In Nederland zijn meer dan 1,5 miljoen mensen doof of
|
|
- Daniël van der Pol
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stand van zaken Gehoorimplantaten Robert J. Stokroos en Erwin L.J. George In Nederland zijn meer dan anderhalf miljoen mensen slechthorend of doof. Conventionele hoortoestelaanpassing biedt niet voor iedereen een oplossing. In de afgelopen decennia hebben medisch technologische ontwikkelingen plaatsgevonden waardoor zowel geleidingsverliezen als perceptieve gehoorverliezen op te vangen zijn met deels implanteerbare hulpmiddelen. Deze hoorhulpmiddelen worden onderverdeeld in beengeleidingstoestellen, implanteerbare middenoorprotheses, cochleaire implantaten en hersenstamimplantaten. Daarnaast zijn een aantal nieuwe implantaten ontwikkeld, gericht op de behandeling van tinnitus en evenwichtsstoornissen. In Nederland zijn meer dan 1,5 miljoen mensen doof of slechthorend. Een derde daarvan draagt een hoortoestel. 1 Een klein deel is echter zo slechthorend dat alleen geluidsversterking niet leidt tot spraakverstaan. Een ander deel kan geen hoortoestel dragen omdat het afsluiten van de gehoorgang steeds oorontstekingen veroorzaakt. Een implanteerbaar hoorhulpmiddel kan voor deze groepen patiënten een goede oplossing zijn. De ontwikkelingen in de semi-implanteerbare hoortoestellen zijn snel gegaan. Dat komt enerzijds door kleinere en snellere micro-elektronica, en anderzijds door de gunstige anatomie van het oor, waardoor onder andere een stabiele elektroneurale koppeling kan worden gecreëerd. Er worden inmiddels veel semi-implanteerbare hoorhulpmiddelen toegepast om slechthorendheid en doofheid te behandelen. Steeds vaker zijn er patiënten die horen via een spoeltje op de schedel, een schroefje achter het oor of een plaatje in de mond. In deze stand van zaken geven wij een toelichting op de meest voorkomende typen, hun indicatiegebied en het te verwachten resultaat. Ten slotte signaleren wij enkele nieuwe ontwikkelingen. Gehoorverlies Maastricht Universitair Medisch Centrum, afd. Keel-, Neus - Oorheelkunde, Maastricht. Prof.dr. R.J. Stokroos, KNO-arts; dr. E.L.J. George, klinisch-fysicus-audioloog. Contactpersoon: prof.dr. R.J. Stokroos (Robert.Stokroos@mumc.nl). De oorschelp en de gehoorgang vangen luchttrillingen op, die terecht komen op het trommelvlies. In het middenoor concentreren 3 gehoorbeentjes de opgevangen geluidsenergie op een klein oppervlak, de stapesvoetplaat, die kan trillen in het slakkenhuis (de cochlea). Hierdoor worden luchttrillingen zonder veel energieverlies omgezet in vloeistoftrillingen in de cochlea. Als er NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A6927 1
2 ergens in dit proces iets mis gaat is er sprake van een geleidingsgehoorverlies ofconductief gehoorverlies. Bekende oorzaken voor een geleidingsverlies zijn cerumen, middenoorontsteking, otosclerose, tympanosclerose, een trommelvliesperforatie of een cholesteatoom. Het gehoorverlies door een geleidingsverlies is maximaal 60 decibel, wat betekent dat normale spraak niet kan worden gehoord. Een voorbeeld van hoe dat klinkt is te beluisteren op youtube. 2 De cochlea is een opgerolde buis van circa 35 mm lengte, waarover de N. cochlearis op toonhoogte gesorteerd uitwaaiert met aan de basis de hoge tonen en in de top de lage frequenties, de zogenoemde tonotopische organisatie. In de cochlea wordt de vloeistoftrilling in de scala vestibuli in resonantie gebracht met de scala tympani. In de tussengelegen scala media bevindt zich het orgaan van Corti, dat op het punctum maximum van resonantie zorgt dat de daar gelegen haarcellen gaan vuren en signaal geven aan de N. cochlearis. Vervolgens wordt via de gehoorzenuw een aantal schakelkernen in de hersenstam bereikt, die onder andere verantwoordelijk zijn voor het richtinghoren en het verstaan in rumoer. Uiteindelijk volgt bewuste geluidswaarneming in de auditieve hersenschors. Meestal hebben patiënten met een verminderd gehoor een probleem met de haarcellen in de cochlea. Er is dan sprake van een perceptief ofsensorineuraalgehoorverlies. De ernst hiervan loopt op tot 120 db. Perceptief gehoorverlies kan voorkomen in combinatie met een geleidingsgehoorverlies. Bekende oorzaken van perceptief gehoorverlies zijn presbyacusis, een genetische predispositie, of een doorgemaakte virale of bacteriële labyrintitis. Een goed resultaat van geluidsversterking met een conventioneel hoortoestel is bij een perceptief verlies vaak moeilijker dan bij een geleidingsverlies, juist omdat de cochlea zelf is aangetast. Meest voorkomende hoortoestellen Beengeleidingshoortoestel Bij patiënten met een geleidingsgehoorverlies kan een middenooroperatie of aanpassing van een conventioneel hoortoestel soelaas bieden. Als dat niet goed mogelijk is, kan gebruik worden gemaakt van het gegeven dat de cochlea in het schedelbot ligt. Het is goed mogelijk om via het schedelbot de cochlea direct te stimuleren; krabt u zich maar eens achter het oor. 3 Door gebruik te maken van deze botgeleiding kan een geleidingsverlies goed worden opgevangen. Bij de eerste van dergelijke beengeleidingshoortoestellen die op de markt kwamen veroorzaakte het aandrukken van het bottrillertje vaak drukplekken op de huid. Dat veranderde in 1977, toen de Zweedse orthopedisch chirurg Bränemark en zijn collega, de KNO-arts Tjellström, bij een patiënt een titanium schroefje in de schedel achter het oor plaatsten om de botgeleider te fixeren. Daarmee was de ontwikkeling van het Bone anchored hearing aid (BAHA) een feit. Inmiddels is BAHA een merknaam geworden en wordt de term bone conduction device (BCD) of beengeleidingshoortoestel via transcutane plug gebruikt. 