Gehoor van jongeren (0-19 jaar)

Transcriptie

1 Gehoor van jongeren (0-19 jaar) dr.ir. Jan A.P.M. de Laat, klinisch-fysicus - audioloog Audiologisch centrum Afdeling Keel- Neus- en Oorheelkunde Leids Universitair Medisch Centrum

2 Formation of the otic vesicle or otocyst 24 days 2 8 d 28 days

3 L U MC 5 weeks Formation of the membraneous labyrinth 5 weeks 7 weeks 7 weeks 8 weeks 8 weeks

4 4 weeks Development of the outer and middle ear 10 weeks 32 weeks

5 Earliest auditory experiences premature infants born at 25 weeks react to sound blink responses were first detectable at between the 24 and 25 weeks and were consistent at 25 weeks premature infants born at 25 weeks produce an auditory brainstam response premature infants born at 29 or 30 weeks show transitory evoked otoacoustic emissions

6 Fetal sound experiences intrauterine SPL [db] internal noices mother s voice other voices Frequency [Hz]

7 Very young babies prefer their mother s voice to other female voices [De Casper and Fifer, 1980] can distinguish between their mother speaking her native tongue versus speaking in an unfamiliar language [Mehler et al., 1988]

8 Infants aged 1 to 4 months could distinguish between voiced and voiceless sounds of b/p and d/t [Eimas et al., 1971] in 5 months old infants MMN for [da] and [ga] are existent [Nubel 2003]

9 At birth inner ear is like in an adult middle ear is nearly normal outer ear chanal is still growing maturation of the auditory pathway is still in progress

10

11

12 De gehoorgang Kijkje in de gehoorgang

13 Plaatsen trommelvliesbuisje

14 Het middenoor met de gehoorbeentjes Transduction sound into the inner ear

15 Het oor Filmpje over het oor

16 Het oor Rondgang door het oor

17

18 SEM (ref. Forge) Organ of Corti

19 L U MC

20 De haarcel Bewegende haarcel

21 Map of Greenwood Tonotopic organisation

22 Oorzaken van slechthorendheid Prénatale oorzaken van slechthorendheid 1. maternale virusziekten (rode hond = rubella, of griep) 2. gebruik van geneesmiddelen 3. zwangerschapsvergiftiging 4. oog- en nieraandoeningen (Usher, Alport) 5. bloedingen en dreigende abortus 6. dysplasie, atresie (syndromaal)

23 Oorzaken van slechthorendheid Perinatale oorzaken van slechthorendheid 1. zware, gecompliceerde of langdurige bevalling (tangverlossing, keizersnede, stuitligging, dwarsligging) 2. te laag geboortegewicht 3. zuurstofgebrek 4. vroegtijdige bevalling 5. geelzucht (kernicterus)

24 Oorzaken van slechthorendheid Postnatale oorzaken van slechthorendheid 1. hersenvliesontsteking (meningitis) 2. voedselstoornissen 3. virusinfecties (varicella zoster = waterpokken, parotitis = bof, herpes zoster = gordelroos, morbilli = mazelen) 4. gebruik van geneesmiddelen 5. middenoorontsteking 6. poliepen, tumoren 7. lawaaibeschadiging

25 Gehooronderzoek Leeftijd Gehooronderzoeksmogelijkheden Neonataal maanden maanden ½-3 jaar jaar > 4 jaar > 5 jaar ALGO-onderzoek (AABR, snelle BERA) Observatie, OAE (oto-akoestische emissie), BERA of ECoG Ewing test, BERA of ECoG Spelobservatie, BERA of ECoG, ASSR Spelaudiometrie Toonaudiometrie Toon- en spraakaudiometrie

26 TE-OAE: neonatale gehoorscreening

27 DP-OAE OAE (ref.. Kemp)

28 BERA-meting I nucleus cochlearis III oliva superior V colliculus inferior, hersenstam Brainstem Evoked Response Audiometry Click ( Hz) 3 electrodes (voorhoofd/mastoid)

29 ECOG-meting Direct bij cochlea Frequentiespecifiek

30

31

32

33

34 Effect gehoorverlies op verstaan Normaal gehoor Slechte bebloeding Presbyacusis Lawaaidoofheid Animation of hearing loss

35

36

37

38

39

40 De normale spraak- en taalontwikkeling Eerste 12 maanden: Préverbaal Huilen: 0-2 maanden Tot ongeveer zes weken is huilen de voornaamste vocale activiteit van het kind. Vocaliseren: 2-4 maanden Als het kind zich prettig voelt, maakt het af en toe geluidjes die klinken als 'eu-eu-eu'. Deze geluidjes noemt men vocaliseren, omdat er in deze fase alleen nog klinkers (=vocalen) worden geproduceerd.

