NWO-propositie voor de Topsector HTSM

Transcriptie

1 NWO-propositie voor de Topsector HTSM Concrete acties voor Innovatiecontract NWO heeft in samenwerking met de topsector HTSM en door NWO aangedragen vertegenwoordigers uit de wetenschap meegewerkt aan de uitwerking van 14 specifieke roadmaps en nog twee topsectordoorsnijdende roadmaps voor Nanotechnologie en ICT, die de basis vormen voor het innovatiecontract. Voor deze roadmaps zijn de volgende zes TKI's genoemd die zowel technologie- als markt-georiënteerd zijn: High-tech systems Embedded systems High-tech materialen Automotive Aerospace Nanotechnologie Gegeven het sectordoorsnijdende karakter is voor ICT een separate propositie opgesteld. In het contract staat de specifieke rol van NWO als tweede geldstroomorganisatie voor wetenschappelijk onderzoek beschreven. Er wordt gewezen op de inzet van bestaande NWO-instrumenten en de bijdrage van de instituten binnen de NWO-koepel voor de uitvoering en ondersteuning van HTSM-roadmaps. Science case, overwegingen en keuzes De breedte qua technologie en markt leidt ertoe dat vanuit het perspectief van wetenschappelijk onderzoek alleen in algemene termen van speerpunten voor de HTSM-topsector kan worden gesproken. In het innovatiecontract worden concreet de relevant geachte disciplines vermeld, en ander toegepast onderzoek en technologie voor brede sectoren. De praktijk van NWO wijst uit dat alle genoemde disciplines en specialismen in de NWO-portfolio zijn vertegenwoordigd en dat deze zich dus ten opzichte van de internationale kwaliteitsstandaard van wetenschap weten te bewijzen. Deze constatering geeft aan dat de potentiële match tussen de wetenschappelijke doelgroep van NWO en de kennisbehoefte van de HTSM topsector ruimschoots aanwezig is. Wat NWO betreft zijn binnen de Nederlandse universiteiten op dit moment de volgende sterktes in termen van focus en massa aan te wijzen: nanotechnologie, medische technologie, ICT, materialenonderzoek en energiegerelateerd onderzoek. Binnen de NWO-onderzoeksinstituten wordt op veel van de bovengenoemde terreinen kwalitatief hoogstaand onderzoek uitgevoerd. De technologie programma's van de meeste NWO-instituten sluiten uitstekend aan bij de diverse HTSM roadmaps. Er zijn raakvlakken met software engineering, big data en computational science. Met name waar deze instituten zich richten op de ontwikkeling van geavanceerde instrumentatie vindt onderzoek plaats op terreinen als sensortechnologie, embedded systems, data verwerking en fotonica. Voorts is de Big Science die binnen de instituten wordt ontwikkeld al jaren een succesvolle aanjager voor publiekprivate samenwerkingen. Dit onderzoek is opgenomen in of aangehaakt aan de diverse roadmaps en zal in in samenwerking met de industrie nader worden ingevuld. De matrixstructuur binnen het HTSM innovatiecontract en de multidisciplinaire onderzoeksvraagstellingen die aan het contract en de respectievelijke roadmaps ten grondslag liggen geven een breed raakvlak met NWOgeledingen. Mede om deze redenen besloot NWO tot het instellen van een thema HTSM (High Tech Systems and Materials) waaraan vele NWO-gebieden en instituten kunnen bijdragen. De wetenschappelijke uitdagingen voor de komende periode zijn legio en bovendien zeer divers en afhankelijk van de (wetenschappelijke) proposities die in de TKI s zullen worden ontwikkeld en waaraan het bedrijfsleven zich committeert. Zoals ook in het innovatiecontract staat omschreven is NWO bereid up-front middelen

