Aangezien er heel veel werk in heeft gezeten leek het mij zonde om dit voor mezelf te houden vandaar dat ik dit heel met jullie.

Transcriptie

1 Boekverslag door Anouk 6994 woorden 11 mei keer beoordeeld Vak Geschiedenis Examenstof - Havo De historische contexten Alle tekst die hier geschreven staat is gebaseerd op de informatieve uitleg filmpjes van Joost van Oort, ook wel bekend als JORTgeschiedenis. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat dit de uitgetypte tekst is van zijn filmpjes. Ik heb dit gemaakt omdat ik het fijner vind om van papier te leren. Ik vond de uitleg filmpjes van Van Oort ontzettend goed en heb daarom besloten om ze uit te typen zodat ik daarmee kon leren voor mijn examens. Aangezien er heel veel werk in heeft gezeten leek het mij zonde om dit voor mezelf te houden vandaar dat ik dit heel met jullie. Hieronder staan de linkjes van de filmpjes waar ik de informatie vandaan heb. Veel succes met leren! Havo 5 Historische contexten De Republiek Duitsland De Koude Oorlog Geschiedenis - Historische Context De Republiek Luther en de Reformatie De centralisatiepolitiek van Karel V De kettervervolgingen in de Nederlanden Het begin van de Nederlandse Opstand Willem van Oranje Pagina 1 van 29

2 Het ontstaan van de Unie van Utrecht Het ontstaan van de Republiek Het bestuur van de Republiek De Gouden Eeuw De cultuur van de Republiek Het einde van de Gouden Eeuw Geschiedenis - Historische Context Duitsland De Duitse eenheid De alliantiepolitiek van Bismarck De weltpolitik van Wilhelm II De oorzaken van de Eerste Wereldoorlog De Eerste Wereldoorlog Wapenstilstand Onrust na de Eerste Wereldoorlog Hyperinflatie en het Dawesplan De economische wereldcrisis De ideologie van het nationaalsocialisme De machtsgreep van Hitler Propaganda en censuur De terreur van de nationaalsocialisten De buitenlandse politiek van Hitler De Tweede Wereldoorlog Genocide op de Joden De Duitse nederlaag Geschiedenis - Historische Context De koude oorlog Communisme in de Sovjet Unie Sovjet Unie tegenover het westen De Tweede Wereldoorlog Invloedsferen in Europa Pagina 2 van 29

3 De Blokkade van Berlijn De Hongaarse Opstand De bouw van de Berlijnse muur De Cubacrisis Détente Het einde van de wapenwedloop De Hervorming van Gorbatsjov Het einde van de Koude Oorlog Geschiedenis - Historische Context De Republiek Luther en de Reformatie KMA 21 Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden? de Eeuw: Maarten Luther heeft kritiek op de katholieke kerk. Hij is van mening dat wat de mensen van de kerk zeggen niet overeenkomt met wat er in de bijbel staat. De Bijbel is in een oude taal geschreven zo kan het gewone volk de Bijbel zelf niet lezen. Daarom geloven zij alles wat de geestelijke zeggen. Luther vind dit niet kunnen en gaat in protest. Roem, rijkdom en macht Bijgeloof De kerk had een eigen staat en leger. Ze handelde in aflaten, daarmee konden mensen in de hemel een plekje kopen. In de kerk zelf was veel rijkdom te zien, door beelden en versieringen. Ook wisten veel mensen van de kerk niet precies hoe het geloof zat, erg ontwettent In principe heb je een gelovige en een god. Maar de Geestelijke hadden er van alles verzonnen. Ze zeiden dat men via de geestelijke tot god kon komen, dit gebeurde aan de hand van relikwieën en erediensten. Dit vond Luther allemaal onzin. Alleen de bijbel was hiervoor nodig. De Bijbel moest vertaald worden naar iedere volkstaal. Zodat iedereen hem zelf kan lezen. De protestantse boodschap werd verspreid via de nieuwe media: Pamflet Boek Dit zorgde voor een groeiende aanhang van Luther in het Duitse Rijk. Volgens Luther mag de vorst het geloof voor zijn onderdanen bepalen. Daarom steunen veel vorsten de ideeën van Luther. Pagina 3 van 29

4 1521: Rijksdag van Worms (Een vergadering in een stad in Duitsland) -> Karel V roept Luther op om in Worms te verschijnen om zijn ideeën te herroepen. -> Luther weigert -> Karel V verklaart Luther vogelvrij (= hij mag opgepakt en vermoord worden) -> Scheuring van de Christelijke kerk. 1555: Vrede van Augsburg Wiens gebied, diens gebed. Duitse vorst mag voortaan geloof in zijn gebied bepalen. Karel V is hier niet blij mee. 2. De centralisatiepolitiek van Karel V KMA Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden? De steden in Nederland waren erg zelfstandig. Karel V wilde meer controle over de Nederlandse gewesten. Hij doet ook een poging tot centralisatie. Maar dit zorgt voor een dreiging voor de privileges van de steden. Vanuit Brussel: Centrale wetgeving Centrale belasting 1555: Karel V wordt opgevolgd door Filips II Het dagelijks bestuur komt in handen van een landvoogd. Margaretha van parma 3. De kettervervolgingen in de Nederlanden KMA Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden? In Nederlanden waren vooral Calvinisten. Volgens calvijn mag een gelovige zelf zijn geloof bepalen, zonder toestemming van de overheid. Karel V probeerde de protestanten streng te vervolgen. Maar dit ging is tegen de privileges van de steden. Veel stadsbesturen werkten niet mee aan de vervolgen. Filips II zet beleid Karel V voort. 1566: Indienen Smeekschrift Tijdelijk minder kettervervolgingen. -> De beeldenstorm Pagina 4 van 29

