HANDBOEK RISICOBEREKENINGEN

Transcriptie

1 HANDBOEK RISICOBEREKENINGEN Richtlijnen voor kwantitatieve risicoanalyse, domino-effecten en milieurisicoanalyse - 28/04/2017

2

3 INLEIDING Seveso-inrichtingen bevatten grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Als gevolg hiervan vormen zij een gevaar voor de mensen in de omgeving van de inrichtingen en voor het milieu. Het risico voor de mensen in de omgeving wordt berekend middels een kwantitatieve risicoanalyse (QRA). Het risico voor het milieu wordt bepaald middels een kwalitatieve risicoanalyse. Het uitvoeren van een QRA omvat het gebruik van faalfrequenties voor de verschillende installaties in de inrichting, het gebruik van verschillende modellen om de vrijzetting en de daaropvolgende effecten te berekenen en daaraan gekoppeld ook het gebruik van allerlei aannames en werkwijzen om te kunnen werken met die modellen. Om de resultaten van een QRA te kunnen gebruiken bij beslissingen i.h.k.v. bv. de vergunningverlening moeten deze verifieerbaar, reproduceerbaar en vergelijkbaar zijn. Daarom moeten QRA s op basis van dezelfde aannames, werkwijzen en modellen worden uitgevoerd. Om dit te bekomen werd in het verleden het Project Unificatie in het leven geroepen. Het Handboek Risicoberekeningen is hiervan het eindproduct en is opgesteld in overleg met de erkende VR-deskundigen. Het Handboek Risicoberekeningen bevat hoofdzakelijk de richtlijnen voor het uitvoeren van een kwantitatieve risicoanalyse (QRA). Naast de richtlijnen voor de QRA bevat het ook de richtlijnen voor het uitvoeren van de milieurisicoanalyse en voor het uitwerken van domino-effecten. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina iii

4 TOEPASSING Het Handboek Risicoberekeningen moet gevolgd worden bij het opstellen van een veiligheidsdocument dat door de dienst Veiligheidsrapportering moet beoordeeld worden. Dit betekent dat de voorgeschreven rekenregels worden gevolgd voor een standaardrisicoberekening. Conservatiever rekenen is toegelaten, maar is geen vrijgeleide voor een overschrijding van de criteria of het niet moeten nemen van extra veiligheidsmaatregelen. Indien wordt besloten om conservatiever te rekenen, worden de motivering en de werkwijze aan het veiligheidsdocument toegevoegd. Hiervoor moet geen voorafgaande vraag gesteld worden. Indien de nood bestaat om op een niet conservatieve manier van deze richtlijnen af te wijken, bv. bij specifieke bedrijfsomstandigheden, wordt dit op voorhand aan de dienst Veiligheidsrapportering gevraagd. Afwijkingen kunnen enkel aangevraagd worden voor aannames en werkwijzen en niet voor modellen. Indien er in de tekst in het Handboek Risicoberekeningen staat dat een bepaalde aanname of werkwijze steeds of altijd moet toegepast worden, dan zijn daar geen afwijkingen op mogelijk. Om een afwijking aan te vragen wordt tijdig een afzonderlijk document bij de dienst Veiligheidsrapportering ingediend. Dit document bevat een uitgebreide motivering, het voorstel voor de alternatieve aannames of werkwijzen en de invloed op de QRA en het risicobeeld. Indien nodig wordt een afzonderlijk overleg voorzien om de afwijking te bespreken. De dienst Veiligheidsrapportering zal daarna al dan niet zijn akkoord geven. Als de dienst Veiligheidsrapportering zijn akkoord niet verleent, dan kan de afwijking niet toegepast worden. Bij akkoord moeten de motivering en de werkwijze steeds toegevoegd worden aan de QRA in het veiligheidsdocument zelf. Het verkrijgen van een bepaalde afwijking is geen verworven recht en geldt enkel voor die bepaalde procedure, waarvoor de afwijking werd aangevraagd. Indien in een latere procedure eenzelfde afwijking gewenst is, dan zal deze opnieuw moeten aangevraagd worden volgens dezelfde procedure. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina iv

5 INHOUD Inleiding iii Toepassing iv Inhoud v Algemene uitleg en leeswijzer xii De kwantitatieve risicoanalyse xii Domino-effecten xv Milieurisicoanalyse xv Afkortingen, definities en symbolen xvi Afkortingen xvi Definities xvi Symbolen xxiii Versiebeheer xxiii Module 1. Algemeen Symbolen Software Databanken Faalwijzen en faalfrequenties Kans op schade Schademodellen voor letaliteit Faalcriteria voor installaties Versiebeheer Bijlage: statistische achtergrond 1-8 Module 2. Representatieve stoffen 2-1 Module 3. Meteorologische en omgevingsparameters Meteorologische parameters Aantal windsectoren /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina v

6 3.3 Weerklassen Ruwheidslengte Versiebeheer Bijlage: bepalen maandelijkse meteodata 3-3 Module 4. Selectie relevante installaties Selectie o.b.v. gevaarlijke stoffen Versiebeheer 4-9 Module 5. Atmosferische houders Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie faalfrequentieverdeling Bijlage: achtergrondinformatie faalfrequenties 5-12 Module 6. Drukhouders Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie faalfrequentieverdeling Bijlage: achtergrondinformatie faalfrequenties 6-5 Module 7. Warmtewisselaars Symbolen Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina vi

7 7.8 Bijlage: achtergrondinformatie 7-5 Module 8. Pompen en compressoren Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie 8-3 Module 9. Leidingsystemen Symbolen Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie 9-3 Module 10. Verladingsactiviteiten Symbolen Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie 10-3 Module 11. Magazijnen Symbolen Toepassingsgebied Scenario s Faalfrequentie Warmtestraling /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina vii

8 11.6 Emissie van toxische verbrandingsproducten Emissie van toxisch onverbrand product Rookgasmengsel Aannames m.b.t. de modellering van de emissie Rekenblad Versiebeheer Module 12. Open opslagplaatsen Toepassingsgebied Scenario s Faalwijzen en faalfrequenties Modellering Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie 12-4 Module 13. Gevolgbeperkende maatregelen Passieve gevolgbeperkende maatregelen Actieve gevolgbeperkende maatregelen Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie 13-5 Module 14. Vervolggebeurtenissen Symbolen Toepassingsgebied Stoffen onder druk Ontvlambare stoffen Acuut toxische stoffen Stoffen met zowel acuut toxische als ontvlambare eigenschappen Zuurstof Ontplofbare stoffen Andere Versiebeheer Bijlage: achtergrondinformatie /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina viii

