Driemaandelijks informatieblad

Transcriptie

1 Afgiftekantoor: Leuven 1 - P Belgie - Belgique P.B. Leuven 1 BC 4192 ACTUEEL Informatieblad van de Vlaamse Ouderenraad Driemaandelijks informatieblad Jaargang 10, nr. 1 - januari/februari/maart 2009

2 Inhoud Voorwoord...ū 1 Nieuws uit de Commissies en Werkgroepen...2 Ouderen en jongeren samen aan de KLETS!...3 Vlaamse Ouderenraad niet opgezet met tariefverhoging NMBS...5 Europese Dag van de Intergenerationele Solidariteit...9 Laat de laatste periode van je leven niet aan anderen over...18 Extra zorgaanbod met Collectief Autonome Dagopvang (CADO)...20 In gesprek met coördinerend minister voor Ouderenbeleid...21 Ouderen & Energie: goede voornemens voor het nieuwe jaar...22 Beleidsplan Vlaamse Ouderenraad...24 Meegroeiwonen...ū 26 Daisy-luisterboeken...ū 27 Van het rusthuis terug naar huis: droom of werkelijkheid?...28 Abonnement Informatieblad Actueel...34 Leden van het OOK - Vlaamse Ouderenraad...35 Agenda...ū 37 2

3 Voorwoord Gewoon tradities GELUKKIG NIEUWJAAR Het nieuwe jaar is weer uit de startblokken geschoten. De kerstboomverbrandingen en 2008 liggen alweer achter ons. En zoals de traditie het wil, is dit het moment waarop we onze naasten een voorspoedig Nieuwjaar toewensen. Al heb ik, beste lezer, mij toch zo de bedenking gemaakt: hoe, waar en wanneer we elkaar het beste toewensen. Het begon allemaal met een die ik kreeg van een kennis met de bedanking voor de beste wensen die hem in 2008 niets hadden geholpen. Het ging hier uiteraard om een grapje dat doorgestuurd werd via het internet. Nog een ander berichtje kreeg ik met de vraag waar onze mooie nieuwjaarskaartjes per post gebleven zijn. Het deed me nadenken over traditie, die - mag ik dit even stellen - door het internet veel van haar charme hee verloren. Dus, beste lezer, bij deze vanuit de Vlaamse Ouderenraad en de ganse personeelsploeg, wens ik iedereen een jaar vol optimisme en als toemaatje een flinke dosis humor toe. Zo kunnen we vol goede moed gewapend de nieuwe avonturen van het nieuwe jaar aan. Goddie De Smet Voorzier Enfin, wat betekenen die beste wensen voor u en mij? Is het een traditie? Een verplichting? Gebeurt het uit vriendschap of omdat het zo hoort? Als we elkaar nu eens een jaar vol optimisme toewensen, zou dat niet beter van pas komen bij de minder leuke momenten die er ongetwijfeld aan zien te komen? 1

4 Nieuws uit de Commissies en Werkgroepen Stuurgroep Ouderenweek-Ouderenparlement Kathy Louagie, Stafmedewerker De stuurgroep vergaderde net na de Ouderenweek. Een uniek moment om even stil te staan bij de talrijke activiteiten die tijdens die week plaatsvonden. Uit ondervinding weten we dat het niet evident is om het thema van de Ouderenweek in te plannen op lokaal niveau. Toch zijn er organisaties die in hun drukke activiteitenkalender een plaats konden vrijmaken om de rollen van de ouderen in de kijker te zeen. Maar voor zij die dit niet konden doen, is het zeker nog niet te laat. Het thema geldt voor twee jaar, dus nog tijd genoeg om met uw organisatie in het kader hiervan iets te organiseren. Indien u dit doet, laat het ons zeker weten. In de Ouderenweekbrochure 2008 vindt u alvast enkele suggesties van activiteiten. Deze brochure was de eerste aanzet rond het thema de rollen van de ouderen in een vergrijzende maatschappij. Dit jaar zal de stuurgroep het thema verder uitwerken en is het de bedoeling om belemmeringen op te sporen die ouderen ondervinden bij het uitoefenen van hun rollen. De rode draad blij de maatschappelijke meerwaarde die ouderen leveren door hun activiteit. Met het thema willen we duidelijk aantonen dat ouderen niet gezien mogen worden als een belasting voor de maatschappij, maar een kans voor ieder afzonderlijk en voor de samenleving. Tijdens deze laatste vergadering werd alvast gebrainstormd over de uitwerking van de nieuwe Ouderenweekbrochure. Er werd beslist om de volgende domeinen verder uit te diepen: oudere werknemers ouderen als consument ouderen als vrijwilliger ouderen als zorgdragers ouderen en politieke participatie De stuurgroep hee dus in dit nieuwe jaar terug heel wat werk voor de boeg. In eerste instantie zal cijfermateriaal verzameld worden betreffende de verschillende onderwerpen. In de volgende nieuwsbrief krijgt u hierover zeker en vast meer informatie. Noteer de Ouderenweek alvast in uw spiksplinternieuwe agenda. Deze gaat dit jaar door van 16 tot en met 22 november. Inschrijvingen voor ROLLENBOEK rollen binnen! Al heel wat ouderenorganisaties hebben zich ingeschreven om kans te maken op de Ouderenweekaward. Ze zijn gestart met het uitzoeken van krachtige en unieke verhalen waarin de rol van de oudere in de verf wordt gezet. Ook voor uw lokale ouderenadviesraad, vereniging, dienstencentrum, rusthuis, is het nog niet te laat om mee te dingen naar de prijs! Bent u een gedreven schrijver, een kunstenaar, een talentvolle duizendpoot, een ambitieuze amateurfotograaf, een creatieve Photoshop fanaat, en hee u wel zin om samen met andere ouderen op zoek te gaan naar 60- plussers die van onschatbare waarde zijn, doordat ze zich op één of andere manier belangeloos inzeen voor onze samenleving? Schiet dan nu uit de startblokken en schrijf u vlug in om deel te nemen aan de wedstrijd Uitgebold? Ingerold!. Zo kan ook uw ouderenorganisatie een ROLLENBOEK presenteren tijdens de Ouderenweek. Inschrijven kan nog tot en met 28 februari 2009 via naar info@vlaamse-ouderenraad.be, via of stuur gewoon een briee per post. Wenst u meer informatie? Contacteer Kathy Louagie op het nummer

