agenda agenda NAMIDDAG agenda VOORMIDDAG Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 1

Transcriptie

1 agenda VOORMIDDAG agenda NAMIDDAG agenda Procesverloop Onderzoek Participatie o Burgers o Partners Resultaten (co)productie o Structuur groenboek o Uitgangsprincipes o Trends o uitdagingen Korte toelichting UITDAGINGEN Dialoog ronde 1 Dialoog ronde 2 Dialoog ronde 3 Reacties en indrukken Slottoespraak Receptie Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 1

2 een nieuw Beleidsplan Ruimte Aanleiding Regeerakkoord o Engagement > Voorlopige vastlegging van nieuw RSV Een nieuw beleidsplan Ruimte beslissing Vlaamse Regering o Opmaak lange termijn visie 2020 / 2050 o Inbedding in Vlaanderen in Actie (ViA) o Relatie tot beleidsinstrumentarium huidig RSV o Organisatievorm een nieuw Beleidsplan Ruimte Opvolger van het RSV? Ja o Verdere uitvoering RSV o Robuuste lijnen / waarden / normen nee o (nieuwe) maatschappelijke uitdagingen o Strategisch en realisatiegericht o Lange en korte termijn 2020 / 2050 o Onzekerheden en scenario s o Maatschappelijk draagvlak! procesverloop Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 2

3 procesverloop Te onderscheiden stappen Groenboek Witboek Ontwerp beleidsplan Beleidsplan + actieplan Uitgangsprincipe : Coproductie door kernteam o Samen de pen vasthouden o Draagvlak / engagement vergroten Procesverloop wie kernteam medewerkers uit volgende beleidsdomeinen o Leefmilieu, Natuur en Energie o Landbouw en Visserij o Economie, Wetenschap en Innovatie o Mobiliteit en Openbare Werken o Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid o Cultuur, Jeugd, Sport en Media o Stedenbeleid o Woonbeleid o Gezin, Welzijn en Gezondheid o Vlaams Bouwmeester + 5 VTE RWO en expert-projectleider procesverloop procesverloop Vlaamse Regering stuurgroep kernteam verkenningsfase partners Actieve burgers Te informeren publiek groenboek Intense participatie Groeifase Verwerking / uitdieping Beslissen / keuzes maken witboek selectiefase ontwerp Beleidsplan Ruimte (co) productie onderzoek participatie Parallelle processen eind 2011 medio 2013 medio 2014 medio 2014 Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 3

4 Doelgericht onderzoek onderzoek Leidende thema s voor strategisch beleidsplan o Wonen o Klimaat o Technologie o Polycentraliteit o + studies betrokken beleidsdomeinen onderzoek Onderzoek bij o RWO o Steunpunt Ruimte en wonen o Anderen onderzoek Doelgericht onderzoek Binnen RWO o Sturingsmodellen voor het wonen o Slim ruimtegebruik voor hergebruik en omkeerbaar ruimtegebruik o Klimaatverandering en ruimtelijk beleid o Ruimtelijke visievorming voor een polycentrisch Vlaanderen o Onderzoek naar de ruimtelijke impact van technologische ontwikkelingen o Studie instrumentarium ruimtelijk beleid o participatie Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 4

5 participatie verschillende doelgroepen voor participatie Waarom? o Aantal potentiële partners te groot o Verschillende impact op ruimte Elke doelgroep ander traject Te onderscheiden doelgroepen o Burgers o Professionelen o Andere Beleidsdomeinen binnen Vlaamse overheidsadministratie Gewesten, gemeenten, buurlanden, Bilaterale gesprekken partners partners Professionelen = heterogene groep Overheden Middenveldorganisaties Belangengroepen Vakwereld Formele adviescommissies Actiegroepen. partners Nood aan betrokkenheid Waarom? o Impact op ruimtelijke ontwikkeling Vlaanderen o Actief betrokken bij realisaties o Ruime kennis en ervaring o Mening over (al dan niet) gewenste ruimtelijke ontwikkelingen actievere en intensievere betrokkenheid o Partnerdialoog 1 ViA rondetafel o Partnerdialoog 2 scenario s o Geplande partnerdialogen Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 5