9 Module 15. Uitstroming Symbolen Algemene aspecten Vloeistofuitstroming Gasuitstroming Tweefasenuitstroming Uitstroming uit installaties met een niet homogene inhoud Versiebeheer Bijlage: Berekening wrijvingsverliezen o.b.v. verliestermen Module 16. Plasvorming en verdamping Symbolen Verdampingsdebiet Plasspreiding en -verdamping Plasbeperking Vrijzettingspunt Versiebeheer Module 17. Dispersie Symbolen Middelingstijd Passieve dispersie Zwaargasdispersie Overgang van vrijzetting naar dispersie Opmenging in de lijwervel Versiebeheer 17-6 Module 18. Overdruk Symbolen Algemene aspecten BLEVE (fysische explosie van tot vloeistof verdichte gassen of kokende vloeistoffen) Fysische explosie (van samengeperste gassen) Gaswolkexplosie /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina ix

10 18.6 Andere explosies Versiebeheer Module 19. Thermische straling en direct vlamcontact Symbolen Algemene aspecten voor warmtestralingsfenomenen Plasbrand Fakkelbrand Vuurbal Wolkbrand Versiebeheer Module 20. Intoxicatie Symbolen Receptorhoogte Probitfuncties voor toxiciteit Ventilatievoud en -frequentie Concentratie buiten- en binnenshuis Blootstellingsduur Tailtime Maximale effectafstand Versiebeheer 20-7 Module 21. Andere effecten Zuurstof Versiebeheer 21-2 Module 22. Populatiematrix Algemene principes Generieke populatiedichtheden Aanwezigheidspercentages Uitwerking van de populatiematrix Versiebeheer 22-6 Module 23. Domino-effecten /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina x

11 Module 24. Milieurisicoanalyse Symbolen Stap 1: identificeren installaties Stap 2: selectie van de te onderzoeken installaties Stap 3: milieurisicoanalyse Versiebeheer 24-5 Algemene referentielijst a 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xi

12 ALGEMENE UITLEG EN LEESWIJZER Het Handboek Risicoberekeningen bevat de richtlijnen voor het uitvoeren van een kwantitatieve mensrisicoanalyse (QRA), inclusief het uitwerken van domino-effecten, en voor het opstellen van de milieurisicoanalyse. Hieronder wordt een kort woordje uitleg gegeven over al deze aspecten en wordt aangegeven in welke module van het Handboek Risicoberekeningen hieromtrent informatie kan gevonden worden. DE KWANTITATIEVE RISICOANALYSE In de kwantitatieve risicoanalyse worden de risico s ten gevolge van de accidentele vrijzetting van gevaarlijke stoffen op een inrichting bepaald en dit voor mensen in de omgeving van de inrichting. Om het risico dat gepaard gaat met een zwaar ongeval te bepalen wordt de frequentie van voorkomen gecombineerd met het mogelijke gevolg. Dit gevolg wordt gegeven als een kans op doding in functie van de plaats waar de persoon zich bevindt. Teneinde deze kans op doding te kunnen bepalen, dienen de effecten van het zware ongeval berekend te worden. Deze effecten omvatten de thermische straling en het vlamcontact ten gevolge van een brand, de drukgolf ten gevolge van een explosie en de intoxicatie ten gevolge van een toxische wolk. De genoemde effecten worden vervolgens vertaald in een kans op doding door middel van probitfuncties. Ten gevolge van een explosie kunnen ook fragmenten rondgeslingerd worden, maar het effect hiervan wordt niet beschouwd in de QRA. Een kwantitatieve risicoanalyse bestaat uit verschillende stappen. 1. Selecteren van relevante installaties; 2. Ontwikkelen van scenario s; 3. Berekenen van effectafstanden; 4. Berekenen van scenariofrequenties; 5. Berekenen van plaatsgebonden risico en groepsrisico. Hieronder worden deze stappen kort toegelicht en wordt aangegeven in welke module van het Handboek Risicoberekeningen hieromtrent informatie kan gevonden worden. Daarnaast zijn in Module 1 een aantal algemene, overkoepelende aspecten opgenomen, en is in Module 2 (wordt later nog toegevoegd) uitgelegd op welke manier representatieve stoffen bepaald worden. Stap 1: selecteren van relevante installaties Het uitvoeren van een kwantitatieve risicoanalyse vergt heel wat berekeningen waarvan het aantal zeer sterk toeneemt met het aantal bestudeerde installaties. De praktijk wijst echter uit dat het extern risico van de meeste bedrijven gedomineerd wordt door de aanwezigheid van een beperkt aantal installaties. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xii

13 Een kwantitatieve risicoanalyse vangt daarom meestal aan met het identificeren van de meest relevante installaties met gevaarlijke stoffen, zijnde die installaties die een wezenlijke bijdrage hebben tot het extern risico. Deze stap is echter optioneel. Indien geen voorafgaande selectie wordt uitgevoerd, worden alle installaties met gevaarlijke stoffen beschouwd in de QRA. De manier waarop de relevante installaties geselecteerd worden, wordt beschreven in Module 4 (wordt later nog toegevoegd). Stap 2: ontwikkelen van scenario s Voor alle geselecteerde installaties wordt een set van ongevalscenario s die representatief zijn voor de installatie bepaald. Hiervoor moet worden nagegaan op welke manier een gevaarlijk product kan vrijkomen uit een bepaalde installatie (bv. breuk van de houder) en welke ongewenste fenomenen (bv. vuurbal na directe ontsteking) vervolgens kunnen optreden. De manier waarop het vrijkomen van een gevaarlijke stof in de QRA moet gemodelleerd worden, is aan de hand van de verschillende faalwijzen per type installatie beschreven in Module 5 tot en met Module 10. De fenomenen die kunnen optreden na een vrijzetting van een gevaarlijke stof, zijn afhankelijk van de aard van die gevaarlijke stof, de faalwijze, de procescondities en het al dan niet optreden van vervolggebeurtenissen. In Module 14 wordt beschreven wanneer welk fenomeen moet worden beschouwd. Eventueel aanwezige gevolgbeperkende maatregelen (bv. automatisch inbloksysteem) kunnen in een aantal gevallen in rekening worden gebracht. Deze kunnen mogelijks bijkomende scenario s (bv. werken én falen inbloksysteem) genereren. Dit wordt beschreven in Module 13. Voor magazijnen en open opslagplaatsen gelden specifieke regels. Deze kunnen teruggevonden worden in respectievelijk Module 11 en Module 12. Stap 3: berekenen van effectafstanden De fenomenen die kunnen optreden kunnen tot op een bepaalde afstand schade toebrengen aan de mens. In de QRA wordt de 1%-letaliteitsafstand gebruikt als maximale effectafstand. Elk scenario van zwaar ongeval resulteert in één van volgende fysische effecten: 1. Overdrukbelasting, met als voornaamste mogelijke fenomenen BLEVE, fysische explosie van samengeperste gassen, gaswolkexplosie (zie Module 18); 2. Warmtestraling, met als voornaamste mogelijke fenomenen plasbrand, fakkelbrand, vuurbal (zie Module 19); 3. Verbranding, met als voornaamste mogelijk fenomeen wolkbrand (zie Module 19); 4. Toxische belasting, met als voornaamste mogelijk fenomeen intoxicatie (zie Module 20). De berekening van de bijhorende effectafstanden en de vertaling naar de kans op doding in functie van de plaats waar de persoon zich bevindt, gebeurt volgens de werkwijze beschreven in hogervermelde modules. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xiii