5 , 4. Het begin van de Nederlandse Opstand KMA Waardoor brak er een opstand uit in de Nederlanden? WIllem van Oranje vlucht naar Duitsland. Hij kan niet meer terug naar Nederland omdat hij dan opgepakt wordt. In Duitsland verzint hij samen met zijn broers een plan om de spanjaarden te verdrijven. Er is weinig steun voor de Opstand. Dit doet hij dus samen met zijn broers, en hun huurlegers en de watergeuzen. Dat zijn Nederlandse calvinisten die gevlucht zijn naar het buitenland : Nederlandse Opstand De watergeuzen krijgen het recht om kaapvaart te plegen. Dit is dat ze Spaanse schepen mogen plunderen. HIer ontstond een guerrillaoorlog. Dit is dat de tegenstander niet precies weet wie de aanvallers zijn. 1572: Watergeuzen nemen Den Briel in. Hierdoor sluiten andere steden in Holland en Zeeland zich aan bij de Opstand. Ze gaan gezamenlijk financiering voor de strijd. Ook zorgen ze ervoor dat Willem van Oranje stadhouder wordt. 5. Willem van Oranje KMA 22 Waardoor resulteerde de Opstand in het ontstaan van de Republiek? Het lukte Alva niet om de opstand in Nederland snel neer te slaan. In Nederland ontstond een burgeroorlog. Het waren de Spaanse soldaten olv Alva (Een huurleger) tegen de Nederlandse opstandelingen olv Oranje (Willem en zijn broers, huurlegers en de watergeuzen). Willem wilde geen burgeroorlog, zijn geloofs beleid was een gelijke behandeling van katholieken en protestanten. Hij gebruikte veel propaganda. (Het Wilhelmus) Dit was niet gericht tegen Filips II maar tegen Alva. Hij maakte er geen geloofskwestie van maar een nationalistisch doel. 6. Het ontstaan van de Unie van Utrecht KMA 22 Waardoor resulteerde de Opstand in het ontstaan van de Republiek? : Opstand blijft bij Holland en Zeeland Filips II heeft huurlegers en dit was ontzettend duur. Hij voerde veel oorlogen overal. Het geld raakte op. De huurlegers waren daar niet blij mee. Zij gingen naar niet opstandige gewesten en plunderende daar de boel. De Nederlanders vonden dit de druppel hierdoor besloten zij om mee deel te nemen aan de Opstand. Dit gebeurde in de pacificatie van Gent. 1576: Pacificatie van Gent = Een vredesverdrag tussen Holland en Zeeland en de andere Nederlandse gewesten De afspraken daarin waren om: De Spaanse troepen te verjagen samen. Pagina 5 van 29

6 Holland en Zeeland protestant, andere gewesten katholiek over het algemeen Gewetensvrijheid (=Niet ieder geloof heeft dezelfde rechten, maar werd gedoogd) Het Calvinisme blijft groeien, vooral in Vlaamse en Brabantse steden. De katholieken vonden dit maar niks. De steden in het zuiden stappen uit de pacificatie van Gent. Omdat ze katholiek zijn belangrijker vonden dan zelfstandig zijn. 1579: Unie van Atrecht = Een verbond van de zuidelijke katholieke gewesten met Spanjaarden om calvinisten te verdrijven. Zijn zijn duidelijk katholiek. De overige gewesten vroegen zich af of dat zij nog wel bij de pacificatie van Gent wilden blijven. Uiteindelijk kwam hieruit een ander verbond, van de Noordelijke gewesten. 1579: Unie van Utrecht = Militair verbond van opstandige gewesten en steden tegen de Spanjaarden. In deze gewesten kwam ook gewetensvrijheid. Er kwamen hier steeds meer protestanten. 7. Het ontstaan van de Republiek KMA 22 Waardoor resulteerde de Opstand in het ontstaan van de Republiek? Filips II was niet blij met de Unie van Utrecht. De gewesten van de Unie van Utrecht hadden nooit iets tegen Filips II maar tegen het strenge beleid dat gevoerd wordt, dit veranderde echter omdat hij Willem van Oranje vogelvrij verklaarde. De leider van de opstandige gewesten, dit vonden zij echter niet kunnen. Hierdoor konden ze nog maar één ding doen en dat is Filips afzetten. 1580: Filips II verklaart WIllem vogelvrij 1581: Plakkaat van Verlatinge. = Filips II wordt afgezet als landheer. Calvijn zegt dat als een landheer je onderdrukt je hem af mag zetten als landheer. Dit wordt dan ook door Calvinisten gedaan. 1584: Willem van Oranje vermoord. = Doordat hij vogelvrij is verklaard worden er meerdere aanslagen gedaan op zijn leven. Uiteindelijk wordt hij vermoord door een katholiek. Daarmee raakt de opstand zijn leider kwijt. 1585: Val van Antwerpen De handelsstad Antwerpen valt terug in de handen van Spanje. Dit vormd een enorme klap voor de economie. Omdat Filips II is afgezet als landheer gaan ze opzoek naar een nieuwe. Uiteindelijk weten ze geen geschikte nieuwe landsheer te vinden. Ze besloten door te gaan zonder landsheer. Dit was heel uniek in die tijd. 1588: Stichting Republiek der Verenigde Nederlanden De Republiek weet de strijd vol te houden omdat: Door de val van Antwerpen kan Amsterdam doorgroeien tot de belangrijkste handelsstad. Veel handelaren in Antwerpen wilden Protestants blijven en vertrokken dus naar Amsterdam. Zij namen nieuwe handelscontacten mee Pagina 6 van 29

7 en zo groeide het snel verder uit. Filips II voert vele dure oorlogen. Hij heeft niet genoeg geld om soldaten naar Nederland te sturen. Hierdoor weet de Republiek veel terrein te winnen op Filips II. Dit leidde tot: 1648: Vrede van Münster = Er wordt vrede getekend in Münster over de Nederlanden. Hierin kreeg de Republiek officiële erkenning van Spanje. De Opstand in Nederland over. 8. Het bestuur van de Republiek KMA 24 Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw? De Republiek is een statenbond: (Statenbond= Zelfstandige gewesten die wel samenwerken) 7 gewesten met eigen bestuur dat beslist over wetgeving, rechtspraak en belastingheffing. Samenwerking tussen gewesten in de StatenGeneraal: buitenlandse politiek, oorlog en defensie, bestuur van de generaliteitslanden. (Generaliteitslanden= landen die pas na de republiek veroverd werden kregen geen eigen staten en werden bestuurd vanuit de statenbond) Holland was het belangrijkste gewest Beslissingen kunnen alleen met inspraak van alle gewesten samen gemaakt worden. Daarom zijn er veel onderhandelingen. De staten van de gewesten kozen een stadhouder. De belangrijkste taak was opperbevelhebber van leger en vloot. De Republiek weet zo wat land te veroveren. Willem Lodewijk stadhouder van Friesland en Groningen. Maurits stadhouder van de overige gewesten. 9. De Gouden Eeuw KMA 24 Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw? De Opstand viel in de Noordelijke Nederlanden samen met een periode van economische groei. Dit kwam door de bloei van landbouw, handel, nijverheid en scheepsbouw. Moedernegotie= Import van goedkoop graan uit het Oostzeegebied. Dit ontstond omdat in de Nederlanden geen goede graan landbouw was. Zij wisten dat in het Oostzeegebied veel graan was. Zo ontstond de moedernegotie. Adel had weinig macht in de landbouw in tegenstelling tot wat er in de rest van de wereld was. Alle boeren hadden hun eigen stuk land en daar dan ook zelf zeggenschap over. De moedernegotie en de vrije boeren zorgt voor: Specialisatie: het produceren van één of enkele soorten producten Commercialisering: het produceren van producten voor de verkoop in plaats van voor eigen gebruik. Pagina 7 van 29

