DWANG EN HERSTEL: DANSEN OP EEN SLAPPE KOORD. 19 september 2018 VVGG Congres - Antwerpen

Transcriptie

1

2 DWANG EN HERSTEL: DANSEN OP EEN SLAPPE KOORD 19 september 2018 VVGG Congres - Antwerpen

3 INLEIDING PROF. DR. FREYA VANDER LAENEN 3

4 DE STUDIE Vertrekt vanuit sterktegerichte benadering = focus: persoon zijn mogelijkheden & kenmerken > individuele tekortkomingen (Rapp & Sullivan, 2014; Saleebey, 2006) = subjectieve perspectieven (F)ED centraal (O Sullivan, Boulter & Black, 2013) = Duidelijk in onderzoeksdesign studies Inzicht in ervaringen en mogelijkheden (F)ED Impact strategieën specifiek ontwikkeld voor deze groep? Centrale onderzoeksvraag: Wat kunnen we van jou leren? Kwalitatieve onderzoeksmethode staat centraal 4

5 Multidisciplinair Vijf onderzoekslijnen Vijf doctoraten Juridische positie Juridisch versterken Juridische normen en standaarden in het strafrecht en gezondheidsrecht Els Schipaanboord Prof. dr. Tom Vander Beken Criminologie - Psychologie Orthopedagogiek Procedurele rechtvaardigheid (PR) Positieve en negatieve interacties met power holders van justitie en hulpverlening Herstel Klinische, sociale en persoonlijke veranderingsprocessen die subjectief welbevinden en levenskwaliteit verhogen Ciska Wittouck Prof. dr. Kurt Audenaert Natalie Aga Prof. dr. Wouter Vanderplasschen Criminologie Desistance Proces positieve verandering ~ strafbare feiten Dr. Sofie Van Roeyen Prof. dr. Freya Vander Laenen Orthopedagogiek Sociaal netwerk Rol en ervaringen familieleden en hoe ze te ondersteunen Dr. Sara Rowaert Prof. dr. Stijn Vandevelde 5

6 DE STUDIE - STEEKPROEF/CONTEXT Personen met een psychische kwetsbaarheid die strafbare feiten plegen Personen met een interneringsmaatregel (Seynnaeve et al., 2018) Totaal /12/2017 IOP + ET (2) 1938 (Vl: 1114 IOP - Wall. 822 IOP) Plaatsing 862 (Vl (FPC) Br./Wall. 474) Detentie 621 (Vl BD - Wall. 266 Br. 66) 6

7 DE STUDIE STEEKPROEF/CONTEXT Personen met interneringsmaatregel O.b.v. Belgische Wet 5 mei 2014 Rechter beslist Opvolging Kamer Bescherming Maatschappij project: gemeenschappelijke theoretische en methodologische standpunten + houdt rekening met complexiteit van werken met mensen in hun omgeving ~ twee belangrijke doelstellingen: 1) behandeling en 2) bescherming maatschappij (Barnao, Ward & Robertson, 2016) 7

8 DE STUDIE Geïnterneerden Familie PR Interviews: N = 116 Moeders N = 24 Vaders N = 11 Desistance Focusgroepen: N = 42 Interviews: N = 72 Broers en zussen N = 7 Dochters N = 3 Herstel Interviews: N = 94 Nonkels en tantes N = 2 Totaal: N = 47 Uit settings: Gevangenis; High security; Medium security; Forensisch ambulante zorg; Reguliere psychiatrische voorzieningen; Reguliere ambulante zorg en ex-geïnterneerden 8

9 DE STUDIE Empirische, ervaringsgerichte basis resultaten analyses en aanbevelingen onderzoeker 9

10 PERSOONLIJKE REFLECTIES 1. Hoe zie ik sterktegericht onderzoek? ReLEASE : Results + Lived Experience = Aiming for Strength-based Events DOEL: ervaringsgerichte aanbevelingen voor beleid, onderzoek en praktijk 2. Uitdaging: hoeveel gewicht op ervaringen? Trouw blijven aan (F)ED ervaring onderzoekers - over(?)analyseren 3. Waar willen we naartoe? Follow-up studie: terugkeren naar participanten en professionals = essentieel ~ aanbevelingen 10

11 WAAR WILLEN WE NAARTOE? Gisteren : conferentie IAFMHS (buitenlandse) professionelen & onderzoekers Vandaag Twee centrale vragen JOUW inbreng Morgen Focusgroepen: (1) ED (2), FED, (3) HV ers, (4) justitie, (5) beleid 11

12 DOEL VAN VANDAAG Twee centrale vragen: 1. Welke ervaringen herkennen jullie als hulpverlener, als (familie-)ervaringsdeskundige, als academicus, als? Welke zijn nieuw voor jullie? 2. Wat leer je uit deze ervaringen en wat neem je mee naar jouw praktijk of naar huis? 12

