28/11/2018. Hoe komen beslissingen tot stand? Intuïtief datagebruik of geïnformeerde intuïtie? Kristin Vanlommel

Transcriptie

1 8//08 Intuïtief datagebruik of geïnformeerde intuïtie? Hoe professionele beslissingen nemen in scholen? Kristin Vanlommel Colloqium basisonderwijs Oostende 8 november 08 Besluitvorming individuele leerkrachten: Impact op traject leerlingen Besluitvorming op schoolniveau kwaliteitszorg als vertrekpunt? 3 Hoe komen beslissingen tot stand? Zeer weinig geweten over besluitvorming in onderwijs (Earl & Katz, 006; Harteis, Koch, & Morgenthaler, 008) Lange tijd vertrouwen intuïtieve beslissingen (Elbaz, 983; Shavelson & Stern, 98) Intuïtief oordeel leerkracht weinig accuraat wanneer beslissing naast gestandaardiseerde maatstaven wordt gelegd (Brookhart, 99, 003, 03; Feinberg & Shapiro, 009). Toegenomen aandacht voor rationele/datagedreven modellen van datagebruik 5 6

2 8//08 Wat is een goede beslissing? Intuïtie: conceptuele verwarring Datagebruik en intuïtie: tegengestelden? Rationele besluitvorming als norm? Uitdagingen. Inzicht in besluitvormingstheorie: a. Rationele modellen van datagebruik b. De rol van intuïtie als expertise c. Beslissingsfouten Doel van deze sessie d. Tot een geïntegreerd kader van professionele besluitvorming. Wat betekent dit voor de praktijk? a. Kwaliteit verhogen = beslissingsfouten vermijden b. Welke voorwaarden zijn nodig? c. Wat betekent dit voor mij als directeur? 7 8 Wat is intuïtieve INZICHT IN BESLUITVORMINGSTHEORIE besluitvorming? 9 0 Vertrekpunt: theorie intuïtie als expertise Op herkenninggebaseerd beslissingsmodel (Klein, 008) Ontstaan uit onderzoek naar schaakmeesters (Simon, 987) Op herkenninggebaseerd besluitvormingsmodel (Klein, 008)

3 8//08 Wat is intuïtie? Intuïtie = persoonlijke kennisbasis die bestaat uit patronen en mentale modellen opgebouwd door leren en ervaring. Stelt onderwijskundigen in staat automatisch indicatoren te herkennen zonder doelgerichte aandacht of systematische aanpak. Belang intuïtieve besluitvorming? Niet de tijd/middelen om alle mogelijke indicatoren over een leerling te verzamelen en te analyseren Data hebben op zich geen betekenis Belang intuïtieve processen: aandacht richten op relevante data voor een bepaald doel betekenis geven aan indicatoren in een specifieke context (wat betekenen deze gegevens voor deze leerling of voor mijn school?) 3 Wat is rationele besluitvorming? datagebruik Wat is data? 5 Belang datagebruik: beperkingen van intuïtie Data: gegevens (kwantitatief en kwalitatief) die rechtstreeks betrekking hebben op het schoolgebeuren Deze gegevens moeten eerst nog geïnterpreteerd worden voor ze als informatie kunnen gebruikt worden in het besluitvormingsproces. Voorwaarden betrouwbare intuïtie: Voorspelbaarheid context & directe feedback (Kahneman & Klein, 009) Valkuilen: Beslissingsfouten (bv. Kahneman & Frederick, 005) Belang rationele processen: Toetssteen en aanvulling informatie Patronen doorbreken 7 8 3

4 8//08 Herkenbaar? Veranderen versus vernieuwen: Enkele versus dubbele lus 9 0 Kwaliteitszorg als doelgerichte en systematische schoolontwikkeling Bijvoorbeeld: de datateam methode (Schildkamp, Poortman, & Handelzalts, 05) Stap Stap Wat is de situatie nu? Waar wil ik/willen we naar toe? Brainstorm mogelijke oorzaken Met collega s Definitief formuleren van hypothesen Waar heb ik/de school (de meeste) invloed op? Concreet Meetbaar 3

5 8//08 Voorbeeld stap Hypothese = concrete meetbare veronderstelling over de oorzaak van het probleem (verschil tussen gewenste en huidige situatie) Voorbeeld : Leerlingen 0 of meer keer per schooljaar te laat komen, hebben lagere eindcijfers dan leerlingen die minder dan 0 keer te laat komen. Voorbeeld : Leerling x heeft lage cijfers op taal omdat hij zich onvoldoende concentreert tijdens de les. Stap 3: hoe gaan we dit onderzoeken? Kwantitatief onderzoek: (beschrijven) Aantal afwezigheden tellen Gemiddeldes of percentages berekenen Bevragingen doen. Kwalitatief onderzoek (verklaren) Gesprekken met ouders, leerlingen, collega s Gerichte observaties 5 6 Verschillende soorten informatie Stap zelfevaluatieresultaten inspectierapporten toetsresultaten vragenlijsten instroom, doorstroom, uitstroom observaties gesprekken collega s, ouders, CLB, onderzoeksevidentie 7 8 Stap 5 en 6: Data samenbrengen en analyseren Wat betekent dit? bespreken met anderen test alternatieve hypothese Conclusie: de hypothese klopt: naar volgende stap (actie) de hypothese klopt niet: nieuwe hypothese formuleren Stap 7: Actie Maatregelen bepalen (expertise teamleden, literatuur, netwerken met andere scholen, ) Maatregelen expliciteren Actieplan opstellen (SMART) Communicatie!

