Innovatie en Reshoring 2.0: Bewust produceren in Nederland 15 september 2016, Duurzaamheidsfabriek

Transcriptie

1 Innovatie en Reshoring 2.0: Bewust produceren in Nederland 15 september 2016, Duurzaamheidsfabriek Op 15 september 2016 was de Duurzaamheidsfabriek plaats van handeling van een unieke bijeenkomst. Een gezelschap van hoofdzakelijk ondernemers uit de Drechtsteden was, op uitnodiging van regionaal portefeuillehouders Peter Heijkoop (Arbeidsmarktbeleid) en Anouk van Eekelen (Economische zaken), samengekomen om een actueel vraagstuk te bespreken: Hoe versterken wij de economische structuur van de regio en wat kunnen wij gezamenlijk doen om meer werkgelegenheid te scheppen? Thea van Biemen, manager van het regionaal Programma Arbeidsmarkt dat de bijeenkomst organiseerde: "Het is duidelijk geworden dat dit onderwerp leeft en dat het van belang is voor de economische structuurversterking en vitaliteit van de regio. We denken, samen met werkgevers(organisaties) en de Duurzaamheidsfabriek al na over een vervolg en het onderwerp komt ook zeker terug op het regionaal werkcongres op 14 december." Reshoring op bestuurlijke agenda Drechtsteden In zijn rapport Zichtbaar Samen Maritiem adviseert dhr. Jansen o.a. om de regio Drechtsteden sterker te profileren als maritieme topregio. De ambitie is om, ondersteund door een Economic Board, de economische structuur van de regio te versterken. Daarvoor is het essentieel om meer bedrijven en (nieuwe) werkgelegenheid naar de regio te halen. De uitvoeringsorganisaties werk en inkomen (SDD en UWV) hebben met de systeeminnovaties van de afgelopen jaren de grenzen van hun prestaties bereikt. Er moet iets anders gebeuren om meer mensen op de arbeidsmarkt te laten participeren: de koek moet groter. Sociaal ondernemerschap en reshoring bieden mogelijk kansen. Tegen deze achtergrond heeft het regionaal programma Arbeidsmarkt Drechtsteden in januari 2016 het onderwerp reshoring bestuurlijk geagendeerd. Prof. Ton Wilthagen van de Universiteit Tilburg verzorgde een presentatie voor raads- en collegeleden tijdens een speciale themabijeenkomst op Drechtstedendinsdag. Met aansprekende voorbeelden liet hij zien hoe de maakindustrie nieuwe businessmodellen heeft ontwikkeld, waarbij productiewerk is teruggehaald met toepassing van ICT en robotisering. Waar de toepassing van techniek aan de ene kant leidt tot het verdwijnen van banen, creëert het tegelijk nieuwe banen voor hoger opgeleiden én biedt het terughalen van productiewerk naar eigen land/regio perspectief voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zijn ondernemers in de Drechtsteden bezig met het terughalen van werk? Met welke dilemma's hebben zij te maken en wat verwachten de bedrijven van de overheid? Met deze vragen als uitgangspunt nodigde regionaal bestuurders Peter Heijkoop (Arbeidsmarktbeleid) en Anouk van Eekelen (Economische zaken) een dertigtal ondernemers uit in de Duurzaamheidsfabriek. De plek in de regio waar bedrijfsleven en onderwijs bij elkaar komen en tevens de plek waar Drechtstedelijk talent wordt klaargestoomd voor het bedrijfsleven.