13 ERVARINGEN MET POWER HOLDERS ~ PROCEDURELE RECHTVAARDIGHEID CISKA WITTOUCK 13

14 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF INTERACTIES POWER HOLDERS CONTEXT VAN DE INTERACTIE Minder formeel, vriendelijk, kalm, er zijn (meer dan enkel een job) Klimaat formeel, onvriendelijk, er niet zijn (enkel een job) Ze doen eigenlijk al hun uiterste best om het ons gemakkelijk te maken [Hoe merk je dat?] Ze doen feestjes, ze doen hoe moet ik het zeggen, soms eens een vakantie, omgaan met elkander ook, en tijd nemen, bv als ge gaat voor een gesprek dat ge u heel slecht voelt, ok dat gaat, gaat dat niet dan zeggen ze ook ik zal straks tijd maken voor u ze zijn er wel voor ons (residentieel forensische opname over residentieel forensische opname) Intimiderend gewoon, zoals de meeste officiële situaties [Wat precies was intimiderend?] Gewoon, al die officiële termen en die mensen die daar zo zitten en ge ziet ze zo van (trekt een zuur gezicht en praat met formele stem) ja patiënt 3 heeft dit en dit en dit gedaan, wij interneren u. Echt zo van ge zijt een stuk stront jonge (gevangenis over CBM) 14

15 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF INTERACTIES POWER HOLDERS VERLOOP VAN DE INTERACTIE De psychiater zei de CBM beslist, de CBM zei de psychiater beslist [over de stopzetting van de maatregel] (INT stopgezet over algemene psychiatrie en CBM) Kans krijgen om te spreken, luisteren ACTIEVE DIALOOG Geen kans krijgen om te spreken, niet luisteren Grondig, vlotte procedure, werken in team JOB UITOEFENING Niet grondig (hoge werklast), inconsistenties, langdradige procedure, veel personeelswissels, regelovertredingen door personeel 15

16 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF INTERACTIES POWER HOLDERS VERLOOP VAN DE INTERACTIE Ook al is hij rechter, en moet hij keuzes maken, soms verbitterende keuzes, die soms wel op zijn maag liggen, maar hij is menselijk in hetgeen hij doet (algemeen ambulante zorg over CBM) Gedeelde beslissingen, streng maar rechtvaardig, aanmoediging (positieve druk) AUTHORITEIT VS MACHT Verplichtingen, te streng, neerhalen, dreigen (negatieve druk) Informatie krijgen - duidelijk, uniformiteit iedereen gelijk TRANSPARANTIE Geen informatie krijgen - onduidelijk, geen uniformiteit niet iedereen gelijk 16

17 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF INTERACTIES POWER HOLDERS INHOUD VAN DE INTERACTIE Ze zagen daar echt heel goed je goeie kanten, hier is dat iets minder (FPC over FPC) Die komt hier voor zoveel man, hoe kan dat goed lopen? Ze schuiven, ze schuiven iedereen naar dezelfde kant Ik vind dat dat nog beter kan Voor wat is die person geïnterneerd? Hoe lang al? Hoe lang is die persoon hier nu al? Hoe doet die persoon het? Zijn er nieuwe feiten? Nieuwe veroordelingen? Neen. Allemaal onderzoeken. (residentieel forensische opname over JA) Ook aandacht voor: Noden van de persoon Context van feiten/problemen Positieve aspecten of evoluties mensen vs gestoorde criminelen Dossiers ipv personen Geen aandacht voor noden persoon Focus op feiten/problemen vooroordelen Overdrijven van feiten/inbreuken Focus op verleden Focus op negatieve aspecten of evoluties 17

18 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF INTERACTIES POWER HOLDERS INHOUD VAN DE INTERACTIE Daar werken ze meer naar buiten toe, hier is alles, ze houden alles intern (algemene psychiatrie over algemene psychiatrie) En elke keer als je dan binnen zit, komt er elke keer automatisch 3 of 6 jaar bij. Ja maar sorry, zo blijft dat verhaaltje maar duren en duren en dat balletje blijft maar rollen. Er is gewoon geen einde. (gevangenis over CBM) Een eindig verhaal Ook focus op behandeling/oplossingen Gevangenis als ultiem en tijdelijk middel Mogelijkheden voor (re-)integratie Minimale voorwaarden (noodzakelijk) Zorg vs controle Een altijd voortdurend verhaal Focus op bestraffing gevangenis (heropnames) Geen mogelijkheden voor (re-) integratie Maximale voorwaarden 18

19 HERSTEL VAN PERSONEN GELABELED ALS ONTOEREKENINGSVATBAAR NATALIE AGA 19

20 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF - HERSTEL (Opnieuw) mezelf worden Kansen om te leren: introspectie en vorming Uiterlijk Verslavingen, somatische klachten en trauma Rust en kalmte Een onherkenbare diagnose Medicatie Bijwerkingen medicatie 20

21 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF - HERSTEL (Her)verbinden en ergens thuishoren: een sociaal netwerk Samen Drievoudige stigma en informele afstraffingen Betekenisvol zijn voor anderen helpen Geplaatst worden Companions-by-experience 21

