Aan Provinciale Staten van Overijssel

Transcriptie

1 Aan Provinciale Staten van Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum WB/2004/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij hr. H. Tienstra Onderwerp Evaluatierapport droge zomer In de Statencommissie Verkeer, Milieu en Water is enkele malen gesproken over de gevolgen van de droge zomer van Hierbij doen wij u dan ook het evaluatierapport over de droge zomer 2003, getiteld Hoe warm en hoe droog het was.. toekomen. Het evaluatierapport is opgesteld in samenwerking met de waterbeheerders in het stroomgebied van de Overijsselsche Vecht /Twentekanaal. Aanbevelingen in het evaluatie rapport. In het evaluatierapport wordt geconstateerd dat het wateraanvoersysteem goed heeft gefunctioneerd, hoewel wel duidelijk is geworden dat de zwakste schakel in het systeem het gemaal bij Eefde is. Aanbevolen wordt om na te gaan of de volgende regelingen niet moeten worden aangepast: Het Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht De Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht zal in haar eigen evaluatie nagaan of het nodig is om het Waterakkoord te wijzigen en/of aan te vullen. het Koninklijk Besluit van 6 juni 1990, houdende regelen ter uitvoering van de Wet op de waterhuishouding en de aanpassing van de Waterstaatswet 1900, die reeds is voorbereid. Het Koninklijk Besluit moet aangepast worden om een verbod op onttrekkingen uit de Twentekanalen mogelijk te maken. De aanpassing van de Waterstaatswet 1900 is nodig om onttrekkingen uit het Kanaal Almelo- De Haandrik mogelijk te maken. Ook deze beide onderdelen zullen de coördinatiecommissie opnemen in hun eigen evaluatie. Zo nodig zullen wij actie ondernemen via het IPO richting het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Uitvoeringsbesluit algemene regels beregening met grondwater 1996 Het provinciale Uitvoeringsbesluit algemene regels beregening met grondwater 1996 zou mogelijk zodanig aangepast moeten worden dat ook een verbod op het onttrekken van oppervlaktewater mogelijk is, als de aanvoer naar het Twentekanaal-Vechtsysteem beperkt is vanwege lage afvoeren op de Rijn en de IJssel. ATTENTIE GEWIJZIGD : Rabobank Het provinciehuis is vanaf het NS-station bereikbaar: met stadsbus lijn 1 richting Berkum, halte provinciehuis Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle

2 2 Verder zou de beperking van het grondwaterberegeningsverbod tot grasland heroverwogen moeten worden. Tot slot zou overwogen moeten worden of de Algemene Regels ook van toepassing verklaard moeten worden op onttrekkingen kleiner dan 10 m³/s. Ambtelijk zullen voorstellen worden voorbereid en te zijner tijd aan ons worden voorgelegd. Tot slot wordt in het evaluatierapport aanbevolen om in de calamiteitenplannen aandacht te besteden aan de stremming van de wateraanvoer door een plotselinge waterverontreiniging en aan de calamiteit uitvallen van de elektriciteitsvoorziening. De calamiteitenplannen moeten voor 1 september 2004 gereed zijn. Bij de opstelling van die plannen zal met de aanbeveling rekening kunnen worden gehouden. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris,

3 Waterhuishouding en droogte 2003 Hoe warm en hoe droog het was.. De waterhuishouding tijdens de droge zomer van 2003 Provincie Overijssel Water & Bodem, team Integraal Waterbeleid. H. Tienstra april 2004

4 Colofon Datum februari 2004 Oplage 2 Auteur H. Tienstra Fotografie/Illustraties J. Gooijer Vormgeving Project/kenmerk Evaluatie droogte 2003 Inlichtingen bij H. Tienstra Water & Bodem Telefoon Fax h.tienstra@prv-overijssel.nl Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax postbus@prv -overijssel.nl Bestand H:\tieb\Laagwatercoordinatie\ Waterhuishouding en droogte 2003 (DEFINITIEF).doc 2

5 Inhoudsopgave 1. INLEIDING HET WEER DE TEMPERATUUR, NET GEEN RECORD DROOGTE MINDER EXTREEM DE AAN- EN AFVOEREN DE RIJN EN DE IJSSEL DE AANVOER VIA EEFDE, AADORP, DEVENTER EN STROINK...6 Gemaal Eefde... 7 Sluis Aadorp... 8 Gemaal Ankersmit te Deventer... 8 Inlaat Stroink... 9 Conclusies gemalen Eefde en Ankersmit, sluis Aadorp en inlaat Stroink HET VECHTSYSTEEM...9 Conclusies Vechtsysteem HET WATERAKKOORD TWENTEKANALEN/OVERIJSSELSCHE VECHT...10 De inhoud van het Waterakkoord...10 De bevoegdheden van de Coördinatiecommissie Het instellen van een onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater...11 Het opheffen van het onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater De verschillen van mening over het Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht...12 Conclusies over Waterakkoord HET VERBOD OP BEREGENING MET GRONDWATER...13 De regelingen...13 Het verbod op beregening met grondwater...13 Conclusies grondwater HET IJSSELMEER...14 Conclusies IJsselmeer DE WATERKWALITEIT DE BRAND BIJ VREDESTEIN CONCLUSIES WATERKWALITEIT DE WATERKERINGEN CONCLUSIES WATERKERINGEN DE DRINKWATERVOORZIENING CONCLUSIES DRINKWATERVOORZIENING DE ELEKTRICITEITSVOORZIENING CONCLUSIES ELEKTRICITEITSVOORZIENING COMMUNICATIE CONCLUSIES COMMUNICATIE CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN CONCLUSIES...17 Algemeen...17 Gemalen Eefde en Ankersmit, sluis Aadorp en inlaat Stroink...17 Vechtsysteem...17 Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht...17 Grondwater...17 IJsselmeer...17 Waterkwaliteit...17 Waterkeringen

6 Drinkwatervoorziening...17 Elektriciteitsvoorziening...18 Communicatie AANBEVELINGEN...18 Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht...18 Grondwater...18 Waterkwaliteit...18 Elektriciteitsvoorziening...18 BIJLAGEN...19 BIJLAGE 1 CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE GEBEURTENISSEN...19 BIJLAGE 2 SAMENSTELLING COÖRDINATIECOMMISSIE...20 BIJLAGE 3 DE TEMPERATUUR, NET GEEN ABSOLUUT RECORD...21 BIJLAGE 4 HET NEERSLAGTEKORT IN BIJLAGE 5 AFVOEREN, PEILEN, NEERSLAG IN

