Masterclass-agenda. Accent ligt vandaag op Betuweroute. Het verloop van besluitvormingsprocessen in het het algemeen en wat zijn kenmerken

Transcriptie

1 1

2 Masterclass-agenda Kader van mijn onderzoek Accent ligt vandaag op Betuweroute Het verloop van besluitvormingsprocessen in het het algemeen en wat zijn kenmerken Bevindingen en aanbevelingen Vragen en discussie

3 Infrastructuur als taak voor de overheid Alle fysieke, openbare verkeersinfrastructuur in Nederland is een zorg en de verantwoordelijkheid van de (Rijks)overheid. Vanaf jaren negentig zijn datacommunicatie c.q. informatie- en communicatietechnologievoorzieningen veelal in particuliere handen. Elektra-, olie- en gasleidingen: status aparte. 3

4 De Betuweroute, waarom en waartoe? De grootste Europese haven vanuit Nederland een volwaardige goederenspoor-aansluiting bieden op het Europese spoorwegnet: tot over de Alpen richting Italië en richting de midden-europese industriestaten. Het ontvlechten van het personen- en goederenvervoer creëert ruimte voor beide. Voorwaardelijk voor het realiseren van een modal shift met multimodale vervoersconcepten onder het gelijktijdig terugdringen van het wegvervoer.

5 De Betuweroute, het best gemanagede en grootste infrastructuurproject ooit: Na een totale, geplande doorlooptijd van 15 jaar ( ) slechts een halfjaar later opgeleverd en geopend door Koningin Beatrix. De totale kosten van de Betuweroute zijn slechts 4% hoger uitgevallen dan de oorspronkelijke ramingen. (onderzoek prof. B. Flyvbjerg) De Betuweroute is niet (te) duur geworden, het project is als gevolg van politieke wensen steeds kostbaarder gemaakt. 5

6 Gedateerd beleid? De Betuweroute is gebouwd op de beleidsfundamenten van de 3 Grote Nota s, geformuleerd tijdens de crisisjaren tachtig (Kabinet Lubbers 1). Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (later Extra), Nationaal Milieubeleidsplan (later Plus) en Structuurschema Verkeer en Vervoer (later het Tweede). Is de nieuwe Omgevingswet een verbetering? 6

7 De rol van de markt (Betuweroute) Er zijn in de aanloop naar de aanleg van de BR geen private investeerders gevonden. Toen er na het besluit tot aanleg wel een kansrijke kandidaat kwam, werd die weggespeeld. Alle spoorgoederen-marktpartijen keken en kijken de kat uit de boom. Concurrentie is groot en constructieve samenwerking tussen spoorvervoerders was en is niet optimaal. 7

8 De rol van de markt (ICT in het Onderwijs) ICT/O, thans Kennisnet: zonder risicodragende marktpartijen zou het niet van de grond gekomen zijn. Vooral de destijds gevestigde educatieve partijen (uitgevers) hingen tegen de bocht in, met een dubbele rol voor de auteurs. Nieuwe technologieën zijn zelden helemaal vervangend, maar scheppen wel nieuwe mogelijkheden. 8

9 Geld voor Mainports! En voor Brain- en Makeports? Nederland verdient aan een euro wederuitvoer 8 eurocent. Voor een euro export aan goederen van eigen makelij verdient Nederland 54 eurocent. Bron CBS, peiljaar

10 Het begin van projecten Projecten beginnen beduidend eerder dan de formele start suggereert. Dit geldt niet alleen voor de onderzochte projecten, dat is een generiek verschijnsel. Eenmaal vastgelegde doelen worden niet meer ter discussie gesteld. De oplossing levert vaak een nieuw probleem op, voor de politiek is het klaar en het uitvoerend apparaat gaat door met waar het aan begonnen was. 10

11

12 Hoe gaat het? Een commissie brengt advies uit met zinnige voorstellen en draagt het over aan de opdrachtgever. Anderen gaan er een project van maken, maar het is niet hùn project. Wie bewaakt dan nog de uitgangspunten en de visie? Projecten hebben vaandeldragers nodig. ICT/O had die in de persoon van de bewindslieden.

13 Waar leidt dit toe? Het oorspronkelijke advies is - in informele zin - van niemand meer. Bewindslieden vertrekken na enkele jaren. De oorspronkelijke doelstellingen worden niet meer getoetst: het waarom is vervaagd. De implementatoren geven er hun eigen invulling aan en gaan op de ingeslagen weg verder.

14 Wat speelt er zoal? Groupthink, confirmation bias, op zoek naar zekerheden, immuun voor tegenspraak, aversie tegen verlies, stoppen blijkt geen optie, we gaan door, doormodderen, framing, points of no return, fuikvorming, dwangbuis Advies BR #1 (1989): Neem onorthodoxe maatregelen " Advies BR #2 (1993): "Maak flankerend beleid " De overheid is er om het onoplosbare op te lossen.

15 De kern Gebrek aan vertrouwen. Niet kunnen omgaan met onzekerheden. Mislukkingen en domweg pech zijn onacceptabel: ergo regelzucht. Het nemen van risico s is een taboe: Kunt u garanderen dat...

16 Gebrek aan durf en ambitie Overheid draait de kraan dicht zodra projecten voltooid zijn, geen lange-termijn-visies. Dit heeft op het spoor geleid tot achterstallig onderhoud. Marktpartijen wachten af, onder het mom dat alles wat ze naar buiten brengen concurrentiegevoelig is. Geen geld meer voor ondersteunende activiteiten. De hardware is geleverd, maar de software ontbreekt.

17 Imago Nederland is in tegenstelling tot bijv. Duitsland nooit erg spoorminded geweest. Focus ligt op personenvervoer. Goederenvervoer wordt als hinderlijk en ten onrechte als gevaarlijk beschouwd. Verongelukte vrachtauto s neemt men voor lief en de nutteloze tijd in de file accepteert men, maar, o wee, wanneer de trein 5 minuten te laat is

18 Imagoverbetering (1) Sector, trek samen op! Overheid pak je verantwoordelijkheid. Zoek vaandeldragers (vgl. Neelie Kroes, Prins Constantijn) geen majorettes. Vertel het goede verhaal, zoek charismatische vertellers en goede lobbyisten. De kost gaat voor de baat uit.

19 Imagoverbetering (2) Laat ook anderen het verhaal vertellen en draag het zelf ook telkens uit. Hou de adviseurs van het eerste uur betrokken en spreek die wens (eis) vooraf af, zij bewaken de visie. Dépolitiseer de verhalen, departementale herindelingen zijn lastig (infrastructuur, milieu en ruimtelijke ordening anno 2018 bij drie verschillende ministeries (t.t.v. BR bij V&W en VROM ). Omgevingswet thans bij BZK.

20 Nieuwe logistieke concepten Ga op zoek naar toegevoegde waarde voor de klanten. Word partner in de bedrijfsketens van de verladers. Wacht niet op een ander, maar ga zelf aan de slag.

21 Vragen en discussie en bedankt voor uw aandacht!