4 december 2012 Begroting 2013 DIR Geachte leden van de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid,

Transcriptie

1 Aan de leden van de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid T.a.v. de griffier mw. H. Post 4 december 2012 Begroting 2013 DIR f.vanderaa@anbo.nl Geachte leden van de Vaste Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Hierbij ontvangt u onze opmerkingen en aanbevelingen op de begroting van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid De inhoud van het aangepaste regeerakkoord hebben wij op onderdelen in ons commentaar betrokken. Wij spreken onze grote zorg uit over de gevolgen van maatregelen die over senioren -actief of postactief- worden uitgestort. Wij moeten constateren dat de onzekerheid die heerst in de samenleving over inkomen, werk en collectieve voorzieningen, hierdoor eerder toe dan afneemt. Arbeidsmarkt. Wanneer wij de huidige arbeidsmarkt analyseren, dan blijkt de werkloosheid te stijgen. De werkloosheid in de WW onder senioren is ten opzichte van een jaar terug met 20 procent gestegen. Een 55-plusser die werkloos wordt, heeft 30 procent kans om binnen een jaar weer aan het werk te komen. Ruim tweederde van de senioren wordt langdurig werkloos. De versnelde verhoging van de AOW-leeftijd zal ertoe leiden dat al in 2013 de druk aan de aanbodzijde van de arbeidsmarkt verder zal toenemen. De voor 2014 voorgestelde verkorting van de WW zal de positie van de nieuwe oudere werkloze aanzienlijk verslechteren. Wel kan hij na de WW-periode eerder aanspraak maken op IOW, waarbij inkomenszekerheid op minimumniveau is geregeld. Maar dit is een curatieve maatregel en geen preventieve. Bovendien loopt door het vervallen van de IOAW de groep werknemers tussen 50 en 55 jaar een verhoogd risico om versneld in de bijstand terecht te komen. Immers, de IOAW geeft onder voorwaarden recht op een uitkering bij een leeftijd van 50 jaar, terwijl de IOW recht geeft op uitkering vanaf 55 jaar. Langdurige werkloosheid schept inkomensonzekerheid die voorkomen moet worden. De aanscherping van de reeds ruime criteria voor passende arbeid zal voor senioren eveneens niet positief uitpakken. Als gevolg van een eenvoudiger, snellere ontslagprocedure en een beperking van ontslagvergoedingen verzwakt de positie van oudere werknemers.

