen. Dat teten i mogelijk doordat er recent nieuwe analyetechnieken zijn ontwikkeld door tatitici. Vooral de modellen van Royle (24) zijn intereant, omdat het daarmee mogelijk i om aantalveranderingen te corrigeren voor trefkanveranderingen. Eerdere modellen werkten vooral met aan- en afwezigheidgegeven. De modellen vergen meerdere telronden per jaar, en gelukkig i dat het geval bij de meete landelijke natuurmeetnetten. Al proef zijn eert de gegeven van de zandhagedi van het Landelijke Meetnet Reptielen (een amenwerking van RAVON en het CBS) geanalyeerd, amen met Marc Kéry (Swi Ornithological Intitute). Van deze Habitatrichtlijnoort worden op veel meetlocatie meer exemplaren dan tien jaar geleden gezien, mogelijk al gevolg van klimaatopwarming. De analye laten echter zien dat er meer aan de hand i. In de eerte vijf jaar van het meetnet i de trefkan namelijk toegenomen om daarna min of meer gelijk te blijven. Waarchijnlijk komt dat doordat waarnemer hun vate telgebied teed beter kennen. Tom van der meij Het baiprincipe bij monitoring i dat oorten jaar-injaar-uit op vate locatie op precie dezelfde manier worden geteld. Zandhagedi De aanname daarbij i dat bij gelijk blijvend aantal individuen de kan om de oort waar te nemen niet verandert. Die aanname wordt de laatte jaren echter in toenemende mate bekritieerd door onderzoeker. Een oort kan immer minder chuw worden, waardoor de trefkan toeneemt. Of waarnemer worden beter en zien meer individuen dan voorheen. Dat tat de betrouwbaarheid van de meetnetreultaten aan, want al trefkanen veranderen dan kloppen de berekende trend niet meer. Verder bleken trefkanen het hoogt rond 1 juni en rond 2 graden en hoger in de duinen dan op de hei. Gecorrigeerd voor detectiekanen gaat de zandhagedi nog teed vooruit, maar minder terk dan tot voor kort gedacht. Een groot bijkomend voordeel i dat het met deze technieken mogelijk i om de werkelijke aantallen in telgebieden te chatten in plaat van alleen relatieve aantallen ten opzichte van het eerte jaar van tellen. Nu de proef goed i verlopen gaat het CBS, amen met de betrokken PGO, de komende jaren de NEM-reultaten corrigeren voor veranderingen in trefkanen. Literatuur Royle, J.A., 24. N-mixture model for etimating population ize from patially replicated count. Biometric 6: Slapende vogel tellen IVN werkgroep Vecht- en Plaengebied Een belangrijk meetdoel van de NEM-meetnetten i het volgen van de ontwikkelingen van oorten in de Natura2-gebieden die voor deze oorten kwalificeren. Van veel combinatie van oorten en Natura2gebieden wordt inmiddel de trend berekend. Voor andere combinatie wordt uitgezocht wat er moet gebeuren om de gegevenvoorziening op orde te krijgen. SOVON heeft onlang een overzicht gemaakt van het grootte hiaat in de gegevenvoorziening: de laapplaaten van vogel in Natura2-gebieden. Van de 786 gebied-oortcombinatie die betrekking hebben op doortrekkende en overwinterende watervogel zijn er 377 die mede of uitluitend betrekking hebben op de Ganzen in de Ootvaarderplaen Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 7

8 Korte berichten uit het NEM functie van het gebied al laapplaat. In 158 gevallen gaat het om laapplaaten waar de vogel overdag ruten. In de overige 219 gevallen gaat het om nachtelijke laapplaaten. Ongeveer tweederde van de combinatie die betrekking hebben op daglaapplaaten kunnen gemonitord worden met de tellingen uit het watervogelmeetnet. Veel tellingen blijken al voornamelijk om lapende vogel te gaan. In andere gevallen kan een beeld van de aantallen overdag lapende vogel onttaan door de gegeven uit telgebieden ander te combineren. Voor de overige combinatie zijn de foerageeren laapfunctie van het gebied moeilijk te cheiden. Voor het volgen van de nachtlaapplaaten kan geen gebruik gemaakt worden van betaande tellingen, maar i een nieuw meetnet nodig waarvoor SOVON een monitoringprogramma zal optellen. De verwachting i dat er onder vrijwilliger voldoende animo zal zijn om aan tellingen in de avondchemering of rond zonopgang deel te nemen. Een dergelijk meetnet i overigen niet alleen van belang voor het volgen van lapende vogel per gebied. Voor ommige oorten die niet goed met het huidige watervogelmeetnet te volgen zijn, zoal kemphanen, kraanvogel, reuzentern en zwarte tern kunnen waarchijnlijk ook goede landelijke trend berekend worden op bai van de laapplaattellingen. Inmiddel heeft SOVON een webite ontwikkeld waarop de laapplaatgegeven kunnen worden geregitreerd. Daar kunnen ook loe waarnemingen van andere oorten en gebieden worden gemeld. Met deze informatie hoopt SOVON niet alleen veel van Natura2meetdoelen te halen. De gegeven zijn namelijk ook bruikbaar voor de Flora- en faunawet, de Nota Ruimte, de Wet Ruimtelijke Ordening en voor de monitoring van de Ecologiche hoofdtructuur. Leo Soldaat Colofon De nieuwbrief NEM i een uitgave van het Netwerk Ecologiche Monitoring. Daarin werken amen: LNV, VROM, Rijkwatertaat, PBL, CBS en provincie. Meetnetten in het NEM en coördinerende organiatie Reptielen (RAVON) Amfibieën (RAVON) Vleermuizen wintertelling (VZZ) Dagactieve zoogdieren (SOVON & VZZ) Hazelmuizen (VZZ) Algemene broedvogel oftewel het BMP (SOVON) Weidevogel (Provincie & SOVON) Zeldzame broedvogel oftewel het LSB (SOVON) Watervogel (SOVON) Netkaarten (SOVON) Dagvlinder (de Vlindertichting) Libellen (de Vlindertichting) Flora Milieu- en natuurkwaliteit (CBS & provincie) Terretriche kortmoen en geel chorpioenmo (Lichenologiche werkgroep) Paddentoelen in boen (NMV) Redactie: Kernteam NEM betaande uit: Wilmar Remmelt (LNV; W.J. Remmelt op MinLNV.nl) Han de Vrie (RWS; Han.de.Vrie2 op RWS.nl) (CBS; ASIN op CBS.nl) Joop Smittenberg (j.mittenberg op Drenthe.nl) Onno Knol (Onno.Knol op mnp.nl) Eindredactie: (TMEY op CBS.nl) Reactie naar: CBS t.a.v. Potbu JM Voorburg tel: TMEY op CBS.nl Vormgeving Uitgeverij RIVM Nieuwbrief NEM, 9, juli 28, pagina 8