7 1. Inleiding In deze nota zet de eenheid Water en Bodem de bijzonderheden van de zomer van 2003 op een rij. De zomer van 2003 gaat de geschiedenis in als de zomer van extremen. Er werden records gevestigd op het gebied van afvoeren en waterstanden van de Rijn en IJssel, de temperatuur, neerslagtekort, draai uren van het gemaal bij Eefde. Zelfs was er een dijkdoorbraak door de droogte. Het KNMI sluit niet uit dat de grote droogte van 2003 vaker gaat optreden. Tegen de achtergrond van de gebeurtenissen in de zomer en het de mogelijkheid dat deze droogte vaker zou kunnen optreden zijn is in deze notitie een en ander op een rij gezet. 2. Het weer 2.1. De temperatuur, net geen record. In Nederland was de temperatuur minder extreem, dan in de rest van Europa. De de zomer van 2003 met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden was 0,1 graad minder warm dan de zomer van 1947, de warmste van de 20e eeuw. In de meetreeks van De Bilt (sinds 1706) waren de zomers van 1781 en 1826 vergelijkbaar met die van In de tweede helft van september is het aantal warme dagen in De Bilt met een temperatuur van minstens 20 graden op 116 uitgekomen. Dat betekent dat het jaar 2003 meer warme dagen heeft opgeleverd dan de 113 in de recordjaren 1921 en Droogte minder extreem. In april viel gemiddeld over Nederland 46 mm, dat is ongeveer de normale hoeveelheid neerslag. De maand kende echter een lang droog tijdvak. Deze droogte volgde op een gemiddeld droge februari en maart. Mei was juist een natte maand met landelijk gemiddeld 85 mm neerslag tegen normaal 57 mm. Tijdens de eerste 10 dagen van juni vielen nog regelmatig buien waardoor in dit tijdvak gemiddeld 25 mm kon worden afgetapt. Daarna overheerste de droogte. In zijn geheel was juni droog met landelijk gemiddeld 40 mm tegen 71 mm normaal. Gemiddeld over het land viel in juli 57 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 70 mm. Door het vaak buiige karakter van de neerslag waren de hoeveelheden grillig verdeeld over het land. In het westen en midden waren grote gebieden duidelijk te droog, elders viel op sommige plaatsen ruim de normale hoeveelheid neerslag. De eerste drie dagen van de maand verliepen nat met gemiddeld over het land dagelijks ruim 8 mm neerslag. Daarna viel er in delen van het land tot en met de 23e nauwelijks neerslag. Ook in augustus is nauwelijks neerslag gevallen. 3. De aan- en afvoeren De Rijn en de IJssel. De waterstand in de Rijn schommelde eind september rond 6,90 m+nap, de laagste stand ooit gemeten. Er werd rond 781 m3/s afgevoerd. Op 13 september 1991 toen de vorige recordstand werd gemeten was dat 794 m 3 /s bij een peil van 7,22 m+nap en in de droge zomer van 1947 was de afvoer op 4 november slechts 620 m 3 /s bij een peil van 7,54 m+nap. Die verschillen hebben volgens het RIZA te maken met bodemerosie waardoor de rivierbodem bij Lobith jaarlijks een paar centimeter daalt. Door de bouw van de stuwen in de Nederrijn is de afvoer over de IJssel ook in 2003 groot genoeg geweest om de benodigde hoeveelheden bij Deventer (gemaal Ankersmit) en Eefde (Twentekanaal) uit de IJssel te kunnen halen. 1 Bron: Het weer in Europa In Europa was de zomer van 2003 de heetste in meer dan 500 jaar. Dat blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Bern. De gemiddelde zomertemperatuur in Europa was bijna 2 graden hoger dan het langjarig gemiddelde van 17,5 graden over het tijdvak Het centrale deel van Europa en vooral het Alpengebied hadden de grootste temperatuurafwijking van meer dan 5 graden boven normaal. Het tijdvak was het warmste decennium in 500 jaar. De zomertemperaturen waren in Europa waren in dit tijdvak 1,5 graden hoger dan in het koudste decennium, het tijdvak In het tijdvak zijn de zomertemperaturen in Europa ongeveer 2,8 graden gestegen, een opwarming die waarschijnlijk in geen vijf eeuwen heeft plaatsgevonden. De warmste Europese zomer was tot voor kort die van 1757, toen het vooral heet was in het zuiden van Scandinavië, het oosten van Europa en het westen van Rusland. Bron KNMI 5

8 Waterstand in cm + NAP Waterstandsverloop te Lobith 1947 Min.: Min.: Min.: Min.: Min.: 690 OLR2002 Verwacht cm + NAP jan 01- feb 01- mrt 01- apr 01- mei 01- jun 01- jul 01- aug 01- sep 01- okt 01- nov 01- dec Datum Bijgewerkt t/m Afvoerverloop te Lobith Lager dan 4000 m 3 /s. m 3 /s Min.: Min.: Min.: Min.: Min.: 781 Afvoer in m 3 /s jan 01-feb 01-mrt 01-apr 01-mei 01-jun 01-jul 01-aug 01-sep 01-okt 01-nov 01-dec Datum Bijgewerkt t/m De aanvoer via Eefde, Aadorp, Deventer en Stroink. Tijdens droge periodes wordt bij Eefde water uit de IJssel in de Twentekanalen 2 gepompt. Dit water is in eerste instantie bedoeld voor de landbouw. Ook bedrijven als AKZO gebruiken het als koelwater, Vitens maakt er drinkwater van op het pompstation Weerseloseweg in Enschede. Een deel van het water gaat naar Almelo en stroomt via de sluis bij Aadorp naar het Kanaal Almelo-De Haandrik en het Coevorden-Vechtkanaal. Uit deze kanalen kan het op drie plaatsen afgelaten worden: bij Vroomshoop. Uiteindelijk kan het dan zelfs bij Zwolle in het Zwarte Water belanden; bij de Vecht. Het water stroomt dan door de Vecht naar het Zwarte Water; bij Coevorden kan het via de Krim, Dedemsvaart en Ommen (het Ommerkanaal) naar de Vecht stromen om vervolgens ook in het Zwarte Water terecht te komen. 2 Peil Twentekanaal: NAP+10,00m 6