41 Eerste 12 maanden: Préverbaal Brabbelen: 4-8 maanden Bij het brabbelen worden er naast bovengenoemde klinkers ook medeklinkers gevormd, beginnend met enkele articulaties zoals "urru, ugu" gevolgd door het echte brabbelen zoals "bubbububbu en papapapa". In deze eerste fase van het brabbelen is er nog geen duidelijke koppeling aan de moedertaal.

42 Eerste 12 maanden: Préverbaal Sociaal brabbelen: 8-12 maanden Ouders reageren hierop (hij zegt "papa") en het sociale aspect van het brabbelen neemt toe. Het kind gaat meer imiteren. Als gevolg hiervan benadert het brabbelen wat betreft de zinsmelodie en het klankpatroon steeds meer de moedertaal.

43 Spraak-/taalontwikkeling: één n jaar Van 12 tot 18 maanden Het kind begrijpt steeds meer woorden. In de normale ontwik-keling zal taalbegrip altijd vooruit lopen op de taalproduktie. Naast het brab-belen uit het kind zich door middel van ongeveer vijf tot tien één-woorduitingen, bijvoorbeeld: papa, mama, aai, bal, op, boem (de uitspraak van deze woorden zal nog niet foutloos zijn).

44 Spraak-/taalontwikkeling: één n jaar Van 18 tot 24 maanden Naast voorwerpen kan het kind op verzoek ook plaatjes-materiaal aanwijzen. Er vindt een grote toename van de woordenschat plaats. Het kind maakt nu af en toe een twee-woordzin. De uitspraak behoeft nog niet foutloos te zijn, maar is voor ouders/verzorgers wel te begrijpen, bijvoorbeeld: jat aan (= jas aan), ba pakke (= bal pakken).

45 Spraak-/taalontwikkeling: twee jaar Het kind begrijpt enkelvoudige opdrachten en vragen, bijvoorbeeld "pak de bal". Bovendien krijgt het kind meer plezier in het luisteren naar korte verhaaltjes. Het kind uit zich door middel van twee- tot drie-woordzinnen en vraagt in deze fase om de benoeming van voorwerpen. De woorden worden nog niet correct uitgesproken. Bijvoorbeeld: "anne toel" (=andere stoel); "tone pakke" (=toren pakken), paad bood ete( = paard brood eten).

46 Spraak-/taalontwikkeling: drie jaar Het kind begrijpt samengestelde opdrachten, bijvoorbeeld "zet de pop op de stoel". Hij uit zich door middel van drie- tot vijf-woordzinnen. De hele taal is in deze fase volledig in ontwikkeling. De woorden zijn wel goed te begrijpen maar worden nog niet hele-maal correct uitgesproken. Met name de uitspraak van mede-klinker-combinaties levert nog problemen op, bijvoorbeeld "bloem" wordt "boem".

47 Spraak-/taalontwikkeling: vier jaar In deze fase is het kind in staat meer abstracte begrippen te begrij-pen zoals kleur, plaats, afmeting en ontkenning. Het kind spreekt in korte enkelvoudige zinnen. De grammaticale struc-tuur lijkt al steeds meer op de volwassen grammatica. Het kind begint gebruik te maken van de verleden tijd. Op woordnivo spreekt hij alle klanken, vaak nog met uitzondering van de /r/ en /sch/, goed uit. In zinnen is de woordvorming nog niet altijd correct. Bijvoorbeeld: "Ik zie Sintekaas". Van de uitingen van het kind is 75% verstaanbaar.

48 Spraak-/taalontwikkeling: vijf jaar Het kind begrijpt vragen die buiten het hier en nu liggen. De taal is middel voor het denken geworden. Het kind uit zich door middel van enkelvoudige en samengestelde zinnen. Zinnen met 'omdat' en 'want' komen nu voor. De ver-voeging van zwakke werkwoorden (bijvoor-beeld maakmaakte) is correct. Bij de vervoeging van sterke werk-woorden (bijvoorbeeld loop-liep) worden echter nog wel eens fouten gemaakt. Het kind spreekt alle klanken met een enkele uitzondering van de /r/ en /sch/ goed uit. Van de uitingen van het kind is 90% verstaanbaar.

49 Taalstoornissen Geen of verlate taalaanvang: Als een kind op 3-jarige leeftijd nog niet of nauwelijks spreekt. Vertraagde taalontwikkeling: Wanneer de taalontwikkeling wel op gang komt maar vertraagd verloopt. Gestoorde taalontwikkeling: In dit geval verloopt de taalontwikkeling anders dan de normale ontwikkeling.

50 Spraakstoornissen Bij spraakstoornissen kunnen we onderscheid maken tussen de fonetische stoornissen en de fonologische stoornissen. We spreken van een fonetische stoornis wanneer het niet mogelijk is een bepaalde spraakbeweging te produceren. Wanneer een spraak-klank wisselend fout of goed wordt uitgesproken spreken we van een fonologische stoornis.

