Droogtemonitor bijlage

Transcriptie

1 Watermanagementcentrum Nederland Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW) Droogtemonitor bijlage 11 augustus 2015 Nummer Bijlage: Nadere informatie voor waterprofessionals Maandverwachting weer in stroomgebieden Maas en Rijn Neerslagverwachting ( tot en met ) Na de neerslag in met name Duitsland en Zwitserland van maandag 10 augustus lijkt het vanaf dinsdag enkele dagen overwegend droog te blijven. Dit geldt zowel voor de stroomgebieden van Rijn en Maas als voor Nederland. Pas vanaf vrijdag 14 augustus neemt van het westen uit, dus eerst in het stroomgebied van de Maas en daarna in het stroomgebied van de Rijn, de kans op regen weer toe. De neerslagkaart (figuur 1) vertoont voor deze periode nog een duidelijk boven normale hoeveelheid regen in het zuiden van Duitsland en in Zwitserland, terwijl in de directe omgeving van ons land de hoeveelheid op of net beneden de normale waarde ligt. Temperatuurverwachting ( tot en met ) De temperatuur in ons land en in de stroomgebieden van de Rijn en Maas ligt op of iets boven de normale waarden. In het zuiden van Duitsland is het deze periode zelfs zo'n 3 tot 5 graden warmer dan normaal. Verdere vooruitzichten ( tot en met ) De aanvankelijk nog iets boven normale temperatuurwaarden gaan waarschijnlijk snel (vanaf 24 augustus) naar meer normale waarden in het gehele stroomgebied van Rijn en Maas. Het neerslagsignaal geeft een meest normale hoeveelheid neerslag voor deze gehele verwachtingsperiode in beide stroomgebieden. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 1 van 12

2 Figuur 1. De gepresenteerde kleurenverdeling is een indicatie voor temperatuur-/neerslagafwijkingen tussen de real-time prognoses van het ECMWF numerieke weermodel t.o.v. de numerieke modelklimatologie. De voorgaande figuren geven de resultaten weer van het ECMWF-model waarmee de maandverwachtingen worden berekend. In de bovenste vier figuren wordt per week de verwachte temperatuurafwijking ten opzichte van de gemiddelde (of normale) situatie weergegeven. In de onderste vier figuren wordt per week de verwachte afwijking in de neerslag weergegeven. De kleur wit betekent dat er geen significante afwijkingen van de normale situatie zijn. De verwachte afwijkingen in graden Celsius respectievelijk millimeters worden weergegeven in de schaalverdeling boven de kaarten. Neerslagtekort Van 1 april tot en met 30 september wordt in Nederland het gemiddelde neerslagtekort berekend over dertien meetstations (figuur 2A). In deze grafiek toont de zwarte lijn het verloop van het neerslagtekort (mm) in de tijd. Op dit moment is het landelijk gemiddelde neerslagtekort in Nederland 190 millimeter. De verwachting is dat het neerslagtekort in de komende periode licht zal stijgen, maar (ruim) onder de lijn van 5% droogste jaren zal blijven. Figuur 2B geeft een schatting van het potentieel neerslagoverschot in Nederland. Het doorlopend potentieel neerslagoverschot wordt verkregen door het verschil te berekenen tussen de hoeveelheid gevallen neerslag en de berekende referentiegewasverdamping. Dit verschil wordt dagelijks gesommeerd in het tijdvak van 1 april tot en met 30 september. Een negatief getal geeft een tekort aan, een positief getal een overschot. In figuur 2B is duidelijk nog steeds de tweedeling in Nederland te zien: het zuiden en westen van Nederland heeft te maken met een (aanzienlijk) neerslagtekort, terwijl in het noordoosten van Nederland sprake is van een gering tot geen neerslagtekort. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 2 van 12