9 Het waterschap Groot Salland pompt met het gemaal Ankersmit ook water uit de IJssel in het Overijsselsch Kanaal bij Deventer. Dit gemaal Ankersmit voorziet daarmee een groot deel van Salland van het benodigde water. Het waterschap Reest en Wieden kan in Overijssel extra water krijgen uit het IJsselmeer door het open zetten van een schuif bij het gemaal Stroink. Hiervoor hoeft het waterschap niet te pompen. Het waterpeil in het Vollenhovermeer is hoger dan in de polders van Noordwest Overijssel. Daarnaast kan Reest en Wieden water ten behoeve van de Reest en het gebied ten zuiden van Reest ontrekken uit het Ommerkanaal. Het waterschap Regge & Dinkel en Rijn & IJssel onttrekken oppervlaktewater rechtstreeks uit het Twentekanaal. De provincie Drenthe kan, ten noordoosten van Coevorden, water oppompen uit het Stieltjeskanaal en daarmee het Drentse watervoorzieningssysteem voeden. Het Stieltjeskanaal staat via de grachten van Coevorden in open verbinding met het Coevorden-Vechtkanaal, dus met het Vechtsysteem. Het Drentse systeem wordt normaal gevoed vanuit het IJsselmeer 3. Water uit het IJsselmeer moet veel verder omhoog gepompt worden, dan het water dat afkomstig is uit Eefde. De watervoorziening vanuit Eefde kost dus minder veel minder energie. Gemaal Eefde Geconstateerd wordt dat de aanvoer via de Twentekanalen naar het Kanaal Almelo-De Haandrik (sluis Aadorp) steeds goed heeft gefunctioneerd. De vraag naar water werd langzaam groter. In de eerste helft van augustus 2003 bleek dat de aanvoer de vraag niet meer kon bijhouden. Er traden peilonderschrijdingen op het Twentekanaal op. Vooral in perioden dat er onderhoud gepleegd moest worden aan de motoren van het gemaal in Eefde was dat het geval. In het gemaal te Eefde staan drie pompen. Twee dieselmotoren van voor de Tweede Wereldoorlog en een moderne Scania. De mensen van de dienstkring Twentekanalen IJsseldelta van Rijkswaterstaat zijn steeds in staat geweest, soms met veel inspanning, de pompen aan de praat te houden. Echter op 25 augustus 2003 is de Scania-motor onherstelbaar defect geraakt. Op 28 augustus 2003 is op het ministerie van Verkeer & Waterstaat besloten om in/bij het gemaal te Eefde noodbemalingscapaciteit te plaatsen. De beschreven gebeurtenissen benadrukken het feit dat de hele watervoorziening van een groot deel van Oost Nederland afhankelijk is van het gemaal te Eefde. 3 Zomerpeil IJsselmeer: NAP-0,20m. Peil van het Coevorden-Vechtsysteem: NAP+9,10m. 7

10 In de aanvoer naar het Vechtsysteem is het gemaal te Eefde de meest gevoelige schakel. Uitvallen van dit gemaal leidt tot grote problemen in Overijssel en een deel van Gelderland en Drenthe. De vraag kon gesteld worden of het Ministerie van Verkeer en Waterstaat de uitvoerende dienst, zijnde Rijkswaterstaat, directie Oost Nederland, dienstkring Twentekanalen en IJsseldelta, wel genoeg armslag geeft om bij storingen snel en daadkrachtig op te treden. Van dit gemaal zijn vele partijen afhankelijk, zodat het van groot belang is dat ook de financiering van beheer en onderhoud goed geregeld is. In de 8 ste vergadering van het Bestuurlijke waterplatform op 26 februari 2004 heeft de directeur Water van Rijkswaterstaat, directie Oost Nederland, mevrouw ir. A. Augustijn, medegedeeld dat het beheer, onderhoud en vervanging van het gemaal te Eefde binnen het rijk ondertussen goed geregeld is. Sluis Aadorp foto: Het gemaal met noodpomp te Eefde. De aanvoer via de sluis te Aadorp naar het Kanaal Almelo-De Haandrik is steeds in bedrijf geweest. Door de peilonderschrijdingen op het Twentekanaal dreigde de doorvoer via Aadorp gestaakt te moeten worden. De maximale doorvoer bij Aadorp bedroeg 5,5 m3/s (gemiddeld over een dag). De doorvoer van water door de sluis te Aadorp gebeurt via rinketten in de sluisdeuren. De doorvoer kan alleen plaatsvinden als er geen scheepvaart is. Op zich heeft deze manier van werken er niet toe geleid dat er te weinig water doorgevoerd kon worden. Vooralsnog is er, gezien de ervaringen in 2003, geen behoefte aan omloopriolen. Mogelijk dat bij eventuele toekomstige aanpassingen, om bijvoorbeeld scheepvaarttechnische redenen, deze voorzieningen in overweging genomen moeten worden. Gemaal Ankersmit te Deventer. Door de lage waterstanden op de IJssel bleek dat de inlaat van het gemaal Ankersmit niet diep genoeg zat om nog voldoende water op te kunnen pompen. In het gedeelte van Salland, dat afhankelijk is van het gemaal Ankersmit dreigden grote delen van de weteringen droog te vallen, waardoor naast, de economisch gevolgen van de peilonderschrijdingen, ook massale vissterfte zou zijn opgetreden. Door het inzetten van de noodpompen bij het gemaal Ankersmit kon het droogvallen voorkomen worden. Verder zijn geen problemen opgetreden ten aanzien van de watervoorziening in Salland. De beheer- en onderhoudsituatie bij het gemaal Ankersmit in Deventer is simpeler. Het gemaal en het gebied dat van water wordt voorzien vallen beide onder de jurisdictie van het waterschap Groot Salland vallen. De afweging of het gemaal aanpassen of in voorkomende gevallen noodpompen plaatsen ligt geheel en alleen bij het bestuur van het waterschap. Het bestuur van het waterschap Groot Salland heeft het beregenen met oppervlaktewater in het gebied dat voor de watervoorziening afhankelijk is van het gemaal Ankersmit, verboden. 8

11 Inlaat Stroink. foto: De noodpompen bij Ankersmit, Deventer. Om het peil in de Boezem van Vollenhove te kunnen handhaven kan het waterschap Reest & Wieden water inlaten via de inlaat bij het gemaal Stroink 4. Door de in 1998 veranderde wijze van peilbeheer hoefde in de zomer van 2003 aanzienlijk minder gebiedsvreemd water ingelaten te worden, dan in bijvoorbeeld de droge zomer van De droogte in de zomer van 2003 is enigszins vergelijkbaar met de zomer van In de boezem van Vollenhove kon ruimschoots aan de watervraag worden voldaan. Het hiervoor benodigde transportsysteem had voldoende capaciteit. Conclusies gemalen Eefde en Ankersmit, sluis Aadorp en inlaat Stroink. Het gemaal te Eefde is een kwetsbare schakel in het aanvoersysteem. Het beheer, onderhoud en de vervanging van het gemaal te Eefde is binnen de rijksorganisatie ondertussen goed geregeld. De doorvoer bij de sluis te Aadorp heeft goed gefunctioneerd. Op lange termijn zou bij een eventuele aanpassing van de sluis het aanbrengen van omloopriolen aan de orde kunnen komen. Het gemaal Ankersmit heeft een tijd niet kunnen draaien omdat de inlaat niet diep genoeg gelegen was. Besluitvorming over de eventuele aanpassingen van het gemaal ligt bij het waterschap Groot Salland. De inlaat Stroink heeft goed gefunctioneerd Het Vechtsysteem. De afvoer van de Vecht schommelde zo rond de 3 m3/s, wat relatief veel is. De afvoer van de Vecht bij Emlichheim (D) is nooit lager geweest dan 2 m3/s. De verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat het in mei en ook in juli nog behoorlijk geregend heeft in het stroomgebied van de Vecht. Tijdens de periode dat de aanvoer via Aadorp beperkt was, werd water aangevoerd via het Coevorden- Zwinderenkanaal ten westen van Coevorden. Het Drentse wateraanvoersysteem wordt gevoed via de Hoogeveensche Vaart en de Drentse Hoofdvaart vanuit het IJsselmeer. In dit aanvoersysteem is steeds capaciteit over geweest zodat afgelaten kon worden naar het Twentekanaal/Overijsselsche Vechtsysteem. De aanvoer uit Drenthe heeft maximaal 3 m3/s bedragen. De totale aanvoer naar het Vechtsysteem heeft op 13 augustus gemiddeld over de dag 9,2 m3/s bedragen. Conclusies Vechtsysteem. De aanvoer naar het Vechtsysteem heeft goed gefunctioneerd. De mogelijkheden die er waren zijn goed gebruikt. Zo is de overcapaciteit van het Drentse aanvoersysteem ingezet om peilonderschrijdingen in het Vechtsysteem te voorkomen. 4 Verslag Droge zomer van 2003, waterschap Reest & Wieden, Dity Ytsma en Hans ter Horst, 19 januari