6 Groen Stedengewest partnerdialoog 1 3 december 2010 (ViA-rondetafel) Startschot Beleidsplan Ruimte samen nadenken over de Vlaamse Ruimte 100-tal partners o Klassieke sectoren o Niet traditionele partners Resultaten verwerkt in publicatie partnerdialoog 1 Groen Stedengewest Evaluatie: o Wetenschappelijke analyse (rapport) o Input voor Beleidsplan Ruimte o Gewaardeerde rondetafel o Optimistische kijk op 2050 van deelnemers o Noodzaak aan ruimtelijk beleid werd onderstreept o Sense of urgency o Manco s in kennis opvangen via bijkomend onderzoek Groen Stedengewest partnerdialoog 1 Bovendrijvende kernideeën o multifunctioneel en dens ruimtegebruik o invloed van energie op ruimte o belang van nabijheid in leefbare wijken o voorbij de tegenstelling tussen open en stedelijk? o Veranderingen vragen tijd Verdere verkenningen noodzakelijk: o Ruimtelijk effect van technologische veranderingen o Ruimtelijke gevolgen van de klimaatverandering o Kwalitatieve stad en polycentrisme toekomstscenario s Waarom scenario s partnerdialoog 2 o Lange termijn denken > onzekerheden o Scenario s laten toe om ondanks deze onzekerheden toch beleid te voeren o Scenario s zijn geen prognoses noch een wensbeeld o Veronderstelt tegelijkertijd permanent monitoring + evaluatie o Inleven in scenario s is moeilijker dan je denkt Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 6

7 toekomstscenario s 4 scenario s partnerdialoog 2 o Op basis van ad hoc onderzoek Steunpunt Ruimte en Wonen o Zie ook scenario s WLO-studie als basis voor structuurvisie Nederland o Verkennen van extremen ( hoeken van de kamer ) o Opgebouwd aan de hand van 2 belangrijke maatschappelijke spanningsvelden partnerdialoog 2 2 maatschappelijke spanningsvelden Internationaal vs lokaal/regionaal Overheid vs privé Extreme scenario s Hoeken van de kamer Geen wensbeeld! toekomstscenario s partnerdialoog 2 Rapport van het steunpunt o Werkwijze o Detailresultaten Leertraject Inzetbaarheid van scenario s o Hoe integreren in de beleidscyclus o Inzetbaarheid exploreren in het groenboek Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 7

8 partnerdialoog 3 Van uitdagingen naar concrete mogelijke antwoorden voor de organisatie van de ruimte Werk van het kernteam als basis o Uitgangsprincipes o Trends o Uitdagingen Resultaten van de voorbije participatie als basis Handen en voeten geven o Geen futurisme o Concrete mogelijkheden voor het beleid formuleren o Over de organisatie van de ruimte burgers Lentecampagne Doel participatie o burgers laten nadenken over toekomstige ontwikkeling o Actieve participatie en inspraak Campagne o Beelden die kietelen, die uitdagen o Boodschap heeft gewerkt bezoekers op website reacties op ken je zelf Meer dan ideeën geformuleerd Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 8

9 burgers Representatieve steekproef Online bevraging enquête Ken je zelf Inspireer het beleid Burgerevent 28 mei 2011 burgers Representatieve steekproef bij 1050 Vlamingen Vraag : Hoe moet Vlaanderen er in 2050 uitzien? resultaten : 1. Ideeën: nabijheid, nationale parken, auto minder dominant, meer openbare ruimte, ondergronds verkeer, eigen energieproductie, kleiner wonen, minder overstromingsrisico 2. Bezorgdheden: teloorgang van de open ruimte op het platteland 3. Rol van de overheid: vrijheidsgraden, geen fiscale maatregelen Burgers Ken Je zelf Interactieve website bezoekers deelnemers periode 28 april > 28 mei vragen leiden naar ideale leefomgeving 6 leefomgevingen Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 9

10 burgers Ken Je zelf New York Freiburg Los Angeles Resultaten o Freiburg 31 % o Dyssekilde 23 % o Nederland 22 % o Vlaanderen vandaag 16 % o New York 5 % o Los Angeles 3 % Nederland Vlaanderen vandaag Dyssekilde Inspireer het beleid 3 vragen burgers o Hoe kunnen we onze steden in de toekomst aantrekkelijker worden om er te wonen? o Wat verwacht je van het toekomstige Vlaamse platteland, van de ruimte buiten de steden? o Hoe kunnen we in de toekomst slimmer omgaan met de beperkte ruimte die we hebben? Meer dan ideeën en reacties Inspireer het beleid Topideeën (1) burgers o Vermijd gettovorming o Naast decor-groen is er ook doe-groen in de stad o Kies resoluut voor de zachte weggebruiker. Organiseer de stad zodanig dat je geen auto nodig hebt o Een fijne en aantrekkelijke leefomgeving voor jonge gezinnen in de stad o Leegstand transformeren tot open ruimtes, woonprojecten o Het platteland blijft landelijk, geen uitbreiding van het dorp meer o ( ) Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 10

11 Inspireer het beleid Topideeën (2) burgers o (..) o Bepaalde gebieden moeten strikt groen ingekleurd worden, hier wordt later niet op teruggekomen. o Lintbebouwing moet stoppen. o Landbouw wordt gestimuleerd en Vlaanderen produceert zijn eigen voedsel. o Gebouwen worden voor meer dan 1 functie gebruikt. o Energiebewuste woningparken en wijken bouwen met een eigen energiebevoorrading. o Woningen zijn overal betaalbaar. burgers burgers Burgerevent ruimte voor morgen 28 mei burgers (geselecteerd uit kandidaten) Hele dag meedenken Aan de hand van concrete vragen o Hoe ziet je leefomgeving er vandaag uit wat valt op? o Hoe ziet je ideale leefomgeving eruit (in groep) o Welke maatregelen zijn hiervoor nodig (overheid / individu) o Bespreking van de topideeën Einde van de dag > burgermanifest Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 11

