wie was wie? Identificeren in het verleden voldoende informatie heel veel gegevens hoe vaak kan iemand worden genoemd Genlias bs - maart 2012

Transcriptie

1 wie was wie? Identificeren in het verleden Hoe weten we zeker dat twee (of meer) vermeldingen over dezelfde persoon gaan? > Als de beschikbare gegevens een persoon uniek identificeren. Gerrit Bloothooft Universiteit Utrecht > Er niemand anders is voor wie die gegevens ook gelden. 2 voldoende informatie heel veel gegevens Bij geboorte (in burgerlijke stand): voornaam en familienaam geboortedatum en geboorteplaats Genlias > Wie was wie Afgelopen ruim 20 jaar: Maar in andere vermeldingen op zijn best: voornaam en familienaam leeftijd namen van vader en moeder (, partners) 16 miljoen akten van de burgerlijke stand gedigitaliseerd (moet naar 32 miljoen) 63,7 miljoen persoonsvermeldingen (gaat naar 120 miljoen vermeldingen) Is dat genoeg? En wat doen we met varianten en fouten? en dan nog doop-, trouw- en begraafboeken, en 3 4 Genlias bs - maart 2012 nog te doen gereed hoe vaak kan iemand worden genoemd geboorte (1) huwelijk (4) geboorte kinderen (12) huwelijk kinderen (6) overlijden kinderen (12) overlijden partners (4) overlijden (1) overige voorkomens (n) van 2 tot 40 vermeldingen per persoon 120 miljoen vermeldingen gaan over ca miljoen verschillende personen. wie zijn dat? 6

2 identificatieprobleem identificeren wie was wie? genealoog doet dit op kleine schaal, handmatig impliciete kennis en regels voor 120 miljoen vermeldingen (en meer), met de computer expliciete kennis en regels personen families bevolking NWO LINKS project 7 8 bevolkings reconstructie welke gegevens modern: GBA (BasisRegistratie Personen) historisch: hgba (historische GBA) gegevensstructuur van moderne GBA voor elke historische persoon een uniek burgerservice nummer (id) persoon (id) voornaam, achternaam geboortedatum en -plaats namen vader (id) en moeder (id) namen partners (id), huwelijksdatum en - plaats overlijdensdatum en - plaats beroep, adressen, bezit, problemen in de genealogie naamvarianten ontbrekende akten ontbrekende gegevens variatie in spelling andere namen (aliassen) fouten in naam, plaats, datum ontstaan: oorspronkelijk bij opgave van gegevens, of bij het neerschrijven ervan tijdens digitalisatie Namen dragen een belangrijk deel van onze identiteit In Genlias, nu: verschillende volledige voornamen (Maria Johanna Pieternella) verschillende familienamen verschillende enkele voornamen (Maria) verschillende familienaam onderdelen 11 12

3 naamvarianten naamvarianten Geertruida verschillende enkele voornamen > naar schatting oorspronkelijke voornamen verschillende familienaam onderdelen > naar schatting oorspronkelijke familienamen Geerke Geerke Geertemarie Geertien Geertje Geertjen Geertruda Geertrude Geertrudis Geertrudis Geertrudus Geertrui Geertruida Geertruide Geertruidus Geertruyes Geertruyus Geertruij Gèëtruui Geltruda Gerdruth Gerie Gerieke Gertie Gertje Gerton Gertraut Gertrud Gertruda Gertrude Gertrudis Gertrudus Gertruida Gertruud Gery Girtje Girtrud Gittje Gittruut Guurtruida Tru Truda Trude Trudeke Trudel Trudi Trudie Trudo Trudus Trudy Trui Truida Truitje Truke Trukie Truuke Truus Truytje naamvarianten Willem familenaamvariatie Kwaadakkers standaardisatie identificatieprobleem Voornamen Familienamen Plaatsnamen Beroepen wanneer weten we zeker dat twee vermeldingen over eenzelfde individu gaan? Jan Nijhuis Willibrord Frequin NWO LINKS project 17 18

4 zeldzame namen helpen, maar naamverspreiding Sommige voornamen komen vaak in bepaalde families voor Sommige families trouwen vaak onderling Namen kunnen regionaal zijn (en daar niet zo zeldzaam) Jan Nijhuis Geertruida Bruggink (2007/10, relatieve frequentie per gemeente) regionale familienamen Overijsselse regionale familienamen we definiëren die als: 50% van de naamdragers woont binnen 30 km van de centrumgemeente 1 Nijhuis Enschede Voortman Rijssen-Holten Geerdink Hengelo (O) Beens Zwartewaterland Kappert Raalte Beltman Deventer Lansink Tubbergen Morsink Hof van Twente Leferink Haaksbergen Vrielink Hof van Twente Damhuis Losser Lohuis Dinkelland ter Braak Hengelo (O) Ekkel Twenterand Logtenberg Olst-Wijhe Paalman Rijssen-Holten Lammertink Wierden Kerkdijk Twenterand Maathuis Tubbergen Riezebos Kampen Eenkhoorn Zwartewaterland Veurink Hardenberg Leussink Almelo Dunnink Staphorst Bakhuis Twenterand Siemerink Oldenzaal Hilberink Twenterand Jannink Wierden Beunk Rijssen-Holten Bekhuis Tubbergen Kienhuis Dinkelland Bolink Deventer Koerhuis Raalte Diender Kampen Hakkers Hardenberg ten Klooster Zwartewaterland Egberink Hengelo (O) Dijkslag Zwolle Braakhuis Tubbergen Selles Kampen ter Harmsel Rijssen-Holten Loohuis Oldenzaal Dommerholt Rijssen-Holten Pluimers Rijssen-Holten Huisjes Hardenberg Steggink Tubbergen Mijnheer Staphorst Tijink Dinkelland Oude Nijhuis Tubbergen ter Avest Hellendoorn regionale familienamen regionale familienamen Wijnja Medema Assen Geerdink van der Knaap de Nooijer van Gils Houben Romkes Derksen Koelewijn Rood 23 24

5 regionale namenkaart Twente Achterhoek Limburg Brabant vissersdorpen platteland meer dan steden effect stormvloed in Zeeland 5-10% 5-10% 2-5% 2-5% 1-2% 1-2% 10-20% 10-20% 20-40% 25 verhuizing Waar wonen de achterkleinkinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Overijssel zijn geboren? 60% in Overijssel In januari komt er een interactieve website over verhuizen in de 20 e eeuw! 26 familienamenbank geavanceerd: ink$ 16 miljoen personen in GBA miljoen personen in volkstelling familienamen die eindigen op -ink familienamen die eindigen op -kamp 29 30

6 rol van dialect familienamen die eindigen op -huis Dialectwoorden in familienamen? niet hoes! Vaak Nederlandse spelling in familienamen, hout in plaats van holt huis in plaats van hoes holt of hout Mars- en Mors- Holt- en -holt Hout- en -hout tot besluit dank voor uw aandacht! Identificatie in het verleden? - ja, dat kan, maar verstandig beslissen - werken aan een historische GBA - computer kan veel werk uit handen nemen - maar genealogen hebben onmisbare achtergrondkennis - de mens blijft centraal, toen en nu, gelukkig maar 35 36