12 3.4. Het waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht De inhoud van het Waterakkoord. Het Waterakkoord Twentekanalen / Overijsselsche Vecht regelt de aanvoer van water uit het Twentekanaal, het Kanaal Almelo-De Haandrik en de Overijsselse Vecht ten behoeve van de watervoorziening in delen van Overijssel, Gelderland en Drenthe en de afvoer van water naar de Twentekanalen ten behoeve van de afwatering van delen van Overijssel en Gelderland. Het waterakkoord is op 11 november 1999 gesloten tussen Rijkswaterstaat, de provincie Overijssel, de provincie Drenthe en de waterschappen Rijn & IJssel Regge & Dinkel, Groot Salland, en de rechtsvoorgangers van de waterschappen Reest &Wieden, en Velt & Vecht. In het waterakkoord heeft Rijkswaterstaat een inspanningsverplichting op zich genomen om water ten behoeve van de Watervoorziening vanuit de IJssel in het Twentekanaal te pompen. Deze verplichting vervalt als de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling, op grond van een belangen afweging ten aanzien van de gewenste IJsselafvoer, beperkingen stelt aan de afvoer van uit de IJssel. Veder heeft de provincie Overijssel de inspanningsverplichting op zich genomen om maximaal 8m3/s via de sluis te Aadorp vanuit het Twentekanaal door te voeren naar het Kanaal Almelo-De Haandrik, de Vecht en het Coevorden-Vecht Kanaal. Rijkswaterstaat brengt de kosten van het oppompen in rekening bij de onttrekkers uit het Twentekanaal. De hoeveelheden water die doorgevoerd worden via Aadorp worden in rekening gebracht bij de provincie Overijssel, die de kosten weer in rekening brengt bij de onttrekkers uit het systeem beneden Aadorp. In het waterakkoord is een prioriteitsvolgorde afgesproken voor de belangen die met de watervoorziening gediend moeten worden. In onderstaande tabel zijn de prioriteiten weergegeven. Deze lijst wordt veelal aangeduid als de verdringingsreeks. Prioriteit 1 Prioriteit 2 Prioriteit 3 Handhavingpeilen Twentekanaal, Kanaal Almelo-De Haandrik, en Overijsselsche Vecht Ongestoorde drinkwatervoorziening Water t.b.v. kwetsbare natuur Schutwater t.b.v. scheepvaart Voeding vispassages en doorstroming Overijsselsche Vecht Doorspoeling stedelijke gebieden Watervoorziening landbouw Watervoorziening natuur (algemeen) Doorspoeling t.b.v. verbetering zuurstof huishouding Industriële onttrekkingen De bevoegdheden van de Coördinatiecommissie. Op grond van artikel 2 van het Waterakkoord is een Coördinatiecommissie ingesteld. Elke partij die het akkoord heeft ondertekend heeft een vertegenwoordiger in deze commissie. Deze vertegenwoordiger wordt aangewezen het bestuur van de betreffende partij. In bijlage 2 is de samenstelling van de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht in de zomer van 2003 aangegeven. In normale omstandigheden komt de Coördinatiecommissie 1x per jaar bijeen. Het voorzitterschap en het secretariaat worden vervuld door de Rijkswaterstaat, directie Oost Nederland. In 2003 is de Coördinatiecommissie twee keer bijeen geweest. De verder contacten en afstemming vindt plaats via de telefoon en de . In buitengewone omstandigheden heeft de Coördinatiecommissie tot taak om gecoördineerde maatregelen te (laten) treffen teneinde schade als gevolg hiervan zoveel mogelijk te beperken. De taken en handelwijze van de Coördinatiecommissie gedurende buitengewone omstandigheden zijn in een apart artikel 16 van het waterkkoord geregeld. In het bijzonder stelt artikel 16, lid 4 dat Indien een watertekortsituatie optreedt, dan wel indien een dergelijke situatie op afzienbare termijn wordt voorzien, zorgt de coördinatiecommissie voor de verdeling van het voor de watervoorziening nog beschikbare water. In artikel 16, lid 8 staat dat Partijen verplichten zich het zo spoedig mogelijk uitvoeren van de maatregelen die door de coördinatiecommissie binnen het kader van dit waterakkoord worden genomen. 10

13 Artikel 13 regelt de afhandeling van geschillen. Leidraad is daarbij dat eerst in goed overleg het geschil wordt opgelost. In laatste instantie moet worden gehandeld volgens artikel 52 van de wet op de Waterhuishouding, waarin wordt bepaald dat geschillen, omtrent de naleving van een in werking getreden waterakkoord, worden beslist door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Het instellen van een onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater. Op 13 augustus 2003 is in de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanalen / Overijsselsche Vecht afgesproken dat de beregening uit oppervlaktewater dat gevoed word vanuit het Twentekanaal / Overijsselsche Vechtsysteem gestopt moest worden. De peilen dreigden onderschreden te worden. Dit besluit werd eenstemmig in de coördinatiecommissie genomen. Binnen enkele dagen is door de waterschappen de beregening uit oppervlaktewater voorzover dat gevoed werd vanuit het Twentekanaal / Overijsselsche Vecht systeem verboden. Bij de uitvaardiging van dit verbod voor het Kanaal Almelo-De Haandrik bleek dat het wettelijke instrumentarium niet op orde was. Het betreffende artikel in de Wet op de Waterhuishouding is vervallen en het wetsvoorstel dat een vervangend artikel in de Waterstaatswet 1900 moet regelen ligt nog bij de Raad van State. Het besluit door Gedeputeerde Staten van Overijssel is toen genomen op grond van artikel 37 van de Waterstaatswet, een artikel dat daar (eigenlijk) niet voor bedoeld is. Op grond van artikel 20 van de Uitvoeringsregeling waterhuishouding 5 is het verboden om zonder vergunning meer dan 100 m 3 per uur aan rijkswateren te onttrekken. Artikel 21 van dezelfde regeling opent de mogelijkheid om voor bepaalde wateren deze grens lager te leggen, doch niet lager dan 20 m 3 per uur. Deze laatste aanwijzing heeft voor de Twentekanalen niet plaatsgevonden. Onttrekkingen van oppervlakte water ten behoeve van beregening zijn (bijna) altijd kleiner dan 100 m 3 per uur en (bijna) altijd groter dan 20 m 3 per uur. Op basis van de huidige regelingen kan Rijkswaterstaat beregening uit de Twentekanalen niet verbieden. Wel heeft zij de onttrekkers benaderd met het verzoek de beregening te stoppen. In hoeverre aan dit verzoek gehoor is gegeven is niet bekend. 5 Koninklijk Besluit van 6 juni 1990, houdende regelen ter uitvoering van de Wet op de waterhuishouding 11