12 burgers burgers Burgerevent ruimte voor morgen Ideeën o Mentaliteit o Participatie: verandering door betrokkenheid o Convivialiteit: dorpsgevoel in de stad o Eigenheid: stad blijft stad, platteland blijft platteland o Hergebruik: leegstand aanpakken o Betaalbaarheid, einde aan speculatie, grondprijs differentiëren o Duurzaamheid als criterium burgers burgers Burgerevent ruimte voor morgen tegenstellingen Resultaat o Collectiviteit vs. Individualiteit: ruimte delen - nabijheid o Hyperlokaal leven vs. wereldburgerschap o Flexibiliteit vs. Consequent beleid: nood aan visie o Centraliseren vs. Spreiden o Open ruimte behouden (Lintbebouwing stoppen) vs. Ecodorpen bouwen o Creativiteit om tegenstellingen te overstijgen Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 12

13 participatie Conclusie participatie Conclusie Totaal verschillende t.o.v. RSV Open agenda bij aanvang = vrijheid voor ideeën Burger meer betrokken dan gedacht! Ontzettend veel informatie uit partners Vraagt ook inspanning van partners, waarvoor dank! Zeker nog niet alle partners betrokken! Participatie en coproductie = uitdaging maar ook extra tijdsinvestering Strategische keuzes versus allesomvattend beleidskader = moeilijk met veel partners! Resultaten (co)productie (co)productie Resultaten kernteam sedert o Overzicht studies en beleidsplannen o Bevraging ambities en verwachtingen o Statuut groenboek / witboek / beleidsplan o Structuur groenboek o Vastleggen + definiëren uitgangsprincipes o Schets trends o formuleren uitdagingen Resultaten (co)productie Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 13

14 (co)productie statuut groenboek / witboek / beleidsplan Groenboek o focus onderzoeksvragen o Marges vastleggen voor verdere onderzoekstraject o Goedkeuring Vlaamse Regering o Na groenboek > ruime participatie Statuut groenboek / witboek Witboek o Hoofdlijnen en krachtlijnen ruimtelijk beleid vastleggen o Resultaat van onderzoekstrajecten o Goedkeuring Vlaamse Regering o Na goedkeuring > ruime participatie Beleidsplan o Uitgewerkt beleidskader o Uitvoeringsgerichte acties Structuur groenboek Structuur groenboek 1 uitgangspunten en uitdagingen o Beschrijving van de context o Uitgangsprincipes o Trends o Dynamiek en onzekerheid o Uitdagingen 2. visie 2020/2050 o Globale ontwikkelingsprincipes o Thematische ontwikkelingsprincipes o Gebiedsgerichte ontwikkelingsprincipes 3. naar realisatie? o Strategie en acties o Organisatie en instrumentarium 4 onderzoeksvragen voor het witboek Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 14

15 Uitgangsprincipes Wat o Vlaamse Regering heeft bepaalde verwachtingen mbt Beleidsplan Ruimte o Verwoord in regeerakkoord o Kwalitatieve doelstellingen & duurzame ruimtelijke ontwikkeling o Als basis en richting voor verder proces en visievorming o Niet meer as such in vraag te stellen o Toetsingscriteria voor eigen werk kernteam/partnerdialogen/beleidsplan Een zestal uitgangsprincipes 1. Kritisch en strategisch voortbouwen op robuuste lijnen van het RSV Permanent voortbouwen Traagheid Structuren Beleidscontinuïteit Nieuwe uitdagingen Knelpunten 2. Maximaal streven naar duurzame ruimtelijke ontwikkeling VSDO Ruimte vormt een van de fysieke grenzen Drager voor PPP Differentiatie van keuzes per deelgebied Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 15

16 3. Ruimtelijke kwaliteit hanteren als toetssteen Ruimte voor Morgen - resultaten Stedelijk en open ruimte Kwantiteit + Gelaagdheid Samenhang en gebruik Bestaand en nieuw Open debat Maatwerk Niels Donckers Portretten van Vlaamse Biotopen (2002) 4. Gevat inspelen op snel evoluerende realiteit Ontwikkelen binnen vaste waarden Goed begrepen flexibiliteit Strategisch en realisatiegericht Omgaan met onzekerheden Doelstelling centraal 5. Integrerend karakter bewaken Inhoudelijk Ruimtelijk coherent Gedragen en gerealiseerd door andere beleidsdomeinen en bestuursniveaus Gezamenlijke visie en belang Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 16