8 Hiervan profiteren handel en nijverheid weer. Moedernegotie -> Is de basis voor een internationaal handelsnetwerk. Als ze grondstoffen uit de Oostzeegebieden kunnen halen dan kunnen ze dat wel over heel de wereld doen. Specialisatie en Commercialisering -> Dit zorgde voor nieuwe handelsproducten. De Spanjaarden hadden Antwerpen de oude belangrijke handelsstad. De Opstandelingen besluiten om de Schelde af te sluiten, daardoor kunnen er geen handelsschepen meer naar Antwerpen toe. Hierdoor neemt de handel af en vertrekken de handelaren naar de gewesten Holland en Zeeland. Hierdoor krijgt Amsterdam de kans om uit te groeien tot het nieuwe centrum van de wereldhandel. 1602: Staten-Generaal richt de VOC op. Hiermee gaat de Republiek definitief deelnemen aan de wereldeconomie. Economie Politiek De StatenGeneraal verbiedt de oude handelscompagnie, en besluit de compagnieën samen te voegen. Zij waren de enige Nederlandse handelaren die met Azië mochten handelen. De belangrijkste producten waren specerijen, zijde en porselein. Dit was een grote compagnie, zo konden mensen ook aandelen hebben in dit bedrijf. Van de StatenGeneraal krijgen zij de macht over het bestuur van de overzeese handelsposten en koloniën. Want zij wisten beter wat er daar allemaal speelde omdat zij daar zelf ook waren. Zij mochten verdragen afsluiten met landen en gebieden als dat nodig was. Ze hebben eigen soldaten om alles te beschermen en aan te vallen als het moest. 10. De cultuur van de Republiek KMA 24 Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw? Het beleid van de Republiek was gericht op de economie. Redenen: Veel regenten waren handelaar of kwamen uit families van handelaren. Voor de Nederlandse Opstand was veel geld nodig. Verschillende Cultuurvormen erbij: De economie groeide en in die groeiende economie waren migranten nodig. De stadsbestuurder gaven daarom buitenlandse kooplieden goede faciliteiten, waaronder relatief vergaande religieuze vrijheden. Dit ging niet alleen over Christenen maar ook over Joden. De Republiek deed er alles aan om rijke handelaren aan te trekken. Hierdoor komen er verschillende culturen in de Republiek. Opbloei schilderkunst en literatuur: Pagina 8 van 29

9 Door de hoge welvaart was er in de Republiek een markt voor luxegoederen. Doordat er veel geld werd verdiend door iedereen kon dit ook uitgegeven worden. Mensen kochten dingen als schilderkunst en literatuur. 11. Het einde van de Gouden Eeuw KMA 24 Waardoor ontstond in de Republiek de Gouden Eeuw? : Engeland en Frankrijk worden steeds groter concurrenten van de Republiek. Zij vonden het maar niks dat die 7 eigenwijze gewesten zoveel macht hadden. De Republiek had: Economische bloei: De Gouden Eeuw Culturele bloei: opbloei schilderkunst en literatuur en religieuze vrijheid Bijzonder plaats in staatkundig opzicht: Republiek met een decentraal bestuur. Engeland en Frankrijk gaan hun export vergroten en hun import verkleinen. Daardoor valt een heel groot deel van de handel van de Republiek weg natuurlijk. 1651: Acte van Navigatie (Engeland) Dit is een acte dat alleen Engelse schepen in Engelse havens welkom zijn. Deze acte is tegen de Republiek. 1664: Verhogen van importtarieven (Frankrijk) Hierdoor wordt het veel duurder om producten te exporteren in in Frankrijk. Dan worden de producten ook duurder en dan zullen de Fransen dus eerder kiezen voor een goedkoper Frans product. Handelsoorlogen met Engeland: : Eerste Engelse Zeeoorlog (Republiek verliest) : Tweede Engelse Zeeoorlog (Republiek wint) 1672: Rampjaar Engeland en Frankrijk vallen de REpubliek samen aan. Engeland verliest op zee. De landsoldaten verliezen uiteindelijk ook. Maar door deze oorlogen was de Republiek zo verzwakt dat de Gouden Eeuw definitief voorbij is. Geschiedenis - Historische Context Duitsland De Duitse eenheid KMA Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? : Duitse rijk bestond uit losse staatjes. De rijkskanselier Bismarck wilde één groot Duitsland. Zijn manier om dit doel te bereiken was samen oorlog voeren. Dit heeft alles te maken met het nationalisme. Pagina 9 van 29

10 : Frans-Duitse oorlog Bismarck weet het voor elkaar te krijgen dat Frankrijk hen de oorlog verklaart. Hiermee geeft hij de boodschap aan het volk dat ze moeten samenwerken om gezamenlijk deze vijand te verslaan. Duitsland verslaat Frankrijk dan ook snel. Redenen: Duitsland is veel beter georganiseerd. Ze hadden spoorlijnen met stoomtreinen om snel goederen en soldaten aan te voeren. Ook hun leger was veel sterker met betere wapens. De Franse keizer geeft zich over, maar de bevolking van Parijs vecht nog door. Duitsland besluit om Parijs te omsingelen. De hongersnood daar wordt zo groot dat zelfs de olifanten in de dierentuinen worden opgegeten. De nemen het gebied alsace lorraine in. In Versailles wordt de Duitse keizerrijk uitgeroepen en de koning van Pruisen tot keizer Wilhelm I gekroond. 2. De alliantiepolitiek van Bismarck KMA Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? : Duitsland is een grootmacht (Het Duitse Keizerrijk) OLV. Keizer Wilhelm I Verstoring van het Europese machtsevenwicht. Bismarck gaf aan dat ze tevreden waren met de nieuwe grenzen. Dit liet zien dat ze geen gevaar vormde en dat ze zich rustig zouden houden. Zo zorgde hij ervoor dat er geen oorlogen uitbraken. Buitenlandse Politiek -> Alliantiepolitiek Doel: handhaving van het bestaande machtsevenwicht, zodat Duitsland niet aangevallen wordt. Dit doet hij aan de hand van allianties / bondgenootschappen te vormen. Daarmee versterkte hij de positie van Duitsland en handhaafde hij de vrede. 1884: Conferentie van Berlijn Hierin zouden ze afspraken maken over de verdeling van Afrika om het machtsevenwicht te handhaven. Zijn doel hiermee was om: te voorkomen dat er oorlog ontstond tussen Europese grootmachten. Koloniën voor Duitsland te krijgen De spanningen tussen Engeland en Frankrijk te verergeren, zij waren de twee grootste grootmachten op dat gebied. Dit deed hij zodat die landen in ieder geval niet samen zouden gaan werken tegen het Duitse Keizerrijk. 3. De weltpolitik van Wilhelm II KMA Pagina 10 van 29