4 Typisch indicatiegebied is een geleidingsverlies of een gemengd geleidingsverlies met een perceptiefverlies met een perceptieve component van 50 db of minder (tabel 1). Een voordeel van een BCD is dat het beengeleidingsmechanisme tegelijkertijd beide slakkenhuizen stimuleert. Een BCD wordt daarom ook gebruikt bij enkelzijdige doofheid, om het zogenaamde hoofdschaduweffect, het niet goed kunnen horen van de geluidsrichting, op te heffen, en om het contralaterale nog functionerende slakkenhuis te stimuleren. Het uiteindelijke gehoorresultaat is bij een BCD vaak uitstekend. Nadelen zijn dat er bij een TABEL 1 Audiologische indicatiegebieden voor implanteerbare gehoorhulpmiddelen, naar aard van het verlies. geleidings-verlies*; db (HL) perceptief verlies*; db (HL) enkelzijdige doofheid reguliere geneeskunde BCD < 60 < ja ja Soundbite < 60 < 25 ja nee Sophono < 60 < 25 ja nee Bonebridge < 60 < 45 ja nee Soundbridge < 60 < nee ja cochleair implantaat >75 > 75 nee ja db (HL) = decibel hearing level ; BCD = bone conduction device (beengeleidingstoestel) * Toondetectie-drempels gemiddeld over 0,5, 1, 2 en 3 khz. Ja betekent dat het implantaat reeds binnen de reguliere geneeskunde valt, nee dat de ontwikkeling zich nog in een semi-experimenteel stadium bevindt. Afhankelijk van aard gehoorverlies. 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A6927
3 deel van de patiënten ontstekingen optreden in de huid rondom het schroefje en dat een BCD de drager vaak een stigma oplevert. 5 Inmiddels zijn wereldwijd meer dan patiënten met een BCD uitgerust en wordt de voorziening in veel Nederlandse en Vlaamse ziekenhuizen, in samenwerking met audiologische centra, aangeboden. Cochleair implantaat Patiënten met een ernstig perceptief gehoorverlies kunnen ondanks een optimale geluidsversterking met een conventioneel hoortoestel meestal onvoldoende spraakverstaan. Meestal ligt de gehoordrempel rond de 80dB ( hearing level (HL)) of slechter en wordt met hoortoestel een spraakverstaanscore behaald van maximaal 50%, wat inhoudt dat de gebruiker nu de helft van het aantal woorden dat iemand uitspreekt kan verstaan. Bij dergelijke patiënten is een implantaat in de cochlea een beter alternatief. 6 In het slakkenhuis kan een elektrode geplaatst worden omdat de gehoorzenuw tonotopisch langs een benige buis gerangschikt ligt. De meeste implantaten hebben tussen de 12 en 22 elektrodecontacten. Deze worden operatief via de ronde vensternis in de scala tympani aangebracht. Een processor achter het oor vangt geluid op en stuurt de contacten in het implantaat aan, waarbij gebruik wordt gemaakt van geavanceerde signaalbewerkingstechnieken. Het uiteindelijke gehoorresultaat is niet afhankelijk van het aantal contacten maar wordt beïnvloed door de duur van de doofheid en door de mogelijkheid om intensieve hoortraining te volgen. 7 De selectie van patiënten voor een CI en de revalidatie na implantatie vindt in de Nederlandse UMC s dan ook altijd plaats in een multidisciplinair team met in ieder geval een KNO-arts, een audioloog, een logopedist en een psycholoog. Met een CI worden regelmatig spraakverstaanscores gehaald van 80-90%. Het CI is geschikt om spraak in een rustige omgeving te verstaan, maar minder geschikt om in een rumoerige omgeving te horen. Ook muziekperceptie is matig. Voorbeelden van hoe geluid via een CI klinkt zijn onder meer te vinden op de site kennislink.nl. 8 Met een CI worden niet alleen uitstekende resultaten behaald bij volwassenen die doof zijn geworden na hun taalontwikkeling, maar ook bij doofgeboren kinderen (incidentie 1,5:1000). In Nederland streeft men bij die laatste groep naar bilaterale implantatie rond de leeftijd van 1 jaar. Dan is de kans groot dat een normale spraaken taalontwikkeling gaat plaatsvinden. Daarnaast maakt bilaterale implantatie richtinghoren mogelijk en verbetert het vermogen om spraak te verstaan in achtergrondlawaai. Bilaterale implantatie bij volwassenen, waarvoor dezelfde voordelen gelden, wordt niet vergoed in Nederland. Implantaat in de hersenstam Als het perceptief gehoorverlies wordt veroorzaakt door een aandoening van de gehoorzenuw, dan kan een hulpmiddel proximaal in de auditieve keten het gehoorverlies niet opvangen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij patiënten met neurofibromatose type 2 bij wie een bilateraal vestibulair schwannoom bestaat. Bij deze patiënten kan worden gekozen voor een implantaat in de hersenstam: een auditory brainstem implant (ABI). De eerste auditieve hersenstamkern, de nucleus cochlearis, ligt relatief gunstig ten opzichte van het foramen van Luschka, waardoor het mogelijk is om een matje met elektroden over de nucleus cochlearis te schuiven. Helaas is de tonotopische organisatie van de nucleus cochlearis niet zo geschikt voor auditieve stimulatie vanaf het oppervlak. Ook het gebruik van elektrodes die de kern penetreren heeft dat niet verbeterd. 