Sturen op succes Evidence Based Beleid in de publieke sector

Transcriptie

1 Sturen op succes Evidence Based Beleid in de publieke sector

2 De toenemende aandacht voor een transparante overheid zorgt ervoor dat er kritischer wordt gekeken naar de activiteiten van de overheid: wordt belastinggeld wel aan de juiste zaken uitgegeven, en hebben deze investeringen opgeleverd wat bedoeld was? Dit komt onder andere tot uiting in het Actieplan Open Overheid waarin de Rijksoverheid inzet op een meer transparante overheid en op een sterkere verbinding met burgers. In dit kader zijn er op landelijk, provinciaal en lokaal niveau de afgelopen jaren open data platforms ontwikkeld, waarop overheidsdata openbaar beschikbaar wordt gesteld. Door deze aandacht ontstaat een toenemende behoefte aan bewezen effectief beleid en een meer resultaatgerichte manier van werken binnen overheidsinstellingen. Maar hoe werkt beleidsontwikkeling nu eigenlijk? Ervaring leert dat hier zeker op regionaal en lokaal niveau - geen eenduidige methode voor is, terwijl dit een van de kernactiviteiten van de overheid is. Uit interviews met beleidsmakers en besluitvormers blijken allerlei factoren van invloed op effectieve beleidsontwikkeling, variërend van de persoonlijke kennis en kunde van de beleidsmaker, politieke overwegingen, ambtelijke voorkeuren, op intuïtie gedreven besluiten en beperkt zicht op te verwachten resultaten. Onze ervaring leert ons dat vaak te weinig scenario s worden afgewogen en deze onvoldoende worden onderbouwd. Nog vaker wordt hier ook niet op gestuurd. Zie hier het recept voor het ontstaan van kopzorgen voor bestuurders wanneer zij worden geconfronteerd met (financiële) tegenvallers, beperkt succes van interventies en inefficiënt gebruik van belastinggeld. Een gezaghebbende publicatie in de Verenigde Staten 2 illustreert hoe Evidence Based Beleid (EBB) recentelijk internationaal onder de aandacht kwam. Ook in Nederland omarmen verschillende publieke organisaties dit concept, met wisselend succes. De Nederlandse overheid heeft de ambitie om meer datagedreven te werken, maar het borgen en verankeren van een dergelijke manier van werken in een organisatie blijkt een uitdaging te zijn. Wij zien EBB als een manier om meer datagedreven en resultaatgericht te werk te gaan. Maar wat behelst EBB nu eigenlijk, en hoe zorg je ervoor dat het verankerd is in de organisatie en de effectiviteit van beleid naar een hoger niveau tilt? Hoe Evidence Based Beleid kan helpen Er is veel geschreven over EBB, en er zijn verschillende definities in omloop. Plat gezegd gaat het om beleid waaraan bewijs ten grondslag ligt, variërend van (wetenschappelijk) onderzoek tot bewezen aanpakken voor gelijksoortige beleidsvraagstukken. Verschillende kenmerken worden aan EBB toegedicht: EBB is bij voorkeur gestoeld op de wetenschappelijke onderzoeksmethoden; EBB is meetbaar; Er wordt gebruik gemaakt van een brede blik door te werken met multidisciplinaire teams verschillende scenario s worden overwogen; EBB maakt beleidsvorming transparant. De toenemende hoeveelheid data, ook in publieke organisaties, voedt de mogelijkheden voor datagedreven beleidsontwikkeling. Dit is een belangrijk onderdeel van EBB. De Nederlandse Rijksoverheid heeft niet voor niets de ambitie te komen tot meer datagedreven beleid 3. Dit moet leiden tot grotere doelmatigheid en doeltreffendheid, betere besluitvorming en een meer klantgerichte dienstverlening. Toepassing in beleidscyclus EBB klinkt wellicht als een containerbegrip, maar kent zeer concrete toepassingsvormen in alle fasen van de beleidscyclus. Deze brede toepasbaarheid en de versterking van alle fasen van de beleidscyclus zijn belangrijke argumenten voor de toepassing van EBB. 3. Congres Datagedreven Beleidsontwikkeling (2017), Presentatie Anja Lelieveld & Jaron Haas Report of the Commission on Evidence-Based Policymaking (2017), The promise of Evidence-Based Policymaking.