11 Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? : Keizer Wilhelm I wordt vervangen door Keizer Wilhelm II HIj vond dat Duitsland een belangrijkere plaats op het wereldtoneel verdiende. HIj was het dus niet eens met Rijkskanselier Bismarck. Wilhelm II zegt dat Duitsland groter moet worden. Ambities WIlhelm II: Sterke groei van de Duitse economie Groeiend militarisme GRoot brittannië en Frankrijk vonden dit maar niks, want Duitsland ging opeens meer een bedreiging vormen. Buitenlandse Politiek -> Weltpolitik DIt is gericht op uitbreiding van het Duitse koloniale rijk. Engeland was hier totaal niet blij mee omdat zij het grootste koloniale rijk hadden. 1898: Invoering van de Vlootwet Dit was het begin van een systematische opbouw van de Duitse oorlogsvloot. Dit werd mogelijk gemaakt door de industrie. Ondanks de groei van de Duitse vloot bleef Groot-Brittannië toch te sterk in Afrika. Hierdoor stelde Wilhelm II zijn weltpolitik aan, meer gericht binnen Europa. 1900: Weltpolitik gericht op Europa 4. De oorzaken van de Eerste Wereldoorlog KMA Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? De aangepaste Weltpolitik zorgt voor toenemende spanningen tussen de Europese mogendheden. De spanningen namen toe doordat er in Duitsland: Een groeiend nationalisme was, meer liefde en samenhang in het land. Een groeiend militarisme was, het werd meer gewaardeerd en belangrijker gevonden. Er ontstond een wapenwedloop (wedstrijd met Engeland) De bondgenootschappen met de centralen, maakt ze sterk. Belangrijkste bondgenootschappen: Centralen Geallieerden Duitsland Pagina 11 van 29

12 Oostenrijk-Hongarije Italië Frankrijk Rusland Groot-Brittanië 5. De Eerste Wereldoorlog KMA Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? Juni 1914: Service moordaanslag op Oostenrijkse kroonprins Frans-Ferdinand brent bondgenootschappen in beweging. Servië is een onafhankelijke staat, zij streven naar een groot Servië. Ze willen Oostenrijk-Hongarije onder druk zetten zodat zij een groot Servië kunnen worden. Oostenrijk-Hongarije stelt Servië en ultenmanten waar zij niet aan kunnen voldoen. Daarvoor verklaart Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië. Door de bondgenootschappen werd het een wereldoorlog. Want Duitsland en Italië steunen Oostenrijk-Hongarije in de oorlog. Maar ServiË hoort bij Rusland en zo krijgen die ook weer steun van Frankrijk en Engeland. De Geallieerden tegen de Centralen. Zo zie je dus dat een kleine moordaanslag een kettingreactie tot gang zet. Augustus 1914: Mobilisatie van de legers leidt tot groot enthousiasme onder burgerbevolking. Alle soldaten worden opgeroepen om daar het front gaan, de burgerbevolking meldt zich massaal aan. Waar kwam dit enthousiasme vandaan? Nationalisme: Ze konden nu eindelijk laten zien hoe goed hun volk was. Ook hadden sommige landen het idee dat de eindelijk wraak konden nemen op elkaar. Militarisme: vechten voor een doel, oorlog kan iets goeds zijn, nu kunnen we eindelijk lekker gaan knokken. Duitse mobilisatie via Von Schlieffenplan. Als er een oorlog zou komen dan zou Duitsland moeten vechten aan twee fronten. Het land zat ingesloten tussen Frankrijk en Rusland. Het plan: Het plan was om eerst via België, Frankrijk te bereiken, want Frankrijk had forten gebouwd en België zou toch geen weerstand bieden.. Daarna zouden ze Parijs in nemen en dat zouden ze heel Frankrijk onder controle hebben. Want Von Schlieffen dacht dat Frankrijk zich eerder gemobiliseerd zou hebben dan Rusland. Als dat gebeurd zou zijn zouden ze snel de soldaten vervoeren naar de Oostgrens om de Russen tegen te houden. Dit plan was erg optimistisch en het werkte ook niet. Redenen: Pagina 12 van 29

13 Belgische tegenstand is veel te sterk, dit duurder langer dan gedacht. De Russische leger mobiliseerde zich sneller dan Von Schlieffen dacht dus er moet al eerder een gedeelte van het Duitse leger naar de Oostgrens. De Marne is een rivier in Frankrijk. Dit was de laatste hindernis die de Duitsers nog moesten doorstaan om Parijs is te nemen. Beide legers waren even sterk en de bewegingsoorlog veranderd in een loopgravenoorlog. Ze kwamen beide niet verder en besloten zich in te graven en zo tot Parijs te maken. Dit duurt 4 jaar lang. Het was verwoesting op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens. Er zijn wel slachtoffers September 1914: Slag bij de Marne Dit betekende het einde van het Von Schlieffenplan. De Duitse opmars is gestopt door de Geallieerden. De oorlog heeft ingrijpende gevolgen voor zowel soldaten als het thuisfront op. Soldaten: Bijna dode en gewonde soldaten Thuisfront: Dorpen en steden in de frontlinie oorlogseconomie, alles kwam in het teken te staan van oorlog vrouwen moeten de taken van mannen overnemen omdat zij moeten vechten. er wordt gebruikt gemaakt van propaganda en censuur 6. Wapenstilstand Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten? : Oorlog verloopt niet goed voor Duitsland Want? Geallieerde zee blokkade zorgt voor voedselschaarste in Duitsland. Door deelname van de Verenigde Staten winnen Geallieerden Terrein. Oktober 1918: Wilhelm II stelt een nieuwe regering aan die vredesonderhandelingen moeten starten. 9 November 1918: Nieuwe socialistische regering Willem II treedt af. -> Duitsland wordt een Republiek. 1918: De Republiek van Weimar (Weimar is de stad waar de Republiek zijn grondwetten kreeg en dus officieel werd) 11 November 1918: Socialistische regering tekent een wapenstilstand met de Geallieerden OFFICIEEL EINDE EERSTE WERELDOORLOG! Pagina 13 van 29