5 Ouderen en jongeren samen aan de KLETS! Toen de Vlaamse Jeugdraad drie jaar geleden stare met het thema intergenerationele solidariteit, en ons vroeg om samen te werken, stapte de Vlaamse Ouderenraad graag mee in dit verhaal. Op 22 november werd dit thema tijdens het KLETScongres afgerond. Voor deze jongerendag werd het Antwerps station omgetoverd tot een dynamisch jongerenevent. Meer dan 33 sessies en een jeugddorp met 50 jeugdwerkorganisaties zorgden voor de nodige inhoud. Eén van die sessies liep in samenwerking met de Vlaamse Ouderenraad. Ondanks de eerste winterprik was de opkomst een succes. Op het congres kreeg iedere deelnemer een KLETSkous mee als aandenken. Enkele maanden geleden werd voor de aanmaak van dit gadget de hulp ingeroepen van de ouderenorganisaties, want vele jongeren konden helemaal niet meer breien, naaien of haken. Uiteindelijk werden er meer dan 750 kousen gemaakt. Op KLETS konden de jongeren deze kous laten pimpen (versieren) in een crea-atelier en tegelijkertijd tijdens een gezellige koffieklets met ouderen hun mening uitwisselen over een aantal krachtige stellingen over ouderen en jongeren. Kathy Louagie, Stafmedewerker Daarna kon de eigenlijke intergenerationele dialoog van start gaan aan de hand van enkele piige uitspraken over ouderen en jongeren. Uiteindelijk was iedereen het erover eens dat de voorgelegde uitspraken nogal zwart-wit geformuleerd waren en dat zowel de ouderen als de jongeren er toch een meer genuanceerde kijk op na houden. Bij de stelling Jongeren tonen geen engagement meer was de reactie van een oudere onmiddellijk dat jongeren nog meer engagement tonen dan algemeen gedacht wordt, bv. in jeugdbewegingen, jeugdraden, enz. Jongeren waren dan weer op hun beurt soms verwonderd dat ouderen (ook 80-plussers) met computers, GSM en andere nieuwe technologieën bezig zijn of er überhaupt in geïnteresseerd zijn. Ter afronding nog deze conclusie van een oudere deelnemer: Wanneer ouderen weten waarmee jongeren bezig zijn en jongeren weten wat ouderen belangrijk vinden, valt er best wel over intergenerationele solidariteit te praten; zeker wanneer dat overgoten wordt met een sausje van verdraagzaamheid. Een geslaagde ontmoeting dus, die zeker voor herhaling vatbaar is. Tijdens de gespreksnamiddag zorgde een ludiek spelletje Wie ben ik ervoor dat het ijs tussen de jongeren en ouderen snel gebroken was. Beide kregen een naam van een bekende persoon toegefluisterd en mochten gedurende een aantal minuten ja/nee-vragen stellen aan de andere persoon. Zowel de jongere als de oudere moesten raden welke bekende figuur ze waren. Bv. De jongere moest achterhalen dat hij/ zij Barack Obama was, de oudere was Michael Jackson. Deze ijsbreker zorgde algauw voor een ontspannen sfeer en leverde soms hilarische taferelen op. Want is Michael Jackson nu blank of zwart? 3

6 Commissie Mobiliteit De Commissie Mobiliteit informeerde zich op 9 december over de lange termijnvooruitzichten voor transport in België en had daarvoor mevrouw Inge Mayeres uitgenodigd. Zij stelde de resultaten van de studie voor die het planbureau in opdracht van de FOD Mobiliteit en Vervoer gemaakt hee. De voorspellingen hoe de mobiliteit gaat evolueren tussen zijn gebaseerd op een modelmatige berekening. Het model gaat ervan uit dat we ons verplaatsen om drie motieven: werken, schoolgaan of divers (winkelen, bezoeken, sport,...). Diverse bronnen worden gebruikt om het rekenmodel van gegevens te voorzien: demografie, het aantal studenten, het aantal werkenden, pendel- en schoolverplaatsingen, elementen uit de socioeconomische enquêtes, transportkosten, Het model toont aan dat de groei in de bevolkingsevolutie een groot effect hee op ons verplaatsingsgedrag. Er wordt geschat dat tot 2030 de bevolking toeneemt met 15%, voornamelijk door een stijging in de leeijdsklasse van 60-plussers. Het aantal rien dat we in 2030 zullen afleggen, stijgt met 28%, vooral ten gevolge van de diverse verplaatsingsmotieven. Het model berekent daarnaast ook het aantal kilometers dat we de komende 20 jaar zullen afleggen. De berekening gaat ervan uit dat het beleid ongewijzigd blij. Volgende elementen worden in rekening gebracht: de kosten in functie van het type voertuig; elektrische wagens zijn niet mee verrekend omdat de aankoop relatief duur blij de evolutie van het brandstofverbruik per km en naargelang type auto; dit zal dalen tot 2020 en daarna stijgen omdat de efficiëntieverbetering teniet gedaan wordt door de ingebruikname van grotere auto s evolutie van de brandstofprijzen, die sterk stijgen tussen en na 2008 minder sterk toenemen de prijs van het openbaar vervoer de tijdskosten of de appreciatie van het tijdsverlies in de file er wordt verondersteld dat de capaciteit van de wegen ongewijzigd blij Marleen Van der Velden, secretaris er wordt verondersteld dat spoor en binnenvaart (enkel goederenvervoer) aan een constante snelheid blijven vervoeren. Met deze uitgangspunten hee het model berekend dat het aantal reizigerskilometers voor personenvervoer stijgt met 28% voor het schoolvervoer, stijgt met 18% voor het pendelverkeer en stijgt met 32% voor diverse verplaatsingen. Samen is dat goed voor een globaal gemiddelde stijging in het aantal afgelegde kilometers van 27% in Deze kilometers worden voornamelijk afgelegd met de auto en het aandeel ervan zal in 2030 hoger zijn dan nu. Het spoor kent een lichte verhoging van het aantal reizigerskilometers. Het busvervoer en de autopool zullen in 2030 dan weer beduidend minder reizigerskilometers tellen dan in Het ziet er dus niet naar uit dat onze mobiliteitsproblemen in 2030 zullen opgelost zijn. Ondanks alle maatregelen die de voorbije jaren genomen zijn om het openbaar vervoer en andere duurzame verplaatsingen te promoten, zullen er steeds meer voertuigen op pad zijn. Bovendien zal ook het goederenvervoer flink stijgen. Om de file de baas te blijven, zal het beleid moeten doorschakelen naar meer harde (lees: onpopulaire) maatregelen. Zoals een tolheffing die het onderscheid maakt tussen het wegverkeer in de spits en in de daluren. Met deze informatie in het achterhoofd zal de Commissie Mobiliteit ook in 2009 weer heel wat stof tot discussie hebben. Op 17 december 2008 werd onder impuls van onze vertegenwoordiger Raphaël Mahijs, een vergadering belegd van de ouderen met vertegenwoordigers van de NMBS en De Lijn. De heikele punten in verband met het openbaar vervoer in de Westhoek werden aangekaart. We kregen de beloe mee dat daaraan met de meeste spoed zal gewerkt worden. Afwachten is de boodschap. 4

