19 t/m 23 maart Kwintessens.nl

Transcriptie

1 19 t/m 23 maart de Week van de Lentekriebels Kwintessens.nl

2 Kwink de Week van de Lentekriebels Kwink Het thema van de Week van de Lentekriebels is ANDERS!? Wilt u het tijdens deze week van 19 t/m 23 maart 2018 ook echt anders doen? Dan heeft u met dit katern de juiste informatie in handen. Kwink ondersteunt de Week van de Lentekriebels graag, omdat wij als makers een belangrijke aansluiting met SEL zien. SEL staat aan de basis van een veilige school en gezonde groei van iedere leerling. Die gezonde groei heeft alles te maken met relationele vorming, een van de aspecten van de Week van de Lentekriebels, tevens de basis van de methode Kwink. We openen deze Kwink met een verdieping op de begrippen relationele en seksuele vorming. Wat wordt daar precies onder verstaan? Vervolgens verkennen we de ontwikkeling die leerlingen doormaken. Er is ook informatie beschikbaar over de seksuele vorming. Deze informatie is te downloaden. De praktische uitwerking krijgt vorm in Kwink-kriebels, voor elke dag van de week één. Het zijn korte lesactiviteiten, gericht op SEL, geschreven voor de leerkracht en gedifferentieerd naar onder-, midden- en bovenbouw. We hopen u op deze manier het net even ANDERS!? te laten doen dit jaar. Het is prachtig als we samen SEL centraal kunnen zetten. Een aantal keer per jaar verschijnt Kwink. Deze uitgaves worden samengesteld door de makers van Kwink. Tijdens deze themaweken, zoals de Week van de Lentekriebels, wordt de algemene doelstelling van de themaweek verbonden met specifieke SEL-doelstellingen. Altijd inhoudelijk onderbouwd en altijd met concrete lessuggesties voor de leerkracht. 2 11

3 Relationele en seksuele vorming op de basisschool waarom? Kwink Jonge kinderen staan nog heel open voor waarden en normen. Zeker in de onderbouw is seksualiteit nog een onderwerp zonder schaamte. Hoe eerder je het over relaties hebt, hoe meer leerlingen vertrouwd raken met het thema. Dat levert veel op: Ze durven eerder vragen te stellen over relaties en seksualiteit. Ze ontwikkelen waarden en normen. Ze worden weerbaarder. Ze leren respectvol met elkaar om te gaan. Zo kan de school met educatie én een veilig leerklimaat een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde relationele en seksuele ontwikkeling van leerlingen. Zeker ook omdat niet alle ouders zich bekwaam voelen hun kinderen hierin te begeleiden en de media ook vaak eenzijdige, onjuiste of te beperkte informatie geeft. Kerndoelen Met ingang van het schooljaar zijn de thema s seksualiteit en seksuele diversiteit expliciet opgenomen in kerndoel 38 voor het basisonderwijs. De school is dus verplicht om hieraan aandacht te besteden. Kerndoel 38: De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. Het thema relaties en seksualiteit sluit ook aan op kerndoelen 34, 37 en