14 Het opheffen van het onttrekkingsverbod uit oppervlaktewater. Zolang het verbod duurde werd door de leden van de Coördinatiecommissie telefonisch en per overleg gepleegd over de vraag of voortzetting van het verbod nog wenselijk en/of nodig was. Dat werkte tot volle tevredenheid van alle betrokkenen. Zo was er ook op 3 september 2003 overleg met de vertegenwoordiger van het waterschap Velt & Vecht. De afspraak in dat overleg was, dat hoewel de situatie iets gunstiger werd, het toch beter was om het onttrekkingsverbod nog een week te handhaven. De situatie werd gunstiger omdat de beregeningsbehoefte aan het afnemen was en de pompcapaciteit bij Eefde weer op peil was. Op 4 september 2003 kwam telefonisch echter de mededeling van het waterschap Velt & Vecht dat zij het onttrekkingsverbod had opgeheven. Dit waterschap had hierover geen overleg gepleegd met de andere partners in het waterakkoord. Het waterakkoord gaat er vanuit dat dit soort besluiten steeds in goed overleg met de partners worden genomen. Naar aanleiding van de commotie, die in de Coördinatiecommissie ontstond naar aanleiding van het eenzijdige besluit van het dagelijkse bestuur van het waterschap Velt & Vecht, is door het waterschap Velt & Vecht de vraag geopperd of de Coördinatiecommissie wel bevoegd was. In een van de voorgaande paragrafen is daar uitgebreid op ingegaan, de conclusie was daar dat de coördinatiecommissie wel bevoegd was. De waterschappen Groot Salland en Regge & Dinkel waren van oordeel dat de verboden gehandhaafd moest worden omdat de situatie in hun beheersgebieden nog steeds niet rooskleurig was. In een vergadering van de Coördinatiecommissie op 5 september 2003 in het Provinciehuis te Zwolle heeft de grootst mogelijke meerderheid haar ongenoegen uitgesproken over de handelwijze van het waterschap Velt & Vecht. De coördinatiecommissie constateerde dat alle leden er naar streven om het beregeningsverbod niet langer te laten duren dan strikt nodig is. Op 11 september 2003 heeft de Coördinatiecommissie besloten om het verbod met onmiddellijke ingang weer in te trekken. De volgende redenen werden daarvoor aangevoerd: Gemaal Eefde kan de vraag goed aan De waterstanden op de IJssel zullen niet verder dalen. De situatie op het IJsselmeer noodzaakt niet tot een beperking van de onttrekkingen uit de IJssel. De peilen in de gebieden die van water worden voorzien zijn over het algemeen op orde. Wel wordt opgemerkt dat op de stuwwallen nog steeds geen water afvoeren. Hiervoor zal een aanzienlijke hoeveelheid regen moeten vallen. De verschillen van mening over het Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht. De evaluatie van de werking, bevoegdheden en effectiviteit van het Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht hoort thuis in de Coördinatiecommissie van het waterakkoord. Besluiten over wijzigingen in het waterakkoord moeten genomen worden door de partijen die het waterakkoord hebben ondertekend. Het waterakkoord kent een procedure om tot wijzigingen te komen. Toch is het goed om de kern van de onenigheid over het opheffen van het beregeningsverbod hier weer te geven. De discussie over de werking en effectiviteit van het waterakkoord is ontstaan, nadat het dagelijks bestuur van Velt &Vecht besloten had het beregeningsverbod op te heffen. Aan dat besluit lagen, volgens het waterschap Velt & Vecht, de volgende argumenten ten grondslag: Het instellen van een beregeningsverbod was naar de mening van het waterschap niet de bevoegdheid van de coördinatiecommissie. Het waterakkoord spreekt over maatregelen in het kader van het waterakkoord. Het waterakkoord regelt enkel en alleen de verdeling van het aangevoerde water, daartoe is de coördinatiecommissie gemandateerd. Natuurlijk kan de commissie, naar het oordeel van het waterschap Velt & Vecht wel adviseren, de bevoegdheden blijft bij de afzonderlijke waterbeheerders. een algemeen beregeningsverbod voor de hele provincie is ook niet terecht aangezien het ene waterschap relatief veel meer geïnvesteerd heeft in wateraanvoerwerken en de boel veel beter op peil kan houden dan het andere waterschap. volgens de afspraken zou er pas een beregeningsverbod (voor grondwater) kunnen worden ingesteld als het peil op de Vecht (bij Junne) onder een afgesproken niveau zou komen. Dat niveau is nooit bereikt en voor de rechter zou kunnen blijken het beregeningsverbod onrechtmatig zou zijn! een beregeningsverbod is niet uit te leggen aan de burger/boeren. Er is immers water zat? De vermeende dreiging van peilonderschrijdingen is niet voldoende reden. Waarschijnlijk zal het bestuur van Velt & Vecht in het vervolg pas over wil gaan tot een beregeningsverbod als de waterpeilen in haar eigen gebied daadwerkelijk te laag zijn. Het waterakkoord is tot stand gekomen toen er nog geen interprovinciale schappen waren. De aanvoer van water uit Drenthe is dus ook nooit meegenomen in de overwegingen. Dus ook niet het feit dat Velt en Vecht wellicht water genoeg heeft, terwijl de andere partners in het waterakkoord verdrogen. Volgens Velt & Vecht is het Waterakkoord in dat opzicht achterhaald. 12