3 Figuur 2A. Landelijk gemiddeld neerslagtekort. Figuur 2B. Doorlopend potentieel neerslagoverschot. Afvoeren Rijn en Maas Rijn Het afvoerverloop van de Rijn wordt sterk beïnvloed door het smelten van sneeuw en gletsjers in de Alpen. Dit smeltwater stroomt via natuurlijke meren en stuwmeren af richting Duitsland. Deze meren houden het water tijdelijk vast en hebben zo een dempende werking op de afvoer. Het grootste en belangrijkste meer is de Bodensee. Een goed beeld van de hoeveelheid water die de Alpen via de meren verlaat wordt verkregen aan de hand van de afvoer bij Basel. Benedenstrooms van Basel bevinden zich slechts middelgebergten en kleine stuwmeren. In tijden van droogte wordt de bijdrage van dit deel van het stroomgebied vooral bepaald door toestroming vanuit grondwater. Het aandeel van het Alpine deel van het stroomgebied aan de totale afvoer van de Rijn bedraagt in de maand maand augustus ca. 70%. In een droge zomer kan tot wel 95% van de afvoer uit de Alpen afkomstig zijn. Laagwater wordt in de zomer vooral beïnvloed door de hoeveelheid basisafvoer vanuit de Alpen. De watervoorraad in de Alpen wordt tot eind juni gekarakteriseerd door de hoeveelheid sneeuw in het stroomgebied, de invloed van de waterstand in de Bodensee op de hoofdstroom en de invloed van de overige Alpenmeren op de Zwitserse zijrivieren. Vanaf juli is de invloed van sneeuwsmelt verwaarloosbaar. Bij een lage stand van de meren treedt er een grotere demping van de afvoer uit de Alpen op, waardoor smelt- en regenwater pas veel later tot afstroming komt. Sneeuw Vanaf 1 juni wordt er voor de Zwitserse Alpen geen nieuwe sneeuwberichtgevingen meer opgesteld, aangezien er alleen op de hoogste toppen nog sneeuw ligt. Deze (zomerse) sneeuwsituatie levert vrijwel geen bijdrage aan de afvoeren. Zwitserse Meren Het peil van de meeste Zwitserse stuwmeren ligt onder het langjarig gemiddelde. Een maat hiervoor is de z.g. Füllungsgrad die normaal rond deze tijd zo n 75% bedraagt en op dit moment 70% is. Maatgevend voor de Rijnafvoer is de afvoer vanuit de Bodensee. De huidige stand van de Bodensee is lager dan het langjarig gemiddelde voor de maand augustus. Op basis van de weersverwachting zal het peil van de Bodensee in de komende week verder dalen. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 3 van 12

4 Figuur 3. Waterstandsverloop Bodensee, station Romanshorn met langjarig gemiddelde, maximale en minimale waarden. (Bron: Bundesamt für Umwelt, Bern) Actuele afvoersituatie In een normaal jaar bedraagt het aandeel vanuit de Alpen aan de totale afvoer van de Rijn in augustus ca. 70%, op dit moment is dit aandeel 62%. Dit aandeel uit de Alpen is lager dan gemiddeld voor deze maand. De afvoer van de Rijn bij de uitstroming uit de Bodensee bedraagt op dit moment circa 280 m3/s, een lage waarde voor augustus. Afvoerverwachting (11 augustus - 18 augustus) In het stroomgebied van de Rijn is het afgelopen maand droog geweest. Er is weinig neerslag van betekenis gevallen. Dit heeft tot gevolg dat de afvoer langzaam is gaan dalen van 1250 m3/s tot ca m3/s op dit moment. De afgelopen twee dagen is in het Rijnstroomgebied enige neerslag van betekenis gevallen, circa 11 mm. Aan het eind van deze week zal dit naar verwachting wederom gebeuren. De afvoer zal door de reeds gevallen neerslag de komende dagen gaan stijgen naar waarden tussen de 1100 en 1300 m3/s. Eind deze week zal de afvoer weer gaan dalen naar waarden rond de 1100 m3/s. Afvoerverwachting (18 augustus 25 augustus) Voor de langere termijn wordt een voor deze tijd van het jaar normale hoeveelheid neerslag verwacht. De afvoer blijft naar verwachting laag voor de tijd van het jaar, dichtbij de LCW drempel van 1100 m3/s. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 4 van 12