4 Kwink De Week van de Lentekriebels: Burgerschap en Kwink Scholen hebben een burgerschapsopdracht. De wet geeft aan dat het onderwijs er mede op gericht is dat leerlingen opgroeien in een pluriforme samenleving, dat actief burgerschap en sociale integratie worden bevorderd en dat leerlingen kennis hebben van en kennismaken met verschillende achtergronden en culturen van leeftijdgenoten. Belangrijke basiswaarden van burgerschapsvorming in relatie tot seksualiteit en seksuele diversiteit zijn: vrijheid van meningsuiting, gelijkwaardigheid, begrip voor anderen, verdraagzaamheid, autonomie, afwijzen van onverdraagzaamheid en afwijzen van discriminatie. Deze basiswaarden vinden we ook terug in het toezichtkader van de Onderwijsinspectie (Inspectie van het onderwijs, 2006). Al deze basiswaarden vertaalt Kwink voor sociaal-emotioneel leren jaarlijks ook in praktische lessen. De kerndoeltoevoeging respectvol omgaan met seksualiteit en diversiteit binnen de samenleving waaronder seksuele diversiteit houdt verband met de pluriforme samenleving die ook in het wetsartikel voor burgerschap is opgenomen. Op school maken leerlingen kennis met elkaars verschillende achtergronden en culturen. Dat omvat ook opvattingen over seksualiteit en seksuele diversiteit. Dit vraagt om sociale competenties van leerlingen zoals begrip tonen voor opvattingen van anderen en het omgaan met verschillen. Kwink helpt deze vaardigheden ook ontwikkelen. Seksuele diversiteit Het is belangrijk dat leerlingen kennismaken met verschillende identiteiten, waaronder verschillende genderidentiteiten, zodat de heteronorm gerelativeerd wordt en leerlingen respectvol met relaties en verschillende identiteiten (waaronder LHBT) kunnen omgaan. Daarbij moeten over het algemeen bewuste of onbewuste weerstanden tegen afwijkingen van de norm worden overwonnen. Het belang van een sociaal veilig schoolklimaat Het aanbieden van inhouden die raken aan de identiteit en opvattingen van individuen en groepen en die bovendien onderwerp zijn van maatschappelijk debat en soms wrijving in de samenleving opleveren, vraagt om een veilig klimaat in klas en school. Alleen dan kan een kind zichzelf zijn en kan seksuele diversiteit bespreekbaar worden in de groep/school. Hoe prettiger en veiliger de sfeer, hoe opener de leerlingen zullen zijn in het uiten van hun opvattingen en gevoelens. U wordt dan geconfronteerd met tegengestelde opvattingen, vooroordelen, stereotypen, verschillen in achtergronden en afwijzende reacties. U kunt zich hierop voorbereiden door nog eens duidelijk vooraf helder te maken welke gedragsregels er gelden in de klas. [Bron: Seksualiteit en seksuele diversiteit in de kerndoelen SLO] 4 11

5 Relationele vorming wanneer doe je wat? Kwink Wat stel je nu wel en niet aan de orde over dit onderwerp? Daarvoor is het belangrijk meer te weten over de ontwikkeling van kinderen zodat u daar goed bij kunt aansluiten. We geven u informatie over de gemiddelde relationele ontwikkeling van kinderen van 4-6 jaar, 6-9 jaar en 9-12 jaar. Meer informatie over de seksuele en lichamelijke ontwikkeling, over de genderidentiteit en het seksueel gedrag vindt u op download Extra achtergrondinformatie. 4-6 jaar Ongeveer driekwart van de kleuters heeft al één of meerdere vrienden, hoewel vriendschappen vaak nog niet heel diep gaan en vaak kort duren. Ongeveer 30% van de kleuters speelt ook met kinderen van de andere sekse. Klasgenoten kunnen ook een rol gaan spelen in het gedrag of opvattingen van een kind. Ze kunnen bijvoorbeeld negatief reageren als een kind zich niet volgens de eigen genderrol gedraagt. Op deze leeftijd heeft de reactie van anderen echter nog weinig gevolgen voor het gevoel van eigenwaarde. Kinderen beseffen wel wat anderen van hen vinden, maar maken zich dit nog niet eigen. Ook kunnen ze zich nog niet zo goed in anderen verplaatsen. Kleuters geven soms zelf al aan dat ze verliefd zijn. Ouders beschrijven deze gevoelens van verliefdheid vaak als sterke genegenheid, of graag bij de ander in de buurt willen zijn. 6-9 jaar Het aantal vriendschappen neemt toe en vriendschappen worden intensiever. Kinderen van deze leeftijd kiezen steeds vaker voor vrienden van hetzelfde geslacht. Jongens vinden meisjes vaak stom en kinderachtig, meisjes vinden jongens vaak wild en stoer doen. Op deze leeftijd ontstaan de eerste verliefdheden. Vanaf een jaar of 8 kunnen vrijwel alle kinderen beschrijven hoe het voelt om verliefd te zijn en zijn de meeste van hen ook wel eens verliefd geweest. Sommige kinderen hebben dan ook verkering, meestal met iemand uit de klas. Deze relatie bestaat vaak slechts uit het bij elkaar staan in de pauze of met een groep vrienden rondhangen. Er is nauwelijks lichamelijk contact (ook geen handen vasthouden of zoenen) en ze brengen ook zelden tijd met elkaar door zonder anderen erbij jaar Kinderen worden zich meer bewust van sociale waarden en normen. Rond het 11e jaar krijgen ze meer een gevoel van zelfredzaamheid en onaantastbaarheid. Internet begint ook een rol te spelen. In 2010 gingen Nederlandse kinderen gemiddeld met 8 jaar voor het eerst online. Ze lijken dat steeds jonger te gaan doen. Een minderheid van de oudere kinderen gebruikt internet ook om informatie over seks op te zoeken. Aan het eind van deze levensfase zijn de meeste kinderen weleens verliefd geweest. Sommige kinderen hebben dan ook verkering, meestal met iemand uit de klas. Deze relatie bestaat vaak alleen uit het bij elkaar staan in de pauze of met een groep vrienden rondhangen. Er is nauwelijks lichamelijk contact, ook geen handen vasthouden of zoenen (op jarige leeftijd heeft 11% van de leerlingen wel eens gezoend). Ze brengen ook zelden tijd met elkaar door zonder anderen erbij. 5 11