15 Velt & Vecht voegt hier nog aan toe dat de bovenstaande argumenten niet wegnemen, dat de gevoelens, sfeer en intentie in de coördinatiecommissie zo waren dat iedereen meende dat een beregeningsverbod wel tot haar bevoegdheden hoorde. Velt & Vecht ziet graag dat een en ander op bestuurlijk niveau besproken wordt Zeer recentelijk heeft de Coördinatiecommissie van het Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht, conform de wettelijke verplichting daartoe, een evaluatie van het waterakkoord uitgevoerd. In deze evaluatie (die overigens in goede harmonie heeft plaatsgevonden ) zijn alle aspecten van de werkingssfeer van het waterakkoord uitgebreid aan de orde geweest, dus ook de bevoegdhedenkwestie. Het conceptevaluatierapport wordt in februari 2004 voor een schriftelijke commentaarronde verstuurd naar alle leden van de coördinatiecommissie. Daarna wordt het evaluatierapport van de coördinatiecommissie ter vaststelling toegezonden aan de besturen van alle bij het waterakkoord betrokken partijen. Conclusies over Waterakkoord. De wateraanvoer en -verdeling op basis van het Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht heeft goed gefunctioneerd. Wel zullen mogelijk aanvullende afspraken nodig zijn over het (eventueel) verbieden van het beregenen met oppervlaktewater. In een evaluatie die opgesteld wordt door de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht, wordt in detail ingegaan op de vraag of het nodig is het Waterakkoord te wijzigen en/of aanvullende afspraken te maken. Het wettelijke instrumentarium om een onttrekkingsverbod in te stellen: Ontbrak geheel bij de beheerder van het Twentekanaal, Rijkswaterstaat. Het Koninklijk Besluit van 6 juni 1990, houdende regelen ter uitvoering van de Wet op de waterhuishouding moet daartoe aangepast worden. Was bij de beheerder van het Kanaal Almelo-De Haandrik (de provincie Overijssel) niet optimaal. De aanpassing van de Waterstaatswet 1900 moet snel van kracht worden Het verbod op beregening met grondwater. De regelingen. De provincie Overijssel heeft de beregening met grondwater sinds een aantal jaren gedelegeerd aan de waterschappen 6. Kort samengevat komt de regeling erop neer, dat wanneer er niet voldoende water meer is om met oppervlaktewater te beregenen dat dan ook het beregenen met grondwater gestaakt moet worden. Het grondwaterberegeningsverbod beperkt zich tot grasland, inclusief sportvelden enz. De gebieden met de bijbehorende representatieve stuwen zijn vastgelegd in het Uitvoeringsbesluit algemene regels beregening met grondwater Onttrekkingen kleiner dan 10 m3/h zijn vrijgesteld van de Algemene Regels. In het Gelderse deel van het Twentekanaal / Overijsselsche Vechtsyteem is er geen verbod op het beregenen met grondwater geweest, omdat de provincie Gelderland daarvoor niets geregeld heeft. De provincie Gelderland probeert de onttrokken hoeveelheid grondwater te beperken door het gebruik van de beregeningsplanner. Of dat in zeer droge situaties effectief is, is niet bekend. In de provincie Drenthe is de beregening na 1 september niet meer toegestaan. Ook daar is er dus geen verbod tot beregening in gesteld. Het verbod op beregening met grondwater. In Overijssel hebben de waterschappen in het gebied, waar het onttrekken uit oppervlakte water werd verboden, ook het onttrekken van grondwater ten behoeve van beregening van grasland verboden. Het gebied waarvoor dit verbod gold is hetzelfde als waarvoor een verbod voor het beregenen met oppervlakte water van kracht was. In de Algemene Regels staat echter dat (bijvoorbeeld) dat er gedurende drie dagen geen afvoer meer over de stuwen van de Vecht mag plaats hebben om een verbod van kracht te laten worden. Echter de beheerder van de Vecht zorgt er voor dat er altijd een minimale hoeveelheid afvoer op de Vecht moet zijn. Aan de Algemene Regel dat er gedurende een aantal dagen geen afvoer mag zijn kan dus nooit voldaan worden. In het bijzonder het waterschap Velt & Vecht liep tegen dit juridische en ook praktische probleem aan. Hoewel niet helemaal juridisch waterdicht is het verbod toch uitgevaardigd. De in de Algemene Regels aangeduide ijkpunten moeten aangepast worden en beter afgestemd worden op hetgeen is afgesproken in het Waterakkoord Twentekanalen/Overijsselsche Vecht. Het feit dat (bijvoorbeeld) maïs en lelie s wel beregend mochten worden, heeft tot (soms zeer) kritische vragen vanuit de landbouw geleid. De keuze om het grondwaterberegeningsverbod te beperken tot grasland is vooral 6 Delegatie beregening met grondwater: Besluit van Provinciale Staten van Overijssel van 25 juni 1997, nr 27-I 7 Algemene regels beregening: Besluit van Gedeputeerde Staten van Overijssel, d.d. 27 mei 1997, kenmerk MWA 97/955 13

16 op aandringen van de landbouworganisaties gebeurd. Het verdient aanbeveling om de beperking van het grondwaterberegeningsverbod tot grasland te heroverwegen. Ook het feit dat onttrekkingen kleiner dan 10m3/s niet verboden kunnen worden heeft wrevel opgewekt. Toen het oppervlaktewaterberegeningsverbod is opgeheven is ook het verbod voor het beregenen met grondwater opgeheven. Conclusies grondwater. Het Uitvoeringsbesluit algemene regels beregening met grondwater 1996 moet zodanig aangepast worden dat een verbod op het onttrekken van oppervlaktewater, omdat de aanvoer naar het Twentekanaal-Vechtsysteem beperkt is vanwege lage afvoeren op de Rijn en de IJssel, ook zou moeten kunnen leiden tot een verbod op het onttrekken van grondwater ten behoeve van beregening. Het verdient aanbeveling om de beperking van het grondwaterberegeningsverbod tot grasland te heroverwegen. Het verdient verder aanbeveling om de Algemene Regels ook van toepassing te verklaren op onttrekkingen kleiner dan 10 m3/s Het IJsselmeer Door de lage aanvoer via de IJssel en de grotere onttrekkingen is het peil van het IJsselmeer aanzienlijk gedaald. Het peil zat begin oktober bijna op het winterpeil. De aanvoer vanuit het IJsselmeer naar gebieden die voor de watervoorziening afhankelijk zijn van het IJsselmeer is nooit in gevaar geweest. In het noorden had het significant meer geregend dan in Overijssel en de Achterhoek, waardoor de vraag naar water ook beperkt was. Sterker nog: door het waterschap Amstel, Gooi en Vecht is via Amsterdam zelfs water naar de omgeving van Gouda (waterschap Rijnland) gevoerd om daar de dreigende verzilting tegen te gaan. Een aantal malen is het regionaal Droogteoverleg IJsselmeergebied bij elkaar geweest om de vinger aan de pols te houden. Het Droogteoverleg IJsselmeergebied is een ambtelijk overlegorgaan van waterbeheerders die afhankelijk zijn van het IJsselmeer, onder voorzitterschap van de directie IJsselmeergebied van Rijkswaterstaat. Conclusies IJsselmeer De regelingen en het overleg over de droogte situatie op en rond het IJsselmeer hebben goed gefunctioneerd. 4. De waterkwaliteit. De waterkwaliteit heeft door het warme weer hier en daar onder druk gestaan. De waterkwaliteit is bij dit extreem warme weer sterk afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden. Op diverse plaatsen heeft zich bloei van blauwalgen voorgedaan, ook zijn er gevallen van botulisme geconstateerd. Dit werd in hoofdzaak veroorzaakt door de hoge temperaturen van het water. Het waterschap Regge & Dinkel heeft op een gegeven moment bij Enschede water uit het Twentekanaal moeten pompen om de kwaliteit van een watergang die nagenoeg alleen effluent van de RWZI bevatte onder controle te houden. IIn de Boezem van Vollenhove was een week na de start van de waterinlaat bij Stroink sprake van troebel water in het Ettenlandsch Kanaal 8 door uitbundige algengroei, waarbij de blauwgroene kleur werd veroorzaakt door een dominantie van blauwwieren. Hoewel de situatie kwetsbaar was, hebben zich nergens grote problemen voorgedaan. Wel werd door een medewerker van een waterschap Regge & Dinkel de vrees uitgesproken, dat wanneer het plotseling hard zou gaan regenen met veel overstortingen van rioleringen, er gevreesd zou moeten worden voor veel dode vis. Aan het einde van de droogte periode zijn de gevreesde zware regenbuien uitgebleven, waardoor er ook geen massale vissterfte is opgetreden. Wel zijn twee aangewezen zwemplassen, De Lange Kolk bij Den Nul en Het Heidepark in Lemelerveld, gesloten omdat de kwaliteit van het water zodanig verslechterd was dat zwemmen in dat water een gevaar zou kunnen opleveren voor de gezondheid. Ook buiten de aangewezen zwemplassen werd regelmatig gezwommen. Op deze plaatsen wordt echter geen gericht toezicht uitgeoefend. In hete periodes is er blijkbaar behoefte aan meer zwemgelegenheden. In normalere zomers vallen er in Twente en de oostelijke helft van Salland ook veel watergangen droog. Hoewel er hierover geen exacte cijfers aanwezig zijn, zullen in de afgelopen zomer meer sloten droog gevallen zijn. Voorzover bekend heeft dit niet tot bijzondere (ecologische) problemen geleid. De ecosystemen in deze wateren zijn veelal aangepast aan "droogval". 8 Het Ettenlandsch Kanaal verbindt het gemaal Stroink met de Boezem van Vollenhove. Bij waterinlaat zal dit kanaal geheel gevuld zijn met water dat afkomstig is uit het IJsselmeer. 14