17 6. Vlaanderen internationaal positioneren Internationale beslissingscontext Ruimte als fluïdum NWE deltagebied, EU-centrum, metropolitaangebied, cultuur en kenniseconomie: kansen en concurrentie EU-beleid Buurlanden Buurregio s Uitgangsprincipes o 1. kritisch en strategisch voortbouwen op robuuste lijnen van het RSV o 2. maximaal streven naar duurzame ruimtelijke ontwikkeling o 3. ruimtelijke kwaliteit hanteren als toetssteen o 4. gevat inspelen op snel evoluerende realiteit o 5. Integrerend karakter bewaken o 6. Vlaanderen internationaal positioneren Trends Hoe verandert de ruimte? trends o Positieve dynamiek in centra van steden en dorpen Ingebruikname leegstaande gebouwen Bebouwen onbebouwde percelen Toename aandeel appartementsgebouwen Heropleving winkelfunctie Herwaardering openbaar domein o Suburbanisatie en verlinting van woon- en handelsfuncties houdt aan o Open ruimte nog steeds onder druk o Regionale verschillen Vlaamse kerngebied Brussel Antwerpen Gent Leuven: zeer hoge dynamiek Kuststreek : bijzondere dynamiek Westelijke flank: eerder status quo regio Kortrijk verstedelijking platteland Oostelijke flank: eerder status quo belangrijke positieve dynamiek in steden Turnhout Hasselt + Economisch netwerk Albertkanaal Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 17

18 Trends Ruimte verandert permanent o Veranderingen aan de ruimte zijn niet het gevolg van ruimte zelf o Maar worden bepaald door Natuurlijke processen Menselijke activiteiten o Inzicht in de trends van deze processen en activiteiten = essentieel om veranderingen in de ruimte te begrijpen o Vandaar beschrijving van de trends per proces / activiteit o Elke trend stelt ook uitdagingen aan het ruimtelijk beleid Trends o Natuurlijke processen : Water Bodem Lucht Ecologie / biodiversiteit / natuur o Menselijke activiteiten Wonen Werken Handel voeren Voedsel produceren Materiaal ontginnen beheren Energie produceren consumeren transporteren Verplaatsen Communiceren Ontspannen recreëren Zin-en cultuurbeleving Zorg en maatschappelijke dienstverlening Veiligheid garanderen Trends - natuurlijke processen Water Trends - natuurlijke processen Bodem o Meeste Vlaamse watersystemen verkeren niet in goede toestand o Structuurkwaliteit van de Vlaamse waterlopen is ondermaats o Klimaatverandering heeft gevolgen voor watersysteem en waterketen o Het aantal zware overstromingen neemt toe o In Vlaanderen is zeer weinig water beschikbaar o Rioleringsgraad stijgt langzaam / zuiveringsgraad stijgt sterk o Open water verhoogt de belevingswaarde en het maatschappelijk bewustzijn o Duurzaam waterbeleid vereist een integrale aanpak o Aandacht voor kwaliteit van de bodem (bodemdecreet) o Saneringswerken opgestart voor kwart verontreinigde gronden Langdurig + kostbaar proces Heel wat knelpunten nog niet opgelost Brownfieldontwikkelingvan bedrijventerreinen o Erosieproblematiek o Jaarlijks wordt ongeveer 2 miljoen ton bodemmateriaal door water geërodeerd o Bebouwde oppervlakte in Vlaanderen blijft toenemen o Vlaanderen voor 12,9 % afgedicht Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 18

19 Trends - natuurlijke processen Lucht Trends natuurlijke processen Ecologie o Luchtkwaliteit in Vlaanderen nog steeds problematisch o Fijn stof en NOx = meest problematisch o Bijna 10 % van de bevolking blootgesteld aan te veel PM10 o Overschrijdingen NO2- en NOx-grenswaarden in stedelijke en industriële gebieden o Oorzaken : Mobiliteit Economie Verwarming gebouwen Landbouw o Grote lokale verschillen o Europese richtlijn : doelstelling reductie emissie (plafonds) o Open ruimte / biodiversiteit staat onder druk o 3/4 e habitats en 1/3 e van de soorten in ongunstige staat van instandhouding o Achterstand realisatie nieuwe natuur(verwevings)gebieden o Toename natuurbeheer o Klimaatverandering ontregelt ecosystemen o Versnippering is hoog en blijft toenemen o Ecosysteemdienstenbenadering in opmars o Nabijheid van multifunctioneel groen wordt belangrijker Trends menselijke activiteiten Wonen (1) Trends menselijke activiteiten Wonen (2) o Bevolking en aantal huishoudens neemt toe tot 2030 (behoefte woningen) o Dalende woonbehoefte op lange termijn o Vooral grootsteden kennen een sterke bevolkingsgroei o Aanhoudende suburbanisatie van grotere huishoudens o Vergrijzing ,10 miljoen ,58 miljoen 65+ (prognose) ,00 miljoen 65+ o Verjonging 2017 : stijging +13% meer peuters Tijdelijk fenomeen tegen 2030 geen verschil t.o.v. vandaag o Verschuivende woonbehoefte naar kleinere woningen o Dalend maar voldoende aanbod bouwmogelijkheden o Residentiële voetafdruk blijft hoog (grootte vdkavel van 614m² naar 508m²) o Maar nieuwe appartementen dan eengezinswoningen (nu aandeel 24%) o Renovatiebehoeften (nog steeds woningen van slechte kwaliteit) o Eigendomsbezit neemt nog toe o Nood aan sociaal woonaanbod in relatie tot renovatie en energiebesparing o Sterke regionale verschillen Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 19

