naamkunde Alle namen van Nederland eigennamen onderwerpen vandaag voornamen namenbanken

Transcriptie

1 naamkunde Alle namen van Nederland Gerrit Bloothooft Universiteit Utrecht / Meertens Instituut KNAW / IISG KNAW g.bloothooft@uu.nl wat is de oorspronkelijk betekenis van een naam persoonsnamen aardrijkskundige namen bedrijfsnamen, productnamen wat is de maatschappelijke rol van een naam Berkel Enschot 30/11/11 1 Berkel Enschot 30/11/11 2 eigennamen onderwerpen vandaag deel van onze identiteit kerngegeven in (historische) administratie verknoopt met tradities en taal sociaal-cultureel-ekonomische reflectie moderne voornamen populariteit sociale differentiatie Verspreiding familienamen verspreiding regionale namen migratie Berkel Stadskanaal Enschot 20/3/ /11/11 3 Berkel Enschot 30/11/11 4 namenbanken voornamen gebaseerd op bevolkingsbrede selecties uit gemeentelijke basisadministratie voornamen 2006, 2010 familienamen 2007 vergelijk volkstelling 1947 Berkel Enschot 30/11/11 5 Berkel Enschot 30/11/11 6

2 voornamen de Nederlandse voornamenbank eerste en volgnamen geboorteplaats en -jaar familierelaties 22 miljoen personen 16 miljoen in miljoen overleden miljoen overleden voor 1994 (gereconstrueerd) bekijk voornaam verschillende aantal naamdragers in 2010 verspreiding van geboorteplaatsen populariteit sinds 1880 naamsverklaring beperkt Berkel Enschot 30/11/11 7 Berkel Enschot 30/11/11 8 een voornamenrevolutie van vernoeming naar mode % van traditie naar mode traditionele vernoeming Jan Kevin Engelse namen vernoeming naar grootouders,.. losgelaten in de loop van de 20e eeuw maar toch nog wel in 2e voornaam vrijheid voor ouders modeverschijnsel keuze in overeenstemming met sociale omgeving verkorte traditionele namen Nelly nieuwe namen voor Nederland Ingrid Jayden Femke kort en hype tweetoppig Berkel Enschot 30/11/11 9 Berkel Enschot 30/11/11 10 innovatie en verspreiding (Rogers, 1964) complexe populariteit van Hans basislijn model pieken in 1944, 1962, 1985 verschillende sociale klassen? (kunnen we niet aantonen) Berkel Enschot 30/11/11 11 Berkel Enschot 30/11/11 12

3 veel voornamen GBA: voornamen 80% van de kinderen hebben tegenwoordig 1500 verschillende namen naamgroepen welke namen worden vaak samen in een gezin gevonden? traditioneel (PR/RK oude testament) periode (pre-modern, modern) taal (Fries, Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Skandinavisch, Arabisch, Turks) onderwerp (geschiedenis, cultuur, natuur) => 14 naamgroepen Berkel Enschot 30/11/11 13 Berkel Enschot 30/11/11 14 specifiek voor Brabant bible belt traditionele namen korte Nederlandse katholiek geloof (latijnse vorm) namen (Anne, Bart) (Wilhelmus, Wilhelmina) traditionele Nederlandse namen (Gerrit, Trijntje) strenge protestanten Berkel Enschot 30/11/11 15 Berkel Enschot ICOS /11/ voornamen kaart sociale achtergronden naamgeving twee onafhankelijke factoren kenmerkende naamgroep per postcode gebied opleiding laag/hoog levenshouding trendy/traditioneel Berkel Enschot 30/11/11 17 Berkel Enschot 30/11/11 18

4 naamgroepen en indicatoren dynamiek van naamgroepen , cumulatief per jaar 2 traditional trendy Italian-Spanish Arabic2 Arabic1 Turkish English Modern French Mixed(Nordic) Dutch-preModern Dutch-Modern Hebrew Frisian Elite Traditional -2-2 low income Berkel Enschot 30/11/11 high income19 20 Berkel Enschot 30/11/11 20 familienamen familienamen erfelijke naam vanaf middeleeuwen in zwang van zuid (Italie & Frankrijk) naar noord Brabant en Limburg eerst Friesland en Groningen laatst (1811) Berkel Enschot 30/11/11 21 Berkel Enschot 30/11/11 22 familienamen de Nederlandse familienamenbank familienaam woonplaats 18 miljoen personen 16 miljoen in miljoen overleden bekijk familienaam (2007) aantal naamdragers in 1947 (volkstelling) 10 miljoen aantal naamdragers in miljoen + 2 miljoen verspreiding van woonplaatsen naamsverklaring beperkt Berkel Enschot 30/11/11 23 Berkel Enschot 30/11/11 24