14 7. Onrust na de Eerste Wereldoorlog KMA 38 Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar? Na de eerste wereldoorlog was nog heel veel ontevredenheid in Duitsland: De Socialistische regering wil de parlementaire democratie behouden Kommunist Partij Duitsland (KPD), wil net als in Rusland, een communistische staat zonder parlement een politieke partij Januari 1919: Spartakusopstand Communisten proberen de macht te grijpen in Berlijn, dit mislukt. Er zijn veel opstanden in Berlijn. Het is daar te onrustig voor de regering. Daarom besluiten zij naar een andere plaats te gaan, Weimar : De naam van Duitsland is Republiek van Weimar Grote politieke problemen: Weinig vertrouwen in parlementaire democratie Veel regeringswisselingen Veel antidemocratische partijen Behalve de communisten zijn ook andere groepen niet blij met de parlementaire democratie: Oude conservatieve elite: Zij wilde terug naar de tijd van het keizerrijk. Minder macht voor de politieke partijen en meer macht voor de elite Extreemrechtse nationalistische groepen: Zij waren teleurgesteld door de wapenstilstand. Volgens hun had de regering Duitsland verraden door zich over te geven.dit wordt ook wel de Dolkstootlegende genoemd. Dolkstootlegende = Dat de Duitsers vonden dat de regering hun had verraderen door zich over te geven en een wapenstilstand te tekenen. Schuld bij de sociaaldemocratische regering. Na Eerste Wereldoorlog: 1919: Vrede van Versailles Belangrijke bepalingen: Duitsland was schuldig voor het uitbreken WOI. Duitsland moet grote herstelbetalingen betalen. Duitsland moest grondgebied en koloniën afstaan. Duitsland mag slechts een klein leger hebben Veel Duitsers voelen zich vernederd door deze bepalingen. 8. Hyperinflatie en het Dawesplan KMA 39 Pagina 14 van 29

15 Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar? : Duitsland moet herstelbetalingen doen 1923: Achterstand in betalingen Omdat Frankrijk en Engeland hun herstelbetalingen niet kregen namen ze het Ruhrgebied in van Duitsland. Daar zat de industrie. De arbeiders gingen staken. De Duitse besluiten om de stakende arbeiders toch door te betalen. Dit doen ze door geld bij de drukken. Hierdoor ontstaat hyperinflatie. Geld is bijna niks meer waard. 1924: Dawesplan Herstelbetalingen koppelen aan draagkracht van de Duitse economie. De Amerikanen leende geld aan Duitsland, hiermee kon de economie weer op gang gebracht worden en zo zouden ze de herstelbetalingen kunnen betalen. Amerika (lening) -> Duitsland -> (herstelbetaling) Frankrijk -> (schulden) Engeland : Economisch herstel zorgt voor een periode van stabiliteit in Duitsland Weinig regeringswisselingen groei van de economie Culturele Bloei 9. De economische wereldcrisis KMA Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar? : Crash van Wall Street -> Economische Wereldcrisis Hierdoor valt de internationale handel stil. Duitsland wordt extra hard getroffen door de economische wereldcrisis, want de VS wilt het geleende geld van het Dawesplan terug. Gevolg van de economische crisis: Veel regeringswisselingen, de Democratische regering van Republiek van Weimar weet geen oplossing. Het vertrouwen in parlementaire democratie verdwijnt. De Anti Democratische partijen NSDAP (nationaal socialisme) en KPD (communisme) krijgen steeds meer aanhang. De NSDAP groeit uit tot een massapartij: Redenen: Vermogen van Hitler om grote groepen mensen te te spreken, ook via radio Massaal en doeltreffend gebruik van propaganda. Machtsvertoon van de SA, een soort knokploeg Belofte van Hitler: Pagina 15 van 29

16 Herstel van de economische crisis Verwerping van het verdrag van Versailles Een stabiele regering NSDAP, een sterk leider Hitler Hierdoor zou Duitsland weer op het wereldtoneel krijgen 10. De ideologie van het nationaalsocialisme KMA 38 Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? Nationaalsocialisme: Een politieke stroming die een combinatie is van het Fascisme en het antisemitisme. Ideologieën Nationaalsocialisme: Belangrijke kenmerken van het Fascisme: Ultranationalisme (ZIj zijn echt het ALLERbeste) ongelijkheid tussen mensen een sterke leider anticommunisme handelen op gevoel ipv op verstand geweld is een goede oplossing Aanvullende kenmerken van het Nationaalsocialisme: Lebensraum voor het Duitse volk. Rassenleer, heel racistisch. 11. De machtsgreep van Hitler KMA Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar? ? Door de economische crisis en de beloften van Hitler werd de NSDAP steeds groter. 1933: Hitler wordt rijkskanselier Hitler wordt, met steun van de conservatieve elite, benoemd tot kanselier en schrijft nieuwe verkiezingen uit. Hitler wil absolute meerderheid voor de NSDAP. Maar de COmmunistische KPD is een grote concurrent. 1933: Rijksdagbrand Er breekt brand uit in het gebouw van de Rijksdag. De Communisten, de KPD, krijgt hiervan de schuld maar dit is nooit bewezen. De NSDAP roept het uit tot noodverordening. Dit houd in dat de burgerrechten worden afgeschaft, politieke tegenstanders kunnen worden vastgezet en er komt een beperking van persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting. Hierdoor komen de Communisten in het verdomhoekje terecht. Pagina 16 van 29