20 Trends menselijke activiteiten Werken bedrijvig zijn (1) o Evolutie economische sectoren ( t.o.v. EU 15) Secundaire sector -groei in toegevoegde waarde : bouwnijverheid, voedingsnijverheid, petrochemie, bouwmaterialensector, papierindustrie, drukkerijen Tertiaire sector groei in werkgelegenheid : zakelijke diensten, onderwijs, gezondheidszorg o Werkgelegenheid : 3 bottlenecks Geringe werkzaamheid kansengroepen (groter dan in andere EU landen) Gebrek aan opleiding en vorming Werkbaarheid van het werk o Evolutie werkgelegenheidsdensiteit Steden winnen aan belang (zakelijke dienstverlening) Industrie en TDL lopen veeleer over naar suburbane / buitengebieden Meer dan 50% bedrijvigheid is niet gesitueerd op bedrijventerreinen Trends menselijke activiteiten Werken bedrijvig zijn (2) o Transformatie van de economie Evolutie naar kenniseconomie / onderscheid productiebedrijven en kantoren vervaagt Snelle opkomst quartaire sector (grotere professionalisering zorgsector) Toenemende aandacht voor duurzaam ondernemen o Opkomst netwerkeconomie Veel kleine bedrijven gespecialiseerd in 1 specifieke niche o Opkomst internationale logistieke ketens/netwerken waarin poorten zich integreren o Problematische ruimtevragers Afvalverwerking, grondwerkers, productie bouwmaterialen, o Bedrijfshuisvesting Meer en meer via secundaire vastgoedmarkt Nood aan professionele bedrijfshuisvesting neemt toe (normering, imago, ) O&O vestigingsmilieus gebaat bij grootschaligheid ifv kritische massa en nabijheid Trends menselijke activiteiten Handel voeren o Schaalvergroting + specialisatie + verruiming aanbod o Nieuwe winkelconcepten Experience shopping, one stop shopping, winkelaanbod tankstations, Retailcenters, experienceretail, Flagshipstores, pop-up winkels, conceptstores, outletstores, Magazijnachtige verkoop, discountshops, E-commerce (al dan niet in combinatie met bestaande winkelaanbod) o Nabijheid voor sommige gespecialiseerde uitzonderlijke aankopen minder belangrijk o Hypermarkten en ambulante markten op retour o Ambulante markten als onderdeel van de recreatieve beleving o Winkelen is onderdeel van de stadsbeleving o Winkelen als onderdeel van gemengde functies Trends Voedselproductie (1) o Voedselproductie = mondiaal gegeven, wereldmarkt is onzeker o Beschikbaar areaal voor wereldvoedselproductie wordt kleiner (demografie en klimaat) o Beschikbare ruimte voor landbouw wordt schaarser (46% van Vlaanderen) (verpaarding, vertuining, natuurcompensatie, economie, ) o Snelle daling van aantal bedrijven en beperkte opvolging (30% op 10 jaar) tot o Schaalvergroting (gemiddeld 21ha), specialisatie, grotere stallen o Hogere voedselmobiliteit en hoge zelfvoorzieningsgraad: export naar nabije regio s (vlees, groenten, fruit, ) versus aanzienlijke import (granen, soja, groenten, fruit, ) o Toenemend belang van (auto)controle/lastenboeken: Markt en Consument kritischer Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 20