7 Verenigingen en verkeersveiligheid Samen op wandel met fluovestjes aan. Een vormingsavond om de verkeersregels op te frissen. Een discussieavond over betere mobiliteit in de buurt. Om een overzicht te hebben van alle ideeën, projecten en acties die rond verkeersveiligheid in Vlaanderen bestaan, komt de Verenigde Verenigingen - het samenwerkingsverband van verenigingen in Vlaanderen - ook bij jou aankloppen. Zorg dan dat de Verenigde Verenigingen de ervaringen van jouw vereniging niet vergeet! Contacteer Tine Mayeur: tel tine@deverenigdeverenigingen.be De bedoeling is om eerst alle initiatieven op te lijsten en deze bekend te maken bij de verenigingen. Daarna zullen ze stimulansen geven om meer (samen) te werken aan een veiliger verkeer. Werkt(e) jouw vereniging ook via (piep)kleine acties of grote projecten aan verkeersveiligheid? Vlaamse Ouderenraad niet opgezet met tariefverhoging NMBS Vanaf februari wordt de prijs van het seniorenticket van 4 euro opgetrokken tot 5 euro. Terwijl de gemiddelde prijsstijging van de NMBS 5,9% bedraagt, betekent dit dat het seniorenbiljet met 25% stijgt. Wetende dat het gemiddeld pensioen 1119 euro per maand bedraagt en de pensioenen nog steeds niet welvaartsvast zijn, kan de Vlaamse Ouderenraad niet akkoord gaan met de geplande buitenproportionele prijsstijging van een NMBS-kaartje voor 65-plussers. Hun koopkracht wordt met zulke prijsverhoging nog meer aangetast. De Vlaamse Ouderenraad liet dit duidelijk weten in een brief aan minister Vervoe. De Vlaamse Ouderenraad pleit in de brief voor een evenredige prijsstijging van het seniorenbiljet en voor de opheffing van de maatregelen inzake vertrekuur en zomerweekends. 5

8 Commissie Inkomen Nationale pensioenconferentie De federale regering besliste op voorstel van Minister Arena over de voorbereiding, de organisatie en de agenda van de nationale pensioenconferentie die in het regeerakkoord is voorzien en in 2009 zal plaatsvinden. De regering legde de grote thema s vast die binnen de conferentie aan bod zullen komen: 1. De modernisering en vereenvoudiging van onze pensioensystemen: Wat zijn de specifieke kenmerken van onze verschillende pensioensystemen? Hoe kunnen eventuele discriminaties, die hieruit voortvloeien, worden weggewerkt? Hoe kan de pensioenreglementering aangepast worden, zodat er beter rekening gehouden wordt met de veranderende werkomstandigheden (meer werkende vrouwen, flexibele tewerkstelling, gemengde loopbanen, )? Hoe kan de pensioenreglementering er mee voor zorgen dat mensen langer blijven werken? 2. De weelijke pensioenen: Hoe efficiënt is ons weelijk pensioensysteem? Wat zijn de gevolgen van onze huidige pensioenreglementering op de levensstandaard en koopkracht van de gepensioneerden? Hoe kan de financiering van de pensioenen verbeterd worden? Welke rol moet het weelijk pensioen in de toekomst spelen? Welke doelstellingen wil men vooropstellen? Wat met de solidariteit van onze verschillende pensioensystemen? Hoe kan het weelijke pensioen gerechtvaardigd blijven tussen de verschillende generaties? 3. De aanvullende pensioenen: Wie betaalt voor een aanvullend pensioen? Wat is vandaag de rol van deze aanvullende pensioenen en wat moet de rol in de toekomst zijn? Zijn de doelstellingen van de Wet op de Aanvullende Pensioenen bereikt? Moeten aanvullende pensioenen verder aangemoedigd worden en tegen welke prijs? 4. De plaats van de ouderen in onze samenleving: Op welke manier kan de plaats van onze ouderen worden verbeterd? Hoe kan het engagement van de ouderen in de samenleving worden bevorderd? Wat zijn de nieuwe rollen van de ouderen? Hoe kunnen generatiekloof en solidariteit dichter bij elkaar gebracht worden? Hoe kan de bedrijfskennis van ouderen beter worden gebruikt ten voordele van de jongeren, en omgekeerd? De voorbereiding van deze conferentie wordt toevertrouwd aan een zogenaamde Task Force. Deze Task Force hee een tweeledige opdracht: 1. Het bepalen van de thema s: vertrekkend van de grote domeinen (zie hierboven) bepaalt zij welke precieze onderwerpen zullen besproken worden 2. De praktische organisatie van de pensioenconferentie: timing, budget, taakverdeling en oprichting werkgroepen in functie van de afgebakende thema s De Task Force is samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende betrokken ministers, de pensioenadministraties en de sociale partners (werkgevers, werknemers en zelfstandigen). De (Commissie Inkomen van de) Vlaamse Ouderenraad verwelkomt dit initiatief van de Federale regering. We stellen immers vast dat de Belgische pensioenstelsels in vergelijking met de ons omringende landen er onvoldoende in slagen de armoede bij ouderen terug te dringen en aan de gepensioneerden het behoud te garanderen van een toereikende levensstandaard. Een verbetering én het veilig stellen van onze pensioenstelsels zijn derhalve een dringende noodzaak. De Vlaamse Ouderenraad kan echter niet aanvaarden dat een conferentie die direct raakt aan het inkomen van de ouderen én het bovendien zal hebben over de rol van de ouderen in de samenleving, voorbereid en gestuurd worden door een Task Force waarin de ouderen niet zijn vertegenwoordigd. De Vlaamse ouderen eisen direct betrokken te worden bij de voorbereiding van beleidsbeslissingen die hen rechtstreeks aanbelangen. 6

9 Dit neemt niet weg dat de Commissie Inkomen de werkzaamheden van de pensioenconferentie en de voorbereidende werkgroepen van nabij zal volgen en alle mogelijkheden zal benuen om de visie en standpunten van de Vlaamse ouderen duidelijk te maken. Verhoging pensioenen in 2009 In uitvoering van het generatiepact, het interprofessioneel akkoord tussen werkgevers en vakbonden en andere beslissingen zullen in de loop van 2009 de pensioenen van werknemers en zelfstandigen én de inkomensgarantie voor ouderen verhogen met 1, 5 tot 3 %, aankelijk van de ingangsdatum van het pensioen. De Commissie Inkomen stelt vast dat hiermee een noodzakelijke stap gezet wordt in de welvaartsaanpassing van de pensioenen. Noodzakelijk maar onvoldoende om de opgelopen welvaartsachterstand van de pensioenen in te halen. Via het Raadgevend comité voor de Pensioensector blij de Vlaamse Ouderenraad dan ook aandringen op een verdere verhoging van onder meer de minimapensioenen en de inkomensgarantie voor ouderen. Jobkorting Inzake de jobkorting die door de Vlaamse regering toegekend wordt aan de actieven ( activiteitsinkomens ) met het oog op de verbetering van hun koopkracht, nam de Commissie Inkomen het volgende standpunt in: Geen job (meer), dan ook geen jobkorting!? De Vlaamse Ouderenraad stelt vast dat de Vlaamse Regering in haar septemberverklaring een aantal maatregelen in het vooruitzicht stelt om de koopkracht van de Vlamingen te versterken. Een aantal van deze maatregelen komt iedere Vlaming ten goede, ook de ouderen onder hen. Te denken valt hier o.m. aan de maatregelen met betrekking tot energieverbruik, de afschaffing van de Eliaheffing, de verhoging van het gratis elektriciteitsverbruik. Jul Geeroms, voorzier Ook de verhoging van de tussenkomst van de zorgverzekering is een maatregel die noodzakelijk was en ook tegemoet komt aan de stijgende zorgkosten van vele ouderen. De Vlaamse Ouderenraad hee echter wel ernstige bedenkingen bij de aangekondigde verhogingen van de jobkorting voor werkende Vlamingen met een bescheiden activiteitsinkomen. In de mate dat deze maatregel het werken aantrekkelijker maakt, is deze begrijpelijk. Daartegenover staat echter dat niet alleen de koopkracht van werkende Vlamingen er op achteruit gaat. Ook deze die moeten leven van een laag vervangingsinkomen, o.m. vele ouderen, ondervinden scherp de gevolgen van sterk stijgende prijzen van voeding, huishuur, energie, e.d. Dit geldt in het bijzonder voor mensen in armoede. Uit het zopas gepubliceerde Jaarboek Armoede van het steunpunt Oases van de Universiteit Antwerpen blijkt dat wie werkt veel beter in staat is om aan de armoede te ontsnappen en dat de indexering voor de laagste inkomens ontoereikend is om de prijsstijgingen te compenseren. Nogmaals wordt overigens bevestigd dat de ouderen, waarvan bijna een kwart een inkomen hee dat onder de armoedegrens ligt, behoren tot de risicogroepen inzake armoede. Vanuit deze overwegingen dringt de Vlaamse Ouderenraad er bij de Vlaamse Regering dan ook ten stelligste op aan om ook voor de lagere vervangingsinkomens, o.m. de laagste pensioenen, met de jobkorting vergelijkbare maatregelen te nemen om hun koopkracht in de komende jaren te verbeteren. Dit standpunt werd op 17 december 2008 bekrachtigd door de Algemene Vergadering van de Vlaamse Ouderenraad. 7