17 Na de nieuwe verkiezingen die Hitler had voorgesteld krijgt hij nog steeds niet de absolute meerderheid. Maar het parlement stemt in met een machtigingswet: De regering kan zelf wetten maken, zonder rijksdag. Wetten mogen afwijken van de grondwet. DIt zorgt ervoor dat het Duitse Volk buitenspel wordt gezet en zo krijgt Hitler toch zijn absolute macht. Ook betekent dit een einde van de democratie en van de Republiek van Weimar. Dit is het begin van Duitsland als totalitaire staat. Totalitaire staat= staat met één partij en één ideologie die doordringt op alle terreinen van de samenleving. De hele bevolking moest denken en zich gedragen zoals de staat dat wilde. Dit gebeurd aan de hand van onderdrukking en propaganda. 12. Propaganda en censuur KMA Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? 1933: Nazificatie / gelijkschakeling Organiseren van de samenleving volgens de ideologie van het nationaalsocialisme. Hoe doe je dit? Door gebruik te maken van terreur en onderdrukking van andersdenkenden. Censuur van kunst en media. Door grootschalig gebruik van propaganda. Iedere keer jouw boodschap tonen zodat ze er niet meer omheen kunnen. 1933: Censuur van cultuur en media door instelling van Rijkscultuurkamer Alleen journalisten, schrijvers, kunstenaar. artiesten enz. die lid waren van deze kamer mochten werken. Joden en makers van entartete kunst (jazz-> zwarte mensen) mochten geen lid worden. Vb entartete kunst / ontaarde kunst Jazz muziek was gemaakt door zwarten zij waren in hun ogen minderwaardig daardoor viel hun muziek onder entartete kunst. Abstracte kunstvormen: Expressionisme en kubisme had niet meteen een duidelijke betekenis. Nazi s hadden een realistische kunst vorm Propaganda onder leiding van Joseph Goebbels, hij was minister van VOlksvoorlichting en Propaganda en directeur van de Rijkscultuurkamer. Hij maakte effectief gebruik van nieuwe communicatiemiddelen: Radio, Film en TV. 13. De terreur van de nationaalsocialisten KMA Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? De eerste slachtoffers van de onderdrukking: Politieke tegenstanders: Communisten Pagina 17 van 29

18 Mensen die niet passen in de Volksgemeinschaft: Joden, NietAriërs, gehandicapten, Homo s en Lesbiennes. Volksgemeinschaft = Ideale en harmonieuze samenleving die raszuiver is en zonder klassentegsellingen 1933: Dachau Het is een werkkamp, de gevangen moesten zolang mogelijk werken. Wel was dit is een modelkamp voor latere concentratiekampen. De voornaamste gevangenen waren: politieke tegenstanders, geestelijken en joden. 1933: Boycot Joodse winkel en ontslag Joodse ambtenaren. Dit is het begin van de onderdrukking van Joden 1935: Invoering van Neurenberger Wetten Die wetten bepalen wie er een echte Duitser is of niet. Zo zouden ze het echte Duitse Bloed beschermen tegen vreemd bloed. De gevolgen voor de Joden hiermee: Joden verliezen hun burgerrechten Er komt een verbod op gemengde huwelijken en sex 1938: verbod op toegang tot openbare voorzieningen 14. De buitenlandse politiek van Hitler KMA 40 Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? 1933: Verwerping van het verdrag van Versailles Dit doet hij door zich niet meer aan de vernederende afspraken te houden van het verdrag. Bijna alles wat hij vanaf dit jaar doet staat in het Verdrag van Versailles dat hij dit juist niet mag doen. Wat hij precies doet is: Duitsland verlaat de Volkenbond Invoering van de dienstplicht Herbewapening van het leger Duitse soldaten worden weer aan de Franse grens gelegd. Buitenlandse politiek Hitler -> Creëren van Lebensraum tot 1939: Aansluiting van Duitstalige gebieden. Hitler wilde alle Duitstalige gebieden bij Duitsland toevoegen. BIjv. Oostenrijk en Tsjechië. Buiten dat om wilde hij ook ruimte maken voor alle Arische rassen in Europa. Daarvoor moesten niet arische rassen maar wijken. 1938: Conferentie van München Hitler wil aansluiting van Sudetenland bij Duitsland. Hierbij zijn Duitsland, Italië, Frankrijk en Groot-Brittannië. De SU was hierbij niet uitgenodigd en vind dit maar niks. Uiteindelijk mag Hitler Sudetenland innemen als hij belooft om de Pagina 18 van 29

19 rest van Tsjecho Slowakije niet in te nemen. Dit komt door de appeasement politiek die wordt toegepast. Reactie Groot-Brittanië -> Appeasementpolitiek Het doel hiervan was om oorlog te voorkomen. DIt gebeurde door Hitler zijn zin te geven. Maar dit zorgt ervoor dat Duitsland alleen maar meer wilt want hij krijgt toch zijn zin. 15. De Tweede Wereldoorlog Kma Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? 1938: Molotov-Von Ribbentroppact In dit pact staat dat: Duitsland en de SU vallen elkaar niet aan. Een geheime verdeling van Polen 1939: Duitse inval van Polen Duitsland heeft niks te vrezen van de SU. En hij valt dus Polen binnen. Dit was de druppel voor de regels van de Appeassementpolitiek van Frankrijk en Engeland. Einde van de Appeasement politiek. Eind 1939: Begin Tweede Wereldoorlog De door de Duitsland snel veroverde gebieden worden vollegeid onderworpen aan het nationaalsocialisme. West-Europa Oost-Europa Germaanse broeder volken worden goed behandeld. Slavische onder mensen worden slecht behandeld. 16. Genocide op de Joden Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? Juni 1941: begin van Operatie Barbarossa Duitsland valt de Sovjet Unie binnen. Hitler had eindelijk het idee dat hij sterk genoeg was om dit te doen, ondanks het Molotov-Von Ribbentroppact. In Rusland waren veel communisten en veel joden. Het radicaal anticommunisme van de nazi s komt nu samen met hun racistisch wereldbeeld. Dit was het begin van de genocide op de joden. 1942: Wannsee-conferentie Geheime bijeenkomst van hoge nationaalsocialisten. Daarbij is een document waarop staat hoeveel joden er in elk land zijn. Hierin wordt dan ook onderscheidt gemaakt door de joden in landen bezet door Duitsland en de rest van de landen. Het doel van deze conferentie was om een definitieve oplossing te vinden voor de Joden. Eigenlijk een verwijdering Pagina 19 van 29