21 Trends Voedselproductie (2) o Verbrede landbouw > nevendienstverlening en neveninkomen (landschapsbeheer, waterbeheer, boerderijwinkel, zorgboerderij ) o Voedselveiligheid/dierenwelzijn/milieu krijgen mark(e)t(ing)waarde die niet doorbetaald wordt naar de producent o Nichelandbouw creëert rendabiliteit door inspelen op lucratieve trends (korte keten, biolandbouw, energiegewassen, ) en nieuwigheden ( Agroforestry, volkstuinen, CSA, daklandbouw ) Trends menselijke activiteiten materialen ontginnen -gebruiken -beheren o Door globalisering heeft 1 product impact op milieu in meerdere landen o Vlaanderen is afhankelijk van steeds schaarser en duurder wordende grondstoffen o Totale hoeveelheid afval en emissies neemt nauwelijks af o Kringloopeconomie gaat licht vooruit maar heeft nog een lange weg af te leggen o Bijna 3/4 e van huishoudelijk afval gaat naar materiaalrecuperatie o Bijna 2/3 e van primair bedrijfsafval gaat naar materiaalrecuperatie o Stortplaatsen leggen voor heel lange tijd beslag op de ruimte Trends menselijke activiteiten Energie produceren verbruiken - transporteren o Opdeling producent consument vervaagt o Decentralisatie van energieproductie o Gebruik van fossiele brandstoffen verschuift naar hernieuwbare energie o Afhankelijkheid van energie uit het buitenland neemt toe o Toenemende vraag naar infrastructuur voor energietransport o tegen 2015 energieverbruik gestabiliseerd, maar daarna terug stijging o Groei elektriciteit is snelste o Opslag van energie is noodzakelijk maar moeilijk realiseerbaar (kostprijs batterij) o Smartgrids als oplossing? Trends menselijke activiteiten Verplaatsen (1) o Personenvervoer +15% (cfr bevolkingsgroei) Op alle verkeersmodi weinig verschuiving in gebruik vervoersmodi Aantal gebruikers OV is duidelijk gestegen / maar ook grote investeringen Autobezit neemt toe (parkeerdruk in steden) o Vrachtvervoer groei +2% per jaar Gelinkt aan economische ontwikkeling Vlaanderen : veel doorvoer en goederenafhandeling (poorten, havens,..) Europa streeft naar groter aandeel goederentransport via trein (afstanden > 300km) o Luchthavenontwikkeling Vliegen alsmaar goedkoper Langere afstandverplaatsingen toegenomen Belang FLAP aangevuld met lowcostairports (Charleroi, Maastricht, Eindhoven) Tegen 2030 capaciteitsproblemen in de lucht Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 21

22 Trends menselijke activiteiten Verplaatsen (2) o Openbaar vervoer Uitbouw HST netwerk Congestieproblemen op sommige delen van het treinnetwerk impact op gehele systeem Uitbouw voorstadsnetten verloopt zeer moeilijk (o.a. GEN, ) o Wegen In verhouding tot buurlanden geen tot weinig bijkomende snelwegen (missing links) Sterke stijging lokale wegen Vervuiling vermindert maar kan nog steeds beter (ozon nog steeds probleem tot 2020) Onderzoek naar aanrekenen externe kosten (rekeningrijden) o Vervoer over water Belang van de zeehavens is groter geworden Maar ook groter natransport (afhankelijk van haven) Waterwegen en kanalen blijven belangrijk + toekomstige potentie Onderzoek om transport over water ook in te zetten voor niet bulk of containers Trends menselijke activiteiten communiceren o Communicatie en connectiviteit = evidentie (essentiële randvoorwaarde?) Hoeveelheid bandbreedte verdrievoudigt elk jaar tot 2025 Elke 2 jaar verdubbeling capaciteit van de netwerken Waarde van netwerken neemt kwadratisch toe met aantal aansluitingen Uitbouw netwerken beperkte ruimte-inname o Snelheid van adaptatie / verlies van privacy o Effect op mobiliteit Belang van verplaatsingen neemt af (telewerken, ) Schaalvergroting mogelijk langeafstand verplaatsingen nemen toe Meer kris kras verplaatsingen (minder gepland) o Begrip bereikbaarheid verandert Elke activiteit kan overal georganiseerd worden Zolang geconnecteerd is op communicatienetwerk Trends menselijke activiteiten Zorg-, hulp- en maatschappelijke dienstverlening Trends menselijke activiteiten Ontspannen / recreëren (1) o Toenemende vergrijzing, actievere oudere vraagt meer en nieuwe dienstverlening o Extra nood dienstverlening ook door professionalisering en afnemend sociaal netwerk o Internationalisering van de gezondheidszorg (vb. ziekenhuiscampus Knokke) o Van ziekenzorg naar gezondheid (zie o.a. zorgboulevard) o Levensloopbestendig wonen (o.a. woonzorgzone) o Vermaatschappelijking zorg: mensen uit instellingen halen (ambulant/differentiatie) o Schaalvergroting (fusies ziekenhuizen/privatisering ouderenzorg) en netwerking o.. o Toenemende behoefte aan levenskwaliteit Geïndividualiseerde behoefte Meer aandacht voor vrije tijd en ontspanning Belang van gezondheid in ontspanning Vrije tijd van de actieve oudere gevoelig gewijzigd o Segmentering vrijetijd Verschil in beschikbaarheid van tijd en inkomen Professionalisering, schaalvergroting, commercialisering van de vrije tijd Werken en ontspannen meer en meer verweven Verschuiving van recreatie op straat, bos, plein naar speciale (specifieke) locaties Aantal kinderen dat buiten speelt gehalveerd op 20 jaar Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 22