10 Commissie Internationaal Ouderenbeleid Naast de opmaak van het memorandum van de Vlaamse Ouderenraad betreffende de Vlaamse en Europese verkiezingen werden tijdens de laatste vergadering ook twee rapporten onder de loep genomen nl. het Belgisch Strategisch Rapport inzake sociale bescherming en insluiting en het rapport van de Vlaamse regering in het kader van de Lissabonstrategie. 1. Het Belgisch Strategisch Rapport inzake sociale bescherming en insluiting ( ) In maart 2000 nam de Europese Raad in Lissabon een algemene strategie aan, de zogenaamde Lissabonstrategie, om tegen 2010 van Europa de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te maken die in staat is tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang. In de context van de Lissabonstrategie, en meer bepaald in de open coördinatiemethode die ingevoerd is voor sociale materies, hee de Raad van de Europese Unie de lidstaten gevraagd om nationale rapporten inzake de sociale bescherming en de sociale inclusie aan te maken. Het Belgisch rapport vormt een bron van informatie en bevat ook een duidelijk overzicht van de genomen maatregelen in de desbetreffende periode: zeker inzake pensioenen en gezondheidszorg. Zo wijst het rapport er ondermeer op dat in België ongeveer een miljoen vijonderdduizend personen met een armoederisico worden geconfronteerd; zij die niet werken kennen een verhoogd risico. Globaal kan gesteld worden dat de indicatoren geen grote veranderingen aangeven op het vlak van het niveau en de diepte van het armoederisico en van de samenstelling van de groep personen met een armoederisico. Er is echter wel een toename vastgesteld voor ondermeer gepensioneerden, zieken, (de zogenaamde kwetsbare categorieën). Daar de weelijke pensioenuitkering voor het grootste deel van de gepensioneerden de belangrijkste inkomensbron vormt, is het verzekeren van een sterk eerste pijlerpensioen de beste garantie om zoveel mogelijk gepensioneerden een toereikend inkomen te verzekeren. 2. Het rapport van de Vlaamse regering in het kader van de Lissabonstrategie ( ) Ook de voorliggende Vlaamse Lissabonrapportering 2008 is een sleuteldocument. Het vormt het moment om even terug te kijken op de realisaties van de Vlaamse Lissabonstrategie tot op heden, maar ook om vooruit te blikken naar De klemtoon ligt duidelijk op het economische aspect (en dit vertaalt zich vooral naar actieven toe). Ouderen vormen veelal als dusdanig geen echte kansengroep binnen het rapport. Zo blijkt bijvoorbeeld uit het rapport dat voor 55-plussers, maar ook voor andere kansengroepen, de erg lage arbeidsdeelname een structureel pijnpunt blij. De deelname aan permanente vorming daalt reeds voor het 3 de jaar op rij in Vlaanderen tot 8% in 2007, waardoor we steeds verder verwijderd raken van het Europees gemiddelde 8

11 Kristel Wijshof, secretaris Europese Dag van de Intergenerationele Solidariteit 29 april 2009 Tijdens een Europese conferentie, die plaatsvond in april 2008, stelde de Sloveense minister voor Arbeid en Sociale Zaken voor om 29 april uit te roepen tot de Europese Dag van de Intergenerationele Solidariteit. Deze dag is een gelegenheid om intergenerationele initiatieven voor te stellen en ze een ruimere bekendheid te geven. van 10% en de Europese doelstelling van 12,5% tegen Deze twee pijnpunten stellen volgens het rapport meteen scherp op de twee belangrijkste uitdagingen voor het Vlaamse arbeidsmarktbeleid in de komende jaren: meer mensen aan het werk en ruimte bieden voor elk talent. Daarnaast werd ook een werkplanning opgemaakt voor Gelet op de vaak geringe betrokkenheid van ouderen bij de opmaak, bespreking en evaluatie van strategische documenten/overlegmomenten, wenst de commissie prioritair werk te maken van het vergroten van de deelnamekansen van ouderen aan het beleid en een nauwere betrokkenheid van ouderen bij strategische beleidsdocumenten te bewerkstelligen. AGE, het Europees Jeugdforum, de Europese Vrouwenlobby, AIM, AEIP en CECODHAS hebben beslist om hun samenwerking voort te zeen en een campagne te lanceren om deze Europese Dag een ruimere bekendheid te geven en alle betrokken actoren aan te moedigen iets te organiseren rond deze Europese dag. Deze campagne moet mensen ertoe aanzeen activiteiten te organiseren die hun werk ruimere bekendheid geven: opendeurdagen, de voorstelling van intergenerationele projecten, debaen met lokale politici en groeperingen uit het middenveld (verenigingen van jongeren, vrouwen en ouderen, ). Bovendien wordt 2012 het Europees Jaar van de Actieve Veroudering en de Solidariteit tussen de Generaties. Tijdens dit jaar zullen op Europees niveau veel initiatieven opgezet worden om overleg en de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten te bevorderen. Meer informatie over deze Europese dag vindt u op: rubrique= : Europees Jaar van Creativiteit en Innovatie 9