9 Het is daarom een hele uitdaging om met een ABI iets meer te horen dan alleen de aan- of afwezigheid van geluid; verstaan van spraak is vaak niet mogelijk. In Nederland zijn ABI s op beperkte schaal toegepast door enkele UMC s. Middenoorimplantaat Patiënten met een matig ernstig perceptief gehoorverlies worden meestal gerevalideerd met een hoortoestel. Dat moet een forse geluidsversterking leveren. Het oorstukje moet de gehoorgang goed afsluiten, anders gaat het toestel rondzingen. Deze afsluiting leidt bij een klein deel van de patiënten tot een moeilijk te behandelen otitis externa, zodat gehoorrevalidatie uiteindelijk niet goed mogelijk is. Voor deze specifieke groep kan het hoortoestel gedeeltelijk worden ingebouwd door middel van een middenoorimplantaat ( middle ear implant, MEI). Deze implanteerbare voorziening hebben we te danken aan het pionierswerk van John Fredrikson en aan Jeff Ball, een ingenieur die zelf met dit probleem te maken had. Zij bedachten een trillertje, bestaande uit een balletje in een kokertje dat tussen 2 spoeltjes via elektromagnetische velden in trilling wordt gebracht. Dit kokertje (ongeveer 2 mm hoog) wordt met behulp van een titanium clipje operatief aan het aambeeld bevestigd en kan zodoende de natuurlijke vibratie van de stapes versterken. Net als bij een cochleair implantaat bevindt het grootste deel van het implantaat zich onder de huid, achter het oor. Een processor achter het oor vangt het geluid op. Het audiologisch resultaat is vergelijkbaar met dat van een BCD, het indicatiegebied van een MEI is iets ruimer. 10 In Nederland plaatsen enkele UMC s MEI-devices. Video s met uitleg over de verschillende genoemde implantaten zijn te vinden op de site van de fabrikant. 11 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A6927 3
4 Nieuwe ontwikkelingen Leerpunten Conventionele hoortoestellen hebben beperkingen en zijn niet voor elke slechthorende geschikt. Als het dragen van een hoortoestel leidt tot oorontste kingen dan is een implanteerbaar hoortoestel of een beengeleidingshoortoestel een goed alternatief. Als het restgehoor te beperkt is kan een cochleair implantaat worden overwogen. Zeer recent zijn het tinnitusimplantaat en het vestibulair implantaat ontwikkeld. Andere manieren van botgeleiding Een belangrijk nadeel van BCD s op een transcutane plug is dat er rondom deze plug vaak huidreacties en ontstekingen ontstaan. Daarnaast is een operatieve behandeling nodig om schroef en plug in de schedel te bevestigen. Dat wordt omzeild door het bottrillertje met een beugeltje rondom de achterste kiezen te klemmen. Het elektronische gedeelte zit dan als plaatje tegen het gehemelte. In het oor draagt de patiënt een klein microfoontje dat het geluid doorgeeft aan het intra-orale trillertje. 12 Een dergelijk botgeleidingshoortoestel in de mond is verkrijgbaar onder de merknaam Soundbite Een andere optie om te ontkomen aan de transcutane BCD-koppeling is de BCD koppelen via een onderhuidse magneet die in de schedel is gefixeerd. Van dit mechanisme maken zowel het Sophono-device als het BAHA attract-systeem gebruik. Een ander alternatief is om vrijwel het gehele botgeleidingstoestel in de schedel te plaatsen. Daartoe is recent het Bonebridgesysteem op de markt gebracht. Het nadeel van deze alternatieven voor BCD zijn de vrij beperkte audiologische output en een slechte MRI-compatibiliteit. Het specifieke indicatiegebied is een geleidingsverlies of een gemengd geleidingsverlies met een perceptief verlies van 25dB (HL) of minder. 13 Vestibulair implantaat Eind 2012 werden de eerste vestibulaire implantaten (VI s) geplaatst bij mensen. Hierbij zijn de elektrodes van het cochleair implantaat gekoppeld aan de uiteinden van de evenwichtszenuwen, waar deze uitkomen in de ampullae van de booggangen. Door de zenuwuiteinden te stimuleren met een gyroscoopsignaal in plaats van een microfoonsignaal, lijkt het mogelijk de blikstabilisatiereflexen (vestibulo-oculaire reflexen) te herstellen bij patiënten met een uitgevallen evenwichtsorgaan. Hierdoor lijkt een van de belangrijkste klachten hiervan, de oscillopsie, sterk af te nemen. Daarnaast zou ook het houdings- en bewegingsevenwicht kunnen verbeteren. 14 Tinnitusimplantaat Tinnitus wordt vaak veroorzaakt door een verstoord samenspel van perifere en centrale auditieve processen. Het is al langer bekend dat cochleaire implantatie naast het herstel van het gehoor ook een reductie van oorsuizen kan bewerkstelligen. Op dit moment wordt gericht onderzoek gedaan naar signaalkenmerken die deze tinnitusreductie bewerkstelligen zodat een specifiek tinnitusimplantaat mogelijk wordt. 15 Belangenconflict en financiële ondersteuning: geen gemeld. Aanvaard op 6 november 2013 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6927 > Kijk ook op Literatuur 1 Permanent onderzoek leefsituatie (POLS), gezondheid en welzijn. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek; geraadpleegd op 20 november Stenfelt S, Zeitooni M. Binaural hearing ability with mastoid applied bilateral bone conduction stimulation in normal hearing subjects. J Acoust Soc Am. 2013;134: Tjellström A, Lindström J, Hallén O, Albrektsson T, Brånemark PI. Osseointegrated titanium implants in the temporal bone. A clinical study on bone-anchored hearing aids. Am J Otol. 1981;2: Van de Berg R, Stokroos RJ, Hof JR, Chenault MN. Bone-anchored hearing aid: a comparison of surgical techniques. Otol Neurotol. 2010;31: geraadpleegd op 20 november Semenov YR, Martinez-Monedero R, Niparko JK. Cochlear implants: clinical and societal outcomes. Otolaryngol Clin North Am. 2012;45: Otto SR, Shannon RV, Wilkinson EP, et al. Audiologic outcomes with the penetrating electrode auditory brainstem implant. Otol Neurotol. 2008;29: geraadpleegd op 20 november Zwartenkot JW, Hashemi J, Cremers CW, Mulder JJ, Snik AF. Active middle ear implantation for patients with sensorineural hearing loss and external otitis: long-term outcome in patient satisfaction. Otol Neurotol. 2013;34: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A6927