23 Trends menselijke activiteiten Ontspannen / recreëren (2) Trends menselijke activiteiten zin- en cultuurbeleving (1) o Toerisme Stijgende welvaart verhoogt het internationaal reisgedrag Zoektocht naar authenticiteit, eigen regio wint aan attractiviteit (been there/done that) Vraag naar ecologisch intacte gebieden en ongerepte landschappen groeit Wellnessvakanties hebben groot groeipotentieel Toegenomen aandacht voor milieuaspecten o Sport Professionalisering en schaalvergroting versus kleinschaligheid Aantal hinderlijke sporten stijgt Trendgevoeligheid vs. Lange termijn investering sportaccomodatie o Globalisering heeft invloed op sociale cohesie Toenemende behoefte aan identiteitsvorming en diverse cultuuruitingen Toename clusteren homogene gemeenschappen in ruimtelijke concentraties Behoefte aan authenticiteit, herkenbaarheid, identiteit groeit als reactie op globalisering o Groeiend aanbod van grote, culturele evenementen + vermarkting Deelname aan culturele evenementen gebeurt in straal van 30 km Participatie aan cultuur gebeurt steeds vaker in het kader van grote evenementen Dialoog met het publiek groeiend aantal kunstprojecten buiten de muren / publieke ruimte Cultuur als uithangbord voor steden + meer privaat-publieke financiering van cultuur Voldoende infrastructuur voor activiteiten van verenigingen is niet vanzelfsprekend Trends menselijke activiteiten zin- en cultuurbeleving (2) o Zingeving / religie Afname dominantie katholicisme versus toename nieuwe religies Meer en meer religieuze gebouwen worden beperkt of niet gebruikt o Erfgoed Toenemend bewustzijn voor de waarde van erfgoed en betere documentering Recent erfgoed krijgt meer en meer een plaats, maar wordt stilaan ook meer specialisatie Belang van gehelen neemt toe (van monument naar omgeving) Door toenemende druk van technologische en ruimtelijke ontwikkelingen, versnelt de achteruitgang en verandering van het onroerend erfgoed. Trends Veiligheid garanderen o Natuurgeweld Natuurfenomenen zijn steeds beter te voorspellen en we kunnen ons er beter tegen beschermen Aantal natuurrampen niet toegenomen, wel extremer en met meer schade Aantal gevallen van wateroverlast is toegenomen o Criminaliteit & geweld Nood aan verdediging landsgrenzen neemt af ten voordele van Fort Europa Internationale dreiging neemt af, internationale terroristische dreiging fors toegenomen Sociale veiligheid is en blijft problematisch in bepaalde wijken o Menselijke activiteit Gevoeligheid van bewoners tegen allerlei vormen van hinder is toegenomen (Voedsel)veiligheid en traceerbaarheid wordt steeds belangrijker Verkeersveiligheid is ontzettend verbeterd Geluidshinder, lichtpollutie en luchtpollutie blijven problematisch Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 23

24 Dynamiek en onzekerheid Waarom? o Lange termijn ontwikkelingen voorspellen = moeilijk o Heel sterk afhankelijk van maatschappelijke dynamiek bijv. demografische evolutie / internationale ontwikkelingen / Zie ook partnerdialoog 16 mei 2011 en Onderzoek Steunpunt RW o Resulteert in bepaalde mate van onzekerheden o Klassieke prognose benadering schiet tekort o Exploratieve scenario s = slechts 1 manier om dit te benaderen Dynamiek en onzekerheid o Doel = robuust beleidskader opstellen dat bestand is tegen / flexibel kan inspelen op (on)verwachte maatschappelijke ontwikkelingen uitdagingen WAT? o Ontwikkelingen, problemen en potenties die aangepakt moeten worden waardoor ze voor de maatschappij een grotere meerwaarde opleveren dan wanneer de trends op hun beloop worden gelaten o Impliceert het maken van keuzes + daadkracht om te realiseren uitdagingen Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 24

25 uitdagingen HOE? o Gedefinieerd vanuit ambitie (cfr. VIA) o Ambitie : Vlaanderen wil tegen 2020 uitmunten als economische, innovatieve, duurzame en sociaal warme samenleving. Ze wil tot de top5 behoren van Europa. Deze ambitie wordt doorgetrokken tot o Op basis van trends + resultaten participatie partners / burgers o Uitdagende thema s / stellingen uitdagingen Welke? o 9 uitdagende thema s Globalisering - Vlaanderen Internationaal! Demografie -Van 6 miljoen naar 7 miljoen? Klimaatverandering -Met de voeten in het water? Energie -Onder hoogspanning Mobiliteit In beweging blijven Economie innovatief verwerkt. Voedselproductie Brood op de plank! Natuur / ecologie ecowaarde is meerwaarde Aantrekkelijke leefomgeving - Kwaliteit = prioriteit uitdagingen Vlaanderen internationaal! Vlaanderen Internationaal? o Facts Wereld globaliseert Positie van Vlaanderen op wereldschaal wordt onzeker o Uitdaging : Vlaanderen moet internationale concurrentie aangaan en daarvoor inzetten op (1) Connectiviteit, (2) Aantrekkelijkheid, (3) Identiteit. Welke ruimtelijke troeven heeft Vlaanderen? Welke keuzes nu maken? Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 25