14 Naast hogervermelde mogelijke effecten zijn er nog een aantal andere gevolgen mogelijk, zoals een verhoogde kans op brand door de aanwezigheid van zuurstof. Deze zijn beschreven in Module 21. Om de effectafstand te kunnen bepalen moet in eerste instantie de bronterm die ontstaat bij vrijzetting van de gevaarlijke stof bepaald worden. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het type vrijzetting, het type stof en het type installatie. Dit is beschreven in Module 15 m.b.t. de uitstroming van de gevaarlijke stoffen uit de installaties. Indien er vloeistoffen, al dan niet als rain-outfractie, worden vrijgezet, wordt een plas gevormd. De vorming en verdamping van de plas wordt beschreven in Module 16. Als er een wolk gevormd wordt, onmiddellijk na vrijzetting of door verdamping van een plas, wordt deze daarna gedispergeerd in de omgeving, waarna voor alle locaties in de omgeving de concentratie en bijgevolg het effect kan bepaald worden. De dispersie van gassen is beschreven in Module 17. De meteorologische omstandigheden en de omgeving spelen bij het bepalen van de effecten ook een rol. Deze zijn beschreven in Module 3. Stap 4: berekenen van scenariofrequenties Bij elk scenario hoort een frequentie van optreden. Dit is de kans per jaar dat het scenario zich voordoet. Deze scenariofrequentie wordt bekomen door de basisfaalfrequentie horend bij de faalwijze (zie Module 5 tot en met Module 10) te combineren met de kans op de vervolggebeurtenissen (zie Module 14) en met eventuele andere kansen of correctiefactoren, zoals faalkansen van veiligheidsmaatregelen (zie Module 13), gebruiksfracties, aanwezigheidsfracties. Ook de kans op voorkomen van de weerklasse en de windrichting worden hierin verrekend. Dit wordt uitgewerkt in Module 3. Voor magazijnen en open opslagplaatsen gelden specifieke regels. Deze kunnen teruggevonden worden in respectievelijk Module 11 en Module 12. Stap 5: berekenen van plaatsgebonden risico en groepsrisico Voor het bepalen van het plaatsgebonden risico op een bepaalde plaats ten gevolge van een bepaald scenario van een bepaalde installatie wordt de frequentie waarmee dat scenario zich voordoet vermenigvuldigd met de bijhorende kans op doding op die plaats. Het plaatsgebonden risico van de inrichting wordt bepaald door op elke plaats in de omgeving het plaatsgebonden risico van alle scenario s en dit voor alle installaties samen te tellen. Voor het bepalen van het groepsrisico dient bijkomend een populatiematrix opgesteld te worden, waarin voor de omgeving van de inrichting wordt aangegeven hoeveel personen er zich bevinden binnen de 1%- letaliteitsafstand. De manier waarop dit moet uitgewerkt worden is beschreven in Module 22. Voor elk scenario wordt vervolgens bepaald hoeveel mensen er tegelijkertijd kunnen sterven. Voor het bepalen van het groepsrisico van de inrichting wordt dan voor alle scenario s en dit voor alle installaties het aantal slachtoffers samen met de frequentie van het scenario cumulatief uitgezet in de fn-curve. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xiv

15 In 1.6 wordt beschreven welke kans op doding moet meegenomen worden voor het plaatsgebonden en groepsrisico. DOMINO-EFFECTEN In een veiligheidsdocument worden ook domino-effecten bestudeerd. Bij de identificatie van de dominoeffecten in het veiligheidsdocument komen twee aspecten aan bod. Enerzijds kan de te bestuderen inrichting zelf optreden als externe gevarenbron en mogelijks domino-effecten genereren buiten zijn grenzen. Anderzijds kan een element in de omgeving van de Seveso-inrichting door zijn aanwezigheid een zwaar ongeval initiëren op de inrichting. Om te bepalen of een bepaalde installatie faalt ten gevolge van het falen van een andere installatie werden faalcriteria voor installaties opgesteld. Deze zijn opgenomen in 1.7. De identificatie van domino-effecten gebeurt normaliter semi-kwantitatief, zoals beschreven in de Leidraad voor het opstellen van een veiligheidsrapport (LNE, 2017). Eventueel dient deze analyse aangevuld te worden met een meer kwantitatieve analyse, om na te gaan hoe significant de invloed van de externe gevarenbron is op de QRA van de inrichting. Ingeval uit deze analyse blijkt dat het effect wel degelijk significant kan zijn, zal hiermee rekening dienen gehouden te worden in de QRA, door het doorrekenen van één of meerdere extra scenario s of door het toepassen van een faalfrequentieverhoging op bepaalde ongevalsscenario s. De manier waarop dit uitgewerkt wordt, is opgenomen in Module 23 (wordt later nog toegevoegd). MILIEURISICOANALYSE De milieurisicoanalyse is een kwalitatieve risicoanalyse van mogelijke vrijzettingen van gevaarlijke stoffen bij zware ongevallen die schade aan het milieu teweegbrengen. Hierbij dienen de mogelijke verspreidingswegen van gevaarlijke stoffen, namelijk via water, lucht of bodem, behandeld te worden. De manier waarop dit uitgewerkt wordt, is opgenomen in Module /04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xv