5 11 geraadpleegd op 20 november Murray M, Popelka GR, Miller R. Efficacy and safety of an in-the-mouth bone conduction device for single-sided deafness. Otol Neurotol. 2011;32: Sylvester DC, Gardner R. Reilly PGRankin K, Raine CH. Audiological and surgical outcomes of a novel, nonpercutaneous, bone conducting hearing implant. Otol Neurotol. 2013;34: Van de Berg R, Guinand N, Stokroos RJ, Guyot JP, Kingma H. The vestibular implant: quo vadis? Front Neurol. 2011;2: Arts RA, George EL, Stokroos RJ, Vermeire K. Review: cochlear implants as a treatment of tinnitus in single-sided deafness. Curr Opin Otolaryngol Head Neck Surg. 2012;20: Bosman AJ, Snik FM, Mylanus EA, Cremers WR. Fitting range of the BAHA Intenso. Int J Audiol. 2009;48: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A6927 5
Voor wie? Luchtgeleiding en botgeleiding
4 In deze folder vindt u informatie over het bot verankerd hoortoestel. U leest hierin bij welke gehoorproblemen dit toestel gebruikt wordt en hoe het werkt. Voor wie? Een bot verankerd hoortoestel, Bone
Nadere informatiegehoorverlies en auditieve implantaten
gehoorverlies en auditieve implantaten Paul Van de Heyning MDPhD Diensthoofd NKO UZA Verzekeringsgeneeskunde 13 maart 2013 Univ. Dept of Otorhinolaryngology and head and neck surgery Univ dept of Communicative
Nadere informatieHet belang van een goed gehoor
Publiekslezing UMC Utrecht Het belang van een goed gehoor - Behandelingen bij een slecht gehoor - Jeroen Peters, arts-onderzoeker Keel-Neus-Oorheelkunde Afdeling Keel-Neus-Oorheelkunde en Heelkunde van
Nadere informatieslechthorendheid en hoortoestellen
patiënteninformatie slechthorendheid en hoortoestellen U bent bij de KNO-arts geweest omdat u niet goed hoort. Mogelijk kunt u door een hoortoestel beter gaan horen. Wat kunnen de klachten zijn? Welke
Nadere informatieSlechthorendheid en hoortoestellen
Slechthorendheid en hoortoestellen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over slechthorendheid en de mogelijkheden om daar wat aan te doen. Hoe werkt een oor? Het oor is nodig voor het horen
Nadere informatieSlechthorend in het high-tech tijdperk
ARTIKELEN Slechthorend in het high-tech tijdperk Op 12 januari sprak prof. dr. ir. Ad Snik op de Radboud Universiteit in Nijmegen zijn inaugurale rede Slechthorend in het high-tech tijdperk uit bij de
Nadere informatieSLECHTHORENDHEID EN HOORTOESTELLEN
SLECHTHORENDHEID EN HOORTOESTELLEN 359 Inleiding Het verschijnsel slechthorendheid is bij u vastgesteld. In deze folder leest u meer over dit verschijnsel en de behandelmogelijkheden. Werking van het oor
Nadere informatieFiguur Fout! Geen tekst met opgegeven opmaakprofiel in document.-1 Cochleair implantaat
Cochleair implantaat Inleiding Als iemand doof of zeer ernstig slechthorend is en hoortoestellen brengen (nog langer) onvoldoende resultaat met zich mee, dan wordt tegenwoordig een cochleair implantaat
Nadere informatieKeel-, neus en oorheelkunde. Slechthorendheid en Hoortoestellen
Keel-, neus en oorheelkunde Slechthorendheid en Hoortoestellen 1 Deze folder geeft u informatie over slechthorendheid en de mogelijkheden om daar iets aan te doen. Hoe werkt een oor? Het oor is nodig voor
Nadere informatieSlechthorendheid bij ouderen
Slechthorendheid bij ouderen Ir. T.T. Prinzen Klinisch fysicus-audioloog Pento Audiologisch Centrum Amersfoort Inhoud inleiding (anatomie en pathologie) soorten gehoorverlies hoe hoort een slechthorende?
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Slechthorendheid en hoorapparaten
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Slechthorendheid en hoorapparaten Inleiding Het oor is nodig voor het horen van geluid. Geluid is een luchttrilling. Deze trilling komt via
Nadere informatieRevalidatie van het gehoor bij volwassenen
Revalidatie van het gehoor bij volwassenen Gehoor en communicatie zijn van groot belang voor de mens. Wanneer er een beperking van gehoor, spraak of taal optreedt, heeft dat vaak grote gevolgen voor het
Nadere informatieSlechthorendheid en hoortoestellen
Slechthorendheid en hoortoestellen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over slechthorendheid en de mogelijkheden om daar wat aan te doen. Hoe werkt een oor? Het oor is nodig voor het horen
Nadere informatieAkoestische hoorimplantaten in UZ Leuven
Akoestische hoorimplantaten in UZ Leuven informatie voor patiënten INLEIDING 3 OVERZICHT HOORIMPLANTATEN 4 Beengeleidingstoestel Actief middenoorimplantaat (Vibrant Soundbridge ) Direct akoestisch cochleair
Nadere informatieBotverankerde hoortoestellen
Botverankerde hoortoestellen Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 0006 Inleiding De KNO-arts heeft met u besproken dat u een botverankerd hoortoestel gaat krijgen. In deze folder leest u meer
Nadere informatieSlechthorendheid en hoortoestellen. Afdeling KNO
Slechthorendheid en hoortoestellen Afdeling KNO Dit boekje heeft tot doel u informatie te geven over slechthorendheid en de mogelijkheden om daar wat aan te doen. Als u recent bij een keel-, neus- en oorarts
Nadere informatieCochleaire Implantatie (CI)
Cochleaire Implantatie (CI) Cochleaire Implantatie (CI) 1. Inleiding 3 2. Hoe wordt geluid in ons oor verwerkt? 3 3. Wat is een Cochleair Implantaat? 3 4. Wat kan een Cochleair Implantaat? 6 5. Procedure
Nadere informatieCochleaire implantatie bij volwassenen
Cochleaire implantatie bij volwassenen Sommige zeer ernstig slechthorende of dove mensen kunnen zelfs met krachtige hoortoestellen niet of nauwelijks spraakverstaan. Een cochleair implantaat (CI) kan ervoor
Nadere informatieActualiteit Gezondheidszorg. Cochleaire implantaten
Actualiteit Gezondheidszorg Cochleaire implantaten Cochleair implantaat Vergoedbaar: 28-11-1991 Progressief indicaties uitgebreid Regelgeving procedures achterhaald Actualisatie: fase 1 = administratieve
Nadere informatieInleiding. Hoe werkt het oor?