17 foto: Zwemplas De Lange Kolk bij Den Nul De brand bij Vredestein. Door verontreinigd bluswater dat afkomstig was van de brand op 22 augustus 2003 bij bandenfabrikant Vredestein in Enschede is het bovenste pand van het Twentekanaal zwaar verontreinigd. Doordat de verontreiniging zich heeft beperkt tot het genoemde pand de doorvoer vanuit de IJssel naar het Vechtsysteem niet in gevaar geweest. Had de verontreiniging plaats gevonden in het laagste pand van het Twentekanaal, dan had waarschijnlijk de aanvoer gestaakt moeten worden. Er waren dan zeer grote problemen ontstaan. In de calamiteitenplannen zijn gebeurtenissen als de stremming van de doorvoer door een calamiteit vergelijkbaar met de brand bij Vredestein, niet opgenomen. Wel zal de vereerder genoemde verdringingsreeks uit het Twentekanaal dan gehanteerd moeten worden Conclusies waterkwaliteit. Plaatselijk heeft de warmte en het gebrek aan doorstroming tot kwaliteitsverslechtering geleid. Nergens heeft dit tot grote problemen geleid. Het toezicht op de aangewezen zwemplassen heeft goed gefunctioneerd. De vraag is of er niet behoefte is aan meer aangewezen zwemplassen. De brand bij Vredestein heeft het besef doen groeien dat in de calamiteitenplannen ook aandacht besteed zou moeten worden aan de gebeurtenis stremming van de wateraanvoer tijdens droogte. 5. De waterkeringen. In Overijssel zijn geen gevallen bekend dat er problemen zijn met waterkeringen. Wel zijn de waterschappen Reest & Wieden, Groot Salland en ook Regge & Dinkel extra waakzaam geweest ten aanzien van de aanwezige veenkaden. De gebeurtenissen in Wilnis en Terbregge heeft ons wel met de neus op het feit gedrukt dat een systematische en geregelde toetsing ook van niet-primaire keringen zeer gewenst is. Dit overigens los van de grote droogte in Conclusies waterkeringen. De droogte heeft in Overijssel niet tot problemen met waterkeringen geleid. 6. De drinkwatervoorziening. Vitens Overijssel heeft in deze zomer aan de drinkwatervraag kunnen voldoen. Er zijn geen drukreducerende maatregelen toegepast. Wel is rond 7 en 8 augustus via TV-Oost een verzoek gedaan aan de inwoners van Twente om zuiniger om te springen met hun drinkwater. Op dat moment was de vraag (piek belasting) zo groot, dat vooral de tijd voor het vullen van de verschillende drinkwaterreservoirs onvoldoende was. Vitens heeft vanuit haar centrale in Hoge Hexel de inzet de grondwateronttrekkingen per pompstation en de afzet van drinkwater moeten bijsturen. Door (bijvoorbeeld) pompstations vroegtijdig in te schakelen, waardoor reinwaterreservoirs eerder gevuld werden 15

18 Ten gevolge van deze zomer 2003 zijn in verschillende vergunningen de vastgestelde maand onttrekkingen overschreden. Voorbeelden hiervan zijn o.a. Herikerberg, Weerselo, Holten en Mander (voor de maand augustus). Door het actief blijven sturen op de inzet van pompstations, is het gelukt om de in de vergunning vastgestelde jaaronttrekking niet te overschrijden. Een uitzondering op dit laatste is de gedoogbeschikking van Manderveen/Manderheide. Dit laatste is echter ook een gevolg van de gevolgen van de brand bij Vredestein op het kwaliteit van het water in het Twentekanaal. De effecten van de grondwaterwinningen op de omgeving worden bij enkele winningen gecompenseerd door de aanvoer van oppervlakte water. Door inzet van extra pomppen, door het Waterschap Groot Salland, zijn de oppervlaktewateraanvoersystemen voor de winningen Espelo, Schalkhaar en Boerhaar optimaal blijven functioneren. Ook de overige aanvoersystemen hebben voldoende gefunctioneerd. De oppervlaktewatervoorziening van de winning Weerseloseweg te Enschede is na de brand bij Vredestein op 22 augustus 2003 en de daaruit voortvloeiende verontreiniging van het bovenste pand van het Twentekanaal een overheersende rol in de drinkwatervoorziening van Twente gaan spelen. In dit kader wordt hier niet verder op ingegaan. De vraag is echter of de situatie veel beter was geweest als de calamiteit in een natte periode had plaats gevonden. De verontreiniging, was dan veel sneller en over een groter gebeid verspreid geworden Conclusies drinkwatervoorziening. Met de drinkwatervoorziening hebben zich geen noemenswaardige problemen als gevolg van de droogte voorgedaan. Wel heeft Vitens moeten bijsturen in haar processen. Pijnlijk duidelijk is geworden hoe kwetsbaar de drinkwaterwinning Weerseloseweg in Enschede is. 7. De elektriciteitsvoorziening. Door de hoge temperatuur van de grote oppervlaktewateren kwamen vanuit de energieproducenten verontrustende berichten dat mogelijk elektriciteitscentrales op een lagere capaciteit moesten gaan draaien omdat door de koelwaterlozingen de temperatuur van het oppervlaktewater te hoog zou worden. In het stroomgebied van de Vecht Zwarte Water is de centrale Harculo bij Zwolle de grootste en de enige die koelwater loost op de IJssel. Door deze gebeurtenissen zijn twee vragen aan de orde: 1. is de koelwatervoorziening van de elektriciteitscentrales wel goed geregeld? 2. wat is de invloed van de beperkingen in de elektriciteitsproductie op het functioneren van het waterhuishoudkundige systeem. De eerste vraag zal landelijk, mogelijk zelfs Europees, opgepakt moeten worden. Bij de tweede vraag moet bedacht worden dat verreweg de meeste (watervoorzienings)gemalen elektrisch worden aangedreven. Overigens geldt dit probleem in nog sterkere mate voor de normale en hoogwatersituaties. In calamiteitenplannen zal aan het aspect van het uitvallen van de elektriciteitsvoorziening aandacht besteedt moeten worden Conclusies elektriciteitsvoorziening. De koelwatervoorziening van elektriciteitscentrales is landelijk gezien,kwetsbaar. Niet duidelijk is of dat ook in deze regio het geval is. In de calamiteitenplannen moet voldoende aandacht zijn voor de calamiteit uitvallen van de elektriciteitsvoorziening. 8. Communicatie. De droge zomer van 2003 heeft in de media veel aandacht gekregen. De maatregelen die door de diverse beheerders zijn genomen, werden uitgebreid op radio, televisie en in de kranten aan de orde gesteld. Hierdoor was, voorzover valt na te gaan, een ieder goed geïnformeerd Conclusies communicatie. De communicatie rond de droge zomer is goed verlopen. 16