22 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF - HERSTEL Steun van een formeel netwerk Samen Gefragmenteerde zorg Kwaliteit van interacties onvoorwaardelijkheid en niet-evaluerende contacten Geen nazorg Wanneer ik dat wil, kan ik altijd [voormalig begeleider] bellen en dan spreken we af. [...] Soms vertel ik wat er hier gebeurt [actuale verblijfplaats] of over begeleiding, dat t soms eens niet gaat. En dan blijft dat tussen ons, omdat hij dat niet vertelt. (Participant 22 - ID) Gevoel van wederzijds wantrouwen 22

23 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF - HERSTEL Het praktische Praktische hulpbronnen mobiliteit, papierwerk, tijd invullen Financieel onvermogen om een leven te leiden dat als normaal wordt ervaren Financiële hulp, Formeel en informeel Geen (toegankelijke) informatie Een plaats om te zijn Buitensporige hoeveelheid administratie 23

24 EERSTE PERSOONSPERSPECTIEF - HERSTEL De interneringsmaatregel Toeleiding naar behandeling en andere interventies Voorwaarden die vorm geven aan sociaal wenselijk gedrag Restricties bevriezen herstel door een focus op wat men niet mag zijn Druk om te presteren, nadruk op voortuitgaan Onder schot, onbepaalde duur stress psychische problemen 24

25 DESISTANCE PROF. DR. FREYA VANDER LAENEN 25

26 FIRST PERSON PERSPECTIVE - DESISTANCE Desistance herstel Persoonlijk kapitaal ~ (terug) mezelf worden Sociaal kapitaal ~ (in)formeel netwerk Structureel kapitaal ~ praktische zaken, internering Desistance < Herstel we willen een normaal leven VERANDERING 26

27 FIRST PERSON PERSPECTIVE - DESISTANCE Structureel kapitaal desistance specifiek Zinvolle activiteiten (werk!) ~ structuur, dagritme, regelmaat, sociaal contact ntact Niet zinvol, mogelijkheden voor feiten ½ Controle ~ behandeling, juridische voorwaarden, zelfcontrole, urine/bloedtesten 70 % sociale aanvaarding ~ meer dan mijn label, focus op heden, 2 e kans, mensen die in mij geloven me controle, dwang hulpverlening: geen vertrouwen, herval Justitie: one size fits all beslissingen/voorwaarden/trajecten Sociale aanvaarding, stigma, focus op verleden 27

28 FAMILIE DR. SARA ROWAERT 28

29 PERSPECTIEVEN VAN FAMILIE Omgaan met de psychische problemen en de internering van een naaste Contact met andere familieleden in dezelfde situatie Dubbel stigma Hoop Emoties (schuld, schaamte, frustraties) Positieve gebeurtenissen en persoonlijke copinstrategieën Sociaal geïsoleerd of gediscrimineerd 29

30 PERSPECTIEVEN VAN FAMILIE Juridische situatie Gehoord worden Contact met de voorzitter van de CBM Advocaat als die heeft geholpen om de naaste uit de gevangenis te halen Bewindvoering Advocaat die vereiste kennis mist + kostelijk 30

31 PERSPECTIEVEN VAN FAMILIE Interneringsmaatregel Beginpunt van verandering Onvoorspelbaarheid + oneindigheid van de maatregel Eerst crimineel feit wettelijke maatregelen verplichte hulp 31

32 PERSPECTIEVEN VAN FAMILIE Gevangenis Onaangepaste omgeving Personeel in de gevangenis opleiding en training Personeel tekort aan competenties Bezoek 32

33 PERSPECTIEVEN VAN FAMILIE Geestelijke gezondheidszorg = GGZ Activiteiten georganiseerd voor familieleden Relatie met hulpverleners Dat is zo jammer dat je als ouder slechts in beperkte mate betrokken wordt en dat je dingen ziet verkeerd lopen, maar je er niets kan aan doen. [ ] Als ouder word je buitengesloten. (vader) Beperkte betrokkenheid Weinig tot geen informatie GGZ gefaald 33

34 FAMILIEONDERSTEUNENDE GROEPEN (FOG) Belangrijk: FOG heeft plaatsgevonden op een neutrale locatie Observeren en leren van anderen Ondersteuning van de groep Samenhorigheid en steun Verminderde zelfschuld Inzicht en reflectie Verbeterd emotioneel welzijn Opgelucht en tevreden vs. vermoeiend, maar geeft energie Vermindering in verlies van controle over het eigen leven Begeleiding van therapeuten is noodzakelijk 34

35 DISCUSSIE 35

36 Twee hoofdvragen: 1. Welke ervaringen herkennen jullie als hulpverlener, als (familie-)ervaringsdeskundige, als academicus, als? Welke zijn nieuw voor jullie? 2. Wat leer je uit deze ervaringen en wat neem je mee naar je praktijk of naar huis? Geïnteresseerd in deelname aan de focusgroepen? Laat het ons dan weten door een mail te sturen naar: 36

37 Sprekers: Freya Vander Laenen Ciska Wittouck Natalie Aga Sara Rowaert