2 ANBO vindt, dat in aanvulling op het SZW-project Duurzame Inzetbaarheid een campagne moet worden gestart -eveneens gericht op werkgevers- om senioren aan het werk te houden en werkloze senioren aan het werk te krijgen. Daarnaast vinden wij dat het inzetten van onconventionele middelen om banen te scheppen, niet moeten worden geschuwd. In dit verband wijzen wij op ons voorstel voor tijdelijke banen -niet alleen gericht op senioren- met behulp van inzet van uitkeringsgelden (WW en WWB). Het doorvoeren van verdere kortingen bij gemeenten en UWV leidt niet tot grotere kansen voor werklozen en achten wij contraproductief. Voor 2013 staat het voorstel voor aanpassing van het aannemen van werknemers die de AOWgerechtigde leeftijd zijn gepasseerd op de agenda. Wij vinden dat er geen fundamenteel verschil dient te zijn tussen de arbeidsrechtelijke positie van werknemers die nog geen AOW hebben en werknemers die na hun AOW-gerechtigde leeftijd werken. Grote kostenverschillen zullen tot verdringing op de arbeidsmarkt aanleiding kunnen geven. Bovendien is er geen inhoudelijke grond om de arbeidsrechtelijke positie van werknemers na de AOW-gerechtigde leeftijd veel slechter te laten zijn dan van andere werkenden. In het regeerakkoord is afgesproken dat er 250 miljoen ter beschikking zal komen voor aanvullende maatregelen op het gebied van arbeidsmarktbeleid. Gegeven de eerdere bezuinigingen op het re-integratiebeleid is dit een beperkte stap op de goede weg. In dit kader is het cruciaal dat in 2013 maatregelen worden genomen om de kansen van werkloze senioren op de arbeidsmarkt te verbeteren. Uiteindelijk zijn meer en zekerder banen de meest effectieve weg om het inkomen op peil te houden. Koopkrachtontwikkeling ANBO billijkt op zichzelf het uitgangspunt van het kabinet, dat alle inwoners in Nederland in financiële zin een bijdrage moeten leveren om de gevolgen van de economische crisis op te vangen. Voor ons geldt daarbij wel nadrukkelijk dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. En dat de lastendruk ook evenwichtig uitpakt over de verschillende groepen in de samenleving: jong/oud, arm/rijk, werkend/niet werkend. Dat lijken op het eerste gezicht ook de uitgangspunten te zijn die het kabinet uitdraagt. Maar het gaat natuurlijk om de daden: de feitelijke uitwerking van het pakket aan overheidsmaatregelen, dat de komende jaren ingrijpt op het huishoudboekje van de burger. Als de belangenbehartiger voor senioren in Nederland kan ANBO helaas niet anders concluderen dat voor 2013 en de daaropvolgende jaren, de lasten niet evenwichtig zijn verdeeld. Dit blijkt niet alleen rechtstreeks uit de inmiddels al weer bijgestelde puntenwolk in de CPBnotities rondom de analyse van de economische effecten van het financieel kader van het regeerakkoord. Ook de koopkrachtberekeningen zoals het Nibud die recent uitvoerde en die zijn weergegeven in het rapport 100 huishoudens , laten er geen misverstand over bestaan: gepensioneerden gaan er niet alleen harder op achteruit, ze beginnen ook vanaf een lager inkomen met inleveren. Dit verstaan wij niet onder eerlijk delen en samen sterker uit de 2

3 crisis komen. Zo gaan gepensioneerden met een aanvullend pensioen van er volgens het Nibud 2,7 procent op achteruit. Daarboven komt nog de korting op de pensioenen die veel pensioenfondsen voor 2013 hebben aangekondigd en vervalt de tegemoetkoming voor chronisch zieken (Wtcg), verdwijnt de compensatie eigen risico (cer) en vervalt de fiscale zorgkostenaftrek. Het koopkrachtverlies loopt vanaf 2013 dus al in de honderden euro's per maand. Dat is onbegrijpelijk en oneerlijk. ANBO constateert dat de kloof tussen werkenden en gepensioneerden de komende jaren vooral groter wordt, terwijl juist nu solidariteit tussen de generaties is vereist. Zoals wij op 19 november 2012 al per brief aan de Tweede Kamer lieten weten, zijn al deze gevolgen ook nog eens nauwelijks zichtbaar voor burgers. Zo meldde het CPB dat de koopkrachtplaatjes van de tweede versie van het regeerakkoord aanvaardbaar waren, omdat de mediane koopkracht minder uitschieters bevatte. Dat klinkt redelijk, maar dat is het niet. Het CPB rekent doorgaans met gemiddelden, maar in de regel is er weinig verschil tussen gemiddelde - en de mediane gevolgen. Door de omvang van de bezuinigingsoperatie in het regeerakkoord gaat die regel echter niet op; het presenteren van tabellen met het mediane koopkrachtbeeld werkt juist nu bijzonder versluierend, juiste door de grote onevenwichtigheden aan de uiteinden. En zoals blijkt uit de eerder aangehaalde puntenwolk is het aantal huishoudens met gepensioneerden die juist nu in die uitschieters zit, aanzienlijk. Dit werkt sterk de indruk van een set aan kabinetsmaatregelen, waarvan de consequenties niet goed doordacht zijn. En die de komende jaren daardoor zeker voor pijnlijke verrassingen gaan zorgen voor een groot deel van deze kwetsbare groep senioren. ANBO dringt er daarom sterk bij uw Kamer op aan, om tijdens de begrotingsbehandeling van SZW van het kabinet maatregelen te verlangen die de koopkrachtontwikkeling tussen actieven en gepensioneerden op een meer evenwichtige wijze vormgeven. Voorts vragen wij u om het kabinet de bereidheid te laten uitspreken om de onvoorziene effecten op een aanvaardbare wijze te mitigeren of te compenseren. Pensioendossier Versnelde verhoging AOW-leeftijd ANBO is zoals bekend niet blij met de inmiddels twee maal aangepaste en versnelde verhoging van de AOW-leeftijd ten opzichte van de eerdere afspraken rond het AOW en pensioenakkoord. Met name om de volgende twee redenen, die ervoor zorgen dat het evenwicht dat met de oorspronkelijke maatregelen was bereikt nu wordt verstoord. De aan het pensioenakkoord verbonden maatregelen en dito budget om de arbeidsmarktparticipatie van senioren te verhogen, zijn uit het oogpunt van bezuinigen geschrapt. In dat licht bezien is de recente aankondiging van de minister om met inzet van de sociale partners van dit dossier werk te maken, ook wat schraal. De minister onderhandelt feitelijk grotendeels met lege handen. 3