20 van Joden uit de Duitse Volksgemeinschaft. De oplossing was een soort evacuatie naar het oosten onder toezicht van de SS, per trein. Daar zouden zij dan vernietigd worden in vernietigingskampen zoals Auschwitz. Bij deze conferentie is het besluit genomen om dit te gaan doorzetten dit plan. 17. De Duitse nederlaag Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa? ? : De Duitse opmars in Europa verloopt snel. Ze hebben weinig grote tegenstanders in Europa. In het westfront de Groot-Britannië en in het oostfront Rusland : Slag bij Stalingrad. In Rusland bij het plaatsje Stalingrad weten de Russen de Duitse opmars te stoppen in het oostfront. Ook weten ze de Duitsers steeds verder terug te dringen. Bij Stalingrad leiden de Duitsers dus een zware nederlaag tegen de Russen. Stalin roept zelfs het westfront op om een tweede front te openen in het westen om de Duitsers klem te zetten. Juni 1944: D-day D-day vormt het begin van de definitieve geallieerde doorbraak aan het westfront. Het westfront staat ook en zo weten de ze Duitsland aan twee kanten terug te dringen. De geallieerden weten steeds meer terrein te winnen. De Tweede Wereldoorlog loopt uit op een totale nederlaag voor Duitsland. April 1945: Hitler pleegt zelfmoord Mei 1945: De Duitse overgave De toekomst van Duitsland ligt in handen van de geallieerden. EINDE WOII Geschiedenis - Historische Context De koude oorlog KMA: 37, 38, 40, 43, 45, 47 Communisme in de Sovjet Unie Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken? Rusland tijdens de Eerste wereldoorlog: Zware verliezen in de strijd Voedseltekorten 1917: Russische Revolutie Februari: Tsaar afgezet -> voorlopige regering ontstaat Oktober: Communisten zetten de voorlopige regering af, de communisten nemen over. Dit zorgde voor een Pagina 20 van 29

21 burgeroorlog. Communistische partij: onder leiding van Lenin Is voor naar een klasseloze samenleving Is voor een gemeenschappelijk bezit en productiemiddelen Is tegen het kapitalistische samenleving Strijd voor een communistische wereldrevolutie 1919: Oprichting Komintern (= The communist international) Bevordering van de wereldrevolutie door steun te bieden aan communistische partijen in andere landen 1923: Stalin volgt Lenin op als leider De SovjetUnie wordt een totalitaire staat Communistische partij dictatuur: censuur van de media, grootschalig gebruik van propaganda, onderdrukking van politieke tegenstanders Economische staatscontrole: de collectivisatie van de landbouw en de invoering van het vijfjarenplan 2. Sovjet Unie tegenover het westen KMA: Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken? Sovjet Unie: Westerse landen: Weinig individuele vrijheid Veel individuele vrijheid Klasseloze samenleving Gelaagde samenleving op basis van inkomen en bezit Dictatuur van één partij Parlementaire democratie Door de staat geleid economisch plan Kapitalistische vrije markteconomie Vijandbeeld van de Sovjet Unie over de VS Westers imperialisme: Dat de VS er op uit was om het communisme te vernietigen Dat de VS er op uit was om de hele wereld economisch afhankelijk te maken van de VS zelf. Vijandbeeld van de VS over de Sovjet Unie: Communistische Wereldrevolutie: Dat de Su was voor overal dictatuur. Deze vijandbeelden dragen bij aan het ontstaan van de Koude Oorlog. 3. De Tweede Wereldoorlog KMA: Pagina 21 van 29

22 Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken? De SU en het Westen (VS) waren twee tegenovergestelde systemen. Maar van 1941 wanneer de Amerikanen betrokken raken bij de WOII dat ze dan gaan samen werken. Ze vertrouwen elkaar niet, er is sprake van wederzijds wantrouwen. Ze werken samen tegen de asmogendheden in de Tweede Wereldoorlog. 1941: De SU en VS gaan samenwerken tegen de asmogendheden Geallieerden: Asmogendheden: Sovjet Unie Verenigde Staten Duitsland Italië Japen De geallieerden winnen steeds meer terrein op de asmogendheden, maar de spanning tussen de VS en SU loopt op. Hoe moet het nu verder? Vragen: Willen we weer een vredesregeling met Duitsland? Wat wordt de nieuwe machtsverhouding in Europa? 1945 Mei: Einde Tweede Wereldoorlog in Europa 1945 Juli: Conferentie van Potsdam Amerika, Sovjet-Unie en Engeland Tijdelijke besluiten: Er is een verdeling van Duitsland en Berlijn in vier bezettingszones (Bezettingszones: Frankrijk, VS, SU en UK) De bezettingszones vormen een economische eenheid Voormalige nazi moeten vervolgd worden Duitsland moet grondgebied afstaan aan Polen Duitsland moet herstelbetalingen doen, vooral aan de SU De Onenigheid: De economische eenheid -> Verschillende systemen VS: vrije markt en economisch herstel Pagina 22 van 29

23 SU: planeconomie en herstelbetalingen Machtsverdeling in Europa -> Verschillende machtssystemen VS: vrije verkiezingen in heel Europa SU: geen vrije verkiezingen in de landen die door de SU waren bevrijd Duits-Poolse grens: Waar moet de grens? VS: Verder richting het oosten SU: verder van onze grens af, hij moet verder naar het oosten 1945: Amerikaanse atoombommen op Hiroshima en Nagasaki Directe gevolgen: slachtoffers, verwoeste steden Overgave van Japan -> Einde WOII Begin Koude Oorlog: Het wantrouwen tussen de SU en de VS loopt op. Het besef dat ze met de wapens die ze hebben elkaar kunnen vernietigen. De kans op een atoomoorlog loopt op. Wapenwedloop tussen de VS en SU 4. Invloedsferen in Europa Kma Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken? Europa raakt verdeeld in twee Invloedssferen (Invloedsferen = landen waarin andere landen veel invloed op hebben.) VS bevrijd West-EuropA SU bevrijd Oost-Europa parlementaire democratie met vrije verkiezingen volksdemocratie met communistische partij onder toezicht van SU vrije markt economie plan economie Het streven naar invloedssferen bevestigt de vijandbeelden die de VS en de SU van elkaar hebben. 1947: Amerikaanse president Truman wil uitbreiding van het communisme voorkomen Het communisme tegen daar door Hij wil meer Europese samenwerking. Want hij geloofd dat als landen goed samenwerken dat de economie dan beter wordt en dat mensen dan minder snel voor het communisme kiezen. Dit doet hij door de Europese eenwording te stimuleren met: De Economische samenwerking in EGKS Pagina 23 van 29

