Dagvlinders tellen: populatietrends en implicaties voor terreinmonitoring. Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting i.s.m. Arco van Strien CBS

Transcriptie

1 Dagvlinders tellen: populatietrends en implicaties voor terreinmonitoring Michiel Wallis de Vries De Vlinderstichting i.s.m. Arco van Strien CBS

2 Argusvlinder

3 Van Data naar Monitoring Wat willen we weten? Welke soorten? Welke verspreiding? Veranderingen? Streekmuseum Oudheidkamer Reeuwijk

4 Van Data naar Monitoring Aantal Waarnemingen Dagvlinders Macro-nachtvlinders Micro-nachtvlinders Jaarlijks aantal waarnemingen van dag-en nachtvlinders in Nederland: (bron: NDFF / De Vlinderstichting / Werkgroep Vlinderfaunistiek EIS-NL)

5 Van Data naar Monitoring

6 Monitoring Wat verandert er? Soorten Landschap verspreiding, populatiegrootte landgebruik, kwaliteit, versnippering Waarnemingen aantal waarnemers, intensiteit Op welke schaal? Landelijk Regionaal Terrein Plek Protocollen en standaardisatie zijn noodzakelijk!

7 Landelijk Meetnet Vlinders Sinds 1990 Transecten

8 Monitoringop transecten Voordelen: gestandaardiseerd, gevoelig Nadelen: tijdrovend, lokaal (maar niet vlakdekkend) Toepassingen: Landelijke trends Regionale trends 1000 NEM (De Vlinderstichting / CBS) 100 Index Heivlinder - Nederland Heivlinder - Open Nederland Duin Heivlinder - Heide

9 Monitoringop transecten Voordelen: gestandaardiseerd, gevoelig Nadelen: tijdrovend, lokaal (maar niet vlakdekkend) Toepassingen: Landelijke trends Regionale trends 100 NEM (De Vlinderstichting / CBS) Index 10 Argusvlinder

10 Monitoringop transecten Voordelen: gestandaardiseerd, gevoelig Nadelen: tijdrovend, lokaal (maar niet vlakdekkend) Toepassingen: Landelijke trends Regionale trends Effecten beheer Gentiaanblauwtje Aantal 10 1 Jaarrond Onbe graasd Zomer 0,

11 Wat kunnen we met verspreidingsdata? Voordelen: lekker veel data, veel locaties Nadelen: niet gestandaardiseerd, minder gevoelig (geen aantallen)

12 Occupancymodeling Samen met het CBS (Arcovan Strien) Aan/afwezigheid opvatten als detectie/non-detectie Er is altijd een kans dat je een soort mist Trefkans van een soort per jaar vaststellen Aan de hand van soortenlijsten uit bezoeken Dan occupancyuitrekenen met correctie op trefkans Balans van overleving en kolonisatie Van Strienet al. (2010) BasicAppl. Ecol. Van Stien et al. (2011) Ecol. Applic.

13 Eensimpelvoorbeeld Trefkans plot Bezoek 1 Bezoek plot Bezoek 1 Bezoek area of occupancy 50% trefkans per bezoek 100% hoe meer herhaalde bezoeken, hoe betrouwbaarder de aanwezigheid wordt geschat area of occupancy 100% trefkans per bezoek 50%

14 Een simpel voorbeeld Dynamiek plot Jaar 1 Jaar : overleving (persistentie) 1-0: extinctie 0-1: kolonisatie 0-0: afwezig

15 Levende atlas

16

17 Trefkans >3 spp / bezoek 2-3 spp / bezoek 1 sp / bezoek Van Strien, A.J., Van Swaay, C.A.M. & Kéry, M. (2011) Ecological Applications 21(7)

18 Overleving en Kolonisatie 1,2 Colonisation and persistence probability 1 0,8 0,6 0,4 0,2 Colonisation Site persistence Year Van Strien, A.J., Van Swaay, C.A.M. & Kéry, M. (2011) Ecological Applications 21(7)