2 beschikbaar te stellen voor excellent wetenschappelijk onderzoek in het kader van het NWO-thema. Bindende voorwaarde voor dit NWO-onderzoek is wel dat private partijen bereid zijn zich expliciet, ook financieel, te committeren aan dit onderzoek. NWO heeft op grond van de roadmaps een keuze gemaakt uit de voorgestelde activiteiten. Aanknopingspunten voor funderend, langetermijnonderzoek en het commitment van externe partijen zijn leidend geweest in deze keuze. Om die reden wil NWO, in overleg met het topteam en gezien de beperkte middelen, PPSvoorstellen op basis van wetenschappelijk kwaliteit initiëren. Daarnaast worden met kennisinstellingen initiatieven ontwikkeld die een aantrekkelijke wetenschappelijke propositie kunnen betekenen voor private consortia, zoals bijvoorbeeld op het gebied van fotonica/optica-, nano-, lighting-, materialenonderzoek en Advanced Instrumentation. Het laatstgenoemde is voorgesteld binnen de TKI Aerospace en heeft grote overlap met activiteiten in de roadmaps Photonics, Components & Circuits, Health en Security. Een goede optie zou zijn het onderwerp Geavanceerde Instrumentatie onder te brengen als subthema binnen de TKI 'High Tech Systems'. Voor de NWO-instituten zou dit een betere aansluiting bieden op hun onderzoek (instrumenten voor aardobservatie, astronomie, biomedische apparatuur, beveiliging, technieken voor versleutelde informatie, materialen analyse) en 'Key Enabling Technologies' van de Europese onderzoeksagenda. De TKI nanotechnologie zal worden verbonden met NanoNextNL. NWO is bereid alle TKI s te bedienen via een open call voor de HTSM roadmaps. In samenspel tussen publieke en private partijen zal de komende tijd een nadere selectie van onderwerpen plaatsvinden. Naast deze publiek-private wisselwerking zal NWO zich ook blijven inzetten voor nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, dat mogelijk pas op termijn op interesse van het bedrijfsleven kan rekenen. Voorgestelde activiteiten Zoals hieronder nader aangeduid zullen voor de periode zowel generieke als ook enkele specifieke initiatieven worden ingezet. Na deze opstartfase zullen, in goede wisselwerking binnen de Gouden Driehoek, wegen worden gezocht om het wetenschappelijk-inhoudelijke debat verder vorm te geven en een structuur te bieden voor resultaatgerichte interactie tussen publieke en private partijen bij de invulling van roadmaps. NWO levert via een op HTSM gerichte open call een specifieke bijdrage en via talent programma s en open competities een generieke bijdrage aan de verschillende roadmaps. Daarnaast stelt NWO nog een aantal gerichte programma s, zoals Partnerships, en in-kind technische expertise en faciliteiten ter beschikking. Via overlappende en/of doorsnijdende activiteiten met andere topsectoren wordt eveneens aan HTSM bijgedragen. HTSM is bij uitstek een NWO-breed thema dat mogelijkheden tot samenwerking biedt met toepassingsgerichte onderzoeksinstellingen. Binnen NWO zijn de belangrijkste spelers op dit vlak de Technologiestichting STW, de Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM), Nederlandse Organisatie voor Gezondheidsonderzoek en Zorginnovatie (ZonMw), Chemische Wetenschappen (CW), Exacte Wetenschappen (EW) en de NWO-onderzoeksinstituten AMOLF (FOM-Instituut voor Atoom- en Molecuulfysica), ASTRON (Astronomisch Onderzoek in Nederland), CWI (Centrum voor Wiskunde en Informatica), DIFFER (FOM-Instituut voor Funderend Energieonderzoek), Nikhef (Nationaal Instituut voor Subatomaire Fysica) en SRON (Netherlands Institute for Space Research). Technologiestichting STW spendeert jaarlijks circa 50% van haar onderzoek binnen het gebied HTSM, het merendeel in de vorm van samenwerkingsprojecten en -programma s met cofinanciering van bedrijven. In overleg met andere spelers binnen NWO, EL&I en het topteam zal worden bezien welke STW-instrumenten het meest geëigend zijn voor een effectieve aanpak. Publiek-private samenwerking (PPS) Open call HTSM 2012 Een thematische call for programs waarop consortia van onderzoekers in het kader van de TKI s resp. roadmaps van HTSM kunnen indienen. Het wervings- en selectieproces zal in samenspraak tussen NWO en het Topteam HTSM worden gerealiseerd waarbij het besluit wordt genomen door NWO. Meerdere gebieden van NWO zullen deelnemen in dit initiatief. Voor deze programma s, die in competitie met elkaar zullen worden geworven en geselecteerd, geldt als bindende voorwaarde dat substantiële cash cofinanciering (50/50) door bedrijven moet worden gerealiseerd. 2