6 Kwink-kriebels Kwink In dit hoofdstuk vindt u Kwink-kriebels. Het zijn werkvormen die u kunt gebruiken tijdens de Week van de Lentekriebels van 19 t/m 23 maart Het kriebelt en prikkelt om aan de slag te gaan met voorlichting op het gebied van relationele vorming in de klas. Elke bouw heeft vijf Kwink-kriebels om gedurende de week in te zetten. Voor elke dag één. Onderbouw Kriebel 1: joepie, een knuffel!? Knuffelen met iemand die je lief vindt, kan heel fijn zijn. Bespreek met de leerlingen met wie ze het fijn vinden om te knuffelen. Is dat voor iedereen hetzelfde? Wanneer vinden ze het niet fijn om te knuffelen? Denk bijvoorbeeld aan een oude tante die een veel te stevige knuffel geeft. Kijk naar de ander Hoe kan je aan iemand zien of hij/zij het fijn vindt om te knuffelen? Vraag kinderen om uit te beelden hoe iemand kijkt als knuffelen fijn is. Hoe kijkt iemand als het niet fijn is? Een denkbeeldige knuffel De leerlingen lopen door de klas. Terwijl u muziek afspeelt geeft u ze de volgende opdracht: Loop door de ruimte terwijl de muziek speelt. Als de muziek stopt, geef je iemand die vlakbij staat een knuffel. Tip: Laat kinderen hun favoriete knuffel mee naar school nemen. Waarom vinden ze die knuffel juist zo fijn? Hoe kijken ze als ze met hun knuffel knuffelen? Mag een ander kind ook met hun knuffel knuffelen? Hoe voelt dat? Kriebel 2: hartjesdag! Sommige mensen doen veel voor jou en zijn heel lief. Ze staan dicht bij jou. Je papa, mama, broer of zus. Misschien is er nog wel iemand die je heel lief vindt? Maak van iedereen die jij lief vindt een mooie tekening (naam erbij laten schrijven door kinderen die dat al kunnen). In bijlage 1 vindt u een A4 met zes verschillende harten. Als de leerlingen klaar zijn, lopen ze door de klas en laten ze de tekening aan een klasgenoot zien. Wat zijn de verschillen/ overeenkomsten? Bespreek dit hierna klassikaal. Kriebel 3: huisje, boompje, beestje Iedereen woont in een ander huis met andere mensen. Sommige gezinnen zijn groot, andere juist 6 11