3 Om de opgedane kennis uit elke fase maximaal te benutten voor volgende fases vormt een evaluatiekader de verbinding. Het opstellen van een evaluatiekader is daarom belangrijk, met name om wat er binnen dit kader gebeurt: frequent monitoren van indicatoren en wordt er op basis van deze monitoring bijsturen of conclusies trekken? Elke fase van de beleidscyclus kent zo haar eigen activiteiten die worden versterkt door EBB: 1. Beleidsvoorbereiding: Formuleren van probleemanalyse, verkenning eerdere aanpakken, uitvoering nulmeting; 2. Beleidsontwikkeling: Verkrijgen van zicht op verschillende scenario s, bestaande uit: kosten/ baten en uitkomsten interventie. Opzetten van SMART evaluatiekader; 3. Beleidsuitvoering: Verkrijgen van operationele data, feiten en inzichten ten behoeve van bijsturing experimenteren, monitoren, systematisch leren. Voorbeeld EBB in de praktijk: De gemeente Tilburg wilde het aantal Woninginbraken, Overvallen en Straatroven (WOS) terugdringen en creëerde hiervoor een dashboard. WOS-data wordt continu geüpdatet en gecombineerd met andere data (bijvoorbeeld locatie). Het dashboard signaleert aandachtspunten die dienen als input voor beleid en de effecten van de getroffen maatregelen worden wetenschappelijk geanalyseerd door een werkgroep. Hiermee is de gemeente in staat beleid te onderbouwen in verschillende fasen van de beleidscyclus, en hebben zij de mogelijkheid om continue bij te sturen op basis van data. Wat levert het op? Een organisatiecultuur waarin EBB tot in de haarvaten is doorgedrongen heeft het voordeel dat beleidsontwikkeling meer wordt gestandaardiseerd. Medewerkers zijn zich in alle fasen van beleidsontwikkeling meer bewust van het belang van onderbouwing van besluiten, en hebben een focus op effectiviteit en resultaatgerichtheid. Beter inzicht in de effectiviteit van het beleid leidt vervolgens tot betere sturingsmogelijkheden voor het bestuur, en wellicht het belangrijkste: beter en effectiever beleid waarbij wordt geleerd van andere organisaties en het wiel niet meermaals wordt uitgevonden. Kwantitatieve voordelen Kostenbesparing Randvoorwaarden Voor succesvolle toepassing van EBB binnen een organisatie moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Hierbij refereren tijd en budget onder andere naar capaciteit die moet worden vrijgemaakt om EBB te borgen in een organisatie. In de praktijk komen we voorbeelden tegen waarbij deze capaciteit extern wordt afgenomen. Voorwaarden voor succesvolle toepassing van evidence based beleid Voldoende tijd Voldoende budget 4. Resultaten & bijsturing: Verkrijgen van inzicht in uitkomst en impact, input voor nieuw beleid. EBB biedt concrete instrumenten en handvatten ter ondersteuning van iedere fase. Tijdsbesparing Kwalitatieve voordelen Evidence based beleid is makkelijker te rechtvaardigen richting de belastingbetaler Kennis van en beschikking over evaluatiemethoden Toegang tot eerder bewezen succesvolle aanpakken Evaluatiekader Monitoring maakt tussentijds bijsturen van beleid mogelijk Effectiever beleid verbetert de dienstverlening aan de burger De kans op een geslaagde uitvoering is groter wanneer beleid op eerdere aanpakken gestoeld is Toegang tot onderzoek (universiteiten, onderzoeksbureaus, etc.) Plek in de organisatie waar beheer van EBB belegd is Naast deze randvoorwaarden, is het van belang enkele obstakels te onderkennen die eventueel moeten worden overwonnen. Zo kan de implementatie van EBB botsen met een cultuur van vrijblijvendheid. In diverse (publieke) organisaties komen nog steeds wij projecten en medewerkers tegen die niet bestuurd en/of beoordeeld worden op heldere KPI s. Ook is het belangrijk dat men zich realiseert dat data niet altijd het hele verhaal vertelt. Het gaat om de inzichten en het verhaal dat verteld kan worden aan de hand van de data. Wanneer EBB niet op de juiste manier wordt uitgelegd, dreigt het gevaar dat het enkel wordt gekoppeld aan het gebruik van cijfers. Naast kwantitatieve data, maakt EBB ook gebruik van kwalitatieve data en informatie, en combineert beiden tot een zo volledig mogelijk beeld van de situatie.