16 AFKORTINGEN, DEFINITIES EN SYMBOLEN In deze module zijn alle definities en afkortingen die doorheen het hele handboek gebruikt worden opgelijst. Voor de symbolen geldt dat enkel de overkoepelende symbolen uit Module 5 tot en met Module 10 hier zijn opgelijst. De modulespecifieke symbolen zijn bij de betreffende module opgenomen. AFKORTINGEN BLEVE Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion Zie bij definities voor verdere uitleg. CAS-nummer Uniek identificatienummer van een chemische stof in de gegevensbank van de Chemical Abstracts Service, die behoort tot de American Chemical Society. CLP Classification, Labelling en Packaging CLP-verordening: Verordening nr. 1272/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels tot wijziging en intrekking van de Richtlijnen 67/548/EEG en 1999/45/EG en tot wijziging van Verordening nr. 1907/2006 Dienst VR Dienst Veiligheidsrapportering DIPPR Design Institute for Physical Properties (AICHE, 2016) LEL Lower Explosion Limit LFL Lower Flammable Limit MRA Milieurisicoanalyse QRA Quantitative Risk Analysis (kwantitatieve risicoanalyse) UEL Upper Explosion Limit VIP Veiligheidsinformatieplan VR Veiligheidsrapport DEFINITIES 1%-letaliteitsafstand Afstand waarop het effect van een zwaar ongeval nog 1% van de aan dit effect blootgestelde personen doodt. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xvi

17 Aandachtsgebied Automatisch inbloksysteem BLEVE Brandbare stof Brandweerstand van x minuten Catastrofaal falen van een atmosferische of drukhouder Een aandachtsgebied is een gebied dat in het kader van de risico s van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen betrokken zijn, bijzondere aandacht geniet Ofwel vanwege de aanwezigheid van grote groepen van personen; Ofwel vanwege hun milieu- of natuurwaarde; Ofwel vanwege de intrinsieke mogelijkheid om zware ongevallen te veroorzaken bij nabijgelegen Seveso-inrichtingen. Als aandachtsgebied werden daarom aangeduid de gebieden met woonfunctie, de kwetsbare locaties, de door het publiek bezochte gebouwen en gebieden (inclusief de recreatiegebieden), de hoofdtransportwegen voor personenvervoer, de waardevolle of kwetsbare natuurgebieden en de externe gevarenbronnen. De verschillende aandachtsgebieden worden verder verduidelijkt in de Leidraad Aandachtsgebieden (LNE, 2015). Systeem waarbij de detectie van het lek en het sluiten van de inblokafsluiters automatisch plaatsvindt. Actie van een operator is niet nodig. (4) Boiling Liquid Expanding Vapour Explosion Explosie ten gevolge van het instantaan falen van een houder met een tot vloeistof verdicht gas onder druk bij een temperatuur boven zijn normaal (atmosferisch) kookpunt. (2) Een stof die met lucht van normale samenstelling en druk onder vuurverschijnselen blijft reageren, nadat de bron die de ontsteking heeft veroorzaakt, is weggenomen. Een brandweerstand van x minuten komt overeen met een R f -waarde van x minuten of een (R)EI-waarde van x. Falen waarbij op korte tijd (binnen de 10 minuten) de totale (ogenblikkelijke) massa aanwezig in de installatie vrijkomt. In de effectberekening wordt dit gemodelleerd als enerzijds een instantane vrijzetting (breuk) en anderzijds een continue vrijzetting (volledige uitstroom in 10 minuten). Catastrofaal falen is de tegenhanger van lekken. Cilinder Verplaatsbare naadloze drukhouder met een watercapaciteit van meer dan 150 liter en niet meer dan liter. (1) 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xvii

18 Continue vrijzetting Directe ontsteking Doorstroombegrenzer Double containment tanksysteem Vrijzetting van een massa binnen een eindige tijd, gekenmerkt door een massadebiet. Hieronder vallen de verschillende soorten lekken, barst en gat bij leidingen, volledige uitstroming in 10 min en breuk van leidingen, pompen, compressoren, verladingsinstallaties. Continue vrijzetting is de tegenhanger van instantane vrijzetting. Ontsteking van een plas, een wolk, een fakkel, voordat er zich een brandbare wolk heeft gevormd die voldoende groot is om aanleiding te geven tot een gaswolkexplosie. (5) Klep die via een ingebouwd mechanisme automatisch sluit wanneer het debiet een ingestelde waarde overschrijdt. (4) Tanksysteem dat een vloeistof- en dampdichte primaire opslaghouder gebouwd binnen een vloeistofdichte secundaire opslaghouder omvat. De secundaire opslaghouder is ontworpen om de volledige vloeistofinhoud van de primaire opslaghouder op te vangen in het geval van een lek van de primaire houder, maar is niet bedoeld om de dampen op te vangen of te beheersen in het geval van een lek van de primaire houder. (7) Drukvat Verplaatsbare gelaste drukhouder met een watercapaciteit van meer dan 150 liter en niet meer dan liter. (1) Fakkelbrand Flash-fractie Fles Flessenbatterij Full containment tanksysteem Verbranding van materiaal dat met een significante stuwkracht uit een opening tevoorschijn komt. (2) Het gedeelte van een tot vloeistof verdicht gas dat bij vrijzetting onmiddellijk als gas vrijkomt. Verplaatsbare drukhouder met een watercapaciteit van niet meer dan 150 liter met uitzondering van spuitbussen. (1) Geheel van flessen die aan elkaar zijn vastgehecht en onderling door een verzamelleiding zijn verbonden, dat als een onverbreekbaar geheel vervoerd wordt. (1) Tanksysteem dat een vloeistofdichte primaire opslaghouder en een vloeistof- en dampdichte secundaire opslaghouder omvat. De secundaire opslaghouder dient zowel de vloeistof op te vangen en de damp te beheersen in het geval van een lek van de primaire houder. (7) 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xviii