Otosclerose Inleiding Samen met uw KNO- arts heeft u besloten om vanwege uw gehoor en/of oorklachten een onderzoek te laten verrichten naar eventuele otosclerose. Deze folder geeft u informatie over wat
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Plotselinge doofheid
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Plotselinge doofheid Eigenlijk is het beter te spreken van plotseling gehoorsverlies, omdat met doofheid strikt genomen volledig verlies van
Nadere informatieWAT GEHOORVERLIES EIGENLIJK BETEKENT
WAT GEHOORVERLIES EIGENLIJK BETEKENT Hoe weet u of u gehoorverlies heeft? De kans is groot dat u de laatste bent die dat weet. De meeste gehoorverliezen ontwikkelen zich namelijk zo geleidelijk dat u het
Nadere informatieoorsuizen tinnitus patiënteninformatie
patiënteninformatie oorsuizen tinnitus U bent bij de KNO-arts geweest omdat u last heeft van oorsuizen. Dit wordt ook wel tinnitus genoemd. Wat is tinnitus? Welke behandelingen zijn mogelijk? Dat en meer
Nadere informatiePlotselinge doofheid. Wat is plotselinge doofheid?
Deze brochure heeft tot doel u informatie te geven over plotselinge doofheid. Als u recent voor deze aandoening bij een Keel, Neus- en Oorarts (KNO- arts) bent geweest, dan kunt u in deze brochure daar
Nadere informatieStijgbeugel- of stapesoperatie
Stijgbeugel- of stapesoperatie Deze brochure biedt u informatie over operaties aan de stijgbeugel (stapes), een van de gehoorbeentjes in het middenoor. Werking van het oor Het oor is globaal onder te verdelen
Nadere informatieinfo voor patiënten Middenoorimplantaat voor geleidingsslechthorendheid BAHA of botverankerd hoortoestel
info voor patiënten Middenoorimplantt voor geleidingsslechthorendheid BAHA of botverankerd hoortoestel 01. Inleiding Geluid kan ons op twee manieren bereiken: via luchtgeleiding en via beengeleiding. In
Nadere informatieGehoorrevalidatie bij jonge kinderen. Alex Hoetink klinisch fysicus - audioloog
Gehoorrevalidatie bij jonge kinderen Alex Hoetink klinisch fysicus - audioloog Onderwerpen Werking van het gehoor Gehoorverlies Gehoordiagnostiek op het Audiologisch Centrum (AC) Gehoorrevalidatie op het
Nadere informatieSlechthorendheid op school Wat hoor je te weten in Cluster 2?
Slechthorendheid op school Wat hoor je te weten in Cluster 2? Margot Willemsen Erwin Baas 2015 Inhoud Gehoor Gehoorverlies Onderzoek: wat betekent een audiogram? Hoe klinkt een gehoorverlies Wat mag je
Nadere informatieAudiologische diagnostiek en revalidatie. Cas Smits, klinisch fysicus-audioloog
Audiologische diagnostiek en revalidatie Cas Smits, klinisch fysicus-audioloog Inhoud Werking van het gehoor Traject in het eerste jaar Aanmeldingen Diagnostiek Revalidatie Na het eerste jaar gehoorbeenketen
Nadere informatieWat is het effect van revalidatie bij unilateraal gehoorverlies?
CT scan: leerboek audiologie, hoofdstuk 7.2.2.2 (2) 31-01-2014 Wat is het effect van revalidatie bij unilateraal gehoorverlies? J.G. Dingemanse, Klinisch-Fysicus/Audioloog dr. B.A.M. Franck, Klinisch Fysicus/Audioloog
Nadere informatieInhoud. Slechthorendheid, hoe zat het ook alweer?
Inhoud Slechthorendheid, hoe zat het ook alweer? Wat hoor je te weten in cluster 2? Gehoor Gehoorverlies Onderzoek: wat betekent een audiogram? Hoe klinkt een gehoorverlies Wat mag je verwachten van hulpmiddelen?
Nadere informatieDFNA9, wat is het en wat kunnen we er wel (en niet) aan doen?
DFNA9, wat is het en wat kunnen we er wel (en niet) aan doen? drs. Jeroen Smits dr. Ronald Pennings arts-onderzoeker/promovendus KNO-arts, otoloog Erfelijke slechthorendheid, wat is dat? Slechthorendheid
Nadere informatieAanbrengen van een BAHA (Bone Anchored Hearing Aid)
Keel-, Neus- en Oorheelkunde Aanbrengen van een BAHA (Bone Anchored Hearing Aid) www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is een BAHA en hoe werkt het?... 3 Voor wie is een BAHA geschikt?... 4 Voorbereiding
Nadere informatieBeengeleidingsimplantaat. Bonebridge tm. Een baanbrekende technologie in auditieve implantaten
Beengeleidingsimplantaat Bonebridge tm Een baanbrekende technologie in auditieve implantaten 1 mijn levenskwaliteit is enorm verbeterd Karin, Duitsland Het eerste actieve beengeleidingsimplantaat ter wereld
Nadere informatieOperaties aan het oor
Operaties aan het oor Inleiding Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over operaties aan het oor. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest, die u zo'n operatie heeft voorgesteld, dan kunt u
Nadere informatieCochleaire Implantatie (CI) bij volwassenen
Cochleaire Implantatie (CI) bij volwassenen Het team Het Cochleair Implantatieteam Rotterdam is in 2000 ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen de afdeling KNO van het Erasmus MC en de Koninklijke
Nadere informatieInformatie bij operaties aan het oor
Informatie bij operaties aan het oor Dr. G. Claes Prof. Dr. J. Claes Dr. M. De Cock Dr. J. Van Haesendonck Inleiding Deze informatie heeft tot doel U in te lichten over het verloop van deze ingreep, wij
Nadere informatieHoren en ouder worden
Horen en ouder worden dr.ir. N.J. Versfeld klinisch fysicus audioloog Universitair Audiologisch Centrum VUmc Amsterdam Ouderdomsslechthorendheid Ook wel presbyacusis genoemd Presbys : oud Akouein : horen
Nadere informatieHoren en CMV. Leiden CONCERT study. Dr.ir. Wim Soede, klinisch fysicus audioloog. KNO/Centrum Audiologie en Hoorimplantaten LEIDEN
Horen en CMV Leiden CONCERT study Dr.ir. Wim Soede, klinisch fysicus audioloog KNO/Centrum Audiologie en Hoorimplantaten LEIDEN Slecht horen met één of twee oren Richting horen Hoofdschaduw: tactisch zitten?