4 Voorbeeld EBB in de praktijk: De provincie Gelderland ging evidence-based te werk bij het aanpakken van de veiligheid op de N788, waar veel kop-staart botsingen voorkwamen. Hypothese was dat dit kwam door onvoldoende bewustzijn van medeweggebruikers. Door samen met architecten en omgevingspsychologen camerabeelden te bekijken en de N788 te observeren, verzamelden zij data op basis waarvan een nieuw ontwerp werd gemaakt. Dit wordt vervolgens verder getest in een rijsimulator. Met een dergelijke aanpak wordt voorkomen dat er geld besteed wordt aan mogelijk ineffectieve maatregelen, en op deze manier kan de interventie worden gefinetuned zodat deze optimaal effect heeft. Hoe gaat de batenlogica in zijn werk? De batenlogica koppelt maatregelen en beleidskeuzes aan de doelstellingen van de organisatie en maakt zo in één oogopslag duidelijk op welke vlakken waarde wordt gecreëerd. Samen met relevante betrokkenen uit de organisatie worden verbetergebieden geïdentificeerd en uitgediept om draagvlak te creëren. Oplossing Waardedrijver Doel Waar te starten Het verankeren van EBB in de organisatie vereist acties op technisch, bestuurlijk, organisatorisch en inhoudelijk vlak. Hierbij is communicatie essentieel. Wanneer EBB enkel als geïsoleerd instrument wordt gezien, is het gedoemd te mislukken op de lange termijn. Wij raden veelal aan klein te starten, hiermee snel successen te boeken en deze successen vervolgens breed uit te dragen. Zo wordt draagvlak en enthousiasme voor EBB gecreëerd. Klein starten met een batenlogica Publieke organisaties worstelen soms met het formuleren van meetbare doelstellingen en het identificeren van indicatoren waarop gemonitord en bijgestuurd kan worden. Denk aan relatief vage ambitie als Vitale Economie. Om doelstellingen scherp te krijgen en een evaluatieraamwerk op te zetten, helpt Capgemini publieke organisaties door gebruik te maken van de BenefitsLogic (batenlogica) methodiek. Hiermee worden doelstellingen concreet gemaakt, oorzaak-gevolg relaties geïdentificeerd en wordt helder gemaakt hoe interventies bijdragen aan doelstellingen. Door dit visueel te presenteren wordt voor betrokken medewerkers duidelijk hoe afzonderlijke projecten bijdragen aan gemeenschappelijke doelstellingen. Oplossing 1 Oplossing 2 Efficiëntie Effectiviteit Duurzame oplossingen Beter beleid Capgemini Consulting en Evidence Based Beleid Datagedreven en vernieuwend werken zijn speerpunten van Capgemini Consulting. Het EBB-team van Capgemini Consulting heeft uitgebreide ervaring met de methodieken behorende bij EBB en het implementeren en begeleiden van nieuwe manieren van werken. Capgemini Consulting heeft EBB reeds succesvol geïmplementeerd bij klanten in de publieke sector.

5 Voor meer informatie: Chris Moor MSc. is Principal Consultant bij Capgemini Consulting en global lead op het gebied van batenmanagement en businesscases. Chris heeft uitgebreide ervaring in de publieke sector en leidt het EBB-team. Jorn Berends MSc. is Senior Consultant bij Capgemini Consulting. Jorn is onderdeel van het Public Insights & Data team en specialist op het gebied van beleidsanalyse, beleidsmonitoring en beleidsevaluatie. Wander Engbers MSc. is Senior Consultant bij Capgemini Consulting. Wander is onderdeel van het Corporate Functions Strategy team en specialist op het gebied van waardemanagement in de (internationale) publieke sector. Eva Lo-van Steenbergen MSc. is Senior Consultant bij Capgemini Consulting. Eva is onderdeel van het Corporate Functions Strategy team en specialist op het gebied van waardemanagement in de publieke sector en zorg. Over Capgemini Consulting Capgemini Consulting is de wereldwijde organisatie van de Capgemini Group voor transformatie- en strategisch advies, en is gespecialiseerd in het adviseren en begeleiden van ondernemingen bij belangrijke transformaties: van innovatieve strategieën tot strategie-implementatie, waarbij resultaten constant in het vizier worden gehouden. De nieuwe digitale economie veroorzaakt aanzienlijke tumult en creëert kansen. Om de bijbehorende digitale transformatie in goede banen te leiden werkt ons wereldwijde team van meer dan getalenteerde consultants samen met toonaangevende ondernemingen en overheden. We putten hierbij uit ons inzicht in de digitale economie en ons leiderschap in bedrijfstransformaties en organisatorische veranderingen. Kijk voor meer informatie op: Capgemini Consulting Postbus GN Utrecht Tel The information contained in this document is proprietary Capgemini. All rights reserved. Rightshore is a trademark belonging to Capgemini. N/ Shutterstock.com