19 Fysische explosie Gaswolkexplosie Gevaarlijke stoffen Groepsrisico Inbloksysteem Inkuiping Instantane vrijzetting Kuipbrand Lekken LPG-achtigen Magazijn Maximale aansluitdiameter Nageleverde massa Explosie ten gevolge van het instantaan falen van een houder met een gas onder druk. (2)Nvdr: in het Handboek Risicoberekeningen wordt het begrip fysische explosie gehanteerd voor de samengeperste gassen. Fysische explosie van tot vloeistof verdichte gassen wordt behandeld onder de benaming BLEVE. Explosie ten gevolge van de ontsteking van een brandbare wolk waarin de vlammen versnellen tot voldoende hoge snelheden om een significante overdruk te produceren. (2) Stoffen of mengsels, beantwoordend aan de criteria in bijlage 1, deel 1 of genoemd in bijlage 1, deel 2 van het Samenwerkingsakkoord. Het groepsrisico is de kans (per jaar) dat een bepaald aantal personen of meer in de omgeving van een inrichting gelijktijdig omkomt ten gevolge van een zwaar ongeval binnen die inrichting. Repressiesysteem om (een deel van) een installatie te isoleren om (verdere) uitstroming te voorkomen. Een inbloksysteem bestaat uit een detectiesysteem, bijvoorbeeld gasdetectie, in combinatie met afsluitkleppen. (4) Lage constructie van aarde of beton op een geruime afstand rond de opslagtank met de bedoeling vrijgezette vloeistof op te vangen. (7) Vrijzetting van de (totale) (ogenblikkelijke) massa aanwezig in de installatie binnen een oneindig korte tijd, uitgedrukt in een hoeveelheid. Hieronder valt breuk van atmosferische houders, drukhouders en warmtewisselaars. Instantane vrijzetting is de tegenhanger van continue vrijzetting. Plasbrand in een volledig gevulde inkuiping. Faalwijze anders dan catastrofaal falen. Ontvlambare vloeibare gassen, categorie 1 of 2 (inclusief LPG) en aardgas, zoals bedoeld in deel 2 van bijlage 1 van het Samenwerkingsakkoord. Een opslagplaats voor stukgoederen die door het beslissingsdiagram in Figuur 11-1 wordt aangeduid als magazijn. Diameter van de grootste leidingaansluiting (horende bij een leiding die de gevaarlijke stof kan bevatten), onafhankelijk van de fase waarin de stof zich hierin bevindt, gemeten ter hoogte van de verbinding met de installatie. (5) Massa die in het geval van falen van een installatie vrijkomt nadat de ogenblikkelijke massa aanwezig in de installatie (instantaan) is vrijgekomen. (5) 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xix

20 Ogenblikkelijke massa Massa die bij normaal bedrijf aanwezig is binnen de grenzen van de installatie en die bij breuk van de installatie verondersteld wordt instantaan vrij te komen. (5) Ontvlambare vloeistof Product ingedeeld in groep 1 volgens Open opslagplaats Opslaginstallatie Opslagplaats stukgoederen Opslagtank Plaatsgebonden risico voor Een opslagplaats voor stukgoederen die door het beslissingsdiagram in Figuur 11-1 wordt aangeduid als een open opslagplaats. Installatie waarin geen verandering beoogd wordt van de chemische of de fysische eigenschappen van de stoffen die zich in de installatie bevinden. In of aan een opslaginstallatie kunnen voorzieningen aanwezig zijn voor het handhaven van de opslagcondities, zoals roerwerk, warmtewisselaar, circulatiesysteem, doseersysteem. Ter verduidelijking, in een opslaginstallatie Kunnen wel verschillende stoffen gemengd worden; Kan wel verwarming aanwezig zijn om de stof vloeibaar te houden; Kan geen reactie plaatsvinden (in normale omstandigheden); Kan geen beoogde verandering in druk of temperatuur zijn (in normale omstandigheden). Een afgebakende ruimte of zone voor de opslag van stukgoederen en/of verplaatsbare gasrecipiënten (gassen in eenheidsverpakkingen). Zie opslaginstallatie. Het plaatsgebonden risico, uitgedrukt per jaar, is de kans dat een persoon op een bepaalde plaats in de buurt van een inrichting overlijdt ten gevolge van een zwaar ongeval in die inrichting, wanneer deze persoon zich gedurende één jaar permanent en onbeschermd op die plaats zou bevinden. Ter verduidelijking, dit betekent dat de persoon niet beschermd is tegen het fenomeen dat bekeken wordt. Vb. hij heeft geen kleding aan om zich te beschermen tegen brand, hij zit niet binnen om zich te beschermen tegen toxische wolken, hij zit niet buiten om zich te beschermen tegen glasbreuk. Plasbrand Verbranding van materiaal dat verdampt uit een vloeistoflaag aan de basis van de brand. (2) Probitfunctie Probit = Probability unit Een probitfunctie geeft onrechtstreeks de kans op een bepaalde schade aan. De waarde van de probitfunctie is gekoppeld aan een bepaalde kans. Een probitfunctie legt het verband tussen bepaalde karakteristieken van een (zwaar) ongeval en de schade die daardoor kan teweeggebracht worden. Procesinstallatie Installatie die geen opslaginstallatie is. (5) Rain-outfractie Het gedeelte van een tot vloeistof verdicht gas dat bij vrijzetting onmiddellijk als vloeistof neervalt en een plas vormt. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xx

21 Risico De waarschijnlijkheid (of kans) van het optreden van schade (hier naar aanleiding van het ongewenst vrijzetten van een gevaarlijke stof). Samenwerkingsakkoord Samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest betreffende de beheersing van de gevaren van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken. Semi-automatisch inbloksysteem Single containment tank(systeem) Spoorwagon Systeem waarbij de detectie van het lek automatisch plaatsvindt en leidt tot een alarmsignaal op een continu bemande controleplaats. Na validatie van het signaal sluit de operator de inblokafsluiters vanaf de controleplaats. (4) Tank(systeem) dat een vloeistofdichte opslaghouder en een dampdichte opslaghouder omvat. Het kan een vloeistof- en dampdichte enkelwandige tank zijn of een tanksysteem bestaande uit een binnenste en een buitenste opslaghouder, ontworpen en geconstrueerd zodat enkel de binnenste opslaghouder vloeistofdicht dient te zijn en de vloeistof dient te bevatten. (7) Een single containment tank wordt meestal omgeven door een inkuiping. Houder voor het vervoer van stoffen in bulk over het spoor. Sprayfractie Het gedeelte meegesleurde vloeistof dat bij de vrijzetting van een tot vloeistof verdicht gas als druppels in de gasfase komt. Stofexplosie Explosieve verbranding van een mengsel van stofdeeltjes en lucht. (2) Stralingswarmteflux Energie die per tijdseenheid en per oppervlakte-eenheid vanuit de vlam door (uitgezonden) straling wordt overgedragen aan de omgeving. (2) Stukgoed Verplaatsbaar recipiënt met een inhoud van niet meer dan 3 m³ en geschikt voor de opslag van vloeistoffen of vaste stoffen. Het gaat hierbij typisch om IBC s, vaten, flessen, jerrycans, zakken, bigbags. (8) Stukgoedbehandeling Survivalfractie Tankcontainer Tankwagen In Module 11 en Module 12 wordt met stukgoed ook steeds gassen in eenheidsverpakkingen (typisch spuitbussen) bedoeld. Elke handeling om stukgoederen te verplaatsen. Het oppakken en elders terug neerzetten van een pallet met stukgoederen of van een afzonderlijk stukgoed wordt beschouwd als één stukgoedbehandeling. (8) Gewichtsfractie (zeer) toxisch onverbrand product die wordt meegevoerd met het rookgas. Intermodale houder voor het vervoer van stoffen in bulk. De houder staat in een stalen frame om de container te kunnen verplaatsen tussen de verschillende transportmodi. Houder voor het vervoer van stoffen in bulk over de weg. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xxi