51 Fonetische Stoornissen Omissie: weglaten van een klank. Bijvoorbeeld: "oot"=rood. Substitutie: een klank wordt vervangen door een andere klank. Bijvoorbeeld: "toep"= soep. Distorsie: een spraakklank wordt vervormd. Bijvoorbeeld nasaliteit. Additie: spraakklank wordt toegevoegd. Bijvoorbeeld: berood=brood.

52 Fonologische Stoornissen Vertraagde fonologische ontwikkeling. Het fonologische systeem ontwikkelt zich zoals het systeem van een zich normaal ontwikkelend kind, alleen vertraagd. Bijvoorbeeld: een kind van 5 jaar spreekt de /b/ en /l/ geïsoleerd correct uit. Echter, de cluster /bl/ wordt gereduceerd tot /b/. Deze reductie treedt normaal op tot ongeveer 4 jaar. Afwijkende fonologische ontwikkeling. Het fonologische systeem ontwikkelt zich afwijkend van dat van een zich normaal ontwikkelend kind. Fouten die bij deze kinderen gevonden worden, vinden we niet terug in de normale ontwikkeling.

53 Gehoorschade door geluid: demo's Gehoorverlies Tinnitus Hyperacusis Diplacusis Distortie

54

55

56 M W ref. B&K

57 Noise induced hearing loss ref. ref. Smoorenburg,, 1983

58 Blootstellingsduur vs lawaainiveau (ref.. Soede) 8 kans op permanent gehoorverlies kans op blijvende gehoorschade Blootstellingsduur in uren blootstellingsduur in (uren) kleine kans grote kans erg grote kans Gemiddeld geluiddrukniveau geluidsniveau in dba db(a)

59 Gehoorbescherming: oorstukje met filters

60 Filterkarakteristieken lawaaidemping

61 Praktische punten Indicatie voor vergoeding hoortoestellen 35 db gehoorverlies, beste oor, khz Alternatieve vergoedingsmogelijkheid Hoorhulpmiddel dat dient tot behoud van arbeidsgeschiktheid, vaak extra vergoeding via UWV Vereenvoudiging regelgeving De ziektekostenverzekering staat toe dat de huisarts een patiënt rechtstreeks naar de audicien verwijst voor hoortoestel aanpassing, mits de audicien het zogenaamde NOAH protocol respecteert.

62

63

64

65

66 Extreme Bandbreedte: Oticon Epoq

67 Kleinste achter-het het-oor hoortoestel Maat Grootte = 21,3 mm (0,83 inches) Breede = 6,08mm (0,23 inches) Gewicht: Huisje = 0.8 gram Huisje met receiver tube en batterij = 1.4 gram

68 HB 54 Waterproof L U Enige volledig waterdichte AHO 136/56 100Hz 5000Hz MTO Zinc air middels filtersysteem

69 Soundrecovery Soundrecovery, Phonak (Naida), Widex (Inteo, Passion)

70

71 Link-it it (richtinghoren, spraak-in in-ruis)

72 BAHA = Bone Anchored Hearing Aid

73 CI = Cochleair Implantaat Clarion Hi-Focus CII Implant perimodiolar 16 electrodes 16 independent current sources very quick electronics up to pulses/s telemetry impedance measurements intracochlear potential measurements Neural Response Imaging modest need of current choise between PSP and BtE

74 CVC Phoneme Score [%] L U FvDW TP KPvdK JBW JvD FG BF MZB MR RH AvBvW LK JvdK PvD KvD CVC Phoneme Score in Quiet, pre-operative and over a 6 months period after impantation 100 Average CVC Phoneme Sco ,3 75, ,3 48, ,1 0 Pre-op 1 wk 2 wk 4 wk 8 wk 0 Pre-op 1 wk 2 wk 4 wk 8 wk 13 wk 26 wk R k l t th ithi fi t k i h d ithi 1 th

75 Hoe "klinkt" spraak met een CI en hoe is het normaal? Spraak met een CI Spraak normaal Muziek met een CI Muziek normaal

76 Jongeren en muzieklawaai Recente cijfers: 90% van jongeren die veel uitgaan heeft last van tijdelijke piep 10% heeft last van permanente piep in de oren!

77

78 Sound-effects (o.a. GGD A dam) Campagne Discocheck

79 Hoortest voor volwassenen Telefonisch: Via internet:

80 Kinderhoortest

81 Hearing conservation resources The hearing video

82 Make love not hearing loss

83 Oorcheck (jongerenhoortest) Vankatoen

84 Aandacht voor jongerenhoortest Videoclip Oorcheck

85 Hoorspel: "kwaliteit van horen" Animatie "hoorspel"

86 Meer oor voor gehoor! Dank voor uw aandacht!