3 Programma s voor Lighting en Aerospace Op de terreinen van Lighting en Aerospace zijn op dit moment publiek-private programma s in voorbereiding onder de NWO/STW Partnership-formule. Daarin treden Philips (Lighting) en Fokker (Aerospace) als trekkende en vragende partij op. Voor Lighting is ook een bijdrage van CWI voorzien. Advanced Instrumentation en Innovatieve optica Voor 2013 zijn twee initiatieven in voorbereiding binnen de kaders van de HTSM roadmaps: Advanced Instrumentation: multidisciplinaire instrumentatieontwikkeling en enabling technology voor grensverleggende toepassingen in wetenschap en bedrijfsleven. X-UV optics: innovatieve optica voor het XUV golflengtegebied ten behoeve van toepassing in lithografie, X-ray equipment en free electron lasers. Vooruitlopend op deze initiatieven, die in TKI s en PPS-en zullen worden ingebed, zal NWO in 2012 al rekening houden met deze ontwikkeling door de inzet van de middelen en de bewaking van het wetenschappelijk niveau af te stemmen met ASTRON, FOM en SRON. Space Instrumentatie SRON High-Tech Space Instrumentatie betreft de ontwikkeling en gebruik van ruimtevaart instrumenten voor aardobservatie en astrofysica. Nederland heeft een sterke traditie in ontwerp, productie en gebruik van (essentiele deelsystemen) van extreem robuuste en compacte opto-mechanische instrumenten. SRON treedt op als principal investigator bij verschillende ontwikkelingen en doet dit in nauwe samenwerking met TNO en ruimtevaartindustrie. Overlap met ICT Roadmap DOME. Dit is een samenwerkingsprogramma met IBM op het terrein van Big Data uit de data, data, data actielijn van de ICT roadmap. De internationale PPS-constructie wordt uitgezet conform de daartoe ontwikkelde procedures bij NWO. Het programma wordt uitgevoerd onder het topsectordoorsnijdende onderwerp ICT. Bijdragen aan ICT roadmap. Er zijn op dit moment diverse programma s in voorbereiding, onder meer op het terrein van monitoring en sensor netwerken en op het terrein van Open Geo-data (nationale masterplan Open-ICT-platform). In het voorjaar van 2012 wordt hierover een besluit verwacht. De programma s vallen onder het topsectordoorsnijdende onderwerp ICT. Programma Cybersecurity. Er wordt een initiatief op het gebied van Security opgezet met als onderwerp Veilige, vitale ICT, privacy and e-identity. Het valt in de actielijn ICT om te vertrouwen. Co-financiering zal vereist zijn, hetzij op programmaniveau (in cash) dan wel op projectniveau (in cash/in kind). Dit programma wordt uitgevoerd onder het topsectordoorsnijdende onderwerp ICT. Programma s voor Embedded Systems en Materialen. Ten behoeve van de verankering van het academisch wetenschappelijk onderzoek in het kader van Technologische Topinstituten (met name M2i en ESI) zal op voorstel van het Topteam HTSM het initiatief worden genomen tot de formulering van twee onderzoeksprogramma s op het terrein van materialenonderzoek en van embedded systemen. Deze programma s zullen mede in overleg tussen het Topteam en NWO, naar de gebruikelijke NWO-standaard vorm krijgen. De precieze timing van dit initiatief vergt nadere afstemming met het Topteam en is afhankelijk van de huidige financiering van M2i en ESI. Het programma Embedded Systems heeft een raakvlak met het topsectordoorsnijdende onderwerp ICT. Programma Sensor technology and flexible electronics. Op verzoek van het Topteam zal NWO in kaart brengen hoe vanaf 2013 substantiële ondersteuning kan worden geboden voor universitair onderzoek dat in het verlengde ligt van het huidige onderzoek binnen het Holst-Centre. Dit onderzoek valt binnen de roadmaps Lighting, Printing, Healthcare, Components and Circuits en Semiconductor Equipment. Een programmatische call zal worden voorbereid. Naar verwachting zal op termijn de verankering van dit onderzoek deels ook veilig kunnen worden gesteld binnen bestaande NWOinstrumenten. Overlap met topsector Energie - NWO-programma CO 2 neutral production of fuels ('Solar Fuels'). Inhoudelijke uitdaging van dit programma is het ontwikkelen van efficiënte methodes om CO2 direct of met electrische energie om te zetten in brandstof (gas of vloeibaar). Het uitgewerkte programma is beschikbaar, en 3