22 Terugslagklep Klep die via een ingebouwd mechanisme automatisch sluit wanneer de richting van het debiet tegengesteld is aan de ingestelde richting. (4) Uitstroming in 10 Continue vrijzetting van de ogenblikkelijke massa aanwezig in de installatie in minuten exact 10 minuten. Veiligheidsdocument Document dat aan de dienst Veiligheidsrapportering wordt voorgelegd ter goedkeuring, ter beoordeling of ter controle, waarin een (kwantitatieve) risicoanalyse werd uitgewerkt. In het bijzonder, doch niet uitsluitend, gaat het om omgevingsveiligheidsrapporten, ruimtelijke veiligheidsrapporten, veiligheidsnota s, Samenwerkingsakkoord-veiligheidsrapporten en veiligheidsstudies. Verplaatsing Het oppakken en elders terug neerzetten van een tankcontainer. tankcontainer Vertraagde ontsteking Ontsteking van een brandbare wolk op het moment dat deze wolk voldoende groot is om aanleiding te kunnen geven tot een gaswolkexplosie. (3) Viewfactor Factor die aangeeft hoe het ontvangende oppervlak gepositioneerd is ten opzichte van het vlamoppervlak en die louter wordt bepaald door de geometrie. Meer specifiek bepaalt de viewfactor welke fractie van de uitgezonden straling rechtstreeks invalt op het ontvangende oppervlak. (2) Vuurbal Voldoende snel brandend vuur, zodat de brandende massa opstijgt in de lucht als een wolk of bal. (2) Wolkbrand Brand ten gevolge van de ontsteking van een brandbare wolk waarin de vlamsnelheid onvoldoende is om een significante overdruk te produceren. (6) Referenties bij definities (1) (ADR, 2014) (2) (VROM, 2005d) (3) (Protec Engineering, 2015c) (4) (RIVM, 2009) (5) (Protec Engineering, 2015a) (6) (LNE, 2016) (7) (EN , 2006) (8) (SGS, 2007) 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xxii

23 SYMBOLEN d eq [mm] Equivalente lekdiameter D max [mm] Maximale aansluitdiameter Zie bij definities voor verdere uitleg. D 10 [mm] Lekdiameter die aanleiding geeft tot een vrijzetting in 10 minuten van de ogenblikkelijke massa aanwezig in de installatie (1) D L, max [mm] Maximale lekdiameter (= min (D max, D 10 )) Referenties bij symbolen (1) (Protec Engineering, 2015a) VERSIEBEHEER Datum Versie Voornaamste aanpassingen Maart e versie April Aanpassing huisstijl Departement Omgeving 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina xxiii

24 ALGEMENE REFERENTIELIJST Abassi, & Abassi. (2007). The boiling liquid expanding vapour explosion (BLEVE): Mechanism, consequence assessment, management. J. Haz.Mat. 141, ACDS. (1991). Major hazard aspects of the transport of dangerous substances. HSE. ADR. (2014, 12 18). Europees verdrag betreffende het internationaal vervoer van gevaarlijke goederen over de weg. Belgisch Staatsblad. AEC. (1975). Reactor safety study an assessment of accident risks in the U.S. Commercial Nuclear Power Plants, WASH-1400, appendix III Failure data (and references therein). US: Atomic Energy Commission. Agentschap Wegen en Verkeer. (2007). Verkeerstellingen in Vlaanderen met automatische telapparaten, rapport nr Brussel: Vlaamse overheid. AIChE. (1989). Guidelines For Process Equipment Reliability Data (PERD). American Institute of Chemical Engineers. AICHE. (2016, juli). DIPPR. Opgehaald van Alonso, F., Ferradás, E., Pérez, J., Aznar, A., Gimeno, J., & Alonso, J. (2006). Characteristic overpressureimpulse-distance curves for vapour cloud explosions using the TNO Multi-Energy model. Journal of Hazardous Materials, API 625. (2010). Tank Systems for Refrigerated Liquefied Gas Storage. Arulanantham, D., & Lees, F. (1981). Failure frequencies of pipework per plant. Arulanantham, D., & Reeves, F. (1981). Some data on the reliability of pressure equipment in the chemical plant environment. Int. J. Press. Vessels & Piping, 9, AVIV. (1999). Systematiek voor indeling van stoffen ten behoeve van risicoberekeningen bij het vervoer van gevaarlijke stoffen. Babrauskas, V. (1983). Estimating Large Pool Fire Burning Rates. Fire Technology 19, Baker, W., Cox, P., Westine, P., Kulesz, J., & Strehlow, R. (1983). Explosion Hazards and Evaluation. Amsterdam: Elsevier Scientific Publishing Company. Baker, W., Kulesz, J., Ricker, R., Bessey, R., Westine, P., Parr, V., & Oldham, G. (1977). Workbook for Predicting Pressure Wave and Fragment Effects of Exploding Propellant Tanks and Gas Storage Vessels, CR Washington, D.C.: NASA Scientific and Technical Information Office. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina a

25 Bakkum, E., & Duijm, N. (2005). Chapter 4: Vapour cloud dispersion. In Publicatiereeks Gevaarlijke stoffen 2 - Methods for the calculation of physical effects due to releases of hazardous materials (liquids and gases) (Yellow Book) (pp. 4.56; ). Den Haag: VROM. Blything, & Reeves. (1988). An intitial prediction of the BLEVE frequency of a 100 te butane storage vessel, SRD/HSE R488. HSE. Brambilla, S., & Manca, D. (2009). Accidents involving liquids: a step ahead in modelling pool spreading, evaporation and burning. Journal of Hazardous Materials, 161, Briscoe, & Shaw. (1980). Spread and evaporation of liquid. Progress in Energy and Combustion Science 6, Burgess, D., & al. (1961). Diffusive Burning of Liquid Fuels in Open Trays. Fire Res. Abstr. Rev. 3, 177. Burgess, D., & Hertzberg, M. (1974). Radiation from pool flames. Heat Transfer in Flames. Cadwallader, & Pinna. (2012). Reliability Estimation for Double Containment Piping,. 20th ANS Topical Meeting on the Technology of Fusion Energy. Cavrois, E. (1985). Histoire des bouteilles à gaz, IGC Documents 31/5/F. CCPS. (2014). Guidelines for Determining the Probability of Ignition of a Released Flammable Mass. CCPS. (2000). Guidelines for Chemical Process Quantitative Risk Analysis, second edition. New York (ASA): American Institute of Chemical Engineers. CCPS. (2010). Guidelines for Chemical Process Quantitative Risk Analysis (2e ed.). New York: John Wiley & sons. CCPS. (2010). Guidelines for Vapor Cloud Explosion, Pressure, Vessel Burst, BLEVE and Flash Fire Hazards (2e ed.). Hoboken, New Jersey, VS: John Wiley and Sons. Çengel. (2006). Heat and Mass Transfer, 3rd ed. McGraw Hill. Chamberlain, G. (1987). Developments in design methods for predicting thermal radiation from flares. Chem. Eng. Research & Design, No. 69. CONCAWE. (2008). Rapport 7/08, Performance of European cross-country oil pipelines. Statistical summary of reported spillages in 2006 and since Cook, J., Bahrami, Z., & Whitehouse, R. (1990). A comprehensive program for calculation of flame radiation level. J. Loss Prev. Process Ind., Vol 3, COVO commission. (1981). Risk analysis of six potentially hazardous industrial objects in the Rijnmond area, a pilot study, a report to the Rijnmond public authority. Schiedam: Central Environmental Control Agency Rijnmond. Davidson. (1988). 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina b

26 Davies. (1996). DNV. (1999). ARF Document, Technical Note, Process Equipment Failure Frequencies. DNV. (2001). Actualisatie Handboek Kanscijfers t.b.v. externe veiligheidsrapportering [Eindrapport TWOLproject]. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur. DNV. (2014). Risicoanalysesysteem voor transport van gevaarlijke stoffen: Leidraad [Eindrapport TWOLproject]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. DNV. (2016, mei 20). Gesprek met Henk Witlox over ontwerpmodules Handboek Risicoberekeningen. Brussel. DNV Software. (2005). POLF (Pool Fire) Theory Document. London: DNV. DNV Software. (2006). DISC (discharge) Theory document. DNV Technica. (1992). Offshore reliability data (OREDA), 2nd edition. DNV, Protec Engineering. (2013). Onderzoek naar modellen voor gebruik in de kwantitatieve risicoanalyse [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Dorey. (1979). Reliability Data derived from EDF operating experience. Second National Reliability Conference. E&P Forum. (1996). EGIG. (2008). 7th EGIG-report ( ), Doc. Number EGIG 08.TV-B EN (2006). Design and manufacture of site built, vertical, cylindrical, flatbottomed steel tanks for the storage of refrigerated, liquiefied gases with operating temperatures between 0 C and -165 C. Part 1: general. EPRI. (1981). Component Failure and Repair Data for Coal-fired Power Units. Electrical Power Research Institute. Ferradás, E., Alonso, F., Pérez, J., Aznar, A., Gimeno, J., & Alonso, J. (2006). Characteristic overpressureimpulse-distance curves for vessel burst. Process Safety Progress, Vol. 25, No. 3, FOD Economie. (2016, juli 1). De statistische sector. Opgehaald van FOD Economie. (2016, juli 1). Kruispuntbank van Ondernemingen. Opgehaald van Gottuk, D., & White, D. (2002). Liquid Fuel fires (Chapter 15). In NFPA, SFPE Handbook of Fire Protection Engineering (pp ). Masachusetts, USA: NFPA. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina c

27 Hooper, W. (1981). The two-k method predicts head losses in pipe fittings. Chemical Engineering 24, HSE. (1992). HSE Contract Research Report No. 33/192, Organisational, management and human factors in quantified risk assessment, report 1. HSE. (1997). Offshore Hydrocarbon Release Statistics 1997, Offshore Technology Report OTO HSE. (2013). Safety Report Assessment Guide: Chemical warehouses - Hazards. Opgeroepen op 2013, van IEC (2009). Functional Safety of electrical/electronic/programmable electronic safety-related systems. IEC (2009). Functional safety Safety instrumented systems for the process industry sector. Jacobs, R. (1971). Minimizing hazards in design. Quality progress. Johnson, A. (1992). A model for predicting thermal radiation hazards from large-scale LNG pool fires. IChemE Symposium series 130, (pp ). Johnson, D., & Welker, J. (1981). Development of an improved LNG plant failure rate data base. Gas Research Institute. KMI. (2014). Actualisatie meteogegevens bij het uitvoeren van een kwantitatieve risicoanalyse [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Kunsch, J. (1998). TWO-layer integral model for calculating the evaporation rate from a liquid surface. Journal of Hazardous Materials 59, LASTFIRE Group. (1997). LASTFIRE PROJECT (Large Atmospheric Storage Tank Fire Project), Analysis of Incident Frequency Survey. RPI. Lauriks, L., & Vandorpe, S. (1983). Pompen algemene aspecten toepassingen keuze. Water nr 8. Lees, F. (1980). Loss Prevention in the Process Industries. Butterworths. LIN. (1993). Richtlijn Evaluatie Veiligheidsrapportering. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur. LIN. (2004). Handboek Kanscijfers voor het opstellen van een veiligheidsrapport. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur. LNE. (2009). Handboek Faalfrequenties Brussel: Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. LNE. (2015). Leidraad Aandachtsgebieden (versie 1.0). Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. LNE. (2015, juni 25). Overlegmoment 2015 met erkende VR-deskundigen omtrent ontwerpmodules Handboek Risicoberekeningen. Brussel. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina d

28 LNE. (2016, juni 2). Overlegmoment 2016 met erkende VR-deskundigen omtrent ontwerpmodules Handboek Risicoberekeningen. Brussel. LNE. (2017). Leidraad voor het opstellen van een veiligheidsrapport (versie 1.0). Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. MacKay, & Matsugu. (1973). Evaporation rates of liquid hydrocarbons spills on land and water. The Canadian Journal of Chemical Engineering 51, pp Mannan, S. (2005). Lees' Loss Prevention in the Process Industries. Hazard Identification, Assessment and Control. Texas, USA: Texas A&M University, Department of Chemical Engineering. Marchal. (1985). Bouteilles à gaz Analyse Statistique des accidents, IGC Document 31/85/F. Martinsen, W., & Marx, J. (1999). An improved model for the prediction of radiant heat from fireballs. San Francisco: International Conference and Workshop on Modeling Consequences of Accidental Releases of Hazardous Materials. Mudan, P., & Croce, P. (1988). Fire Hazards calculations for large open hydrocarbon fires. In The SFPE Handbook of Fire Protection Engineering (First Edition ed.). SFPE. NATO. (2006). Allied Ammunition Storage and Transport Publication 1 (AASTP-1); Manual of NATO safety principles for the storage of military ammunition and explosives. NGI. (sd). OGP. (2010). Risk Assessment Data Directory Ignition probabilities. Perry, R. (1985). Perry s Chemical Engineering s Handbook. McGraw-Hill Book Co. Pritchard, M., & Binding, T. (1992). FIRE2: A new approach for predicting thermal radiation levels from hydrocarbon pool fires. IChemE Symposium series 130, (pp ). Protec Engineering. (2015a). Evaluatie van enkele aspecten van het Handboek Faalfrequenties 2009 [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Protec Engineering. (2015b). Sensitiviteitsanalyse van de nieuwe meteogegevens voor gebruik in de QRA in Vlaanderen [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Protec Engineering. (2015c). Onderzoek naar representatieve stoffen voor gebruik binnen QRA [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Prugh, R. (1988). Evaluation of unconfined vapour cloud explosion hazards. Proc. Int l Conf. Vapor Cloud Modelling. NY: AlChE. Rew, P., & Hulbert, W. (1996). Development of pool fire thermal radiation model, Research Report No. 96/1996. HSE. Reynolds, M. (1992). ALOHA (Areal Locations of Hazardous Atmospheres) 5.0 Theoretical Description. Washington, USA: National Oceanic and Atmospheric Administry (NOAA). 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina e

29 RIVM. (2008). Handleiding Risicoberekeningen BEVI, versie 3.0. RIVM. (2009). Handleiding Risicoberekeningen Bevi vs RIVM. (2011). Concept rekenmethode voor stuwadoorsbedrijven. RIVM. (2015). Handleiding risicoberekeningen BEVI vs 3.3. Rohlf, F., & Sokal, R. (1995). Statistical Tables, Third edition. State University of New York. Ruimtelijke Planning. (2011). Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Brussel: Vlaamse overheid, Departement Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed. Opgehaald van Sertius. (2009). LV\090402, SGS. (2007). Actualisatie van de faalfrequenties in risicoberekeningen in Sevesobedrijven [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. SGS. (2007b). Studie windturbines en veiligheid. Brussel: Vlaams EnergieAgentschap, Vlaamse overheid. SGS. (2009). Domino-effecten van en naar Seveso-inrichtingen [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Sintef. (1997). Offshore Reliability Data (OREDA), 3rd edition. Noorwegen: Sintef Industrial Management. Smith, D. (1985). Reliability and Maintainability in Perspective. London: Macmillan Press. Smith, T., & Warwick, R. (1981). A Survey of Defects in Pressure Vessels in the UK for the Period , and its Relevance to Nuclear Primary Circuits, SRD Report R203. UKAEA Safety and Reliability Directorate. Svensson, S. (1988). Reliability of Plate Heat Exchangers in the Power Industry. ASME/IEEE Power Generation Conference. Taylor. (2006). Hazardous Materials Release and Accident Frequencies for Process Plant.. Process Unit Release Frequencies Volume II Version 1 Issue 7. Taylor. (2010). The QRAQ Project Volume 4, Frequency of Releases and Accidents. Thomas, P. (1963). The size of flames from natural fires. 9th Int. Combustion symposium, (pp ). TNO. (1988). Leidraad risico-opleverende industriële activiteiten, Ongevalsbestrijding gevaarlijke stoffen. TNO. (1993). Actualisatie van ongevalsfrequenties en vervolgkansen met betrekking tot vrijkomen van gevaarlijke stoffen. TNO. (2000). Overzicht schadeafstanden transportroutes gevaarlijke stoffen in de provincie Zeeland. TNO. (2008). Risicoberekeningen van magazijnbranden van Sevesobedrijven [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina f

30 Trijssenaar-Buhre. (2008). An advance model for spreading and evaporation of accidentally released hazardous liquids on land. Valencia (Spain): ESREL 2008 & 17th SRA Europe Conference. van den Berg, A. (1985). The multi-energy method: a framework for vapour cloud explosion blast prediction. Journal of Hazardous Materials 12, van den Bosch, C. (2005). Chapter 3: Pool evaparation. In Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen 2 - Methods for the calculation of physical effects due to the releases of hazardous materials (liquids and gases) (Yellow Book). Den Haag: VROM. van den Bosch, C., & Duijm, N. (2005). Chapter 2: Outflow and Spray release. In Publication Series on Dangerous Substances 2 - Methods for the calculation of physical effects due to the releases of hazardous materials (liquids and gases) (Yellow Book). Den Haag: VROM. Van Der Auwera, L. (1991b). Statistics of Pasquill stability classes (part B, recalculated). Brussel: Koninklijk Meteorologisch Instituut van België. van Doormaal, J., & van Wees, R. (2005). Chapter 7: Rupture of Vessels. In Publication Series on Dangerous Substances 2 - Methods for the calculation of physical effects due to releases of hazardous materials (liquids and gases). VROM. van Doormaal, J., & van Wees, R. (2005). Publication Series on Dangerous Substances, Methods for the calculation of physical effects due to releases of hazardous materials (liquids and gases) (Vol. Chapter 7: Rupture of Vessels). VROM. VITO. (1997). Onderzoek van berekeningsmethoden voor fysische effecten voor het incidenteel vrijkomen van gevaarljke stoffen [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Leefmilieu en Infrastructuur. VITO. (1998). Bepaling van voor de mens toepasbare toxiciteitsgegevens bij inhalatie van gevaarlijke stoffen in het kader van de veiligheidsrapportering [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. VITO. (2000). Een herevaluatie van de toxiciteitsprobitfunctie van waterstofchloride [Eindrapport TWOLproject]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. VITO. (2005). Het opstellen van toxiciteitsprobitfuncties ten behoeve van het opstellen van veiligheidsrapporten [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. VITO. (2009). Opstellen van toxiciteitsprobitfuncties voor preparaten van gevaarlijke stoffen [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. VITO. (2017). Opstellen van toxiciteitsprobitfuncties [Eindrapport TWOL-project]. Brussel: Vlaamse overheid, Departement LNE. Vlaams Verkeerscentrum. (2016, juli 1). Verkeersindicatoren. Opgehaald van 28/04/2017 Handboek Risicoberekeningen pagina g