5 Figuur 4. Afvoerverloop Lobith/Rijn. Conclusie Op dit moment is de afvoerniveau van de Rijn gedaald tot onder het LCW criterium van 1100 m3/s. De afvoer zal de komende dagen gaan stijgen tot boven dit criterium. De afvoer blijft naar verwachting de komende week fluctueren rond deze waarden. Alles overziend geeft het Rijngebied een droger dan gemiddeld beeld. De kans op droogteproblemen is deze zomer meer dan gemiddeld. Maas De Maas is een snel reagerende regenrivier. Invloed van sneeuw op de afvoer van de rivier is er alleen in de winter. Anders dan bij de Rijn neemt de afvoer in het voorjaar niet toe door het smelten van sneeuw en gletsjers in het brongebied. Het stroomgebied van de Maas kent geen grote watervoorraden in de vorm van gletsjers en stuwmeren. Omdat het water in een groot deel van het stroomgebied snel wordt afgevoerd, kan de basisafvoer relatief klein worden in een periode zonder neerslag. Actuele afvoersituatie Het jaar 2015 is begonnen met verhoogde afvoeren door de vele neerslag die gevallen is in het begin van het jaar. Ook aan het eind van de maand februari was de afvoer nog verhoogd, maar vanaf maart is de afvoer gestaag gaan zakken tot een afvoer te St. Pieter van circa 45 m3/s gedurende de laatste dagen. Afgelopen week is er weinig neerslag gevallen in het Maasstroomgebied en dit geldt naar verwachting ook voor komende week. Op basis van de weersverwachting wordt komende week een geringe daling van de afvoer tot ca 40 m3/s verwacht. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 5 van 12

6 Figuur 5. Afvoerverloop Luik/Maas. Conclusie Het afvoerniveau van de Maas is laag voor de tijd van het jaar. Op basis van de huidige afvoersituatie en de verwachtte neerslag zal de afvoer bij St. Pieter gelijk blijven. De kans op langdurige onderschrijding van het LCW criterium van 25 m3/s is klein. Grondwater De grondwatervoorraad is in het grootste deel van Nederland lager dan gemiddeld. Uit de in de provincies Gelderland beschikbare actueel waargenomen freatische grondwaterstanden is af te leiden dat de freatische grondwaterstand momenteel (ruim) onder het meerjarig gemiddelde ligt (figuur 3, 4 en 5). In de traag reagerende grondwatersystemen, zoals de hoog gelegen delen van de Veluwe, spelen hierbij ook de droge jaren 2013 en 2014 een rol in de huidige lage grondwaterstanden (figuur 6). Gemiddeld genomen zet gedurende de zomer de daling van de freatische grondwaterstanden door, als gevolg van een beperkte neerslag en een relatief hoge temperatuur. De komende periode zijn de temperaturen rond of boven normaal, met aan het einde van de week lokaal kans op neerslag. Voor het grondwater betekent dit een verdere daling van de freatische grondwaterstand. Op locaties waar neerslag valt kan de grondwaterstand wat stijgen. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 6 van 12

7 Figuur 6: Karakteristieke tijdreeks van een meetpunt in het zuidelijk deel van Gelderland in 2015; blauw: 25e-75e percentiel, grijs: 10e-25e en 75e-90e percentiel (Wamel, B39G0305; bron: Figuur 7: Karakteristieke tijdreeks van een meetpunt in het centrale deel van Oost Gelderland in 2015; blauw: 25e-75e percentiel, grijs: 10e-25e en 75e-90e percentiel (Zelhem, B41A0192; bron: Figuur 8: Karakteristieke tijdreeks van een meetpunt in het zuidelijk deel van de IJsselvallei in Gelderland in 2015; blauw: 25e-75e percentiel, grijs: 10e-25e en 75e-90e percentiel (Brummen, B33G0372/33GL9-001; bron: Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 7 van 12

8 Figuur 9: Karakteristieke tijdreeks van een meetpunt in Gelderland in 2015; blauw: 25e-75e percentiel, grijs: 10e-25e en 75e-90e percentiel (Otterlo, B33C ; bron: Waterkwaliteit De watertemperaturen van de Rijn bij Lobith en in de Maas bij Eijsden waren vanmorgen respectievelijk 23 en 22 graden Celsius. Figuur 10. Watertemperatuur Lobith/Rijn (in graden Celsius) Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 8 van 12