6 8//08 Stap 8: Evaluatie Procesevaluatie: hoe/in welke mate wordt het uitgevoerd? Waar/door wie/waarom niet? Professionele besluitvorming Effectevaluatie: in welke mate in het doel bereikt? (belang van transparante evaluatiecriteria)! Opvolgen, controleren, bijsturen! Effectiviteit = doelen bereiken 3 3 Samenspel rationele en intuïtieve processen Professionele besluitvorming Rationeel en intuïtief geen tegengestelden: continuüm dataverzameling 33 3 Verschillende besluitvormingsstrategieën Concreet voorbeeld onderzoeksresultaten: Advies basis naar secundair onderwijs

7 8//08 Crevits: Aandacht voor de studiekeuze is cruciaal zodat elke jongere een gepaste kwalificatie behaalt om stevig in het leven te staan. (DS, 6/03/08) Kinderen met arme of vreemde ouders hebben meer kans op zittenblijven of B of Cattest (DS, 05/0/08) Hoogbegaafde kinderen worden vaak fout georiënteerd en komen in watervalsysteem terecht (DM, 06//06) In Vlaanderen heeft de sociaaleconomischethuissituatie (SES) en thuistaal meer impact op de score van leerlingen dan in andere landen. (PISA, 05) Resultaten m.b.t. attest en advies BaO/SO Teacher Problem Rational Interpreted Intuitive Evaluation Advice Definition Data by Data of GSE Collection Predefined Collection Alternatives criteria Emma P Com 7 6 Ra P Com Ra Amy P Com 5 Ra Yes P Dia 3 Ra Ann P Com 3 In P Dia 5 3 Ra Joyce P Com 5 6 Com P Rec Com Katy P Com 6 Ra Yes P Dia Ra Lisa P Com 6 3 Ra P Com 8 8 Ra Frank P Rec / / / / / P Rec 7 In Bart P Rec In P Rec 0 In Roy P Rec 0 6 In P Rec 3 7 In Peter P Rec 0 3 In P Rec In Mary P Rec 0 In P Rec 3 3 In Sophie P Com 3 6 Com P Rec Com Bob P Rec 3 5 Com P Com 7 Com Julie P Rec / / / / / P Com 9 Com Pam P Rec 6 Com Yes P Com In Liz P Rec 5 In P Com 5 Com Test Results Standardized Tests Conversation parent Conversation pupil Input indicator Observations effort Observations interest Observations wellbeing Observations skills Indicators parental support Decisive in evaluation Positive advice GSE Teacher Data collected rationally Data collected intuitively Emma P + Ra P Ra P In Ann + + P + Ra / P + Ra Yes Amy + P + Ra P Ra Lisa + P Ra P + Ra Yes Katy + + P Ra + + P In Bart + P + In P + In Peter + P + In Mary P + + In P + In Frank P + In Roy P In P In + P Com Joyce P Com Sophie P Com P Com Bob P + Com P Com P Com Julie Pam P + + Com Yes + P + In P In Liz P Com Belangrijkst resultaten attest en advies Nietcognitieve factoren (bv. motivatie, prestatiedruk) spelen vaak grote rol bij beslissing. Deze nietcognitieve factoren worden eerder intuïtief verzameld (nietdoelgericht, nietsystematisch) Informatie van gestandaardiseerde toetsen wordt nauwelijks meegenomen in eindbeslissing Intuïtief verzamelde informatie wordt vooral in negatieve zin gebruikt (om een traject richting ASO af te raden), behalve voor motivatie 39 0 Een ordelijke, geïnteresseerde leerling met een gemiddeld resultaat wordt vaker richting ASO verwezen dan een zogenaamde luie of wanordelijke leerling. WAT BETEKENT DIT VOOR DE PRAKTIJK? Leerkrachten hebben verschillende opvattingen over wat belangrijk is voor studiesucces (vakinhoud of welbevinden). Deze opvattingen beïnvloeden hun beoordelings proces. Informatie uit observaties weegt sterk door in de eindbeslissing. In ons onderzoek zijn deze zelden doelgericht en systematisch. 7

8 8//08 Wat is een goede beslissing? Beslissingsfouten vermijden tijdens proces A Welke factoren op schoolniveau spelen een rol?: Ondersteunende relaties m.b.t. datagebruik. Probleemdiagnose. Datatriangulatie Reflectief vermogen van het schoolteam 3. Alternatieve verklaringen zoeken. Transparante, gedeelde criteria 5. Transparant maken van gevolgtrekkingen B 3 Welke factoren op leerkrachtenniveau spelen een rol? Beslissingsstijl leerkracht Motivatie van leerkracht Autonoom Gecontroleerd Overtuigen m.b.t. goed lesgeven Transmissie Ontwikkeling Verzorging Aanbevelingen Zorg voor duidelijke verwachting dat besluitvormingsprocessen transparant en toegankelijk zijn. Expliciteer duidelijke verwachting voor leerkrachten als onderzoekende professionals Maak van belangrijke beslissingen (bv. overgang) onweerlegbaar een collectieve verantwoordelijkheid Werk aan ondersteunende professionele relaties m.b.t. datagebruik Maak tijd voor gezamenlijke reflectie 5 6 Bespreek met leerkrachten de valkuilen van intuïtie Benader kwaliteitszorg doelgericht en systematisch Rolmodel: wees zelf een onderzoekende professional Maak data (eenvoudig/tijdig) beschikbaar Investeer in professionalisering rond datageletterdheid en besluitvorming BEHANDEL BESLUITVORMING BEWUST ALS EEN BELANGRIJK ONDERDEEL VAN EEN PROFESSIONELE ORGANISATIE 7 8 8

9 8//08 Professionele besluitvorming is minder een kwestie van techniek, dan van mentaliteit 50 Bedankt Vragen? 9