12 Commissie Sport & Bewegen De commissie besprak de specifieke punten voor de sport-en-bewegen-invalshoek voor het memorandum i.f.v. de verkiezingen in juni Verder stonden ook de evaluatie van de voorbije Senior Games en de vooruitblik naar de volgende editie op de agenda. De Gezondheidsconferentie die de minister van Welzijn op 23 oktober 2008 organiseerde, focuste zowel op voeding als op beweging. De aanwezigen stelden vast dat de nadruk op voeding lag en in mindere mate op beweging. De uiteenzeing van Prof. Dr. Lieven Annemans (sporteconoom) was zeer interessant. Hij stelt dat laagdrempelige activiteiten en activiteiten met een lage intensiteit het meest efficiënt zijn om een gezondheidswinst te bekomen. Grote afwezige was het BLOSO, alle andere sportfederaties waren goed vertegenwoordigd. De studiedag 55-plussers in beweging van 7 november 2008 werd geëvalueerd. Tevreden kijken we terug op het aantal aanwezigen, 123 personen, op de samenstelling van het panel en de belangstelling van de ministers van Sport en Welzijn. De deelnemers bewezen dat er wel degelijk interesse is in de sportsector voor sport- en bewegingsactiviteiten voor ouderen. Eén van de stellingen van die dag was het oprichten van een platform. De efficiëntie van het installeren van een structureel platform werd Jan Tessier, secretaris in vraag gesteld maar overleg tussen de twee beleidsdomeinen is mogelijk. Dit betekent dat problemen kunnen aangekaart worden bij beide ministers met de vraag om dit samen te bekijken. Het wordt dus de taak van de Commissie Sport en Bewegen om die problemen op te sporen en om die samen met nieuwe (of vernieuwende) initiatieven naar voor te brengen. Op 21 januari 2009 kwamen de denktankers, welke de visienota die aan de basis van de studiedag lag opstelden, voor de laatste maal samen om een eindverslag te maken. Er werden conclusies genomen en afgesloten. Hun opdracht is vervuld; de Commissie Sport en Bewegen is dan terug aan zet. De commissie zal tensloe een advies voorbereiden op basis van de visienota en de conclusies van de studiedag. Prioriteitenbeleid De komende 4 jaar wordt in het decreet op de sportfederaties voor de facultatieve opdracht in het prioriteitenbeleid gekozen voor de doelgroep senioren. OKRA-SPORT en S-Sport kregen de kans hun bemerkingen en aanvullingen te geven bij de uitvoeringsbesluiten (gepubliceerd begin december). Er wordt jaarlijks een bedrag van euro voorzien voor de sportfederaties die projecten indienen in functie van deze doelgroep. De indieningsdatum loopt tot eind februari. 10

13 Sportfederaties worden aangezet om netwerken op te zeen, ook met ouderenorganisaties die geen erkenning hebben als sportfederatie, zowel regionaal als lokaal. De lichte gemeenschappen kunnen hier een belangrijke rol in vervullen. Dit alles moet leiden naar meer sporten in clubverband. In een lichte gemeenschap nemen de mensen zelf verantwoordelijkheid op in een concreet beperkt project. Sensibiliseringscampagne seniorensport 2009 Voor 2009 wordt euro voorzien voor een promotiecampagne in functie van Sport en Bewegen voor 55-plussers. De concrete plannen hierrond worden in februari door BLOSO gepubliceerd. VIG: beweegmomenten of tussendoortjes tijdens vergaderingen Een vraag vanuit de Boebsgemeenten: Hoe kunnen we in de maatschappij beweging evident maken? Als antwoord stelt het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie alvast voor om beweging in te lassen in alle vergaderingen waar ouderen aanwezig zijn. Het VIG zal samen met enkele commissieleden eenvoudige oefeningen opmaken zodat elke voorzier deze fitheidstaak kan opnemen. De visienota 55-plussers in beweging kan gedownload worden van de website of kan besteld worden op het secretariaat voor de prijs van 5 euro (boek + verzendingskosten). Eveline Soors, tel.: , eveline.soors@vlaamse-ouderenraad.be Werkgroep Media Bob Schaeman, voorzier Op de laatste bijeenkomst voor de jaarwisseling hee de werkgroep zich beraden over prioriteiten en actiepunten voor het nieuwe jaar Volgende items staan op het programma: - de opvolging van het mediabeleid en de ministeriële sectorraad media - de nazorg bij de verspreiding van de folder rond beeldvorming - de aandacht voor de mogelijke inspanningen die de openbare omroep doet om ouderen in beeld te brengen (n.a.v. Charter Diversiteit). Uitschieter wordt evenwel het plan om een media-actie in de Ouderenweek op te zeen. De werkgroep gaat er immers van uit dat op lokaal vlak in de Ouderenweek tal van activiteiten worden georganiseerd, maar de Vlaamse Ouderenraad tijdens die week geen evenementen inricht. Elk jaar gaat de Ouderenweek aan het grote publiek voorbij en wordt aan het gebeuren in de pers nauwelijks aandacht besteed. De Werkgroep Media stelt dan ook voor om tijdens de Ouderenweek van 2009 de rollen van de ouderen in een vergrijzende maatschappij op een ludieke manier in beeld brengen. Het is de bedoeling om in de stations van de provinciehoofdplaatsen uit te pakken met een sensibiliseringsactie rond de Vlaamse Ouderenraad en aan de passanten ludiek duidelijk te maken dat ouderen heel wat in hun mars hebben. Meteen een aanzet om de negatieve beeldvorming over ouderen om te buigen. Voor deze actie wensen we een beroep te doen op de ouderenorganisaties voor de concrete invulling en uitbeelding van de uiteenlopende rollen van de ouderen. Hier denken we ondermeer aan de oudere als zorgdrager, als consument, als vrijwilliger, als actieve burger, als cultuurparticipant, als beleidsparticipant, enz. Een persconferentie, de bekendmaking van de winnaar van het beste ROLLENBOEK en een fototentoonstelling van de al of niet gelauwerde rolprojecten moeten het ganse gebeuren in de verf zeen. 11

14 Commissie Zorg en Wonen Roger van Ranst, voorzier In september werkte de commissie aan de memorandapunten i.f.v. de Vlaamse en Europese verkiezingen. Als vertrekpunt werd nagegaan welke elementen van de vorige memoranda nog relevant zijn. Begin december hebben een aantal gedreven vrijwilligers van onze commissie, samen met de directeur en de nieuwe stafmedewerker, de gedachten geordend over het Woonzorgdecreet voor de inbreng van de Vlaamse Ouderenraad in de commissie Welzijn van het Vlaams Parlement (zie synthese hiernaast). Veertien organisaties brachten hun bedenkingen naar voor. Verschillende van onze aandachtspunten werden ook door anderen in de schijnwerper geplaatst. Opvallend was dat alleen de Vlaamse Ouderenraad de aandacht vestigde op de noodzaak van de snelle invoering van een eenvormig inschalingssysteem (dat in verschillende Westerse landen reeds wordt toegepast) en de problematiek van de Brusselse Vlamingen. De Commissie Zorg en Wonen hee ondertussen besloten het ontwerp van Woonzorgdecreet te bestuderen. Een goede kennis van het decreet komt onze verdere werking ten goede en zal een hulp zijn bij het adviseren van de uitvoeringsbesluiten. Uiteindelijk zal dit decreet, dat een combinatie is van het Thuiszorgdecreet en het Ouderenzorgdecreet, een belangrijke vernieuwing in deze landschappen realiseren en zal ook zijn invloed hebben op de ruimtelijke ordening. Ondertussen hee het Vlaams Parlement, gezien de coördinatieproblemen tussen de domeinen Zorg en Wonen, een ad hoc commissie opgericht. Ook in deze commissie werd de stem van de verschillende sectoren en van de Vlaamse Ouderenraad gehoord. Met een tiental mensen van de commissie werd over de inhoud van gedachten gewisseld. Hiernaast een beknopte versie van de ingebrachte tekst. Aangezien de eerste hoorziing over zorg ging, werd in de tweede hoofdzakelijk op wonen gefocust. Hoorziing Commissie Welzijn ontwerp van Woonzorgdecreet 9 december 2008 De Vlaamse Ouderenraad onderschrij de onderliggende principes: - Netwerk van maatzorg in een zorgcontinuüm - Zelfzorg, mantelzorg, aangeboden zorg en wonen zijn organisatorisch en kwalitatief vervlochten Een aantal bedenkingen: - Om de ambitieuze doelstellingen van dit decreet te verwezenlijken zullen meer financiële middelen moeten worden ingezet, zowel van het Vlaamse als het Federale niveau - Voor dezelfde zorg dient een zelfde prijs te worden gerekend, ongeacht waar de zorg wordt geleverd - Voor elke zorg moet de regeling van de maximumfactuur toegepast worden - De link en de afstemming met andere relevante decreten is nodig, nl. het lokaal sociaal beleid, de eerstelijnsgezondheidszorg, het preventieve gezondheidsbeleid, decreten rondom handicap, ziekenhuiswetgeving - Een minutieuze afstemming van het Vlaamse en Federale zorg- en gezondheidsbeleid Verder zijn nog een aantal concrete opmerkingen gemaakt die direct aanleunen bij de concrete inhoud, waaronder: - Het belang van het overleg tussen Lokale Dienstencentra en de Ouderenverenigingen - Een goede spreiding van Centra voor herstelverblijf zodat meer mensen maximale kansen op herstel krijgen die een terugkeer naar huis mogelijk maken - Betrokkenheid van de ouderenverenigingen in de sociale netwerkvorming aangezien ouderenverenigingen een belangrijke schakel van het netwerk zíjn - Voor alle zorgvoorzieningen dienen dezelfde erkenningsprincipes en kwaliteitsregels gehanteerd te worden - De inspraak van de ouderen in de zorg moet niet alleen gegarandeerd worden, maar ook uitgewerkt 12