4 Op de tweede plaats zal voor senioren met een VUT-uitkering of een prepensioen een AOW-gat ontstaan door de versnelde invoering van de verhoging van de AOW-leeftijd. Zij mochten immers bij de aanvang van deze regelingen vertrouwen op de hen toegezegde inkomensontwikkeling tot aan het moment van de ingang van de AOW op 65 jaar. Dit past niet bij het ook door uw kabinet aangehangen adagium van een betrouwbare overheid. Sterker nog, het is een klassiek geval van tijdens het spel de regels veranderen. De door het kabinet toegezegde compenserende maatregelen zijn ook nog niet bekend, maar zullen door de inkomensmaximering slechts op zeer bescheiden schaal soelaas bieden. ANBO zou het zeer waarderen als uw Kamer zich inzet voor een ruimhartiger compensatie voor deze groep. Handhaving en fraudeopsporing samenwonen in de AOW In 2013 wordt fors ingezet op handhaving, waarbij extra middelen ter beschikking komen. Handhaving en fraudeopsporing zijn belangrijk; ook wij zijn van mening dat misbruik van voorzieningen moet worden tegengegaan. Wij vinden echter dat de focus veel meer op het voorkomen van misbruik moet liggen. ANBO mist in de begroting voorstellen om tot preventieve maatregelen te komen. Wettelijke bepalingen moeten dusdanig zijn ingericht, dat burgers niet in een situatie terecht kunnen komen dat zij zonder dat zij het zelf beseffen- oneigenlijk gebruik van voorzieningen maken. Dit is bijvoorbeeld het geval bij AOW-ers die een LAT-relatie hebben. De regels in de AOW rondom de gelijkstelling van samenwonen met een huwelijk zijn subjectief en voor meerdere uitleg vatbaar. Burgers, maar ook de SVB hebben behoefte aan een eenduidig begrip, waarin uitsluitend objectieve criteria zijn opgenomen. Een eenduidig begrip betekent een forse ontlasting op het vlak van handhaving en fraudeopsporing. De daarmee vrijkomende middelen kunnen op een andere wijze worden ingezet. ANBO heeft voor deze situatie al meermaals aandacht gevraagd bij uw Kamer. Koopkrachtondersteuning oudere belastingplichtigen (KOB) Gepensioneerden die recht hebben op een AOW-pensioen, ontvangen naast het AOW-bedrag een tegemoetkoming, de zogenaamde koopkrachtondersteuning oudere belastingplichtigen (afgekort: KOB). Het vorige kabinet besloot om deze ondersteuning te schrappen voor AOW-ers die aanvullende inkomensondersteuning (aio) van de Sociale Verzekeringsbank ontvangen, omdat zij een onvolledig AOW-pensioen hebben. Wij zijn verheugd dat het nieuwe kabinet deze maatregel wil laten vervallen; in het regeerakkoord is immers aangegeven dat deze groep AOW-ers vanaf 1 juli 2014 weer recht gaat krijgen op de KOB. Wij kunnen echter geen reden of aanleiding bedenken op grond waarvan de maatregel niet eerder kan ingaan. Het gaat immers om een zeer kwetsbare groep in onze samenleving die elke financiële ondersteuning hard nodig heeft. ANBO verzoekt u met klem, ervoor te zorgen dat AOW-ers met een onvolledige AOW, die via de SVB aanvullende inkomensondersteuning ontvangen, per 1 januari 2013 weer recht krijgen op KOB. 4