2 Regionaal portefeuillehouders aan het woord Peter Heijkoop Over 5 jaar hebben we andere banen dan nu. Welke banen en welke competenties van werknemers gevraagd zullen worden, weten wij niet precies. En dat maakt het zo complex voor het onderwijs om jongeren te scholen voor de toekomst. Daarom is het zo belangrijk om een goede infrastructuur te hebben die een leven lang leren faciliteert. Alleen daarmee zullen bedrijven in de toekomst kunnen beschikken over mensen met de juiste competenties. Ons gezamenlijk belang is te werken aan een economisch sterke regio. In Amerika zijn bedrijven al veel langer bezig met reshoring; het is daar ook een actueel verkiezingsthema. Anouk van Eekelen Wij hebben in de regio bedrijven die in hun sector tot de top van de wereld behoren. Deze bedrijven verdienen hun geld ook ver buiten de vestigingsplaats. Wij zijn alleen nog wel te bescheiden in het uitdragen van het goede verhaal. Daar kunnen en willen wij vanuit de politiek u in helpen. We hebben de als bestuur de afgelopen jaren een innovatie strategie voor de Drechtsteden vastgesteld. Er is 1 miljoen beschikbaar voor innovatiestimulering door bedrijven. De helft daarvan is bestemd voor het MKB Katalysatorfonds voor bedrijven die aan de slag willen met productinnovatie, testen van nieuwe prototypen en dergelijk. Onze inzet is gericht op het versterken van de economische structuur; daarbij is rehoring ook een mogelijkheid omdat reshoring en innovatie twee kanten van dezelfde medaille zijn. Deskundigen aan het woord Het vraagstuk van de bijeenkomst 'Hoe versterken wij de economische structuur van de regio en wat kunnen wij gezamenlijk doen om meer werkgelegenheid te scheppen?' werd ingeleid door een aantal deskundigen. Jos van Erp (FME / High TechNl) ging in op nut en noodzaak van een leven lang leren. Carlo Eggermont (Vice president Operations van Van Beest) lichtte toe wat robotisering zijn bedrijf oplevert, zowel qua omzet als nieuwe banen. Alize de Snoo (sr adviseur Kamer van Koophandel) liet op basis van onderzoek zien dat bedrijven een toenemende belangstelling hebben voor reshoring. Tot slot betoogde Ubald Nienhuis (Maritiem Consultant van Marstrat) in zijn presentatie dat in Nederland alle investeringen, kennis en netwerken gericht zijn op productinnovatie, terwijl het echt zou moeten gaan om het verbeteren van processen binnen bedrijven, ofwel: procesinnovatie. Jos van Erp, Programmamanager Human Capital van High Tech NL Bedrijven en werknemers die zich niet voortdurend ontwikkelen dragen bij aan teloorgang van een bedrijf. Daar zit de het directe belang om te investeren in programma's voor leven lang leren. Dat kan langs formele weg via cursussen en trainingen bij een onderwijsinstelling, maar ook informeel in samenwerking met collega's op de werkvloer. Het dilemma is dat niemand precies kan aangeven hoe werk er in de (nabije) toekomst uitziet. Vaststaat dat 'zelf nadenken over de competenties die je nodig hebt om mee te doen op de arbeidsmarkt' een belangrijke competentie is.

3 Om in te spelen op de voortdurende veranderingen in de economie en de arbeidsmarkt is het ook voor het onderwijs een opgave om mee te gaan in deze ontwikkelingen. Het reguliere beroepsonderwijs zal getransformeerd moeten worden naar een onderwijsaanbod 'on demand' dat afgestemd is op wat een individu nodig heeft (individual) en op de fase van de loopbaan van het individu (just in time). Met een dergelijk aanbod kan het onderwijs zijn rol pakken en bijdragen aan duurzame inzetbaarheid van mensen. Leren en ontwikkelen is niet leeftijd gebonden. Mondialisering en demografische ontwikkelingen brengen met zich mee dat op de werkvloer ook aandacht dient te zijn voor 'Intercultural learning'. Zo komt het in sommige culturen voor dat het niet vanzelfsprekend is om vragen te stellen als men iets niet weet, waardoor onnodig fouten worden gemaakt. Innovatie komt van de mensen zelf. Daarom is het belangrijk: Om steeds zoveel mogelijk zelf in staat te zijn een inschatting te maken van taken, functies en beroepen die er morgen zijn. Om daar ook uit te concluderen op welke competenties je moet inzetten. Als het enigszins kan in een plezierige (kundige!) afstemming met de werkgever. En met een infrastructuur die erop is gericht kennis en kunde te ontsluiten voor het individu. Carlo Eggermont, Vice president operations van Van Beest Het oude verdienmodel van Van Beest was door de hoge personeelslasten niet meer rendabel. Dat was in een tijd dat veel bedrijven vanwege de lage loonkosten (een tiende van de kosten in Nederland) hun productie naar China verplaatsten. Van Beest heeft om strategische redenen daar niet voor gekozen en wel omdat het bedrijf zelf producent van haar producten wilde blijven. Het roer moest wel omgegooid omdat anders de continuïteit van het bedrijf in gevaar dreigde te komen. De productie is rigoureus gerobotiseerd. De keuze voor robotisering heeft te maken met: Behouden van het hoge kwaliteitsniveau en imago van Van Beest Snel kunnen reageren op de behoefte van de markt Groter innovatief vermogen in Nederland en omringende landen voor de ontwikkeling van nieuwe producten Door robotisering en automatisering zijn de personeelslasten omlaag gebracht. Van Beest moest in die fase afscheid nemen van veel laagopgeleide werknemers. Een deel van het personeel is opgeleid voor ''werk aan de machines"; deze zijn competent gemaakt om de machines te bedienen. De strategische keuze voor robotisering heeft geresulteerd in 75% groei in vier jaar tijd. Daarnaast zijn nieuwe banen ontstaan. De groei van het personeel zit nu vooral in ICT-functies, data management en development. Er werken momenteel 160 mensen. De volgende stap is dat van Beest meer gaat investeren in research. Ook dit vraagt om mensen met andere competenties nl. hoog