15 - Vooraleer de leeijdsgrens voor zorgvoorzieningen op te trekken tot 65 jaar is onderzoek naar de effecten nodig Het succes van dit decreet zal aangen van de invulling van de uitvoeringsbesluiten. De Vlaamse Ouderenraad wil een sterk betrokken partner zijn bij deze uitwerking zodat telkens de toets voor de ouderen kan gemaakt worden. Hoorziing ad hoc Commissie Wonen en Zorg 14 januari 2009 Als aanzet werden twee voorbeelden gebruikt om het wonen van ouderen zeer beklijvend in te leiden. Ouderen wonen heel verscheiden: appartement / huis / serviceflat / zorgvoorziening, eigendom / huren, alleen / met partner / bij familie / in collectiviteit, De zorgbehoee van ouderen varieert van autonoom tot volledig aankelijk. Toekomstgericht omgaan met wonen is een gezond principe voor alle leeijden; levensbestendig bouwen of verbouwen maakt dat een huis beter kan aangepast worden op elk levensmoment. De meeste mensen wensen in de woonst te blijven en in de vertrouwde buurt. Ouderen blijven graag geïntegreerd in de buurt en zijn over het algemeen voorstander van een sociale mix in de buurt. Voorwaarden om thuis te kunnen blijven wonen, zijn: - een hedendaags of aangepast comfort - een goede toegankelijkheid in en om het huis - een veilige en toegankelijke buurt - winkels, diensten en ontspanningsmogelijkheden in de wijk - gezondheid hier spreekt het belang van preventie Bij aanpassingen van de woning is er soms hulp nodig om de werken effectief uit te voeren: - Sensibilisering om tot de aanpak over te gaan - Informatie en advies door een ergotherapeut, een toegankelijkheidsbureau, enz. - Informatie over mogelijke premies - Administratieve hulp voor aanvragen e.d. - Praktische hulp bij de eigenlijke werken om het zware en vuile werken mee in handen te nemen Als er toch moet verhuisd worden, is differentiatie nodig. - Keuze voor eigenheid - Groepswonen en kangoeroewonen mits gepaste regelingen - Tijdelijke gepaste hulp of opvang kunnen een definitieve verhuis naar een residentiële woonvorm voorkomen. - In de collectieve woonvormen dient het woon- en leelimaat benadrukt te worden. Flexibiliteit is bovendien nodig om de keuzes en eigenheid van de bewoner te respecteren en kansen te geven. Zorg en informatie vinden de ouderen graag kort bij huis; dit hee als voordeel dat de mogelijkheden bij meer mensen bekend zijn en het verhoogt het gevoel van vertrouwdheid. In dat verband zijn Lokale Dienstencentra en Thuishulp troeven om de zelfstandigheid te bewaren. Ook één informatiepunt voor ouderen hee zijn waarde: de ouderen weten dat ze er steeds terecht kunnen en dat ze gepast worden geholpen. Woonzekerheid en betaalbaarheid van elke woonvorm is belangrijk voor iedereen, ook in Brussel. Een aantal plaatsen voor ouderen reserveren in sociale woonprojecten beantwoordt zowel aan betaalbaarheid als aan sociale mix. Enkele bijkomende elementen: - Opheffing van de leeijdsgrens voor tegemoetkomingen voor hulpmiddelen en aanpassingen aan de woningen - Samenspraak en samenwerking tussen de beleidsdomeinen ruimtelijke ordening, wonen, welzijn, mobiliteit, toegankelijkheid Mie Moerenhout Directeur 13

16 Werkgroep Multicultureel Samenleven De werkgroep werkt aan een advies over zorgverlening voor ouderen uit etnisch-culturele minderheden. In de laatste bijeenkomst werd ondermeer een eerste lijst van aandachtspunten voor de overheid gemaakt. Gezien het aantreden van een nieuwe minister van Welzijn in de Vlaamse Regering is dit punt bijzonder actueel! Een geschikt beleidskader Naast ondersteuning en samenwerking in de sector om de uitdagingen aan te kunnen door het groeiend aantal vragen van ouderen uit minderheden, is het hoognodig dat de overheid een geschikt kader schept en de zorg voor allochtone ouderen integreert in het algemeen Ouderenbeleid. De lokale, regionale, Vlaamse, federale en Europese overheden hebben hierin een belangrijke rol te spelen. Er is in het verleden al heel wat voorbereidend werk verricht dat wacht op uitvoerende maatregelen. We verwijzen hierbij naar het rapport van de werkgroep allochtone ouderen, dat in opdracht van de Vlaamse minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen een advies uitbracht in november 2001 en naar het verslag van het rondetafelgesprek allochtone ouderen van 19 september Rol van de overheid De overheid kan een belangrijke bijdrage leveren aan een kwalitatieve zorgverlening voor allochtone ouderen door het erkennen van de reële noden, door het debat te openen inzake omgaan met diversiteit, en door diensten en voorzieningen te stimuleren om zelf initiatief te nemen om een kwalitatief gepast aanbod te ontwikkelen. Als voorbereiding op het advies werden alvast een aantal taken van de overheid besproken. Zo dient de overheid: - met alle stakeholders een plan uit te werken met als doel de instroom van allochtonen in zorgberoepen te verhogen - een goed beleid te ontwikkelen en te communiceren in verband met nieuwkomers, meer bepaald met eerstegeneratieouderen, vaak in het kader van gezinshereniging - stimulansen te geven voor initiatieven rond empowerment van allochtone ouderen, het verstrekken van informatie over de medische gebruiken en het gezondheidsaanbod staat hierbij centraal - advies, informatie en voorlichting te geven over wonen en zorg voor ouderen van vreemde herkomst - de beeldvorming over rusthuizen en RVT s bij allochtone ouderen positief te beïnvloeden - gepast preventiemateriaal en methodieken te ontwikkelen en ter beschikking te stellen van organisaties die een preventieve taak hebben, zoals Logo s, mutualiteiten e.d. - de sociale positie van de allochtone ouderen te verbeteren, onder andere door dit via de Vlaamse of federale overheid aan te kaarten op het Europees niveau via het Nationaal Actieplan Inclusie - de betaalbaarheid van dienst- en zorgverlening te garanderen voor allochtone ouderen met een laag inkomen - de draagkracht van allochtone mantelzorgers te verhogen - de opleidingen binnen de zorgsector te verbeteren door het verhogen van de interculturele competenties, via een speciaal voor dit doel opgezee cursus of door dit structureel te integreren in de curricula van de beroepsopleidingen - het inzeen van interculturele bemiddelaars in de zorgsector en de gezondheidssector te stimuleren (mits evaluatie en bijsturing van het systeem), financiële stimulansen te geven aan voorzieningen die baanbrekend werk verrichten op het vlak van interculturalisering en diversiteit - een erkend coördinatie- en expertisecentrum op Vlaams niveau op te zeen, om zo een systematische bundeling en de overdracht van de bestaande knowhow te bewerkstelligen en gericht onderzoek te voeren naar de noden, wensen en behoeen van allochtone ouderen inzake thuiszorg, welzijns- en zorgvoorzieningen en woonvormen - te zorgen dat er een blijvend communicatiesysteem ontstaat tussen ouderen van vreemde aomst en de verantwoordelijken van de Vlaamse ouderenorganisaties 14