26 uitdagingen Van 6 naar 7 miljoen? Van 6 naar 7 miljoen? o Facts Migratie / vergrijzing / verjonging / verkleuring Migratie = belangrijkste reden bevolkingsgroei (vooral via (groot)steden) Vergrijzing en migratie doen bevolking verkleuren Steden groeien door migratie maar verliezen door suburbanisatie jonge gezinnen Polarisatie in de steden (rijk / arm) - Periferie : middenklasse o Uitdaging : Extra inwoners = bijkomende woningen, voorzieningen, verplaatsingen, Wijziging inwoners = andere woningen, voorzieningen, verplaatsingen en zorg? uitdagingen Met de voeten in het water? KLIMAAT o Facts Doelstelling Europa : maximale temperatuurstijging +2 C Stijging zeespiegel / hevige zomerneerslag / droogte o Uitdaging (2-ledig) : Hoe ruimtelijk er voor zorgen dat de behoefte aan energie, verplaatsingen, minderen ifvverminderen uitstoot (mitigatie) Hoe en waar plekken beveiligen tegen gevolgen klimaatverandering? (adaptatie) Kan dit samen? Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 26

27 uitdagingen Onder hoogspanning ENERGIE o Facts Hernieuwbare energie vraagt meer ruimte dan klassieke bronnen Van hiërarchisch naar meer decentraal netwerk Bestaande netwerk & patrimonium niet aangepast aan energieefficiëntie o Uitdagingen : Hoe ruimte bieden aan palet van nieuwe decentrale energievormen? (niet enkel productie maar ook transport ) Hoe bestaande netwerk en patrimonium omvormen ifv. energieefficiëntie? uitdagingen In beweging blijven MOBILITEIT o Facts Alle vervoerssystemen aan de grenzen van huidige mogelijkheden! Vervoerssystemen niet aangepast aan ruimtelijk organisatie Ruimtelijke organisatie niet aangepast aan vervoerssystemen Nood aan afstemming tussen beide! o Uitdagingen : Hoe mobiliteitsbeleid en ruimtelijk beleid samen laten sporen? Hoe via ruimtelijke organisatie behoefte aan verplaatsing verminderen? Hoe voorrang geven aan ruimtezuinige alternatieven? Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 27

28 uitdagingen Innovatief verwerkt. ECONOMIE o Facts Vlaamse economie = open meer dan 50% afhankelijk van buitenland Wil Vlaanderen aantrekkelijk blijven moet ze evolueren naar innovatiegedreveneconomie Nieuw industrieel beleid Factory of the Future/ lead plants Ruimtelijk verschil in logistiek/productie <> kennis- en creatieve economie o Uitdagingen : Robuust kader uitwerken voor kwalitatieve werk- en productielocaties? Welke werkplekken waar en welke kwalitatieve randvoorwaarden? Goede ruimte = noodzakelijke maar onvoldoende voorwaarde uitdagingen Broodop de plank! LANDBOUW o Facts Voedselproductie is internationaal georiënteerd Onzeker of tgv demografie / klimaat / energie / voedselzekerheid gegarandeerd kan blijven Negatieve perceptie over landbouw o Uitdaging : Balans tussen : (1) minimum kritische voedselproductie veilig stellen of inzetten op niches (2) gericht inzetten op ruimtelijk medegebruik verwevende functies zoals waterbeheer, ecosystemen, landschapsbeheer, Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 28

29 uitdagingen ecowaarde is meerwaarde ECOSYSTEMEN o Facts Sterk gericht op groenste groen Robuust netwerk van natuur-en bosgebieden = onvoldoende om instandhoudingsdoelen te bereiken o Uitdagingen : Maatschappelijke baten van ecosysteem (cfr. Ecosysteemdiensten) ruimtelijk valideren en optimaliseren Groene en blauwe netwerken ontwikkelen ten dienstevan andere gebruikers (recreatie, water, ) uitdagingen Kwaliteit =prioriteit! KWALITATIEVE LEEFOMGEVING o Facts In de discussies over het ruimtelijke beleid ligt sterk de nadruk op kwantiteit Is geen garantie op welslagen (integendeel?) Burger / professional stelt kwaliteitseisen aan omgeving o Uitdagingen : Hoe kwaliteit laten doorwegen in ruimtelijke ontwikkeling? Ruimtelijk beleid zonder kwantiteit? Wat wordt als kwalitatieve leefomgeving beschouwd? Nabijheid / voorzieningen Gezondheid / hinder Toelichting Beleidsplan Ruimte partnerdialoog 6 oktober 2011 KVS Brussel Pagina 29