5 Uitstel wettelijke regeling pensioenregels ANBO vindt het geen goede zaak dat recent is aangekondigd om de invoering van de nieuwe pensioenregels uit te stellen tot Zeker in het licht gezien van alle maatschappelijke commotie die er is geweest rondom de verhoging van de AOW-leeftijd en de wijzigingen in het systeem van aanvullend pensioen. De regelgeving rond pensioenen is een ingewikkelde materie. De verhoging van de AOW-leeftijd, die ook verwerkt moet worden in de regelgeving rondom pensioenen, is verbonden met uitgebreide fiscale regels en verschillende soorten sociale zekerheid. Dat moet zorgvuldig gebeuren en kost tijd. Maar wat ons betreft moeten de kaders alvast en zo snel mogelijk worden aangegeven, te beginnen met het financiële en fiscale kader. Met name rondom het nieuwe FTK, zodat zowel pensioenfondsen als toezichthoudende instanties als De Nederlandse Bank zich adequaat kunnen voorbereiden. Pensioenfondsen moeten vooruit kunnen. Daarmee geven zij hun deelnemers ook weer duidelijkheid en perspectief. Anders zal het niet lukken om het vertrouwen van deelnemers terug te winnen. Daarnaast moet er gestimuleerd worden, dat er daadwerkelijk gekozen kan gaan worden tussen een nominaal en een reëel pensioensysteem. Dat vraagt een spoedige beslissing inzake de mate van risico's die pensioenfondsen daarbij mogen nemen. En of ze mogen gaan rekenen met verwachte rendementen voor het waarderen van toekomstige pensioenverplichtingen; binnen de bandbreedtes die afhankelijk zijn van de specifieke situatie per fonds. Daarmee maakt men een keuze, die alvast aangeeft welke ambities Nederland heeft voor een gezond en betaalbaar pensioen. Zodat de pensioenen ook voor de komende generaties werknemers en gepensioneerden een solide en betaalbare oudedagsvoorziening blijven. Pensioenfonds Governance ANBO dringt aan op spoedige invoering van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen. De uitvoerige consultaties van de afgelopen 1,5 jaar -waar wij ook meermalen een rol in hebben gespeeld- is een goede aanpak gebleken bij de totstandkoming van deze wet. Maar alle standpunten zijn nu wel uitgewisseld en wat ons betreft staat niets meer een spoedige invoering in de weg. Dat geeft niet alleen een beter inbedding van de governance, maar schept ook duidelijkheid voor de vele pensioenfondsen, die nu wachten met vernieuwing van de zittingstermijn en kandidaatstelling van de deelnemers- en gepensioneerdenraad. Tot slot spreken wij nog wel de hoop uit dat het takenpakket van de deelnemers- en gepensioneerdenraad grotendeels in stand blijft. Nu gepensioneerden deel gaan uitmaken van het pensioenfondsbestuur, betekent dat niet dat daarom de rechten van voornoemde raad drastisch ingeperkt kunnen worden. 5

6 Want eenmaal vertegenwoordigd in het pensionfondsbestuur, betekent dat belangen behartigen op een evenwichtige manier voor alle betrokken groepen deelnemers. In de raad kan vervolgens meer worden ingezoomd op het behartigen van de belangen van de groep die je vertegenwoordigd, zonder natuurlijk de andere belangen uit het oog te verliezen. Het pensioenfondsbestuur bestuurt en de raad controleert, adviseert en moet daar ook adequaat voor geëquipeerd zijn en blijven. Wij vertrouwen erop dat u onze opmerkingen en aanbevelingen betrekt bij uw inbreng voor de begrotingsbehandeling van SZW. Met vriendelijke groet, namens ANBO, N.L. den Haan Algemeen directeur c.c. de minister en staatsecretaris voor SZW 6