Nadere informatieCochleaire implantatie stap voor stap. Because sound matters
Cochleaire implantatie stap voor stap Because sound matters Inhoud Inleiding... 3 Hoe horen werkt... 4 Verschillende soorten gehoorverlies... 5 Wat is een cochleair implantaat?... 6 Hoe werkt het cochleair
Nadere informatieDubbelzijdige cochleaire implantatie bij kinderen: de primaire voordelen
Dubbelzijdige cochleaire implantatie bij kinderen: de primaire voordelen M. Sparreboom (onderzoeker), A.F.M. Snik (audioloog) & E.A.M. Mylanus (KNO - arts) Het eenzijdig implanteren van een cochleair implantaat
Nadere informatieB.A.H.A In het bot verankerd hoortoestel
B.A.H.A In het bot verankerd hoortoestel Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde B.A.H.A. operatie (Bone Achored Hearing Aid) U heeft met uw arts afgesproken dat u binnenkort een operatie ondergaat ter voorbereiding
Nadere informatie1. Anatomie en fysiologie van het oor
1. Anatomie en fysiologie van het oor Oor: - Buitenoor: vangt geluiden op - Middenoor: luchttrillingen worden doorgegeven aan de vloeistof in het oor, versterkt en doorgegeven - Binnenoor: met het slakkenhuis
Nadere informatieHoe werkt het gehoor? Bert van Zanten Klinisch-Fysicus/Audioloog Hoofd KNO-Audiologisch Centrum
Hoe werkt het gehoor? Bert van Zanten Klinisch-Fysicus/Audioloog Hoofd KNO-Audiologisch Centrum Horen, zo gewoon, wat is het precies? onder andere: Detectie van geluid Discriminatie tussen verschillende
Nadere informatieKeel-, neus- en oorheelkunde. Operaties aan het oor
Keel-, neus- en oorheelkunde Operaties aan het oor 1 Inleiding Deze folder geeft u informatie over verschillende operaties aan het oor. 2 Hoe werkt een oor? Het oor is nodig voor het horen van geluid.
Nadere informatieHet oor. Wetenschappelijke naam: Auris is een orgaan waarmee geluids-golven worden opgevangen om door de hersenen om te worden gezet in geluid.
Het oor Wetenschappelijke naam: Auris is een orgaan waarmee geluids-golven worden opgevangen om door de hersenen om te worden gezet in geluid. Functie binnenoor Voor gehoor en ook een rol bij het evenwichtsgevoel.
Nadere informatieHoe werkt het oor? Het oor is onder te verdelen in: 1. Uitwendige gehoorgang;
Plotsdoofheid Hoe werkt het oor? Het oor is onder te verdelen in: 1. Uitwendige gehoorgang; 2. Trommelvlies waarachter zich het middenoor bevindt. Hierin bevinden zich de drie gehoorbeentjes en via de
Nadere informatieC.V.I. 9.5 Geluid in de vleeswarenindustrie
9 ARBEIDSOMSTANDIGHEDEN 9.5 GELUID IN DE VLEESWARENINDUSTRIE Auteur : Ir. S.P. van Duin februari 1998 blad 1 van 7 INHOUDSOPGAVE 1 WAT IS GELUID................................................... 3 2 HOE
Nadere informatieInformatieavond leerkrachten en pedagogisch medewerkers van slechthorende kinderen. Yvonne Simis, klinisch fysicus-audioloog 4 oktober 2012
Informatieavond leerkrachten en pedagogisch medewerkers van slechthorende kinderen Yvonne Simis, klinisch fysicus-audioloog 4 oktober 2012 Programma 19.30 Opening en inleiding audiologie door: Yvonne Simis,
Nadere informatiecochleaire implantatie bij kinderen
cochleaire implantatie bij kinderen inleiding Een cochleair implantaat (CI) is een hulpmiddel dat ernstig slechthorende of dove kinderen en volwassenen de mogelijkheid biedt om geluid en spraak te kunnen
Nadere informatieOtosclerose. Informatie voor patiënten over gehoorverlies door botvorming op de grens tussen middenoor en binnenoor. Informatie voor patiënten
Informatie voor patiënten Otosclerose Informatie voor patiënten over gehoorverlies door botvorming op de grens tussen middenoor en binnenoor G437-S CWZ / 09-04 Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Uw behandelend
Nadere informatieOperatie aan het oor. Keel-Neus- en Oorheelkunde
Operatie aan het oor Keel-Neus- en Oorheelkunde Uw Keel-Neus-Oorarts (KNO-arts) heeft voorgesteld om uw oorklachten te behandelen met een operatie. Deze folder geeft u informatie over zo n operatie. U
Nadere informatieCompensatie van gehoorverlies met beengeleidingstoestellen: Praktische aspecten van de BAHA. Bert Maat
1 Compensatie van gehoorverlies met beengeleidingstoestellen: Praktische aspecten van de BAHA Bert Maat 2 BEENGELEIDINGSTOESTELLEN Toepassing: Bij middenoorproblematiek als toepasing van luchtgeleidingstoestellen
Nadere informatieHoorrevalidatie met een Bone Conductive Device (BCD) Beengeleidingshoortoestel
Keel-, Neus- en Oorheelkunde Hoorrevalidatie met een Bone Conductive Device (BCD) Beengeleidingshoortoestel Inleiding U heeft last van slechthorendheid die niet door middel van een gewoon hoortoestel kan
Nadere informatieHOORHULPMIDDELEN HOORHULPMIDDELEN
24/04/2017 HOORHULPMIDDELEN REVASTUDY - 20/04/2017 Ward De Bruecker, Kenniscentrum Hulpmiddelen van het VAPH HOORHULPMIDDELEN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Hoortoestel Hoorimplantaat Hoorhulpmiddel voor verhogen
Nadere informatieOperaties aan het oor
Deze brochure heeft tot doel u informatie te geven over operaties aan het oor. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest, die u zo'n operatie heeft voorgesteld, dan kunt u in deze brochure daar meer over
Nadere informatieChapter. Samenvatting
133 Chapter Samenvatting 134 Samenvatting 135 Samenvatting Een cochleair implantaat is een elektronische binnenoorprothese die is ontwikkeld om geluid om te zetten in elektrische pulsen om zodoende de
Nadere informatieEvaluatie van de hoortoestelaanpassing
Evaluatie van de hoortoestelaanpassing Niek Versfeld klinisch fysicus audioloog Universitair Audiologisch Centrum VUmc Amsterdam Casus: korte anamnese Vrouw 68 jaar, reuma Rechts matig hoge-tonenverlies
Nadere informatieChronische middenoorontsteking
Chronische middenoorontsteking cholesteatoom In deze folder staat meer informatie over chronische middenoorontsteking. De medische term voor deze middenoorontsteking is cholesteatoom. Wat is een cholesteatoom?