5 familienaam verspreiding geavanceerd: ^Van G Janse Janssen Jansen 100 km (%) Berkel Enschot 30/11/11 25 Berkel Enschot 30/11/11 26 familienamen die beginnen met van G familienamen die eindigen op -ink Berkel Enschot 30/11/11 27 Berkel Enschot 30/11/11 28 familienamen die eindigen op -stra regionale familienamen we definiëren die als: 50% van de naamdragers woont binnen 30 km van de centrumgemeente Berkel Enschot 30/11/11 29 Berkel Enschot 30/11/11 30

6 Brabantse regionale familienamen verspreiding 1 van de Ven Eindhoven van Gils Breda Swinkels Helmond Manders Deurne de Laat Tilburg van Erp Oss van Esch 's-hertogenbosch Schellekens Tilburg Vogels Helmond van de Wiel Heusden van Gestel Tilburg van der Aa Sint-Michielsgestel van de Sande Tilburg van Uden Oss van Hout Helmond van Lierop Helmond van der Zanden Helmond van Gool Tilburg van Riel Tilburg Pijnenburg Tilburg Broeders Oosterhout van Laarhoven Tilburg van Iersel Tilburg Heeren Rucphen Spierings 's-hertogenbosch Verberne Deurne Roovers Breda van den Hout Tilburg van de Kerkhof Helmond van Gerwen Eindhoven van Gorp Tilburg Leijten Tilburg Huijbregts Breda Megens Oss van Grinsven Sint-Michielsgestel van Bussel Asten Voets 's-hertogenbosch van den Uden 2051 Elzen 39 van Beurden Tilburg van den Biggelaar Boxtel Brekelmans Tilburg Rooijakkers Eindhoven van Zundert Breda Suijkerbuijk Bergen op Zoom Habraken Eindhoven van Berlo Gemert-Bakel van Meer Roosendaal van de Wouw Tilburg van Roosmalen Schijndel Verhees Someren 1810 van Zundert Schellekens Swinkels Berkel Enschot 30/11/11 31 Berkel Enschot 30/11/11 32 regionale familienamen Wijnja Medema Assen Geerdink regionale familienamen van der Knaap de Nooijer van Gils Houben Romkes Derksen Koelewijn Rood Berkel Enschot 30/11/11 33 Berkel Enschot 30/11/11 34 regionale namenkaart Twente Achterhoek Limburg Brabant vissersdorpen platteland meer dan steden effect stormvloed in Zeeland 2-5% 2-5% 1-2% 1-2% 10-20% 10-20% 5-10% 5-10% Voornamenbank 3. migratie per persoon: geboorteplaats bekend maar ook geboorteplaats van ouders, grootouders, overgrootouders 20-40% Berkel Enschot 30/11/11 35 hoe verhuisden Nederlanders? Berkel Enschot 30/11/11 36

7 Waar zijn de personen geboren die nu in Oosterhout wonen en tussen jaar oud zijn 34% in Oosterhout Waar zijn de ouders van die personen geboren? 23% in Oosterhout, ouders Berkel Enschot 30/11/11 37 Berkel Enschot 30/11/11 38 Oosterhout, grootouders Waar zijn de grootouders van die personen geboren? Oosterhout, overgrootouders Waar zijn de overgrootouders van die personen geboren? 17% in 15% in Berkel Enschot 30/11/11 39 Berkel Enschot 30/11/11 40 Oosterhout nakomelingen Waar wonen nu de kinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren 54% in Oosterhout nakomelingen Waar wonen nu de kleinkinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren 31% in Berkel Enschot 30/11/11 41 Berkel Enschot 30/11/11 42

8 Oosterhout nakomelingen Waar wonen nu de achterkleinkinderen van personen die tussen 1880 en 1900 in Oosterhout zijn geboren 22% in migratie Betrekkelijk weinig verhuizingen, en dan vooral in de regio zelf Behoud van regionale namen Steden trekken Berkel Enschot 30/11/11 43 Berkel Enschot 30/11/11 44 tot besluit voornamen: zeggen meer over onze ouders dan vroeger, en vertellen onze leeftijd familienamen: we verhuizen toch niet zo ver, velen wonen niet ver van de plaats van de stamvader Berkel Enschot 30/11/11 45