4 opgeleide technische mensen. Een belangrijk aspect van de strategie van Van Beest is te laten zien dat ze fabrikant is en haar productie als promotiemiddel gebruiken. De stelling van Carlo Eggermont is: "Bedrijven met massa fabricage zijn genoodzaakt om te robotiseren anders redden zij het niet". Alize De Snoo, senior adviseur Kamer van Koophandel Alize de Snoo zegt: "Kies bewust voor produceren in Nederland. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de interesse voor reshoring bij Nederlandse bedrijven groeit. Dit terwijl de nationale overheid geen echt beleid heeft om reshoring te faciliteren. Er zijn wel subsidies voor innovaties. Regio's, waaronder ook de Drechtsteden, hebben een innovatiestrategie met stimuleringsfondsen. Maar er is bijvoorbeeld geen subsidieregeling voor reshoring. Er zijn 4 clusters van redenen waarom bedrijven reshoren: Veranderingen in de markt Eisen product en productieprocessen Meer zicht op productieomstandigheden in lagelonenlanden Beter kostenbesef In haar presentatie heeft zij de verschillende deze redenen nader toegelicht en tevens de voor- en nadelen van produceren in Nederland of lagelonenlanden belicht. De Kamer van Koophandel heeft een publicatie gemaakt over reshoring met een zestal bedrijven als good practice. Deze publicatie is sinds februari 2016 al keer gedownload door bedrijven. Hierin zit een stappen schema (scan) voor bedrijven die van plan zijn om de productie naar buitenland over te brengen. Dit ondersteunt bedrijven om een bewuste keuze te maken. Daarnaast heeft de universiteit van Tilburg een reshoringstool die de kosten in beeld brengt. Beschikbaar via licenties van de UvT. Deze wordt voor Z-H door IQ aangeboden. Of wellicht via dienstverleners als banken. Ubald Nienhuis Maritiem Consultant Ubald Nienhuis onderscheidt twee hoofdtypen innovatie namelijk productinnovatie en proces innovatie. Het verschil tussen product en procesinnovatie geeft hij als volgt weer: Productinnovatie: Alle geld Kern van de opleidingen Dat is Wetenschap Academisch niveau Bel de kennisinstellingen Daar heb je specialisten voor Daarvoor moet je studeren Procesinnovatie: Geen geld Geen aandacht in opleidingen Dat is geen wetenschap Geen academisch niveau Doe zelf maar Daar heb je consultants voor Dat leer je wel in de praktijk

5 Wat hij in Nederland vooral ziet is dat overheid en bedrijfsleven vooral energie en geld steken in productinnovatie terwijl het meer zou moeten gaan over procesinnovatie. Procesinnovatie is ook essentieel om reshoring mogelijk te maken, omdat je de mensen mee moet krijgen in technologische innovatie en ook de bedrijfsprocessen opnieuw moet inrichten. Juist is dit punt is meer kennis en expertise nodig, om bedrijven hierbij te ondersteunen. Er is dus dringend behoefte aan een academie voor maritieme procesinnovatie! Economische structuurversterking en vitaliteit van de regio Peter Heijkoop sloot de bijeenkomst af met complimenten voor de sprekers die met hun enthousiasme en prikkelende stellingname de aanwezigen geboeid hebben en tot verder nadenken hebben aangezet. De regio heeft een grote uitdaging om hoger opgeleiden te binden, omdat bedrijven deze hard nodig hebben voor de economische structuurversterking die wij gezamenlijk ambiëren. Hij gaf aan trots te zijn dat deze ondernemers in de regio zitten en ook hier blijven ondernemen. Ook noemde hij de inspanningen van de regionale overheid in de afgelopen jaren op het gebied van techniekpromotie; de belangstelling neemt toe en in de instroom in techniekopleidingen stijgt. Met zijn collega Anouk Van Eekelen vindt ook Peter Heijkoop de economische structuurversterking en vitaliteit van de regio het allerbelangrijkst. Hij deed tot slot een beroep op de bedrijven om vooral maatschappelijk verantwoord te blijven ondernemen en gebruik te maken van het talent van de 9000 studenten op het Leerpark. Vragen of ideeën? Hebt u naar aanleiding van de bijeenkomst of van dit verslag vragen of ideeën, hetzij voor een verdieping van de thema's, dan wel over de reshorings tool of -scan? U kunt contact opnemen met Thea van Biemen, manager regionaal Programma Arbeidsmarkt Drechtsteden. drs. T.M.J. (Thea) van Biemen Manager Arbeidsmarktbeleid Dordrecht Drechtsteden T M E TMJ.van.Biemen@dordrecht.nl Werkt niet op vrijdag