Nadere informatieNeonatale gehoorscreening, en daarna
Maastricht University Medical Centre MUMC Neonatale gehoorscreening, en daarna de zorg voor het slechthorende kind JR Hof 27 mei 2014 Gehoorscreening Doel Aantonen van een permanent conductief, perceptief
Nadere informatieCochleair implantaat: CI
Cochleair implantaat: CI Vera Prijs Inhoud Anatomie van het oor CI systeem CI-traject in UMCUtrecht Mogelijkheden en beperkingen Modaliteiten Toekomstige ontwikkelingen Anatomie van het gehoor Het binnenoor
Nadere informatieOoroperaties Inleiding Hoe werkt een oor?
Ooroperaties Inleiding De keel-, neus-, en oorarts (KNO-arts) heeft bij uw kind een operatie aan een van de oren voorgesteld. In deze brochure wordt informatie gegeven over de werking van het oor en de
Nadere informatieOperatie a an het oor
Operatie aan het oor Inleiding Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over operaties aan het oor. Alvorens nader om te gaan op het hoe en waarom is het zinvol in kort de werking van het menselijk
Nadere informatiePlotsdoofheid. Informatie voor patiënten die plotseling geheel doof worden. Informatie voor patiënten. Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis
Informatie voor patiënten Plotsdoofheid Informatie voor patiënten die plotseling geheel doof worden G456-Q CWZ / 09-04 Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw
Nadere informatieCochleair implantaat
hoofd, hals en zenuwstelsel info voor de patiënt Cochleair implantaat Vooronderzoeken UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde Cochleair implantaat: vooronderzoeken Voor de beslissing wordt genomen
Nadere informatiehoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Cochleair implantaat Vooronderzoeken
hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten Cochleair implantaat Vooronderzoeken Inhoud 01 Vooronderzoeken... 04 02 Operatie... 08 03 Kosten... 08 04 Contactgegevens... 10 05 Schema... 11 01. Vooronderzoeken
Nadere informatieToolkit Slechthorendheid
Doel Het vaststellen van slechthorendheid; Het aanbieden van de juiste therapieën en/of hoorhulpmiddelen; Het voorkomen van communicatiestoornissen en sociaal isolement. Achtergrond Definitie In Nederland
Nadere informatieOperatie aan het oor
Operatie aan het oor De werking van het oor Wat wij geluid noemen, is in feite een luchttrilling. Deze trilling wordt opgevangen in de oorschelp en gaat via de gehoorgang ons lichaam binnen. Aan het einde
Nadere informatiePlotsdoofheid (Sudden deafness)
Keel-, Neus- en Oorheelkunde Plotsdoofheid (Sudden deafness) www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl KNO037 / Plotsdoofheid 2 Plotsdoofheid (Sudden
Nadere informatieOver het Oor en het Gehoor
Over het Oor en het Gehoor R.M. Backus, KNO-arts te Zeist. Het oor Het oor wordt in drie delen verdeeld: 1. het uitwendige oor 2. het middenoor 3. het binnenoor Het oor: oorschelp, gehoorgang, trommelvlies,
Nadere informatieOoroperaties bij volwassenen
Keel-, Neus- en Oorheelkunde Ooroperaties bij volwassenen Binnenkort gaat u naar in het ziekenhuis voor een ooroperatie. U heeft hierover informatie ontvangen van uw KNO-arts. In deze folder kunt u die
Nadere informatieVerloop pieklatentie vs intensiteit
Neonatale screening - OAE Audiometrie bij Jonge Kinderen Mogelijkheden en Valkuilen Arjan J Bosman Audiologisch Centrum UMC St Radboud Nijmegen Neonatale screening - ALGO Objectieve Diagnostiek Tympanometrie,
Nadere informatiePage 1. Gehoortesten Hoortoestellen Implantaten. Paul J Govaerts, MSc, MD, PhD. The Eargroup & Univ Antwerp Antwerp - Belgium
Apparatuur & Audiologie Paul J Govaerts, MSc, MD, PhD The Eargroup & Univ Antwerp Antwerp - Belgium Apparatuur & Audiologie Het gehoor Gehoortesten Hoortoestellen Implantaten Page 1 Apparatuur & Audiologie
Nadere informatieSlechthorendheid en hoortoestellen
Slechthorendheid en hoortoestellen Inleiding Uw behandelend arts heeft voorgesteld om in verband met uw gehoor- en / of oorklachten een onderzoek door de knoarts te laten verrichten. Deze folder geeft
Nadere informatie3.013 OU3,0 - 5 FES. 20,4. College voor Zorgverzekeringen. > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen
3.013 OU3,0-5 FES. 20,4 Zorgverzekeringen > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Aan de Geschillencommissie van Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw Postbus 291 3700
Nadere informatieOperaties aan het oor
KNO Operaties aan het oor Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Uw KNO-arts heeft voorgesteld om uw oorklachten te behandelen met een operatie. Deze
Nadere informatieMijn kind heeft een gehoorverlies
Mijn kind heeft een gehoorverlies Een gids voor ouders Inhoud U bent niet alleen 3 Slechthorendheid 5 Methoden om het gehoor te testen 6 Audiogram 7 Typen en oorzaken van gehoorverlies 8 Mate van gehoorverlies
Nadere informatie30 jaar (na)zorg CI in Nederland
30 jaar (na)zorg CI in Nederland Hoe verder? Wendy Huinck, Emmanuel Mylanus, Arjan Verhoeven, Henri Marres Radboud universitair medisch centrum, afdeling KNO, Hearing & Implants, Nijmegen Donders Institute
Nadere informatieKeel- Neus- Oorheelkunde Operaties aan het oor
Keel- Neus- Oorheelkunde Operaties aan het oor 2 Inleiding Uw KNO-arts heeft voorgesteld om uw oorklachten te behandelen met een operatie. Deze folder heeft tot doel u te informeren zo n operatie. Hoe