4 voorziet in een brainstorm bijeenkomst met spelers uit industrie en wetenschap, voor het bepalen van de aanpak en uitrol van het programma. Dit programma is gericht op de topsectoren Energie, Chemie en HTSM. - Focusgroepen. Het energieonderzoek wordt versterkt door de oprichting van zogenaamde energie-focusgroepen, als satelliet van DIFFER, elk rond een internationale topwetenschapper die kansen heeft een doorbraak op zijn of haar gebied te forceren. De eerste twee op het gebied van 'Light management in new photovoltaic materials' (AMOLF) en 'Next generation organic photovoltaics' (RuG) zijn eind 2011 gestart en dragen bij aan het innovatiecontract Zon. De focusgroepen vallen onder de topsector Energie. - DIFFER. De ambitie om bij te dragen aan de samenleving door in te zetten op de oplossing van het energieprobleem heeft NWO er toe gebracht om het NWO/FOM-instituut voor Plasmafysica Rijnhuizen om te vormen tot het nieuwe Dutch Institute for Fundamental Energy Research (DIFFER). Het instituut heeft ook de missie om de linking pin tussen het onderzoeksveld en het bedrijfsleven te worden en de link tussen het fundamenteel onderzoek en het bedrijfsleven en ECN/TNO te verbeteren. Dit zal op termijn ook moeten leiden tot meer bijdragen uit het bedrijfsleven voor gezamenlijke onderzoeksprogramma s. Het instituut valt onder de topsector Energie. Overlap met topsector Life Sciences & Health (Programma s Healthcare) Bij de invulling van de HTSM-roadmap Healthcare zal worden voortgebouwd op het NWO-programma Nieuwe Instrumenten voor de Gezondheidszorg en diverse andere NWO-programma s die met name op het terrein van image guided intervention, minimaal invasieve en enabling technologies zijn gestart. In 2012 zal, afhankelijk van een goede beoordeling, een vliegende start worden gemaakt in de vorm van een of meer publiek-private onderzoeksprogramma s. Een belangrijk deel van de relevante onderzoekersdoelgroep heeft zich verenigd in het zogeheten IMDI-initiatief. In samenwerking tussen technische en medische onderzoekers zal ernaar worden gestreefd om de technologie ook zo dicht mogelijk naar de medische én de bedrijfspraktijk te brengen. Bij de onderwerpen visualisatie en imaging is een bijdrage van CWI voorzien. Het IMDI programma valt gedeeltelijk onder de topsector Life Sciences & Health en gedeeltelijk onder de topsector HTSM. Lopende programma s Nanotechnologie In het kader van de roadmap Nanotechnologie zijn 14 prioritaire gebieden genoemd die relevant zijn voor de topsector HTSM. Deels wordt aan deze onderwerpen in het kader van NWO-projecten en programma s waaronder het NWO nano-programma - al gewerkt, deels worden deze bewerkt in het kader van de publiek-private onderzoeksprogramma s NanoNextNL/NanoLabNL (onderwerpen zijn daarbij NanoMedicine; NanoInsights; Nanomaterials & Engineering; Effectanalyse). In de komende periode zal in overleg met de nanotechnologie-community worden bezien waar sleutelinitiatieven ontbreken en waar nieuwe kansen voor publiek-private samenwerking zich voordoen. Op dit moment zijn diverse nanotechnologieprogramma s in voorbereiding. Op voorhand wordt door NWO geen specifiek budget voor nanotechnologie afgezonderd, maar wordt getracht de financiering, ook al vanwege het doorsnijdende karakter, zo veel mogelijk binnen de bestaande instrumenten een plaats te geven. De programma s hebben raakvlakken met het topsectordoorsnijdende onderwerp Nanotechnologie. Andere gerichte activiteiten (niet PPS) Buiten talent-programma s, vrij onderzoek en infrastructuur zijn alle activiteiten binnen PPS-kaders vormgegeven. Talent en Vrij onderzoek Op het gebied van wetenschappelijk onderzoek in de high-tech systemen en materialen zal NWO in de jaren 2012 en 2013 bijdragen aan de topsector HTSM via programma s, subsidie-instrumenten en activiteiten zoals de vrije competitie, investeringen, meetapparatuur en de Vernieuwingsimpuls. Gelet op de breedte van de topsector HTSM is de verwachting gerechtvaardigd dat een (veel) groter volume aan onderzoek relevant zal zijn voor de topsector. Voor de propositie is ervoor gekozen ook met het oog op de balans tussen de topsectoren de geraamde bijdrage te beperken. 4