24 Met de containmentpolitiek: De landen die nog niet communistisch zijn te steunen. Dit doet hij aan de hand van de Trumandoctrine. De landen die bedreigd worden door het communisme steunt hij door middel van geld en militairen. De angst van Truman: Dat door de armoede in Europa veel mensen voor het communisme zullen kiezen 1947: Marshallplan De economische steun van de VS aan de Europese landen. Dit plan wordt aan alle landen aangeboden. Alleen de landen die onder leiding zijn van de SU weigeren omdat zij dit plan meer zien als vrienden omkopen en ze zien dit dus als Westers Imperialisme. 5. De blokkade van Berlijn KMA Waardoor raakte Europa verdeeld in twee ideologische blokken en waardoor groeide de spanning tussen deze blokken? : Invoering van de nieuwe munt in de westerse bezettingszones Britten, Amerikanen en de Franse doen dit Stalin voelde zich buitengesloten Hij gaat Berlijn blokkeren Om ze onder druk te zetten zodat ze de nieuwe munt intrekken Blokkade van Berlijn: (Eerste crisis) De toegangswegen vanuit het westen naar West-Berlijn worden afgesloten. Het Westen gaat West-Berlijn bevoorraden via een luchtbrug. Na 11 maanden Berlijn geblokkeerd te hebben geeft Stalin op en is de blokkade opgeheven. Samenwerken zat er niet meer in. 1949: Duitsland raakt verdeeld in West-Duitsland (BRD) en in Oost-Duitsland (DDR) Europa raakt verdeeld in twee ideologische machtsblokken: Het vrije Westen Het strenge Oosten Vorming van militaire bondgenootschappen 1949: VS - NAVO 1955: SU - Warschaupact De VS en de SU komen steeds meer tegenover elkaar te staan. De redenen: De wapenwedloop Bezit van de atoombom (vs: 1945 & su: 1949) Pagina 24 van 29

25 Vorming van militaire bondgenootschappen (vs: 1949 & su: 1955) 6. De hongaarse opstand KMA 45 Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide grootmachten? Sinds dat de BRD lid is geworden van de NAVO en de DDR lid is geworden van het warrschappacht. Nu zijn er stabiele verhoudingen in Europa. West Europa grijpt dat ook niet in bij de opstanden in Oost Europa. 1956: Opstand in Hongarije Mensen gingen de straat op en gingen protesteren. De reden hiervoor was dat ze ontevreden waren over het beleid van de SU. De protesten waren zo heftig dat je het een opstand kan gaan noemen. Door de protesten wordt de regering gedwongen af te treden. De nieuwe regering wil uit het Warschaupact treden. Maar de SU zegt hierop, als je aan het Warschaupact zit dan zit je aan het communisme en daarom valt het Warschaupact dan ook Hongarije binnen. Via de radio wordt er hulp gevraagd aan het Westen, maar het Westen grijpt niet in, door de angst voor een Derde Wereldoorlog. De Hongaarse Opstand wordt uiteindelijk neergeslagen. 7. De bouw van de Berlijnse muur KMA Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide grootmachten? : Stalin overleed, Chroetsjov is zijn opvolger Chroetsjov: Hij pleit voor vreedzame co-existentie. Geen oorlog, maar vreedzaam naast elkaar leven van kapitalisten en communisten. Maar er blijven spanningen West-Berlijn had een symbolische functie: Men dacht dat zolang West berlijn blijft bestaan dan kan het communisme niet winnen Men dacht dat als West Berlijn zich kon verzetten tegen het communisme dan kan iedereen dat. Eerst was er geen grens is West en Oost Berlijn. 1961: De Tweede crisis rond West-Berlijn Vraag en antwoord: Chroesjtsjov eist dat VS vertrekt uit West-Berlijn, maar president Kennedy weigert. Reden: Mensen vluchten van Oost Berlijn naar het Westen en dat wilde Chroesjtsjov niet Reactie: De SU bouwd de Berlijnse muur. Pagina 25 van 29

26 8. De Cubacrisis KMA 45 Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide grootmachten? De Derde Wereldoorlog was nog nooit zo dichtbij als toen. Oorzaken: NAVO heeft op de Su gerichte kruisraketten in Europa en Azië. In Cuba wordt een communistische staatsgreep gedaan. Cuba is een bondgenootschap aangegaan met de SU. Het communisme kwam opeens heel dicht bij de VS. 1962: Cubacrisis Actie reactie: De SU bouwd kernraketten op Cuba. Kennedy eist dat Chroesjtsjov ze weggehaald. Chroestjov haalt de raketten niet weg. Dit resulteerde in: Dat Amerika een marineblokkade om Cuba heen zet. Zo zouden de Russische schepen met raketten worden tegengehouden. Een aanval op de VS zou met kernwapens beantwoord worden. Maar: De Russische schepen draaien op het laatste moment om. Resultaat: Geen kernoorlog Raketten Su van Cuba af Raketten VS van Turkije af 9. Détente KMA 45 Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af? Na de Cubacrisis beseffen de Vs en de SU dat de Koude Oorlog dreigt uit te lopen op een onbeheersbaar nucleair conflict. Omdat: De kernwapenwedloop kan tot kernoorlog leiden Financiële kosten van de kernwapenwedloop zijn te hoog Pagina 26 van 29

27 Gevolg: Détente = De periode van ontspanning tussen de VS en de SU vanaf het einde van de jaren 60 tot het einde van de jaren 70. De VS en de SU gaan streven naar crisisbeheersing. Er komt er een betere communicatie via hotline. (telefoon). Zodat de landen elkaar direct kunnen bereiken als er iets aan de hand was. Ook kwamen er wapen onderhandelingen om het aantal atoomwapens te verminderen. 1968: Praagse Lente (Hoofdstad van Tsjecho Slowakije wat uitmaakt van het Oostblok, de russische invloedssfeer) De nieuwe regering wil Socialisme met een menselijk gezicht. Dingen zoals: Persvrijheid afschaffing van de censuur meer economische vrijheid minder macht communistische partij De SU is bang dat andere landen ook meer vrijheid willen. Dus het Warschaupact valt Tsjecho Slowakije binnen en zet de regering af. 1968: Invoering Brezjnevdoctrine door SU = Bij bedreiging van het socialisme in een land hebben de andere socialistische landen de plicht dat land te hulp te komen. Intern: Extern: Opstanden door burgerbevolking Bedreigingen vanuit het westen 10. Het einde van de wapenwedloop KMA Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af? Steeds meer protesten in het westen tegen kernwapens. 1981: Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam 1983: Start van het SDI-Project door de VS = De bouw van een raketschild in de ruimte, waarbij raketten van de Su buiten de dampkring kunnen worden vernietigd. De Su beseft dat ze de wapenwedloop niet meer kunnen betalen. Dit zorgt voor grote onrust. 11. De Hervorming van Gorbatsjov KMA Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af? Pagina 27 van 29