Nadere informatieSamenvatting. 11 Samenvatting
Samenvatting Cochleaire implantatie (CI) is een ingreep die tot doel heeft de gehoorstoornis van mensen met aangeboren of verworven doofheid te verminderen. Het implantaat stimuleert via elektroden die
Nadere informatieCochleaire implantatie in het amc
Cochleaire implantatie in het amc www.ci-amc.nl 1 Informatie voor volwassenen Inleiding Bent u zeer ernstig slechthorend of doof en wilt u graag beter kunnen horen? Wellicht is een Cochleair Implantaat
Nadere informatiePATIËNTENBROCHURE Otosclerose (progressief gehoorverlies)
PATIËNTENBROCHURE Otosclerose (progressief gehoorverlies) OTOSCLEROSE Wat is otosclerose? Otosclerose is een progressieve ziekte die iemand langzaam slechthorend maakt. Het gehoorverlies kan zich bij otosclerose
Nadere informatieOperaties aan het oor
Operaties aan het oor Inleiding De keel-, neus-, en oorarts (KNO-arts) heeft bij u een operatie aan een van uw oren voorgesteld. In deze brochure wordt informatie gegeven over de werking van het oor en
Nadere informatieOoroperatie: botverankerd hoortoestel
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Ooroperatie: botverankerd hoortoestel (baha) Jessa Ziekenhuis
Nadere informatieHet gehoor van mijn kind. Informatiebrochure
Het gehoor van mijn kind Informatiebrochure Inhoud 1 Werking van het oor 4 2 Soorten gehoorverlies en behandeling 5 3 Hoe onderzoekt de arts het gehoor? 7 3.1 Oto-akoestische emissies (OAE) 7 3.2 BERA
Nadere informatietrommelvliessluiting of middenoorinspectie
patiënteninformatie trommelvliessluiting of middenoorinspectie U heeft met uw KNO-arts gesproken over verlies van uw gehoor door geleidingsgehoorverlies. Een oplossing om uw gehoor te verbeteren zou een
Nadere informatieCochleaire implantatie bij volwassenen informatie voor werkgevers
Cochleaire implantatie bij volwassenen informatie voor werkgevers Eén van uw werknemers/collega s is ernstig slechthorend. Op dit moment wordt door het CI-team VUmc beoordeeld of hij/zij baat zou kunnen
Nadere informatiePATIËNTENBROCHURE Ooroperatie (Tympanoplastie)
PATIËNTENBROCHURE Ooroperatie (Tympanoplastie) OOROPERATIE (TYMPANOPLASTIE) Er is een verschil tussen gehoorverbeterende en sanerende ooroperaties: de gehoorverbeterende ooroperaties zijn er op gericht
Nadere informatieBAHA. hoor het verschil. sound sense for a better life
BAHA hoor het verschil sound sense for a better life I N H O U D 3 beengeleiding opnieuw horen 4 waarom is BAHA anders? 5 BAHA voor kinderen 6 de chirurgische procedure en de behandelingsplanning 8 nazorg
Nadere informatieHoortoestel in de schedel verankerd (Bone conduction devices BCD)
1/7 Keel- neus- en oorheelkunde Hoortoestel in de schedel verankerd (Bone conduction devices BCD) Inleiding In deze folder kunt u alles lezen over een bone conduction device (BCD), oftewel een in het bot
Nadere informatieBotverankerde hoortoestellen
Botverankerde hoortoestellen Inleiding De KNO-arts heeft met u besproken dat u een botverankerd hoortoestel gaat krijgen. In deze folder leest u meer over dit hoortoestel. Een botverankerd hoortoestel
Nadere informatieHet cochleair implantaat
Véronique Kraaijenga, Roderick Venekamp, Wilko Grolman Na scholing Het cochleair implantaat E Inleiding Een cochleair implantaat (CI) is een apparaat dat bij doven en ernstig slechthorenden de gehoorfunctie
Nadere informatieOORSUIZEN (TINNITUS) 875
OORSUIZEN (TINNITUS) 875 Inleiding U heeft last van oorsuizen, ook wel tinnitus genoemd. Dit uit zich in het waarnemen van geluiden die niet van buiten komen en voor anderen niet waarneembaar zijn. Zo
Nadere informatieSlechthorendheid en hoortoestellen
Slechthorendheid en hoortoestellen 2 Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw gehoor- en / of oorklachten een onderzoek door de kno-arts te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie over
Nadere informatieHoofdstuk 2 GEHOORSTOORNISSEN. Inleiding. Gehoorstoornissen. Soorten gehoorverlies
Hoofdstuk 2 GEHOORSTOORNISSEN Inleiding Een kan verschillende oorzaken hebben. De gevolgen en de behandeling van de stoornis hangen af van de oorzaak. Dit hoofdstuk beschrijft kort de soorten, de graden
Nadere informatieWat na cochleaire implantatie?
hoofd, hals en zenuwstelsel info voor de patiënt Wat na cochleaire implantatie? UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde Wat na cochleaire implantatie: praktisch Revalidatie Medische revalidatie Na
Nadere informatieotosclerose patiënteninformatie Wat is otosclerose? Oorzaak
patiënteninformatie otosclerose Door de ziekte otosclerose gaat iemand langzaam slechter horen door overmatige botgroei in het oor. Wat is otosclerose? Hoe verloopt een operatie? En hoe werkt het oor eigenlijk?
Nadere informatieKandidaten herkennen, een handleiding
Kandidaten herkennen, een handleiding Ponto TM Het botverankerde hoorsysteem Inhoud Cliënten identificeren Inleiding Inleiding... 3 Cliënten identificeren voor een botverankerde oplossing... 5 Conductief
Nadere informatieMiddenoorinspectie. Keel-, Neus-, Oorheelkunde (KNO) Met plaatsing teflon prothese. Inleiding. Otesclerose
Keel-, Neus-, Oorheelkunde (KNO) Middenoorinspectie Met plaatsing teflon prothese Inleiding In verband met slechthorendheid heeft u met de KNO-arts afgesproken dat u binnenkort wordt opgenomen voor een
Nadere informatie