5 Infrastructuur Hoge magneetvelden bieden een unieke mogelijkheid om materialen te onderzoeken. FOM is recentelijk een samenwerkingsverband aangegaan met de Radboud Universiteit Nijmegen om het High Field Magneet Lab uit te bouwen tot het leidende lab in Europa, en het aantal magneeturen voor materialenonderzoek meer dan te verdubbelen. Overzicht van voorgestelde activiteiten en investeringen: Topsector HTSM: concrete acties voor Relatie met Innovatiecontract Raakvlak met andere topsectoren Activiteit PPS NWO inzet (M ) alle TKI's Open call HTSM Project niveau 12,8 Lighting Partnership Solid State Lighting met Philips Programma niveau 1,7 Materialen Hoge Mageneetvelden lab Nijmegen 0,25 Materialen Programma zal ontwikkeld worden Ja, vorm wordt nog verkend 3,0 Aerospace Partnership met Fokker Programma niveau p.m. Space Space instrumentatie SRON High tech systems, Space, Embedded Advanced instrumentation programma ASTRON, SRON, FOM-NIKHEF Project niveau 6,5 Innovatieve optica Photonics programma's van SRON en FOM-DIFFER Project niveau p.m. Nog te specificeren Budget voor Perspectief programma Programma niveau 8,4 Nog te specificeren Reservering voor nog te ontwikkelen programma's Ja, vorm wordt nog verkend 11,0 Data Data Data DOME samenwerking ASTRON met IBM Project niveau 2,75* Security Programma cybersecurity incl in kind bijdrage NSCR Project niveau 3,8* Nog uit te werken programma's op terrein van ICT Roadmap ICT roadmap monitoring en sensornetwerken en Open Geo-Data Ja, vorm wordt nog verkend p.m. Programma Embedded Embedded Systems systems incl. in kind bijdrage CWI Project niveau 4,7 ICT Roadmap Call Sensor technology and flexible electronics Nader te bepalen in overleg met topteam 2,0 5

6 Programma Co2 neutrale productie i.s.m. Shell Programma niveau 5,5** Focus groepen Next generation organic Zon Energie photovoltaics en Light Management in new photovoltaic materials 4,2** Bijdrage Differ Project niveau 1,5** Medical Devices LSH Perspectief programma's Healthcare Programma niveau 7,2 Alle 14 prioritaire gebieden Nanotechnologie Lopende programma's zoals NanoNext/NanoLab Programma niveau loopt al Verwachte bijdrage uit talent t.z.t. te bepalen programma's en overige bottom-up onderzoeksprogramma's Soms project niveau 14,0 Totaal 89.4 Totaal zonder cross-overs 71.6 * wordt administratief gerekend onder ICT ** wordt administratief gerekend onder Energie De bovenstaande tabel bevat nieuwe initiatieven. Daarnaast investeert NWO in als uitvloeisel van reeds voor 2012 gestarte activiteiten en indicatief bedrag van M 71 (op kasbasis) in onderzoek dat relevant is voor de topsector HTSM. Dit cijfer is inclusief uitgaven voortkomend uit tijdelijke activiteiten die grotendeels zijn gefinancierd met tijdelijke extra middelen die NWO voor deze doeleinden heeft ontvangen van OCW, andere departementen en derden. Deze middelen zijn tijdelijk en aflopend. Perspectief De bovengenoemde acties bevorderen de interne samenwerking binnen de topsector en dragen daarmee bij aan de versterking van de interne cohesie. Dit zal het ontstaan van nieuwe, kansrijke initiatieven voor PPSsamenwerkingen bevorderen, de partners in de Gouden Driehoek tot verdere samenwerking stimuleren en de verschillende deelsectoren sterker met elkaar verbinden. In de bijdragen van de NWO-instituten bevinden zich ook infrastructurele componenten die zich in overleg met geïnteresseerde partners zullen lenen voor verdere inbreng in HTSM. Zo zet bijv. ASTRON in een PPS de Westerbork Synthesis Radio Telescope (WSRT) in voor geavanceerde Galileo monitoring. Daarnaast zullen de NWO-instituten de toekomstige Advanced Instrumentation programma s in toenemende mate invullen in de vorm van Big Science PPS. Contactpersoon / meer informatie Dhr. dr. E.E.W. Bruins, directeur Technologiestichting STW director@stw.nl Telefoon: