MUSKUSRATTEN- EN BEVERRATTENBESTRIJDING PROVINCIE GRONINGEN

Transcriptie

1 MUSKUSRATTEN- EN BEVERRATTENBESTRIJDING PROVINCIE GRONINGEN JAARVERSLAG 2008 Afdeling Kanaalbeheer

2 Jaarverslag 2008 Muskusratten- en beverrattenbestrijding Provincie Groningen Inhoud: A. Samenvatting prestatieafspraken muskus- en beverrattenbestrijding... 3 B. Jaarverslag muskusrattenbestrijding Inleiding Ontwikkeling van de muskusrattenvangsten Registratie vangsten per soort vangmiddel Vangsten in uurhokken en deelgebieden Meldingen Bijvangsten Personeel en organisatie Situatie in de grensgebieden Schade Projecten Landelijk onderzoek Proef met niet bestrijden Kosten C. Jaarverslag beverrattenbestrijding Inleiding Beverrattenbestrijding in Bijlagen: 1. Bestrijdingsoverzicht Bestrijdingsoverzicht

3 A. Samenvatting prestatieafspraken muskus- en beverrattenbestrijding Prestatie-indicator Doelstelling 2008 Realisatie formatie die in 2008 wordt ingezet - bestrijders 34,56 fte 34,56 fte - rayonambtenaren 3,0 fte 3,0 fte - beverrattenbestrijder 1,0 fte *) 2. aantal uren dat aan bestrijding in het veld wordt besteed aantal uren per kilometer watergang 1,91 1,87 **) 4. percentage vanggebieden met gedetailleerd bestrijdingsplan 51 % 60 % 5. maximale afwijking tussen begroting en realisatie geen overschrijding nagenoeg geen overschrijding 6. streefcijfer voor ziekteverzuim 6 % 5,46 % 7. aantal gevangen muskusratten aantal gevangen muskusratten per uur, gemiddeld over provincie 0,53 0,56 9. aantal vangsten per kilometer watergang 1,01 1,03**) 12. aantal gevangen muskusratten per uurhok zie bijlage 1/2 zie bijlage 1/2 *) In verband met de grote toename van het aantal beverratten is er in augustus 2008 een beverrattenbestrijder vanuit het provinciale budget toegevoegd. **) Tot vorig jaar heeft Groningen vastgehouden aan het aantal kilometers oeverlengte gebaseerd op een gedetailleerd onderzoek inclusief naverkenning ( km). Omdat het landelijke vangstregistratiesysteem rekent met het landelijk bepaalde getal ( km) en alle doorberekende cijfers daar ook op gebaseerd zijn, heeft Groningen besloten ook met het landelijk bepaalde getal te gaan werken in de verslaglegging. B. Jaarverslag muskusrattenbestrijding 1. Inleiding Sinds 1987 is de provincie Groningen verantwoordelijk voor en belast met de uitvoering van de muskusrattenbestrijding. Het doel van de muskusrattenbestrijding is het terugdringen van de populatie tot een beheersbaar niveau, waardoor de instandhouding van waterkeringen en oevers is gegarandeerd en het toebrengen van dierenleed tot een minimum wordt beperkt. 2. Ontwikkeling van de muskusrattenvangsten. In 2008 zijn in de provincie Groningen muskusratten gevangen. Dit zijn er minder dan in Het aantal ingezette velduren daalde van in 2007 tot in het verslagjaar. De verschillen met de landelijke getallen zijn veroorzaakt doordat de velduren (1008 uur) en de vangsten (511 stuks) van 1 bestrijder met een gedeeld vanggebied niet in het landelijke systeem ingevoerd zijn. Deze fout werd pas na het sluiten van het landelijke systeem ontdekt en kon niet meer gecorrigeerd worden. Tevens werden er 389 extra uren ingezet van muskusrattenbestrijders voor de bestrijding van beverratten. 3

4 De vangsten per uur daalden per saldo van 0,60 in 2007 tot 0.56 in De vangsten per kilometer watergang/oever zijn gedaald. Ook hier wordt nu uitgegaan van de km s watergang ( km) die door het landelijke systeem worden gehanteerd en niet meer met het door Groningen zelf geconstateerde getal ( km). In onderstaande tabel zijn de vangst- en tijdbestedinggegevens uitgewerkt over de jaren 2001 t/m De vangsten van 2007 en 2008 per uurhok zijn aangegeven in bijlage 2. JAAR: Vangsten Velduren Vangsten/uur Vangsten/km 1,48 1,84 1,81 1,34 1,17 0, /1, Vangsten en tijdsbesteding Klimatologisch waren de vangomstandigheden in 2008 in het algemeen goed. Er hebben zich geen extreme weersomstandigheden voorgedaan die het vangen in de trekperiodes significant beïnvloed hebben. De muskusrattenvangsten per periode van 4 weken in de jaren 2006, 2007 en 2008 in Groningen zijn in onderstaande grafiek weergegeven. Vangsten per periode in 2006 t/m Periode 3 en 4 worden gerekend tot de voorjaarstrek en periode 10 tot en met 12 tot de herfsttrek. In de trekperiodes werden zoals gebruikelijk de hoogste vangsten gerealiseerd. In de voorjaarstrek

5 en in de herfsttrek stuks. Het totale aantal vangsten in de trekperiodes bedraagt exemplaren. In onderstaande grafiek wordt de verhouding van vangsten in Groningen en Nederland weergegeven. Het totale landelijke vangstaantal in 2008 bedraagt muskusratten, wat een afname van exemplaren betekent ten opzichte van Verhouding Groningen t.o.v. Nederland Nederland Groningen In de volgende grafiek wordt de landelijke ontwikkeling per provincie tussen 2006 en 2008 weergegeven. Vangsten per provincie in 2006 t/m Gron Fr Dr Ov Gld Ut N-Br Li Zld Z-H N-H Flevo 5

6 3. Registratie vangsten per soort vangmiddel. De registratie van het aantal gevangen muskusratten per soort vangmiddel heeft ook in het verslagjaar 2008 plaatsgevonden. De resultaten staan vermeld in onderstaande tabel. Er zijn geen grote verschillen met voorgaande jaren Fuik ,2 % Klem ,2 % Vangkooi ,6 % Lokaasklem 62 0,3 % Schijnduiker 569 2,5% Geweer 27 0,1% Inloopkooi % Overig % 4. Vangsten in uurhokken en deelgebieden. Sinds 1987 worden de vangsten per uurhok geregistreerd. Een uurhok is een blok van 5 x 5 kilometer met een uniek nummer. Groningen telt 121 uurhokken waarin vangsten worden geregistreerd. Hiervan liggen 76 uurhokken compleet en 45 uurhokken gedeeltelijk binnen de provinciegrens. Op de hierna volgende kaart zijn de uurhokken en de deelgebieden die we binnen de provincie onderscheiden aangegeven. 6

7 Overzicht uurhokken en gebiedsindeling 7

8 Het verloop van de vangsten in de deelgebieden van de provincie wordt hierna beschreven. Westerwolde. In 2007 werden muskusratten gevangen, in het verslagjaar 1.823, een stijging met 170 exemplaren. Het aantal vangsten per uur ging van 0,37 naar 0,39. Oldambt. Het aantal vangsten is gestegen van in 2007 naar in 2008 dit is een stijging van 597 exemplaren. Het aantal vangsten per uur steeg van 0,52 naar 0,82. Veenkolonieën. De vangsten in de Veenkolonieën zijn verder gedaald van in 2007 naar in 2008, een vermindering met 140 exemplaren. De vangsten per uur zijn gedaald van 0,33 tot 0,29. Haren en Onnerpolder. De vangsten zijn gestegen van 606 in 2007 naar 809 in 2008, een stijging met 203 exemplaren. De vangsten per uur gestegen van 0,24 naar 0,32. Midden Groningen. Er is een stijging van vangsten met 181 stuks gerealiseerd, van in 2007 tot in De vangsten per uur daalden van 0,47 tot 0,40. Stad Groningen. In de stad Groningen daalden de vangsten van in 2007 tot in 2008, wederom een vermindering nu met 508 exemplaren. De vangsten per uur daalden van 1,08 naar 1,04. Westerkwartier. De vangsten in het Westerkwartier stegen fors van in 2007 naar in 2008, een stijging met stuks. De vangsten per uur daalden van 0,51 tot 0,37. Noord Groningen. De vangsten in dit grote gebied daalden van in 2007 tot 3343 in 2008 een daling met 1734 exemplaren. De vangsten per uur daalden van 0,40 tot 0,35. De Meeden. De daling van de laatste jaren is ook in 2008 doorgezet. Van in 2007 tot in 2008, een afname met 142 stuks. De vangsten per uur daalden van 0,99 tot 0,80. 8

9 5. Meldingen. In het verslagjaar zijn 264 meldingen geregistreerd, wat een afname met 64 betekent ten opzichte van Een overzicht van de meldingen vanaf 1995 t/m 2008 is in onderstaande tabel weergegeven. Onder "Foutieve" worden die meldingen verstaan waarvan na onderzoek blijkt dat ze geen betrekking hebben op muskusratten, doch op soorten zoals bruine rat, woelrat en dergelijke, of dat de muskusratten op dat moment daar niet (meer) voorkomen. Opvallend was het grote aantal meldingen waar het bruine ratten betrof. Het is lastig om melders door te kunnen verwijzen naar bestrijdingsorganisaties die de bestrijding van bruine ratten voor hun rekening nemen omdat niet elke gemeente dit doet. Tevens worden er met regelmaat melders van bruine ratten door gemeenten doorverwezen naar de muskusrattenbestrijding. JAAR MELDINGEN VANGSTEN BEZOEKEN FOUTIEVE Meldingen Bijvangsten Evenals voorgaande jaren werden vangsten, niet zijnde muskusratten, geregistreerd. Het doel van deze registratie is inzicht te verkrijgen in het aantal en de soorten die bijgevangen worden en om verder te kunnen blijven werken aan systemen en werkwijzen om het aantal bijvangsten terug te dringen. Landelijk wordt hieraan in de werkgroep Techniek en Tactiek van de Technische Commissie Muskusrattenbestrijding (TCM) gewerkt en worden ervaringen uitgewisseld. Bij de constructie van vangmiddelen worden meerdere maatregelen genomen om bijvangsten tot een minimum te beperken. Zo worden de kelen van fuiken niet groter dan 9 cm gemaakt om te voorkomen dat er otters gevangen worden. Tevens worden de openingen voorzien van een klep en wordt de maasrichting van het gaas zodanig gepositioneerd dat vissen zich niet vast kunnen zwemmen om visvangst zo veel mogelijk te voorkomen. De vangkooien zijn voorzien van kleine openingen, waardoor woelratten kunnen ontsnappen. Een diersoort wordt enkel geregistreerd als bijvangst indien het dood in het vangmiddel wordt aangetroffen. Het overgrote merendeel van onbedoeld gevangen dieren kan na de vangst gewoon weer losgelaten worden. Het totale aantal bijvangsten in 2008 bedroeg 323, overeenkomstig onderstaande tabel. In 2007 bedroeg dat aantal 898. Dit is 575 minder dan vorig jaar. Het grootste verschil zat in het aantal bruine ratten en woelratten dat minder werd bijgevangen, bij de vissen ging dit vooral om snoeken. Verder spelen zowel de aanpassingen van de vangmiddelen als niet beïnvloedbare natuurlijke factoren, zoals migratie van bijvangstsoorten, een rol in de verschillen. 9

10 ZOOGDIEREN VOGELS VISSEN OVERIG Bruine rat 91 Waterhoen 10 Snoek 74 Bruine Kikker 1 Woelrat 97 Wilde eend 8 Zeelt 17 Wolhandkrab 2 Hermelijn 2 Blauwborst 1 Blankvoorn 15 Steenmarter 1 Aal 13 Baars 3 Totaal: 191 Totaal: 19 Totaal: 110 Totaal: 3 Bijvangsten Personeel en organisatie Er zijn geen wijzigingen opgetreden in het personeelsbestand in De formatie van de vangers bleef ongewijzigd op 34,56 fte. De formatie van de rayonambtenaren bleef 3,0 fte. Langdurige ziekte is ook in 2008 vervangen. In 2008 is gewerkt met twee veldrayonambtenaren en één coördinerend/administratief rayonambtenaar. Gebleken is dat twee veldrayonambtenaren onvoldoende tijd vrij kunnen maken voor de begeleiding van de bestrijders. Tevens is gebleken dat de taken van de coördinerend/administratief rayonambtenaar niet optimaal uitgevoerd kunnen worden binnen de daarvoor beschikbare tijd. Om het administratieve gedeelte deels te ontlasten is gebruik gemaakt van het secretariaat kanaalbeheer. Er zijn in overleg met de arbocoördinator een zaagmachine, een kolomboormachine en een afzuiging vervangen. De aanwezige machines voldeden niet aan de daarvoor gestelde regels. Een gaasknipmachine werd voorzien van een noodstop. Tevens werden een aantal overlevingspakken aangeschaft voor de mensen die vaarroutes bemannen. Tot 2007 werd bij de medewerkers van de muskusrattenbestrijding een collectief Lyme-onderzoek uitgevoerd. Het blijkt echter dat er onvoldoende betrouwbare testen gebruikt worden. Om geen schijnveiligheid te creëren heeft de arbocoördinator besloten in 2008 van deze collectieve test af te stappen. Het blijft mogelijk om bij geconstateerde tekenbeten een test af te laten nemen. In 2008 stond de module "Communicatie" van het landelijke opleidingspakket gepland voor alle bestrijders, behalve de 50+-ers. Vanwege een foutieve inschrijving door het opleidingsinstituut heeft dit niet plaats kunnen vinden. De opleiding communicatie wordt nu in 2009 gegeven. De rayonambtenaren hebben de module communicatie wel gevolgd. In 2008 is in Grootegast een nieuw steunpunt in gebruik genomen. Dit om de overbezetting van het steunpunt Oldehove te ontlasten en effectiever te kunnen opereren in het kader van reisafstanden tot het steunpunt. 9. Situatie in de grensgebieden. Duitsland. In 2008 is alleen overleg gevoerd met de Duitse bestrijdingsorganisatie via de landelijke Technische Commissie Muskusrattenbestrijding. Voor wat betreft de muskusrattenbestrijding was er ook geen aanleiding om te overleggen. De afstemming in vorige jaren heeft geleid tot een goede bestrijdingssituatie aan beide zijden van de grens. Noot is wel dat dit alleen geldt voor de muskusrattenbestrijding en niet voor de beverrattenbestrijding. Drenthe en Friesland. 10

11 De rayonambtenaren hebben regelmatig overleg gehad met hun Drentse en Friese collega's. De bestrijders in het grensgebied met Drenthe hebben samengewerkt, voornamelijk bij de beverrattenbestrijding. 10. Schade. Graafschade. Ernstige schadegevallen aan dijken en taluds hebben zich in het verslagjaar niet voorgedaan. Beginnende schade is tijdig gesignaleerd en door de desbetreffende beheerders hersteld. Vangmiddelschade. Er zijn in 2008 totaal 203 schades aan vangmiddelen gemeld. Het merendeel betreft fuiken (166 stuks) en vangkooien (19 stuks). Van de schades zijn er 142 veroorzaakt door maai- en schoonwerkzaamheden en 39 door diefstal en vandalisme. Ook is er een boot plus motor ontvreemd. Hiervan is aangifte gedaan bij de politie. 11. Projecten. In 2008 zijn ongeveer 50 schijnduikers geplaatst. 12. Landelijk onderzoek Naar aanleiding van de quick scan naar nut en noodzaak van de muskusrattenbestrijding is besloten zeven vervolgonderzoeken uit te voeren. Aan het eind van 2007 waren zes onderzoeken afgerond. Aan het onderzoek naar vangmethoden is vooralsnog geen invulling gegeven omdat de Europese Commissie een onderzoek uitvoert dat soortgelijke vragen onderzoekt. Dit onderzoek wordt door de LCCM gevolgd. Het onderzoek naar de organisatie heeft geleid tot een besluit van het IPO dat taken en financiën met betrekking tot de muskusrattenbestrijding dienen te worden overgedragen van de provincies naar de waterschappen. De provincie Groningen heeft hier niet mee ingestemd. 13. Proef met niet bestrijden De provincie Groningen heeft in 2008 het plan opgevat om een proef met het niet bestrijden van muskusratten uit te gaan voeren. Hiervoor zijn twee proefgebieden en twee referentiegebieden geselecteerd en zijn er twee voorlichtingsbijeenkomsten geweest in het gebied. Een nadere uitwerking en verdere besluitvorming zal in 2009 volgen. De proef met niet bestrijden valt niet onder de landelijke onderzoeken, wel wordt er bekeken of er aansluiting gezocht kan worden met het landelijke onderzoeksprogramma. 11

