EXPERTS ON THE FUTURE OF REAL ESTATE. Nationale Facility Cost Index

Transcriptie

1 EXPERTS ON THE FUTURE OF REAL ESTATE Nationale Facility Cost Index

2 INHOUD NFC index 2017 NFC index ontwikkeling laatste 10 jaar NFC index toekomst trends

3 NFC Index ,- per m² VVO stijging van 2,8 %

4 Opbouw NFC index 2017 Strategisch FM 3% Gebouw & Infrastructuur 54% Mens & organisatie 15% ICT 13% Horizontale functies 3%

5 Ontwikkeling NFC Index

6 INHOUD NFC index 2017 NFC index ontwikkeling laatste 10 jaar NFC index toekomst trends

7 VVO / WP Groei van de VVO per werkplek met 12% in 10 jaar Gestage groei, opmerkelijke sprong voor 2017

8 Ontwikkeling NFC index Daling van de index met 15% in 10 jaar Daling over de gehele linie behalve voor strategisch FM Sterkste daling voor Mens & Organisatie

9 Ontwikkeling gebouw & infra Daling van de index met 16% in 10 jaar Posten onderhoud en gebouw kennen de grootste daling

10 Ontwikkeling management & horizontale functies Stijging van de index met 27% in 10 jaar

11 Ontwikkeling strategisch management Stijging van de kosten over de afgelopen 10 jaar Sterke fluctuaties over de jaren heen maar op basis van 10 jaar gemiddelde stijging van 7%

12 Ontwikkeling horizontale functies Daling van de index met 6% in 10 jaar

13 Ontwikkeling mens & organisatie Daling van de index met 24% in 10 jaar Daling gevolg van sterkste dalingen bij document management en kantoorbenodigdheden Stijging kosten mobiliteit

14 INHOUD NFC index 2017 NFC index ontwikkeling laatste 10 jaar NFC index toekomst trends

15 TRENDS MET NFC IMPACT ECONOMISCHE GROEI DUURZAAMHEID AGILE WERKEN FLEX OFFICES

16 Economische groei Daling van de index in de crisis jaren en stijging bij economisch herstel Hoogste punt van de index in 2008 op 111 Laagste punt index: 88 in 2014 daarna omhoog geklommen naar 95 Sterkste stijging voor horizontale functies

17 IMPACT OP DE NFC IMPACT OP DE NFC INDEX: Stijging index Sterkste stijging horizontale functies en gebouw en infra

18 TRENDS MET NFC IMPACT ECONOMISCHE GROEI DUURZAAMHEID AGILE WERKEN FLEX OFFICES

19 KLIMAATAKKOORD 1,5 C o

20 LABELS ZEGGEN NIET ALLES A of hoger B C D E F G

21 ENERGIEVERBRUIK KANTOREN

22 BESCHIKBARE ENERGIE IN 2050

23 OP NAAR 50 KWH PER VIERKANTE METER HUIDIG GEBRUIK GEMIDDELDE PER VIERKANTE METER 180 kwh

24 ENERGIEVERBRUIK IN KWH PER M² 75% BESPAREN TEN OPZICHTE VAN INCH TV C-LABEL WASMACHINE A +++ label C label A SPELCOMPUTER 100 ROUTER

25 IMPACT OP DE NFC IMPACT OP DE NFC INDEX: Hogere afschrijvingen als gevolg van investeringen Hogere onderhoudskosten Hogere belastingen & heffingen Lagere energie kosten IMPACT OP FM VAKGEBIED: Nieuwe afbakening eigenaren versus gebruikers kosten en verantwoordelijkheden

26 TRENDS MET NFC IMPACT ECONOMISCHE GROEI DUURZAAMHEID AGILE WERKEN FLEX OFFICES

27 Activiteit gerelateerd werken Agile werken

28

29

30

31

32

33 IMPACT OP DE NFC IMPACT OP DE NFC INDEX: Lagere flex factor Meer m² per persoon Meer m² Daardoor stijging huurlasten (gebouw) IMPACT OP FM VAKGEBIED HNW werkomgeving transformatie geschikt maken voor agile werken Densiteit en stilte kritische aandachtspunten werkomgeving

34 TRENDS MET NFC IMPACT ECONOMISCHE GROEI DUURZAAMHEID AGILE WERKEN FLEX OFFICES

35 Opnamevolume (m²) Groei van flexconcepten Eerste groeigolf ontstaan door sterke toename leegstand in crisisjaren. Kantooreigenaren gaan op zoek naar alternatieve verhuur % 14% 12% % Vanaf 2015 een sterke groei van nieuwe flexconcepten en expansie van bestaande concepten % 6% Inmiddels beslaat circa 8-14% van het totale opnamevolume uit kantooropnames van flexplekconcepten Q1 Opnamevolume nieuwe flexplekconcepten (in m²) 4% 2% 0% Aandeel nieuwe flexplekconcepten in totaal opnamevolume

36 Volume flexplekconcepten Aandeel in de kantorenvoorraad Groei van flexconcepten In totaal inmiddels bijna m² kantoorruimte beschikbaar in flexconcepten ,5% Bijna 1,9 % van de totale Nederlandse kantorenvoorraad ,0% 1,5% Grootste concepten: ,0% Regus Tauro TOO HNK B.Amsterdam Crown-bc ,5% Spaces Tribes Color Business Center Laatste drie jaar ook veel kleine, lokale concepten: Q1 0,0% Vb. #workmode, De Werkplaats, The Thinking Hut Groei voorraad flexplekconcepten % van de totale voorraad

37 Groei flexplekconcepten in Amsterdam 59 locaties m²

38 Groei flexplekconcepten in Amsterdam 93 locaties m²

39 Aandeel flexplekconcepten in de voorraad (%) Nederland in international perspectief Amsterdam in de top van het aantal flexplekconcepten in Europa. 20,0% 18,0% 16,0% In internationaal perspectief vooral hoge marktaandelen van flexplekconcepten in Azië. Vooral in India en China hoge en sterk stijgende marktaandelen. Fundament is het grote aantal (tech)startups. 91% van kantoorgebruikers in Azië geeft aan gebruik te willen maken van flexplekconcepten. Azië daarmee het voorland voor Europa? 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0%

40 Fosbury & sons

41 B-Building

42 Toekomstig perspectief flexplekconcepten Sterke groei van het aantal flexplekconcepten zal de komende jaren aanhouden Groei wordt met name in de Randstad beperkt door de schaarsere marktomstandigheden. Fundament flexplekconcepten wordt versterkt door IFRS 16. Huurcontracten als service? Marktaandeel kan op lange termijn naar 10-20% van de totale kantorenvoorraad. Eigenaren en beheerders zullen met alternatieven komen Business Centers Incubators Co-working Aandeel in de voorraad 5% 4% 3% 2% 1% 0%

43 IMPACT OP DE NFC IMPACT OP DE NFC INDEX: Abonnementskosten ipv huur IMPACT OP FM VAKGEBIED Office operators de nieuwe TFM aanbieders?

44 TRENDS MET NFC IMPACT ECONOMISCHE GROEI + diensten DUURZAAMHEID + gebouw + onderhoud - Energie kosten AGILE WERKEN + gebouw FLEX OFFICES - Gebouw + off site facilities

45 Harold Coenders