19 9. Conclusies en aanbevelingen Conclusies Algemeen heeft de op een na warmste zomer sinds 1706, het begin van de temperatuur-meetreeks, gehad heeft de op een na droogste zomer sinds 1854, het begin van de neerslag-meetreeks, gehad. Er zijn weinig echte knelpunten geweest. In zijn algemeenheid heeft het wateraanvoersysteem goed gefunctioneerd. Gemalen Eefde en Ankersmit, sluis Aadorp en inlaat Stroink. Het gemaal te Eefde is een kwetsbare schakel in het aanvoersysteem. Het beheer, onderhoud en de vervanging van het gemaal te Eefde is binnen de rijksorganisatie ondertussen goed geregeld. De doorvoer bij de sluis te Aadorp heeft goed gefunctioneerd. Op lange termijn zou bij een eventuele aanpassing van de sluis het aanbrengen van omloopriolen aan de orde kunnen komen. Het gemaal Ankersmit heeft een tijd niet kunnen draaien omdat de inlaat niet diep genoeg gelegen was. Besluitvorming over de eventuele aanpassingen van het gemaal ligt bij het waterschap Groot Salland. De inlaat Stroink heeft goed gefunctioneerd. Vechtsysteem. De aanvoer naar het vechtsysteem heeft goed gefunctioneerd. De mogelijkheden die er waren zijn goed gebruikt. Zo is de overcapaciteit van het Drentse aanvoersysteem in gezet om peil onderschrijdingen in het Vechtsysteem te voorkomen. Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht. De wateraanvoer en -verdeling op basis van het Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht heeft goed gefunctioneerd. Wel zullen mogelijk aanvullende afspraken nodig zijn over het (eventueel) verbieden van het beregenen met oppervlaktewater. In een evaluatie die opgesteld wordt door de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht, wordt in detail ingegaan op de vraag of het nodig is het Waterakkoord te wijzigen en/of aanvullende afspraken te maken. Het wettelijke instrumentarium om een onttrekkingsverbod in te stellen: Ontbrak geheel bij de beheerder van het Twentekanaal, Rijkswaterstaat. Het Koninklijk Besluit van 6 juni 1990, houdende regelen ter uitvoering van de Wet op de waterhuishouding moet daartoe aangepast worden. Was bij de beheerder van het Kanaal Almelo-De Haandrik (de provincie Overijssel) niet optimaal. De aanpassing van de Waterstaatswet 1900 moet snel van kracht worden. Grondwater. De delegatie heeft op zich goed gefunctioneerd. Wel zijn een aantal feilen in de Algemene Regels geconstateerd (Zie bij Aanbevelingen) IJsselmeer De regelingen en het overleg over de droogte situatie op en rond het IJsselmeer hebben goed gefunctioneerd. Waterkwaliteit. Plaatselijk heeft de warmte en het gebrek aan doorstroming tot kwaliteitsverslechtering geleid. Nergens heeft dit tot grote problemen geleid. De brand bij Vredestein heeft het besef doen groeien dat in de calamiteitenplannen ook aandacht besteed zou moeten worden aan de gebeurtenis stremming van de wateraanvoer tijdens droogte. Waterkeringen. De droogte heeft in Overijssel niet tot problemen met waterkeringen geleid. Drinkwatervoorziening. Met de drinkwatervoorziening hebben zich geen noemenswaardige problemen als gevolg van de droogte voorgedaan. Wel heeft Vitens moeten bijsturen in haar processen. Pijnlijk duidelijk is geworden hoe kwetsbaar de drinkwaterwinning Weerseloseweg in Enschede is. 17

20 Elektriciteitsvoorziening. De koelwatervoorziening van elektriciteitscentrales is landelijk gezien kwetsbaar. Niet duidelijk is of dat ook in deze regio het geval is. In de calamiteitenplannen moet voldoende aandacht zijn voor de calamiteit uitvallen van de elektriciteitsvoorziening. Communicatie. De communicatie rond de droge zomer is goed verlopen Aanbevelingen Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht In een evaluatie die opgesteld wordt door de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht, wordt nagegaan of het nodig is om het Waterakkoord te wijzigen en/of aanvullende afspraken te maken. Het Koninklijk Besluit van 6 juni 1990, houdende regelen ter uitvoering van de Wet op de waterhuishouding moet aangepast worden om ook een verbod van onttrekkingen uit de Twentekanalen mogelijk te maken. De aanpassing van de Waterstaatswet 1900 moet snel van kracht worden om onttrekkingen uit het Kanaal Almelo-De Haandrik mogelijk te maken. Uitvoering 9 door de Coördinatiecommissie Waterakkoord Twentekanaal/Overijsselsche Vecht Grondwater Het Uitvoeringsbesluit algemene regels beregening met grondwater 1996 moet zodanig aangepast worden dat een verbod op het onttrekken van oppervlaktewater, omdat de aanvoer naar het Twentekanaal-Vechtsysteem beperkt is vanwege lage afvoeren op de Rijn en de IJssel, ook zou moeten kunnen leiden tot een verbod op het onttrekken van grondwater ten behoeve van beregening. Het verdient aanbeveling om de beperking van het grondwaterberegeningsverbod tot grasland te heroverwegen. Het verdient verder aanbeveling om de Algemene Regels ook van toepassing te verklaren op onttrekkingen kleiner dan 10 m3/s. Uitvoering door de provincie Overijssel. Waterkwaliteit. In de calamiteitenplannen zou aandacht besteed moeten worden aan de stremming van de wateraanvoer door een plotselinge waterverontreiniging. Uitvoering door alle waterbeheerders (waterschappen, provincie Overijssel, Rijkswaterstaat) Elektriciteitsvoorziening. In de calamiteitenplannen moet voldoende aandacht zijn voor de calamiteit uitvallen van de elektriciteitsvoorziening. Uitvoering door alle waterbeheerders (waterschappen, provincie Overijssel, Rijkswaterstaat) 9 In de 8 ste vergadering van het Bestuurlijk waterplatform op 26 februari 2004 zijn afspraken gemaakt bij wie de uitvoering van de aanbevelingen in handen gelegd wordt. 18