19 Occupancy daalt na 1990

20 Verspreidingskaarten

21 Spaanse vlag: omgekeerd beeld Kans 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Presentie Persistentie Kolonisatie Kolonisatie neemt pas toe na stabiele hoge persistentie

22 Toepassing op terreinniveau Vergelijking van begrazingsbeheer in Brabantse heidegebieden 1 0,8 Heivlinder Occupancy 0,6 0,4 Jaarrond 0,2 Onbegraasd Zomer

23 Perpsectieven op Terreinniveau? Duinen: veel waarnemingen : ca waarnemingen Onderzoek: Zijn er voldoende data voor afzonderlijke jaren? Kunnen we werken op kleinere schaal? Lukt het ook met bedreigde soorten?

24 Trends in Occupancy Vergeleken bij monitoring: Trend minder gevoelig (kleinere SD), vooral op 1x1 km Geen groot verschil in trends Index Eikenpage Occupancy 100x100 m Occupancy 1x1 km 10 Monitoring Boomblauwtje Index 100 Occupancy 100x10 0 m Monitoring 1e generatie Occupancy 1x1 km

25 Trends in Occupancy Vergeleken bij monitoring: Trend minder gevoelig (kleinere SD), vooral op 1x1 km Geen groot verschil in trends Aantallen Verspreiding Index Zwartsprietdikkopje Occupancy 10 0x100 m Occupancy 1x1 km Monitoring Argusvlinder Index 100 Occupancy 100x100 m Occupancy 1x1 km 10 Monitoring 1e generatie

26 Kolonisatie Bont zandoogje

27 Herstel Duinparelmoervlinder

28 Bruine eikenpage km 100m

29 Terreinmonitoring -Wat heb je nodig? Voldoende monitoringroutes? Welke verandering wil je kunnen vaststellen Voldoende incidentele waarnemingen? ca locaties: met waarnemingen in de vliegtijd van een soort met herhaalde bezoeken binnen een jaar die in twee opeenvolgende jaren zijn bezocht Zo nee, aanvullende locaties met vlinderstreeplijsten?

30 Aanvullende Terreinmonitoring Vlinderstreeplijsten Belangrijk: waarnemingsprotocol Verkenning bij PWN (ook Defensie, NP Hoge Veluwe) Vaste plekken van 25 m straal Minimaal 3 bezoeken 10 minuten tellen alle soorten Streeplijsten met indicatie van aantallen Invoer via waarneming.nl

31 Verspreidingstrend -Populatietrend 1, Occupancy 0,80 0,60 0,40 0,20 Occupancy from opportunistic data Population index from butterfly Monitoring Population index (2000=100) 0,

32 Verspreidingstrend -Populatietrend 1,2 y = 4,5221x - 3,5402 R² = 0,5857 Population trend ,8 0,8 1 1,2 Distribution trend

33 Verspreidingstrend -Populatietrend Verspreidingstrends vaker significantbij libellen (lokaal sterk variabele aantallen) (Van Strien et al., 2010)

34 Verspreidingstrend -Populatietrend Verspreidingstrend Alle waarnemingen Protocol verbetert kwaliteit bij occupancy modeling Inzicht in kolonisatie en persistentie Minder variabel Populatietrend NEM monitoring Strikt protocol Inzicht in populatiedynamiek Veel gevoeliger Maar niet altijd mogelijk

35 Conclusies Monitoring is meer dan het vergelijken van stippenkaarten standaardisatie is belangrijk! Occupancy Modelling biedt goede kansen voor terreinmonitoring Lukt in goed onderzochte gebieden ook op kleine schaal (100x100 m), ook voor RL-soorten Transecttellingen zijn gevoeliger voor verandering in aantallen Vlinderstreeplijsten bieden nuttige aanvulling

36 De Vlinderstichting Mennonietenweg 10 Postbus a AM Wageningen