12 14. Kosten In het onderstaande overzicht zijn de begrote en de feitelijk gemaakte kosten in 2008 weergegeven. Omschrijving begroting 2008 rekening 2008 Salariskosten Reis- en verblijfkosten Telefoonkosten Overhead 16 % Huisvesting BTW Goederen en diensten (incl. afvalverwijdering) BTW Dienstkleding BTW Bijdrage IPO voor muskusrattenbestrijding Totaal Af: inkomsten rijk DI-uitkering Af: extra bijdrage waterschappen Af: provinciale bijdrage aan IPO Resterende kosten T.l.v. waterschappen 50 % Extra bijdrage waterschappen Totaal t.l.v. waterschappen Begroting en rekening

13 C. Jaarverslag beverrattenbestrijding 1. Inleiding Sinds 2004 worden in de provincie Groningen beverratten gevangen. De doelstelling is deze dieren in de provincie geen kans te geven zich te ontwikkelen door instroom vanuit Duitsland te voorkomen en gesignaleerde dieren zo spoedig mogelijk weg te vangen. 2. Beverrattenbestrijding in 2008 In 2008 was één formatieplaats beschikbaar voor de beverrattenbestrijding ten laste van het landelijke budget. Deze formatieplaats is ingevuld door de vijf muskusrattenbestrijders, die werkzaam zijn in het gebied langs de Duitse grens, een dag per week in te zetten voor grensbewaking. De uren voor de muskusrattenbestrijding zijn gecompenseerd. Daarnaast zijn door muskusrattenbestrijders 389 uren niet gecompenseerde uren ingezet bij het uitvoeren van vangacties van beverratten. Al vroeg in het seizoen is er vanuit de bestrijding aangegeven dat er onvoldoende capaciteit voor de beverrattenbestrijding beschikbaar bleek te zijn en dat er op diverse plaatsen in de provincie nieuwe locaties met beverratten bijkwamen. De provincie heeft hierop 1 fte beverrattenbestrijding extra beschikbaar gesteld boven op het landelijke budget. Verder is bij de landelijke coördinator beverrattenbestrijding aangegeven dat er meer menskracht nodig is om het probleem de baas te blijven. Er is een inspectie geweest vanuit de commissie beverrattenbestrijding van de LCCM en twee deskundige beverrattenbestrijders hebben advies uitgebracht aan de commissie over de situatie in Groningen. Dit heeft geleid tot een uitbreiding van 1 naar 2,5 fte beverratbestrijder vanuit het landelijke budget. Met de bovengenoemde 1 fte beverrattenbestrijder vanuit het provinciale budget is 3,5 fte beschikbaar voor In samenspraak met de landelijk coördinator beverrattenbestrijding en de adviescommissie is een bestrijdingsplan voor 2009 opgesteld. Totaal zijn in beverratten gevangen door heel Oost Groningen (zie kaart). In de Onnerpolder en in Zuidoost Groningen is samengewerkt met Drentse muskusrattenbestrijders. In 2008 zijn in het Zuidlaardermeer door Stichting het Groninger Landschap bevers uitgezet. Dit is in nauw overleg met de bestrijders ter plaatse gebeurd en de bestrijders hebben ook meegewerkt bij het uitzetten. Verder zijn de Groninger en Drentse bestrijders mee geweest op een excursie naar Limburg en Gelderland waar het voorkomen van beverpopulaties en het vangen van beverratten al enige tijd actueel is. Ze zijn hier geïnformeerd door collega bestrijders over de praktijksituatie. Consequentie van het uitzetten van bevers is wel dat het aantal middelen dat gebruikt kan worden bij de bestrijding van beverratten beperkt wordt. In plaats van met klemmen moet er nu met levend vangende kooien gevangen worden. Deze manier van vangen is arbeidsintensiever dan met de klem. 13

14 14

15 Bijlage 1. Bestrijdingsoverzicht provincie Groningen per uurhok 2007

16 Bijlage 2. Bestrijdingsoverzicht provincie Groningen per uurhok

17 2