9 Figuur 11. Watertemperatuur Eijsden/Maas (in graden Celsius) Op diverse locaties doen zich problemen met de waterkwaliteit voor (o.a. blauwalg, botulisme, vissterfte en bacteriën). Geadviseerd wordt om de actuele zwemwaterkwaliteit te raadplegen op of teletekstpagina 725. Chloridegehalte Figuur 12 geeft de chloridegehalten op een aantal locaties in het zuidwesten van Nederland. Ondanks de relatief lage afvoer van Rijn en Maas is er geen sprake van een significante verhoging van het chloridegehalte. Alleen bij Krimpen aan de IJssel is een lichte verhoging te zien, maar dit geeft geen aanleiding tot het nemen van maatregelen. Figuur 12. Verloop van het chloridegehalte (mg Cl - /l) bij enkele locaties in het benedenrivierengebied. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 9 van 12

10 Regionaal waterbeeld RDO Noord De aanvoer via de IJssel is 200 m3/sec. De neerslagverwachting is onzeker. Vanwege de lage aanvoer wordt vanaf 3 augustus gestuurd op het tijdelijke streefpeil van NAP -17,5 cm voor het IJsselmeer en Markermeer. De huidige meerpeilen zijn voor het IJsselmeer NAP-17,5 cm en Markermeer NAP-19 cm. De Veluwerandmeren staan op NAP-3,5 cm, vooralsnog 1,5 cm hoger dan streefpeil, echter als er weinig neerslag valt zal dit meerpeil gaan dalen door de omstandigheden. Op 8 augustus is 207 m3/sec gespuid via de Afsluitdijk, op 9 augustus 46 m3/sec (alleen visintrek) en op 10 augustus circa 50 m3/sec (alleen visintrek). De verwachting is dat de afvoer via de Afsluitdijk verder gaat afnemen. De watervraag vanuit de regio lijkt iets toe te nemen t.o.v. vorige week. Vooralsnog wordt geen water via Gaarkeuken doorgevoerd naar Groningen en Drenthe. Het neerslagtekort in RDO Noord is gemiddeld minder dan in andere regio s. Provincie N-H heeft het grootste neerslagtekort en Drenthe heeft nauwelijks een neerslagtekort. In het IJsselmeergebied zijn vooralsnog geen overschrijdingen op de normen voor blauwalgen gemeten en het chloridegehalte is normaal. Verder zijn er in de regio diverse waarschuwingen betreffende blauwalg ingesteld, zie In de regio zijn een aantal gevallen van botulisme bekend. RDO Gelderland en RDO Twentekanalen De situatie in Oost-Nederland is onder controle. Vanuit de waterschappen worden geen bijzonderheden aangegeven, afgezien van een enkel negatief zwemadvies en lokaal signaleren van blauwalg. Wateraanvoer via het Twenthekanaal is nog redelijk constant; de weekgemiddelde aanvoer via Twentekanalen naar de hoge gronden (incl compensatie schutverliezen) is circa 5 m3/s. Afgelopen week is de inname via Aadorp naar het beheersgebied waterschap Vechtstromen en waterschap Groot Salland (tijdelijk) gestaakt omdat voldoende water beschikbaar is via de Vecht. Voorsluis Eefde is nog in gebruik i.v.m. de lage waterstanden op de IJssel. De voorsluis zorgt ervoor dat scheepvaart tussen de IJssel en Twentekanalen mogelijk blijft. Bij Doesburg is de scheepvaartbeperking nog steeds van kracht: schepen langer dan 55 m kunnen niet geschut worden van de IJssel naar de Oude IJssel. Waterschappen stuwen het aanwezige water waar mogelijk. RWS communiceert actief in de regio over zwemwater en waterkwaliteit (zwemmersjeuk, blauwalg, botulisme). Waterschap Vallei en Veluwe heeft een beregeningsverbod uit oppervlaktewater uitgevaardigd. RDO West-Midden In de regio West-Midden zijn er geen grote veranderingen t.o.v. de vorige droogtemonitor. Toch wordt er opgeschaald naar niveau 1 om goed voorbereid te zijn op dreigende verzilting door lage afvoer van de Rijn i.c.m. het hoge neerslagtekort, daardoor is waakzaamheid geboden. De droogteproblemen vallen tot nog toe mee en blijven beperkt tot inspecties en reparaties aan droogtegevoelige keringen. Rijnland kan beperkt peilbeheer toepassen i.v.m. het kranenincident te Alphen. Verder kan aan de watervraag worden voldaan en zijn er beperkte problemen met zwemwaterkwaliteit en blauwalg. Vanwege lage afvoer van de Rijn neemt het zoutgehalte bij de Hollandse Ijssel licht toe, het zoutgehalte hier wordt actief gemonitord per boot en vaste meetstations. De Haringvlietsluizen staan dicht om zoveel mogelijk water vast te houden. Eventueel bijeenkomen van het RDO West-Midden wordt einde van de week bepaald a.d.h.v. de dan actuele voorspellingen van rivierafvoeren en neerslag. RDO Zuid-West Waterschap Brabantse Delta meldt dat alle inlaten langs het Schelde Rijnkanaal nog dichtstaan i.v.m. aanwezigheid van blauwalg. Dit heeft in de aangrenzende polders vooralsnog geen negatieve gevolgen voor de waterstanden. Voor het beinvoedingsgebied van de gesloten inlaat op de Roosendaalse Vliet zakte de waterstanden wel onderuit in combinatie met beregeningsbehoefte. Dit is de reden geweest voor het plaatsen van een noodpomp, om de polder op een andere manier te kunnen voorzien van voldoende water. Het chloridegehalte van het Volkerak-Zoommeer daalt weer nadat afgelopen week de norm (450 mg/l) werd bereikt. Er wordt vrijwel continu water uit het Hollandsch Diep via de Volkerakspuisluizen ingelaten om het chloridegehalte onder de norm te houden. Met hetzelfde doel spoelen de waterschappen actief door. Om waterkwaliteitsproblemen (verzilting en blauwalgen) op het Mark-Vliet stelsel te voorkomen, spoelt waterschap Brabantse Delta deze actief door, heeft zij volledig schutbedrijf ingesteld bij de Manderssluis (Dintelsas) en staan inlaatduikers open. Waterschap Scheldestromen meldt dat als gevolg van weinig neerslag natuurlijke verzilting Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 10 van 12