7 Kwink klein. Laat de leerlingen opstaan als onderstaande uitspraken op hen van toepassing zijn: - Wie woont er met papa en mama samen in één huis? - Wie heeft twee huizen. Eén waarin papa en één waarin mama woont? - Wie heeft een grote broer? - Wie heeft een klein broertje? - Wie heeft een grote zus? - Wie heeft een klein zusje? - Wie heeft er een huisdier? - Wie woont er met twee mensen in huis (drie, vier, vijf enz.)? - Wie heeft er twee papa s? - Wie heeft er twee mama s? De laatste twee vragen zullen leerlingen verschillend interpreteren. Als ouders gescheiden zijn ervaren sommige leerlingen twee mama s en papa s te hebben. Vertel dat er ook kinderen zijn die alleen maar papa s of mama s hebben. Die zijn verliefd op elkaar. Op deze manier maken de leerlingen op een laagdrempelige manier kennis met seksuele diversiteit. U kunt de les sterker maken door de leerlingen dat wat besproken is in de bouw- en/of poppenhoek na te laten spelen. Tip: Denk ook aan kinderen die geen vader of moeder meer hebben omdat een van hen is overleden. Kriebel 4: hoe voelt Aap zich? De methode Kwink maakt gebruik van emotiewoorden om de woordenschat van leerlingen te vergroten. In bijlage 2 (deel 1 en 2) vindt u afbeeldingen van Aap die tien verschillende emoties laat zien. Knip die los en laat elke emotie apart aan de klas zien. Hoe voelt Aap zich? Fijn of juist niet? Leerlingen meer laten samenwerken? Maak dan hoofdbanden waarop u Aap plakt. De leerlingen lopen door de klas en krijgen niet te zien welke hoofdband ze op hebben. Als ze iemand tegenkomen, maken ze dezelfde gezichtsuitdrukking als Aap. Lukt het te raden welke emotie-aap op hun eigen band staat? Kriebel 5: anders is leuk! Bekijk met de leerlingen de poster die bij deze Kwink hoort. Wat zien de leerlingen? (verliefde dieren). Alle dieren zijn anders en toch verliefd op elkaar. Kan dat wel, een slang verliefd op een koe? Wat vinden de leerlingen daarvan? Vertel dat mensen ook verliefd op elkaar worden. Meisjes op jongens, jongens op meisjes, jongens op jongens en meisjes op meisjes. Net zoals in het dierenrijk kunnen mensen verliefd worden op wie ze willen. Deel de kleurplaatversie van de poster uit (bijlage 3). Laat leerlingen dieren die ze goed bij elkaar vinden passen dezelfde kleur geven. Bespreek daarna waarom ze dat zo beleven. 7 11

8 Kwink Middenbouw Kriebel 1: verliefd of niet? Deze werkvorm start u met een klassikaal gesprek: Ineens ben je het, verliefd op iemand. Maar hoe weet je nu of je op iemand verliefd bent? Dat vertelt je lichaam. Je krijgt kriebels in je buik. Alsof er wel 1000 vlinders in zweven. Wie heeft dat gevoel weleens gehad? Wanneer was dat? Sommige jongens worden op meisjes verliefd. Andere jongens op jongens of meisjes op meisjes; die mensen zijn homo. Ken je in je buurt iemand die homo is? Wat weet je over hem/haar en over zijn/haar verliefdheid? Kriebel 2: jongens tegen de meisjes Jongens en meisjes verschillen. Jongens houden van ridders en meisjes van prinsessen. Toch? Gelukkig is het niet zo zwart-wit. Juist dát gaan leerlingen in deze oefening ervaren. Trek in de klas/speelzaal een (denkbeeldige) lijn. Laat leerlingen allemaal aan één kant staan. Stel onderstaande vragen. Bekijk samen na het stellen van een vraag of er zowel jongens als meisjes aan de andere kant van de lijn staan. Leg de nadruk op het feit dat alles goed is en dat er eigenlijk geen echte jongens- of meisjes- dingen zijn. Zorg voor een veilige setting. Ik hou van spelen met poppen Ik hou van spelen met auto s Ik hou van spelen met lego Ik hou van buitenspelen Ik hou van tekenen Ik hou van gamen Als ik met vriend(inn)en ben, klets ik het liefst de hele middag Vul aan met vijf stellingen die passend zijn bij uw groep Elke ronde vraagt u aan twee leerlingen waarom ze op die plek staan. Probeer verschillen en overeenkomsten te benadrukken. Zorg dat het geen lang gesprek wordt; snelheid is belangrijk in dit spel. Kriebel 3: hoe voelt Aap zich? De methode Kwink maakt gebruik van emotiewoorden om de woordenschat van leerlingen te vergroten. In bijlage 2 (deel 1 en 2) vindt u afbeeldingen van Aap die tien verschillende emoties laat zien. Knip die los en laat elke emotie apart aan de klas zien. Hoe voelt Aap zich? Fijn of juist niet? Leerlingen meer laten samenwerken? Maak dan hoofdbanden waarop u Aap plakt. De leerlingen lopen door de klas en krijgen niet te zien welke hoofdband ze op hebben. Als ze iemand tegenkomen, maken ze dezelfde gezichtsuitdrukking als Aap. Lukt het te raden welke emotie-aap op hun eigen band staat? Kriebel 4: in je zone! In deze werkvorm maken de leerlingen kennis met hun eigen ruimte. Mensen van wie je houdt mogen dicht bij je komen. Mensen die je niet kent moeten een stukje bij je vandaag blijven. Het is niet prettig als deze heel dichtbij komen. De groep loopt door de ruimte. Klap in uw handen en laat de leerlingen tweetallen vormen. Laat ze langzaam dichterbij elkaar komen. Als het niet meer prettig voelt zeggen ze stop. Wissel een aantal keer. Bespreek de verschillen. Wie mag dichterbij komen? (mogelijk antwoord: vrienden) 8 11

9 Kwink Wie moet verder weg blijven? (mogelijk antwoord: jongens en meiden komen waarschijnlijk niet dicht bij elkaar). Vul vervolgens samen bijlage 4 in. De leerlingen schrijven hun eigen naam in het midden van het papier. Vervolgens denken ze na wie in de eerste ring hoort te staan? Wie in ring 2? En verder? Geef leerlingen de mogelijkheid om meerdere namen te noteren en eventueel eerder te stoppen dan ring 5. Laat leerlingen daarna in drietallen de ringen bespreken. Wat valt ze op? Het is interessant voor u als leerkracht de afbeeldingen op een later moment te bekijken; die geven veel informatie over een leerling. Kriebel 5: anders is leuk! Bekijk met de leerlingen de poster die bij deze Kwink hoort. Wat zien de leerlingen? (verliefde dieren). Alle dieren zijn anders en toch verliefd op elkaar. Kan dat wel, een slang verliefd op een koe? Wat vinden de leerlingen daarvan? Vertel dat mensen ook verliefd op elkaar worden. Meisjes op jongens, jongens op meisjes, jongens op jongens en meisjes op meisjes. Net zoals in het dierenrijk kunnen mensen verliefd worden op wie ze willen. Deel de kleurplaatversie van de poster uit. Laat leerlingen dieren die ze goed bij elkaar vinden passen dezelfde kleur geven. Bespreek daarna waarom de leerlingen dat zo beleven. 9 11

10 Kwink Bovenbouw Kriebel 1: vrienden voor het leven Tijdens deze werkvorm verkennen de leerlingen het onderwerp vriendschap. Wat is vriendschap eigenlijk? Wat is daarin belangrijk? Wanneer is iemand voor jou een vriend? Wanneer een heel goede vriend? De leerlingen spelen een inspringspel waarbij er steeds een deur wordt opengedaan. U start met het openen van de deur. De persoon die aanbelt moet u proberen een vriend te verkopen. Dat kan natuurlijk helemaal niet, vriendschap is niet te koop! Toch probeert de deurverkoper te vertellen wat er zo goed is aan de vriend die hij verkoopt. Welke eigenschappen zijn de moeite waard? Nadat het inspringspel een aantal keer centraal is gespeeld, kunt u de groep in kleine groepjes verdelen. De leerlingen komen op deze manier vaker aan de beurt. Kriebel 2: dat is voor mannen/vrouwen! Geef de leerlingen (in viertallen) de opdracht om in vier minuten tijd zoveel mogelijk mannen-en vrouwendingen op te schrijven in twee kolommen. Deel de resultaten met elkaar. Zodra iets wordt genoemd dat ook door een ander is opgeschreven streept hij/zij het woord weg. Bespreek daarna met leerlingen waarom ze tot bepaalde inzichten komen? Waarom denken ze dat iets typisch voor vrouwen of typisch voor mannen is? Als de groep erachter komt dat daar geen goede basis voor is, kijkt u samen nogmaals naar de lijst. De leerlingen komen er zo achter dat de aanname op basis van stereotype niet klopt. Kriebel 3: in de hoofdrol In deze werkvorm verkleden leerlingen zich. Op welke manier voelen zij zich anders met andere kleding aan? Gebruik het liefst de speelzaal of eventueel een leeg klaslokaal. Leg veel verschillende kleding/pruiken/attributen op de grond. Laat leerlingen in groepjes van vier de volgende opdracht uitvoeren (er is steeds één leerling die aangekleed wordt door de drie andere teamgenoten): - Verkleed je zo vrouwelijk mogelijk - Verkleed je zo mannelijk mogelijk - Verkleed je zo stoer mogelijk - Verkleed je zo lief mogelijk - Verkleed je zo raar mogelijk - Creëer een prachtige outfit Sta bij elke ronde stil bij de verschillen en overeenkomsten. Laat leerlingen hun keuzes onder woorden brengen. Kriebel 4: stel je voor In deze werkvorm worden de begrippen heteroen homoseksualiteit nader bekeken. Sommige jongens worden op meisjes verliefd. Andere jongens op jongens of meisjes op meisjes; die mensen zijn homo. Ken je in je buurt iemand die homo is? Wat weet je over hem of haar en over 10 11

11 Kwink zijn/haar verliefdheid? Bespreek onderstaande stellingen met de leerlingen. De leerlingen staan allemaal voor in de klas, als ze een antwoord weten rennen ze naar de andere kant van de klas. Stel je voor: iemand uit de klas is homo. Hij durft het aan niemand te vertellen. Wat zou je kunnen doen om ervoor te zorgen dat hij het uiteindelijk wel durft? (mogelijk antwoord: niet meer schelden met het woord homo). Stel je voor: je hoort dat je beste vriend door twee vaders wordt opgevoed. Hoe reageer je? Stel je voor: je bent een meisje en een vriendin met wie je al een tijdje omgaat laat weten verliefd op je te zijn. Hoe reageer je? Stel je voor: je hoort iemand op straat heel hard HOMO roepen. Hoe voelt dat voor mensen die zelf homo zijn, denk je? Kriebel 5: in je zone! In deze werkvorm maken de leerlingen kennis met hun eigen ruimte. Mensen van wie je houdt mogen dicht bij je komen. Mensen die je niet kent moeten een stukje bij je vandaag blijven. Het is niet prettig als deze heel dichtbij komen. De groep loopt door de ruimte. Klap in uw handen en laat de leerlingen tweetallen vormen. Laat ze langzaam dichterbij elkaar komen. Als het niet meer prettig voelt zeggen ze stop. Wissel een aantal keer. Bespreek de verschillen. Wie mag dichterbij komen? (mogelijk antwoord: vrienden) Wie moet verder weg blijven? (mogelijk antwoord: jongens en meiden komen waarschijnlijk niet dicht bij elkaar). Vul vervolgens samen bijlage 4 in. De leerlingen schrijven hun eigen naam in het midden van het papier. Vervolgens denken ze na wie in de eerste ring hoort te staan? Wie in ring 2? En verder? Geef leerlingen de mogelijkheid om meerdere namen te noteren en eventueel eerder te stoppen dan ring 5. Laat leerlingen daarna in drietallen de ringen bespreken. Wat valt ze op? Het is interessant voor u als leerkracht de afbeeldingen op een later moment te bekijken; die geven veel informatie over een leerling

12

13 Bijlage 1 Hartjesdag Kwink

14 Bijlage 2 Tien emotiewoorden (deel 1) Kwink aardig agressief bang blij angstig

15 Bijlage 2 Tien emotiewoorden (deel 2) Kwink Jaloers vrolijk spannend knorrig gelukkig

16 Bijlage 3 Kleurplaat poster Verliefde dieren Kwink

17 Bijlage 4 In je zone : vijf ringen Kwink

18 Meer weten over de relationele ontwikkeling van een kind? Ga naar: Berkenweg LA Amersfoort