17 Besluit Bij zorgverlening voor ouderen in het algemeen en voor ouderen uit etnischculturele minderheden in het bijzonder, is een waarderende benadering fundamenteel. Dat behelst: - een geloof in het potentieel van alle stakeholders (betrokkenen) op dit domein - een methodische aanpak voor ontmoeting en overleg gericht op het uitwerken van constructieve en vooruitziende beslissingen, vertrekkend van en gedragen door de creativiteit van alle betrokkenen - de overtuiging dat de zorgverlening voor etnische-culturele minderheden een verdere stap is in de humanisering van de samenleving Jac De bruyn, voorzier Dergelijk proces zal leiden tot diepgaand cultureel contact op alle niveaus, waardoor elke betrokken groep meer inzicht in en waardering voor de wezenlijke betekenis van levensloop en oudere leeijd krijgt. Aldus zullen de toenemende vergrijzing en, daaraan gekoppeld, de zorg voor kwetsbare en broze mensen een bredere zingevende dimensie blijken te bieden die de kwaliteit van heel de samenleving ten goede komt. Inspiratie hiervoor vonden we ondermeer bij de interprovinciale werkgroep interculturalisering ouderenzorg en in het document Zorg voor allochtone ouderen van David Talloen. Welkom aan Veerle Heeren Als nieuwe Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin is mevrouw Heeren meteen ook Coördinerend minister voor Ouderenbeleid. Als volksvertegenwoordiger was Veerle Heeren actief in de commissie Wonen. Ze probeerde de link te leggen met zorg. Ze werkte dan ook mee in de bijzondere commissie rond de woonbehoeen van ouderen. Aangezien er in juni nieuwe Vlaamse verkiezingen zijn, zal mevrouw Heeren vooral verder uitvoeren wat haar voorgangers, Inge Vervoe en Steven Vanackere, in gang hebben gezet. 15

18 Werkgroep Onderwijs, Vorming & Cultuur Tijdens de laatste vergadering werd het werkplan voor 2009 besproken en vastgelegd. Dit behelst onder meer: het versterken van de contacten met de Vlaamse Raad voor Cultuur, het stimuleren van de deelname aan Europese programma s, het pro-actief werken aan de voorbereiding van het nieuwe Ouderenbeleidsplan, het opstellen van een visienota over de rol van de gemeenten en de provincies t.a.v. het levenslange leren van ouderen en uiteraard het opvolgen van de workshop Oudereneducatie. Daarnaast werden de opmerkingen teruggekoppeld van de Raad van Bestuur bij de nota Bijdrage van de Vlaamse Ouderenraad aan het maatschappelijk debat over de eindtermen van het onderwijs. Deze nota wordt in de maand januari aan de bevoegde instanties aangeboden en publiek gemaakt. Zoals inmiddels gebruikelijk, werd ook verslag uitgebracht over de werkzaamheden in de Raad voor het Levenslang Leren van de Vlaamse Onderwijsraad en werden de beleidsbrieven van de bevoegde ministers behandeld. Workshop Oudereneducatie Op 11 december vond de workshop over De oudereneducatie in de Vlaamse Gemeenschap plaats. De aanleiding voor dit initiatief was de vaststelling dat de paragraaf over het levenslange leren in het eerste Ouderenbeleidsplan van de Vlaamse regering voor een groot deel naast de kwestie was. Er werd gekozen voor een workshop met een beperkt aantal deelnemers. Dit om een goede participatie mogelijk te maken van vertegenwoordigers van de ouderen en hun organisaties enerzijds en allerlei sleutelpersonen betrokken bij het beleid voor het levenslange en levensbrede leren anderzijds. Er tekenden 35 belangstellenden voor in, waarvan een derde sleutelpersonen. De workshop bestond uit twee inleidingen en de bespreking van stellingen in drie werkgroepen. De eerste inleiding werd verzorgd door prof. em. An Hermans met als onderwerp Het recht van ouderen op educatie. Zij koppelde de behoee aan leren, ook op oudere leeijd, aan het vervullen van allerlei ontwikkelingstaken op gebieden zoals gezondheid, wonen, familie en relaties, maatschappelijke inzet, Ze wees ook op maatschappelijke noden zoals: het samenleven met meer generaties en intergenerationele solidariteit, het inspelen op veranderingen in de samenleving, participatie, Voor het beleid inzake oudereneducatie verwees zij uitdrukkelijk naar aanbevelingen van onder meer de Verenigde Naties, de Europese Unie en de impliciete erkenning van het recht op leren in het Vlaamse Ouderenbeleid. Samenvaend stelde zij de vraag: wat kan er gebeuren op de weg naar een samenleving waarin educatie en leren voor ouderen een dimensie is van hun bestaan, voor de educatieve gemeenschap een volwaardig terrein en voor de overheid een beleidspunt? De tweede inleiding werd verzorgd door Huib Hinnekint, die een beeld van De oudereneducatie in de Vlaamse Gemeenschap schetste. Oudereneducatie omschreef hij als alle vormen van hulp bij het leren van ouderen. De meer formele hulp wordt aangeboden in het kader van het volwassenenonderwijs: de niet-formele educatie bijvoorbeeld door volkshogescholen, Seniorenacademies, de Universiteit van de derde leeijd en de informele educaties vooral via het sociaal-cultureel verenigingsleven en de lokale dienstencentra. Daarbij beklemtoonde hij dat voor ouderen, de informele vormen van leren vele keren belangrijker zijn dan de meer formele en dàt voor veel meer ouderen en tot op hoge leeijd. Voorts behandelde hij een aantal trends op het gebied van de oudereneducatie en uitdagingen voor het beleid. Met dat laatste werd een brug geslagen naar de gedachtewisseling in de werkgroepen. Aan de deelnemers waren vooraf negen stellingen bezorgd ter bespreking. Uit de discussie bleek dat men het eens kan zijn met de stelling dat er door de overheid een selectief beleid zou moeten worden gevoerd. Hierbij wordt prioriteit gegeven aan aanbod dat ouderen beter in staat stelt om zelfstandig te blijven en ook om zich maatschappelijk in te zeen (Basisvorming). Ook de stelling dat het informele leren minstens zo belangrijk is als het meer formele, kon worden onderschreven en evenals de idee dat dit in het beleid voor de oudereneducatie tot uitdrukking 16