11 optreedt in het systeem. Peilen zijn opgezet, maar in het secundaire en tertaire stelsel van Waterschap Scheldestromen blijven ze niet overal overeind en vallen waterlopen gestaag droog. Alle waterschappen maken melding van vissterfte en blauwalgen. Waterschap Brabantse Delta en Scheldestromen hebben gevallen van botulisme vastgesteld. De eerder door Waterschap Scheldestromen en Brabantse Delta afgekondigde onttrekkingsverboden blijven vrijwel allemaal van kracht. Waterschap Hollandse Delta continueert de inspecties van droogtegevoelige boezemkaden. De waterstanden en afvoeren geven aanleiding om de droogtesituatie nauwlettend te volgen en indien nodig de passende maatregelen te treffen. Het Waterschap Brabantse Delta zal deze week het aantal onttrekkingsverboden uitbreiden. RDO Zuid-Oost Via Loozen is de hele week ongeveer tussen de 7 en 8 m3/s aangevoerd, sluis Panheel en Oosterhout hebben beide regelmatig moeten pompen om voldoende schutwater op het kanaal te behouden. De aanvoer van water via de Noordervaart wordt bemoeilijkt door aangroei van planten in het kanalenstelsel. Door vervuiling van waarschijnlijk bluswater heeft waterschap Aa en Maas enkele dagen meer water gevraagd ten behoeve van de Aa om de vervuiling te verdunnen. Dit is zonder veel problemen tot stand gebracht. Bij de waterschappen de Dommel en Peel en Maasvallei zijn de grondwaterpeilen bedenkelijk laag. En zijn onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater van kracht. Figuur13. Nederland is ingedeeld in zes regionale droogte regio s. RDO staat daarbij voor regionaal droogteoverleg. Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 11 van 12

12 Droogtemonitor: bijlage voor waterprofessionals Pagina 12 van 12