19 moet komen. Instemming kreeg ook de gedachte dat er op de drie bestuursniveaus een beleid nodig is voor de oudereneducatie, waarbij de Vlaamse overheid vooral de algemene voorwaarden moet scheppen voor een dergelijk beleid, de lokale vooral moet inzeen op het bevorderen van de participatie en de regionale een goede spreiding en coördinatie van het aanbod moet in de hand werken. De moeilijkste punten bleken de verdere concrete invulling van het aanbod dat bij prioriteit en tegen lage kosten (of gratis) voor de deelnemers beschikbaar zou moeten zijn (Basisvorming). Hierbij kwamen in beeld: de vorming van ouderen die zich als vrijwilliger inzeen, de voorbereiding op pensioen, cursusaanbod gericht op het zelfstandig vervullen van allerlei ontwikkelingstaken en vorming die ouderen in staat moet stellen om de vruchten te plukken van de verworvenheden van de moderne technologie. Tensloe werd ook de gedachte onderschreven dat om het recht op leren te garanderen van alle ouderen, ook de allerzwaksten en degenen die niet of nauwelijks gebruik maken van het bestaande aanbod, het leren van en aan elkaar waarbij iedereen zowel leraar als leerling is moeten worden ondersteund. Een sensibiliseringscampagne, die hierop gericht is, zou daartoe zeker kunnen bijdragen. Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat deze workshop slechts als een beginpunt kan worden beschouwd voor verdere acties. De werkgroep is alleszins van zin hier werk van te maken. Huib Hinnekint, voorzier Opmerkelijke oproep van Koningin Beatrix in haar kerstrede Ouderdom wordt vaak alleen als een probleem gezien. Daarbij denkt men aan gebreken en hulpbehoevendheid, oplopende kosten en hoge eisen aan de gezondheidszorg. Maar de maatschappij kan zich niet veroorloven ouderen af te schrijven; vergrijzing hee ook een verrijkende kant. De vrije tijd kan positief worden benut. Er komt ruimte om na te denken, nieuwe wegen in te slaan, activiteiten te ontplooien en zich in te zeen voor anderen. Levenservaring en wijsheid kunnen worden verzilverd als ouderen die mogelijkheden ook zelf aangrijpen. De Nederlandse koningin stelt vast dat de verhoudingen tussen jong en oud kwetsbaarder zijn geworden. Ze roept op tot het behoud van de maatschappelijke solidariteit. De jongeren van nu zijn de ouderen van straks. 17

20 Laat de laatste periode van je leven niet aan anderen over Bij heel wat mensen lee er angst voor het sterven. Het feit dat mensen sterven is nochtans zo oud als de mensheid zelf. Als men aan mensen vraagt hoe ze zouden willen sterven, is het meest frequente antwoord: Tijdens mijn slaap, in mijn eigen bed. Dat blijkt dus de ideale dood te zijn. Toch stelt men vast dat heel wat mensen die ooit te kennen gaven dat ze liefst thuis zouden sterven, uiteindelijk sterven in een ziekenhuis. Dat betekent niet dat al deze mensen die in het ziekenhuis sterven een slechte dood meemaken. Een goede dood definiëren als een sterven thuis omdat dit ooit de voorkeur van de patiënt was, is voorbijgaan aan heel wat condities die nodig zijn om te spreken van een goede dood. Sterven in hun slaap, onverwachts, zonder dat ze daarvan iets hebben gevoeld, is ook een dood die weinigen is gegeven. Dat doet zich niet zo frequent voor. De meeste mensen sterven na een lang ziekteproces en hebben zeer veel medische behandelingen doorgemaakt die hen al dan niet voor geruime tijd of tijdelijk hebben geholpen. Maar nogal wat mensen hebben meegemaakt dat een bekende of een dierbare stierf na een lange en pijnlijke aakeling, nadat door allerlei medische behandelingen niet alleen hun leven, maar vooral hun lijden werd gerokken. Je hoort nogal eens reacties in de zin van: Mijn moeder wilde dat niet meer. Waarom hebben ze haar nog opgenomen op een intensieve zorgafdeling? Waarom kon ik niet bij moeder zijn tijdens de laatste uren van haar leven in plaats van die driemaal vijien minuten per dag bezoektijd. Ze is zonder ons moeten sterven. Ik zou daar nooit voor kiezen. De meeste mensen beseffen niet dat de Wet op de Patiëntenrechten bepaalt dat men je toestemming moet vragen voor elke behandeling. Een arts mag dus geen behandelingen opstarten waarmee je het niet eens bent, of moet stoppen met een bepaalde behandeling als je dit niet meer wil. Het is echter zeer moeilijk om te bepalen wat je wel en niet meer wil als je ernstig ziek bent. Mensen die daarover niet hebben nagedacht vóór ze er aan toe waren, hebben daar vaak ook de kracht niet meer toe als ze oud, aankelijk, en aan het einde van hun krachten zijn gekomen. Daarom raden we aan om daarover vroegtijdig na te denken, erover te spreken met je familieleden en je dierbaren, en eventueel vast te leggen in een document wat je wel en niet meer zou willen als er een moment zou aanbreken dat je niet meer in staat bent om zelf je wil uit te drukken. Mensen plannen allerlei: hun agenda, hun loopbaan, hun projecten, hun vakantie, feestdagen. De meeste mensen treffen regelingen voor de verdeling van hun erfenis na hun dood. De enige zaak die ze nalaten te plannen is hun levenseinde. Nochtans, als je dit niet plant, als je er niet minstens over nadenkt en ideeën daaromtrent uitwisselt met dierbaren, zullen anderen dit van je overnemen op het moment dat je het meest kwetsbaar bent en het meest nood hebt aan begrip en comfort en het meest verlangt naar waardigheid. Sommige mensen denken dat ze een euthanasieverklaring moeten invullen als ze later geen zeer pijnlijke dood willen sterven. Euthanasie is de opzeelijke beëindiging van het leven door een arts op uitdrukkelijk en schrielijk verzoek van de patiënt. Er zijn echter, naast euthanasie, ook nog heel wat andere mogelijkheden om ervoor te zorgen dat je het laatste deel van je leven zo intens mogelijk kan leven samen met je dierbaren. Denken over de laatste periode van je leven of de laatste periode van het leven van een dierbare is niet gemakkelijk. Houdingen en opvaingen in verband met geloof, pijn, lijden, verlies van bewustzijn en het achterlaten van mensen komen in het geding. Je kan dat alles laten lopen zoals het loopt, en dat is prima als je daarvoor kiest. 18